ROZDZ. 5
OBRZĘDY I SYMBOLE
Życie codzienne i świąteczne- nieustannie się przeplatają. Dzielimy czas na : - zwykłe bytowanie; -czas niezwykły, odpoczynku, świętowania
Emile Durkheim –wszystkie wierzenia religijne zakładają klasyfikację rzeczy realnych lub idealnych na dwie klasy: profanum (świeckie) i sacrum (świeckie)
Tzw. Kultury magiczne nie znają jeszcze tego podziału- gdyż nie występuje w nich wyraźna separacja sfer kultury i podział działań ludzkich. Wykonanie czynności o charakterze symbolicznym posiada dla nich taki sam status, jak wykonanie czynności użytkowej, technicznej. Można powiedzieć, ze jest to świat wszechobecnego sacrum.
Granica miedzy tymi obszarami pojawia się tam, gdzie pojawiają się „sytuacje obrzędowe” i związane z nimi tabu.
Przedmiotem kultów są przede wszystkim sprawy bytu oraz relacje społeczne. Ich ranga podkreślana jest właśnie w postaci działań symbolicznych.
Pełne wyodrębnienie się sfery sakralnej i świeckiej jest dopiero cechą charakterystyczną społeczności religijnych. Sfera sacrum odniesiona jest do świata nadprzyrodzonego, a obszar pośredni tworzy sfera komunikowania się sfer sacrum i profanum.
Obrzędy i rytuały są rodzajem praktyk, które pozwalają unaocznić sposób symbolicznego powiązania światów sacrum i profanum
Obrzędy przejścia –przekroczenie granicy miedzy dwoma kategoriami społecznymi-ceremonie dojrzałości, wesela, pogrzeby także przejście jednego roku w drugi, zmiany pór roku, czy ceremonie związane z fazami księżyca.
Każdy obrzęd przejścia składa się z trzech etapów
wyłączenia, separacji;
marginalnego;
włączenia, agregacji
Podczas separacji podmiot obrzędu wyłączany jest z dotychczasowej roli społecznej poprzez odizolowanie od codziennej sytuacji i przechodzi w stan rytualnego „ zawieszenia”, zmarginalizowania, w którym jest jakby poza społeczeństwem. Wreszcie, podczas rytów agregacji, powraca ona ponownie do codzienności, ale już pod nową postacią.
Celem odseparowania jednostki jest nie tylko zmiana jej dotychczasowego stanu, ale zerwanie ze światem profanum. Następuje symboliczna śmierć jednostki, która wkracza w etap marginalny, w świat sacrum, ale jej status jest paradoksalny- nie należy już do „dawnego” zwykłego świata, ale jeszcze nie jest pełnoprawnym uczestnikiem nowej rzeczywistości. Osoba pozostająca w stanie przejścia jest święta, nietykalna, ale równocześnie niebezpieczna (sacrum jest ambiwalentne). Osoby, którym nie uda się wrócić z tej fazy (np. dzieci zmarłe przed chrztem) są zgodnie z wierzeniami- istotami demonicznymi. Trzeciemu etapowi towarzyszą obrzędy oczyszczenia- usunięcie śladów uprzedniego tabu.
Okresy trwania czasu świeckiego, przerywane są momentami czasu sakralnego, będącego w opozycji do czasu profanum, w ramach którego wyróżniamy dodatkowo czas świąteczny i czas mityczny (praczas).
Victor w. Turner- interesowała go symbolika przekładająca się na stosunki społeczne. Wyróżnił dwa modele wzajemnych powiązań między ludźmi:
struktura- model społeczeństwa jako kulturowo zróżnicowanego, ustrukturyzowanego i zhierarchizowanego systemu pozycji, ról i statusów;
communitas- niezróżnicowana i nieustrukturyzowana wspólnota, w ramach której ma miejsce zrównanie jednostek podporządkowujących się jedynie władzy rytualnej
Turner uważał, że środkowa faza obrzędów przejścia ma najistotniejsze znaczenie i nazwał ją liminalnością. Na tym etapie utrwalona struktura społeczna ulega czasowej destrukcji na rzecz communitas..
Turner wyodrębnia dwa główne rodzaje obrzędów przejścia:
1) obrzędy podwyższenia statusu
a)przełomowe momenty życia- jak narodziny, małżeństwo, śmierć
b) wprowadzające jednostkę w obowiązki
2) obrzędy zmiany statusu- podczas fazy liminalnej- podwyższenie statusu osób zajmujących niskie miejsce w strukturze społecznej;
a) rytuały kalendarzowe związane z dokładnie wyznaczonymi punktami cyklu sezonowego;
b)rytuały towarzyszące zmianom zespołowego porządku od jednego stanu do drugiego (np. wyruszenie całego plemienia na wojnę)
| COMMUNITAS | STRUKTURA |
|---|---|
| Sakralność | Świeckość |
| Równość | Nierówność |
| Anonimowość | System nomenklatury |
| Brak własności | Własność |
| Bezinteresowność | Egoizm |
| Podporządkowanie | Podporządkowanie wszystkim osobom o określonej randze |
| nieprzestrzeganie | Obowiązywanie praw rodowych |
Głupota; Brak statusu |
Rozwaga; status |
Każde społeczeństwo poprzez obrzędy opowiada historię o sobie, mimo iż to raczej w prostszych społecznościach rytualna symbolika wiązała się bardziej z codziennym życiem. Dziś widowiska przejęły rolę obrzędów. Sztuka, rozrywka, sport, zabawa, gra, rekreacja, teatr i literatura zawierają pierwiastek rytualnego napięcia między sacrum i profanum. Pojęcie sacrum uległo semantycznemu przesunięciu- zbliżyło się do codzienności..
W społeczeństwach przedindustrialnych odgrywanie roli i demonstrowanie własnej sytuacji społecznej stanowiły oczywisty składnik życia codziennego. Odgrywanie roli stanowiło podstawową formę działania zbiorowości złożonych nie tylko z indywiduów, ile z person.
Obrzędy i Rytuały - te pojęcia nie są tożsame, mimo iż maja wspólne cechy.
Elementy zawarte w każdym działaniu o charakterze obrzędowym:
1) Powtarzające się społeczne praktyki złożone z sekwencji działań symbolicznych w formie tańca, śpiewu, itd.
2) „Odświętne” działania.
3) Schematy rytualne kulturowo zdefiniowane, zmienne zależnie od jej typu, ale zawsze rozpoznawalne;
4) Zachowania związane z zespołem określonych idei.
RYTUAŁ – def. Victora Turnera – rytuał jest stereotypem sekwencji działań, skomplikowanych gestów, słów i przedmiotów wyznaczonych do oddziaływania na istoty czy siły nadprzyrodzone w imieniu uczestników, dla ich celów i interesów. Są emanacją światopoglądu każdej grupy społecznej, kierują się ku najważniejszym wartościom kulturowym. Rytuały odwołują się do światopoglądu lub zespołu mitów. (kwestia- co jest pierwotne- rytuał, czy mit?; niektórzy widzą w każdym micie ideologiczną projekcję obrzędu mającą mu dostarczyć uzasadnienia; inni odwracają ten stosunek i traktują obrzęd jako swoistą ilustrację mitu w postaci żywych obrazów.)
Typowe rytuały- nabożeństwa religijne (czynności liturgiczne, formuły słowne, pieśni ).
OBRZĘD- def. Jan Grad – obrzęd jest zespołem czynności obyczajowych. Współwystępujących z określonymi formułami słownymi o charakterze performatywnym. Jego sensem naczelnym jest manifestowanie faktu realizacji i/lub respektowania danych wartości kulturowych, łącznie z mitami (przekazami światopoglądowymi ~obrzędowość doroczna) oraz komunikowanie faktu, że dana jednostka zmienia przynależność do danej grupy społecznej (zmiana roli, obrzędy przejścia).
Obrzędy i rytuały reprezentują hierarchiczną strukturę humanistyczną.
Obrzęd weselny:
) swaty, 2) zrękowiny, 3) sprosiny, 4) ślub, 5) uczta weselna, 6) oczepiny, 7) przenosiny.
Obrzędy mogą funkcjonować samodzielnie i wspólne z rytuałami.
Reguły semantyczne- to reguły interpretacji w obrębie danej kultury; zespół takich reguł tworzy semantykę komunikacji kulturowej.
W obrębie kultury porozumiewamy się ze sobą z taką dokładnością i w takich granicach, jaki wyznaczone są przez wspólne respektowanie założeń wchodzących w grę semantyki. nazywamy je założeniami semantyki danej kultury i wywodzić się mogą z różnych źródeł ( np. mity i inne przekazy światopoglądowe oraz z doświadczenia potocznego).
Wykonując wiele czynności symbolicznych, manifestujemy jedynie przynależność do społeczności, w której pierwotnie obowiązywała realizacja „żywych” wartości.. Nazywamy to konwencjonalizacją semantyki komunikacji kulturowej- polega to na autonomizowaniu się poszczególnych przekonań semantycznych względem przekonań będących ich założeniami.
ZNAK, ALEGORIA, SYMBOL
Znak- zakłada pewną relację wewnętrzną wiążącą element znaczący i znaczony. Znaczące jest nadane arbitralnie. Oraz relacje zewnętrzne: znak łączy się z innymi znakami, z których kontekstu zostaje wyrwany w celu umieszczenia w wypowiedzi. Drugą relacja zewnętrzna jest powiązanie ze znakami, które go poprzedzają lub następują po nim w zdaniu.
Relacja wewnętrzna jest relacją symboliczną i występuje w znakach oraz tym , co potocznie zwie się symbolem.
Alegoria- nie ma charakteru arbitralnego. Stosunek miedzy jej elementem znaczącym i znaczonym ma charakter tłumaczenia, przekładu. Jest tłumaczeniem czegoś trudnego do uchwycenia.
W symbolu- stosunek miedzy znaczącym i znaczonym ma charakter epitafii. Symbol jest paraboliczny, nieadekwatny ze swoim sensem. Oba człony symbolu, są „otwarte”.
Paul Ricoeur- trzy obszary występowania symbolu:
Symbole powiązane z obrzędami i mitami tworzą mowę przynależną sacrum.
Sfera nocy i marzenia sennego.
Poetycka wyobraźnia- domena obrazów- słów należących do sfery języka.
Każda kultura posługuje się własną symboliczną umownością i posiada własny leksykon symboli, a zadaniem antropologa jest jego interpretacja. Płaszczyzny analizy:
1) Zestawienie wartości tego samego symbolu w różnych kulturach;
2) Rozumienie jednego symbolu, przez zestawienie z innym w obrębie jednej kultury;
3) Rozumienie symboli w odniesieniu do rytuałów, obrzędów i mitów
Łączenie z symbolem sfery ludzkiego doświadczenia
Badanie symboli to badanie „serca” kultury, gdyż w symbolach właśnie ucieleśnia się cały system wyobrażeń i znaczeń, dzięki którym ludzie przekazują, utrwalają swoją wiedzę o życiu i swój do niego stosunek.
Symbole są modelami rzeczywistości i modelami dla rzeczywistości.
Okresy przejawiania się sacrum unaoczniają i obnażają symboliczny porządek świata ludzkiego.
ROZDZ.6
RODZIA I POKREWIEŃSTWO
Raymond Firth- w każdej społeczności ludzkiej rodzina jest jednostką podstawową.
U podstaw nawet najdziwaczniejszych odchyleń życia seksualnego leży rzeczywista rodzina (Malinowski, Radcliffe-Brown)
Problematyka pokrewieństwa-pojawiła się w antropologii w czasach ewolucjonizmu.
XIX wiek- koncepcja pierwotnego promiskuityzmu (bezładu płciowego i małżeństwa grupowego- jako stadium poprzedzającego „właściwą” rodzinę). Jednak późniejsze badania terenowe wykazały, że pierwotna rodzina była najczęściej monogamiczną.
Odkrycie to tłumaczono dwojako:
1)Wiedeńska szkoła- pierwotna monogamia jest wyrazem „złotego wieku” ludzkości; potem życie uległo wynaturzeniu i dopiero chrześcijaństwo przywróciło mu właściwą miarę;
2) Firth- życie rodzinne istnieje we wszystkich społecznościach ludzkich i reguła ta nie ma nic wspólnego z „powolną ewolucją” ani „teorią upadku”
Antropologia wyróżnia dwa typy pokrewieństwa:
1) biologiczne
2) społeczne (właściwe dla przedmiotu badań antropologów
Antropologia pyta o charakter społecznych więzi pokrewieństwa.
Dwa stanowiska:
1) Więzi mają charakter biologiczny i znajdują swa artykulację kulturze (stanowisko genealogiczne)
2)Biologiczna bywa tylko symbolika pokrewieństwa, ono zaś jest tyko mentalnym uogólnieniem relacji między ludźmi (stanowiska socjologiczne)
Definicja pokrewieństwa katolickiego prawa kanonicznego:
Węzeł natury fizjologicznej, który tworzy więź natury społecznej i moralnej (nie do przyjęcia przez antropologów)
Ernest Gellner- próbował uzgodnić biologiczne i społeczno- kulturowe rozumienie pokrewieństwa.
Społeczeństwo składa się z osobników płci męskiej i żeńskiej, którzy łączą się w pary. Pod względem biologicznym nie ma barier- to społ. Ustanawia bariery, jak np. wiek.
Struktura pokrewieństwa- oznacza, które związki są do zaakceptowania, które faktycznie występują. Struktura pokrewieństwa określa także w pewnym stopniu role społeczne (choć w społeczeństwach industrialnych coraz rzadziej). Często te dwie funkcje traktowane są zamiennie w świadomości ludzkiej, gdyż np. wiele istotnych ograniczeń biologicznych dotyczących łączenia się w pary działa w kategoriach ról społecznych.
Levi- Strauss- zastanawia się nad dychotomią natury i kultury i gdzie w tym kontekście umieścić zakaz kazirodztwa ?
Jest to wg niego jeden z mechanizmów leżących u podstaw narodzin kultur- jako systemu norm i zachowań symbolicznych.. W pracy „ Elementarne struktury pokrewieństwa” czytamy, że zakaz kazirodztwa nie jest ani czysto astralnego, ani czysto kulturowego pochodzenia, lecz jest przejściem od natury do kultury.
Zasada egzogamii, która funkcjonuje w tabu kazirodztwa jest wg niego pozytywnym aspektem tego tabu, gdyż gwarantuje ona wymianę społeczną oraz uruchamia wymianę matrymonialną.
W świadczeniach matrymonialnych przejawiają się 3 podstawowe zasady ludzkiego myślenia (trzy struktury umysłu):
1) Wymóg Normy jako Normy( umysł ludzki zawsze porządkuje świat naturalny i „przekłada” jego prawa na system konwencjonalnych reguł i norm, takich jak negatywny zakaz kazirodztwa i pozytywna zasada egzogamii).
2) Zasada wzajemności ( każdemu świadczeniu odpowiada przeciwświadczenie, co pozwala rozwinąć się różnorodnym formom wymiany, w tym małżeńskiej);
3) Syntetyzujący charakter Daru (dobrowolne przekazanie przez jednostkę drugiej- jakiejś wartości.
Rodzina nie jest jednostką, której nie da się rozłożyć, opiera się bowiem na małżeństwie, a wiec jest czymś złożonym- stanowi rezultat wymiany miedzy grupami, których nie łączy żadna konieczność biologiczna.
Radcliffe- Brown - rodzinę elementarną zawsze tworzy mężczyzna, jego żona oraz dzieci. Porządkiem pierwotnym są z kolei trzy szczególne rodzaje porządków społecznych:
1) między rodzicami a dziećmi;
2) miedzy rodzeństwem;
3) między mężem a żoną.
Wszystkie inne są wtórne i odzwierciedlają się w genealogii.
Levi- Strauss- pokrewieństwo może być ustanowione i trwać tylko dzięki określonym sposobom zawierania związków i poprzez nie. Czyli t co Radcliffe- Brown tratuje jako pierwotne- dla niego jest wtórne.
Naprawdę elementarne nie są wiec rodziny, są one izolowanymi członami; a elementarne są tylko zachodzące miedzy nimi stosunki.
System pokrewieństwa nie polega na obiektywnych związkach filiacji lub więziach krwi zachodzących między jednostkami. Istnieje tyko w świadomości ludzi, jest arbitralnym systemem przedstawień, a nie realnym rozwinięciem sytuacji faktycznej.
To zdolność myślenia symbolicznego zbliża całości, którym obiektywnie nic nie każe się łączyć. Powstają różne formy małżeństw i wspólnego życia. Systemy pokrewieństwa zapewniają wtedy rozgraniczenie między połączeniem jednostek przez małżeństwo a więzią opartą na zasadzie pokrewieństwa.
Systemy pokrewieństwa są zmienne i posługują się różnymi ograniczeniami o charakterze zewnętrznym.
Rene Girard –małżeństwo jest zawsze zakazane między rodzicami i dziećmi, braćmi i siostrami.
Levi- Strauss - odwołuje się do metody strukturalnej ~opiera się na modelu lingwistycznym). System pokrewieństwa obejmuje dwa porządki rzeczywistości:
1) system nazw (terminologia i słownictwo)
2)system postaw
Dla Levi- Straussa system pokrewieństwa jest systemem postaw , które tworzą reakcje:
a) autorytatywnej surowości
b) familiarnej zażyłości
W obrębie danej grupy społecznej zawsze występują relacje więzi małżeńskiej, filiacji, pokrewieństwa oraz wujostwa. Levi- Strauss stawia hipotezę, ze kazda z tych relacji zawiera się w jednej z relacji a lub b. Na strukturę systemu składają się relacje opozycji a i b.
Systemy pokrewieństwa, reguły zawierania małżeństw i reguły filiacji tworzą uporządkowany zespół, którego funkcja jest zapewnienie trwałości grupy społecznej przez powodowanie, by stosunki oparte na związkach krwi oraz opierające się na powinowactwie krzyżowały się ze sobą.
Levi- Strauss- uważa, że nie ma lepszych i gorszych systemów pokrewieństwa, typów małżeństw i rodzin – gdyż wszystkie w równym stopniu wypełniają swoją rolę symbolicznego porządkowania relacji międzyludzkich
Edmund Leach – w badaniach nad rodziną proponuje się zająć zasadami dobierania małżeństw. Zwraca uwagę na równość wymiany:
Każde prawo, które stwierdza ( w odniesieniu do mężczyzny), że kobieta kategorii A może być poślubiona, natomiast B nie – jest częścią systemu społecznej klasyfikacji, który służy do uporządkowania środowiska społecznego danej jednostki.
Zasada wzajemności wymaga ode mnie i od x wymiany podobnego rodzaju.
Regulacje rodzinne „uruchamiają” stosunki klasowe, rasowe, kastowe.
/ w nowoczesnym społeczeństwie rola pokrewieństwa jest mniej istotna./
W grupach prymitywnych znaczna rola pokrewieństwa- stanowi na podstawę ekonomicznej, politycznej jedności i wyznacza rolę zachowań rytualnych. Zarówno członkostwo grupy, pozycję społeczną jak i własność można zyskać poprzez jednego z rodziców ( społeczeństwa matrylinearne, matrylinearne) lub oboje (społ. bilinearne).
ETNONAUKA- później ANTROPOLOGIA KOGNITYWNA- analizuje dziedzinę pokrewieństwa jako jeden z systemów terminologicznych kultury.
ANALIZA SKŁADNIKOWA- ustalenie całkowitego zbioru terminów; ustala się potencjalne składniki systemu, tj. pojęcia umożliwiające rozróżnienie pomiędzy zbiorami i wybiera się to z nich, które umożliwia uczynienie największej liczby faktycznych rozróżnień; np.
Ciotka – każda osoba krwi lub powinowata, która jest jednocześnie:1)płci żeńskiej, 2)drugiego stopnia dystansu genealogicznego od ego, 3) nie w linii prostej, 4) starszej generacji, 5)nie powiązana przez związek małżeński ~ kategoria możliwa do opisania jako efekt kombinacji kilku określonych atrybutów.
Niezmienne właściwości każdej rodziny wg Levi- Straussa :
1) Rodzina wywodzi się z małżeństwa;
2) Składa się z męża, zony, dzieci, wokół których mogą ewentualnie skupiać się inni krewni;
3) Członkowie rodziny związani są wzajemnie więzami prawnymi, obowiązkami gospodarczymi i religijnymi, ścisłą siecią praw i zakazów seksualnych oraz uczuciowo.
~ zanikła rola gospodarcza i religijna
Dziś problematyka pokrewieństwa straciła na znaczeniu:
1) Odejście rzez badaczy od strukturalno- funkcjonalnego modelu społeczeństwa, a tym samym od analizowania go poprzez pryzmat różnych instytucji na czele z pokrewieństwem;
2) Silny nurt feministyczny w teorii kultury- który zajmuje się miejscem i rolą płci w społecznym wizerunku kultury.
ROZDZ.7
ETNICZNOŚĆ I WIELOKULTUROWOŚĆ
Problematyka etniczna i narodowościowa- zapoczątkowana na przełomie lat 60 i 70 XX wieku
Terminy – centrum (zachód) i peryferii(reszta świata, obszar zainteresowań antropologów)
Lata 60 – dążenia niepodległościowe w Afryce i innych rejonach świata. Członkowie tych społeczeństw zawitali do Europy i ameryki Północnej- metafora centrum i peryferii straciła rację bytu. Świat staje się globalną ekumeną.
Zmiana w badaniach- od izolowanych poszczególnych kultur jako statyczne całości do analiz dynamiki złożoności i różnego rodzaju grup etnicznych
Thomas Hylland Eriksen – typy grup etnicznych:
Miejskie mniejszości etniczne- procesy adaptacji imigrantów do warunków industrialnych, kwestii rasowych, problem zmiany kulturowej, ideologia multikulturalizmu;
Ludy tubylcze- pierwotni mieszkańcy danego terenu pozbawieni większej władzy politycznej- tylko częściowo zintegrowani z dominującym narodem tworzącym państwo
Protonarody- np. Kurdowie, Palestyńczycy- pretendujący do miana „prawdziwego” narodu Mają swych przywódców politycznych oraz ideologów podkreślających podstawowe dążenia ruchów nacjonalistycznych.
Grupy etniczne w „społeczeństwach pluralistycznych”- państwa będące tworem kolonializmu, które składają się z kulturowo heterogenicznych populacji, np. Indonezja, Jamajka. Mimo jednolitego systemu politycznego i ekonomicznego grupy te są bardzo odmienne.
Poczucie etniczności- rodzi się zawsze w sytuacji kontaktu międzygrupowego (zarówno współpracy jak i konfliktu)
Eriksen: - o zjawisku etniczności mówimy, gdy:
Co najmniej dwie grupy pozostają w minimalnym wzajemnym kontakcie
Gdy cechy grupy rozpatrywane są w związku z własnościami grup sąsiednich
Jeśli różnice kulturowe powodują różnice w interakcji pomiędzy członkami grup, relacje społeczne zawierają element etniczny. Odnosi się to zarówno do zysków i strat wynikających z tej interakcji. Jak i aspektów związanych z tworzeniem tożsamości. Dzięki temu posiada ono aspekt polityczny, organizacyjny i symboliczny
Etniczność- grupa społeczna posiadająca pewien stopień zwartości i solidarności oraz świadomość wspólnego pochodzenia. Dwa stanowiska: pierwotnoścowe ( więź etniczna czymś pierwotnym i podstawowym, zawiera się w obszarze pierwotnej tożsamości) i instrumentalistyczne(postrzeganie tożsamości pierwotnej jako środka służącego mobilizacji danej grupy aby mogła osiągnąć różnorodne cele)
Handelman- typologia stopni etnicznego zróżnicowania:
Kategoria etniczna- najsłabiej zorganizowany rodzaj wspólnoty, ogranicza się do znajomości swojego pochodzenia i wymogu właściwego zachowania się wobec innych
Układ etniczny- członkowie grupy wchodzą we wzajemne kontakty z pełną świadomością konkretnej przynależności etnicznej;
Związek etniczny- członkowie grupy etnicznej mają poczucie wspólnoty interesów i posiadają organizacyjny aparat służący jej wyrażaniu, np. partie polityczne, organizacje religijne
Społeczność etniczna- najwyższy stopień etnicznego zorganizowania – włada terytorium i granicami
Dzisiejsza antropologia zajmuje się także badaniem nacjonalizmów.
Ernest Gellner -NACJONALIZM- zasadą polityczną, głoszącą, że jednostki polityczne powinny pokrywać się z jednostkami narodowościowymi; sentyment nacjonalistyczny- uczucie gniwu lub satysfakcji;
Anderson- zarówno tożsamość etniczna jak i narodowa nie maja charakteru „ naturalnego” ale są kulturowymi konstruktami.
Nacjonalizm traktuje jednostkę jako jednostkę kolektywną, a nie interesuje się jej indywidualnym życiem.
Nacjonalizm jest wyrazem ideologii wieloetnicznej, a nawet ponadetnicznej i odwołuje się do praw obywatelskich a nie kulturowych korzeni
Dziś wielokulturowość- to przede wszystkim problem różnic kulturowych w obrębie poszczególnych państw, które posiadają swoje mniejszości etniczne, religijne, seksualne, domagające się własnego miejsca w kulturze narodowej.
Narastanie wieloetnicznych państw imigranckich, problem współistnienia odmiennych wartości w ramach jednego państwa. Ojczyzny wielokulturowości: Stany Zjednoczone, Australia, Kanada, Nowa Zelandia.
POJĘCIE MULTIKULTURALIZMU-
Ang. Termin- multiculturalism-1) wielość kultur- fakt zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa, ;2) polityka rządowa zmierzająca do niwelowania napięć społecznych związanych z faktem wielokulturowości;3) ideologia, ruch, doktryna- działanie środowisk mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszą partycypację podobnych środowisk w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym kraju,
4 typy multikulturalizmu:
konserwatywny- „przyzwolenie’ na wielokulturowość ze strony dominującej, traktowanie mniejszości jako „dodatku”
liberalny- pozorna równość między rasami, faktycznie nierówny dostęp do możliwości społecznej i edukacyjnej samorealizacji
lewicowo- liberalny-podkreśla on, że modny uniwersalistyczny humanizm, zaciera różnice kulturowe między rasami; wskazują na różnice związane z rasą, klasą, płcią, i seksualnością- działanie na rzecz inności jako podstawy kulturowej autentyczności
krytyczny-opozycyny wobec wszystkich pozostałych nurtów; odrzuca konserwatywny i liberalny nacisk na „identyczność” oraz poszukiwanie „różnicy”. Fakt zróżnicowania winien być afirmowany przez politykę kulturowego krytycyzmu i uwzględniany w polityce społecznej (ku skonstruowaniu wspólnej i otwartej na odmienność kultury demokratycznej).