Na dziennych podała im do nauki na to zaliczenie :
1. Zasady prawa gospodarczego
2. Zezwolenia działalności gospodarczej
3. Koncesje w działalności gospodarczej
4. Krajowy Rejestr Sądowy
5. Zasady prawa pracy
6. Sądy polubowne
Zasady prawa gospodarczego
Na podstawie treści Konstytucji RP oraz ustaw Prawa działalności gospodarczej (PDG) i przepisów KC należy uznać, że katalog zasad przewodnich prawa gospodarczego stanowi 6 podstawowych zasad, tj.:
1. Zasada społecznej gospodarki rynkowej. Doktrynalna treść określenia „społeczna gospodarka rynkowa”. Treść zasady w świetle Konstytucji RP.
2. Zasada wolności działalności gospodarczej. Z dziejów idei wolności działalności gospodarczej. Treść i zakres zasady w świetle prawa polskiego. Możliwości ograniczeń wolności działalności gospodarczej.
3 .Zasada równoprawności przedsiębiorców. Treść zasady w świetle prawa polskiego. Charakter zasady.
4.Zasada ochrony własności przedsiębiorców. Treść zasady w świetle prawa polskiego. Ochrona własności. Możliwości ograniczenia własności.
5. Zasada legalizmu działalności gospodarczej. Treść zasady w świetle prawa polskiego.
6.Zasada swobody umów gospodarczych. Treść zasady w świetle prawa polskiego. Ograniczenia swobody umów.
Zasady przewodnie każdej gałęzi prawa mają charakter norm prawnych, w prawie gospodarczym określone zostały w Konstytucji RP (konstytucyjne zasady przewodnie prawa gospodarczego) oraz w innych ustawowych źródłach prawa gospodarczego, a zwłaszcza w ustawie PrDG i w KC (ustawowe zasady przewodnie prawa gospodarczego).
Zasady przewodnie prawa gospodarczego spełniają w ramach tej gałęzi prawa istotną rolę, tj.:
- wyznaczają kierunek działań prawotwórczych dla wszystkich organów posiadających kompetencje prawotwórcze w sferze prawa gospodarczego,
- ukierunkowują proces wykładni (interpretacji ) norm prawnych należących do prawa gospodarczego, przede wszystkim przepisów zawartych w poza konstytucyjnych aktach prawnych z dziedziny tego prawa,
- wskazują organom władzy publicznej (zwłaszcza sądom oraz organom administracji publicznej) kierunki stosowania prawa gospodarczego,
- ukierunkowują sposób czynienia użytku przez przedsiębiorców z różnych, przysługujących im praw (uprawnień), zwłaszcza w przypadku regulacji prawnych o charakterze dyspozytywnym.
Zezwolenia działalności gospodarczej
Inną formą regalamentacji działalności gospodarczej jest udzielanie zezwoleń na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej. Z prawnego punktu widzenia instytucja zezwolenia oznacza dopuszczenie przedsiębiorcy do wykonywania określonej działalności gospodarczej po uprzednim stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia wszystkie warunki wykonywania tej działalności. Zezwolenie nie nadaje przedsiębiorcy nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje pod względem podmiotowym. Zezwolenie jest aktem odmiennym od koncesji. Podstawowe różnice polegają na:
- zezwolenia nie dotyczą dziedzin działalności gospodarczej objętych koncesjami,
- zezwolenia są wydawane w wyniku sprawdzenia możliwości wykonywania działalności gospodarczej przez danego przedsiębiorcę, który spełnia wszelkie warunki wykonywania tej działalności,
- wymóg uzyskania zezwoleń na wykonywanie działalności gospodarczej wprowadza się wówczas gdy wykonywanie tej działalności nie może być wolne i wymaga stwierdzenia, że przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania tej działalności.
- warunki, o których mowa wyżej odnoszą się do ochrony życia i zdrowia ludzkiego, bezpieczeństwa i porządku publicznego, tajemnicy państwowej, zobowiązań międzynarodowych
- udzielanie zezwoleń następuje w trybie przepisów kodeksu administracyjnego.
O wydanie zezwolenia na podjęcie działalności gospodarczej w danej dziedzinie może ubiegać się przedsiębiorca, czyli podmiot, który został zarejestrowany w rejestrze przedsiębiorców. Udzielenie zezwolenia pod warunkiem oznacza, że warunek ten musi być spełniony najpóźniej przed faktycznym rozpoczęciem działalności gospodarczej. Instytucja zezwolenia oznacza uchylenie w sposób zindywidualizowany (w odniesieniu do konkretnego przedsiębiorcy) ustawowej przeszkody w legalnym podejmowaniu działalności gospodarczej, która to przeszkoda została ustanowiona przez państwo w celu realizowanego w interesie publicznym nadzoru nad tą sferą. Zezwolenie jest aktem odmiennym od koncesji – zezwolenia nie dotyczą działalności gospodarczej objetej monopolem państwa. Inną ważną cechą odróżniającą zezwolenie od koncesji jest to, że wymóg uzyskania zezwolenia na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w konkretnej dziedzinie nie wynika z ustawy PrDG, ale z innych ustaw. Wymóg taki może być ustanowiony tylko w ustawie, a nie w innym akcie normatywnym rangi podstawowej. Przepisy innych ustaw jako określenie instytucji zezwolenia uzywają terminów: zgoda, licencja, pozwolenie, upoważnienie. Art.88 ust.1 ustawy PrDG nakazuje rozumieć te terminy jako „zezwolenie”. Wymóg uzyskiwania zezwoleń wprowadzony został głównie ze względów przedmiotowych, a nie podmiotowych. Polskie prawo wymaga uzyskania zezwolenia na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w przypadku ponad 40 dziedzin tej działalności. O wydanie zezwolenia na podjęcie działalności gospodarczej może ubiegać się każdy przedsiębiorca – na równych prawach. W niektórych przypadkach warunkiem udzielenia zezwolenia na podjęcie i wykonywanie określonej działalności są właściwości podmiotowe odnoszące się do ubiegającego się o zezwolenie (np. obywatelstwo polskie, niekaralność, pełnia praw obywatelskich). Organ zezwalający na podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej zgodnie z art.4 pkt.2 ustawy PrDG – to organ administracji rządowej lub jednostki samorządu terytorialnego, upoważniony na podstawie ustawy do wydawania, odmowy wydania i cofania zezwolenia. Przepisy ustaw szczególnych przyznają kompetencje dla organów zezwalających zarówno centralnych jak też terenowych. Postępowanie związane z wydaniem, odmową wydania i cofnięciem zezwoleń jest postępowaniem administracyjnym. Zezwolenie to akt administracyjny o charakterze deklaratoryjnym, gdyż nie nadaje on (ani nie pozbawia) przedsiębiorcy nowych praw, a jedynie stwierdza spełnienie przez przedsiębiorcę warunków określonych w ustawie. Zezwolenie wydawane jest na czas nieoznaczony. Organ zezwalający jest uprawniony do kontroli przestrzegania przez przedsiębiorcę warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem. Przedmiot kontroli określiła ustawa PrDG – w takim zakresie jak kontroli działalności gospodarczej objętej koncesją. Organ zezwalający jest zobowiązany cofnąć zezwolenie w razie zaistnienia przypadków określonych w ustawie PrDG (art.32 ust.1). W niektórych innych przypadkach (art.32 ust.2) organ zezwalający może cofnąć zezwolenie ale nie musi.
3. Koncesje w działalności gospodarczej
Koncesje odnoszą się tylko do tych sfer działalności gospodarczej, które powinny być objęte wyłącznością państwa (monopolem), bądź tych które dotyczą dziedzin o szczególnym znaczeniu ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli czy inny ważny interes publiczny lub wiążą się z własnością państwa. Liczba dziedzin objętych koncesjonowaniem została ograniczona do 8 i wskazana w art.14 ust.1 ustawy PrDG. Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:
- poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
- wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
- wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,
- ochrony osób i mienia,
- transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,
- budowy i eksploatacji autostrad płatnych,
- zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych,
- rozpowszechniania programów telewizyjnych i radiowych.
Koncesja jest formą reglamentacji działalności gospodarczej przez państwo. Wyraża akt zgody władzy publicznej na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej przez danego przedsiębiorcę. Wprowadzenie koncesji może odnosić się do dziedzin działalności gospodarczej, które mają szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny.
Podstawowe cechy koncesji to:
- jest umową ściśle administracyjną,
- ma na celu eksploatację służby publicznej,
- eksploatacja odbywa się na ryzyko koncesjonariusza,
- wynagrodzenie koncesjonariusza zapewnione jest przez nadanie mu prawa pobierania od użytkowników opłat ustalonych przez taryfę,
jest kontraktem długoterminowym.
Prawo działalności gospodarczej przewiduje możliwość cofnięcia koncesji lub zmiany zakresu bądź przedmiotu działalności gospodarczej objętej koncesją. Obydwie instytucje mają charakter sankcji, jakie organ koncesyjny może zastosować wobec koncesjonariusza. Organ koncesyjny cofa koncesję gdy:
- wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,
- przedsiębiorca nie podjął działalności objętej koncesją mimo wezwania organu koncesyjnego lub zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.
Organ koncesyjny cofa koncesję lub zmienia jej zakres gdy przedsiębiorca:
- w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją,
- rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej określonej przepisami,
- ze względu na zagrożenie interesu obronności lub bezpieczeństwa państwa lub innego ważnego interesu publicznego.
Zgodnie z przepisami ustawy PrDG organem koncesyjnym jest organ administracji rządowej lub organ jednostki samorządu terytorialnego upoważniony na podstawie ustawy do udzielania, odmowy udzielania, zmiany i cofania kncesji. Ustawowymi organami kncesyjnymi są najczęściej właściwi przedmiotowo ministrowie (lub organy im równorzędne) oraz właściwe centralne organy administracji rządowej (urzędy centralne i terenowe). Postępowanie w sprawie udzielenia koncesji, odmowy udzielenia koncesji czy cofnięcia koncesji jest postępowaniem administracyjnym. Kocesja to akt administracyjny o charakterze konstytutywnym, gdyż nadaje on przedsiębiorcy nowe prawa lub pozbawia go praw. Koncesję wydaje się na zasadzie uznania administracyjnego, tj. organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku przedsiębiorcy udzielenie koncesji. Koncesji udziela się na okres od 2 do 50 lat. Organ koncesyjny jest ustawowo uprawniony do okrślenia w koncesji szczególnych warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją. Organ koncesyjny jest ustawowo uprawniony do przeprowadzania kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, któremu udzielono koncesji. Zakres przedmiotowy tej kontroli jest wyznaczony w ustawie PrDG i dotyczy: zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją, przestrzegania warunków wykonywania tej działalności określonych w koncesji. Organ koncesyjny zobligowany jest w niektórych przypadkach do cofnięcia przedsiębiorcy już przyznanej koncesji (art.22 ust.1 pkt.1 i 2 ustawy PrDG). W sytuacji gdy przedsiębiorca rażąco narusza warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej lub nie wykonuje pokontrolnych wezwań organu koncesyjnego do usunięcia stwierdzonych uchybień - organ koncesyjny ma obowiązek (obligatoryjnie) cofnąć koncesję albo zmienić jej zakres. Organ koncesyjny może (fakultatywnie) cofnąć koncesję lub zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub innego ważnego interesu publicznego.
4. Krajowy Rejestr Sądowy
Status prawny przedsiębiorcy uzyskuje się poprzez dokonanie wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają przepisy ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) i ustawy z tej samej daty – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym. Pełne wdrożenie systemu KRS nastąpiło do 1 stycznia 2002 r.
KRS obejmuje trzy rejestry:
- przedsiębiorców,
- stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
- dłużników niewypłacalnych.
Przedsiębiorcy podlegają rejestracji w rejestrze przedsiębiorców. Jeżeli działalność gospodarcza podejmowana jest przez podmioty wpisane do drugiego rejestru to podlegają one również wpisowi do rejestru przedsiębiorców. W trzecim rejestrze wpisuje się przedsiębiorców, co do których ogłoszono upadłość lub którzy jako dłużnicy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku.
Wpisowi do rejestru przedsiębiorców podlegają dwie grupy podmiotów. Pierwsza obejmuje podmioty, które ustawa uznała ex lege za przedsiębiorców. Są to:
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
- spółki jawne,
- spółki partnerskie,
- spółki komandytowe,
- spółki komandytowo – akcyjne,
- spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
- spółki akcyjne,
- spółdzielnie,
- przedsiębiorstwa państwowe,
- jednostki badawczo – rozwojowe,
- przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej wytwórczości,
- towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych,
- inne osoby prawne jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i podlegają wpisowi do rejestru, o którym mowa w art.1 ust.2 pkt.2 ustawy o KRS.
- oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium RP,
- główne oddziały zagraniczne zakładów ubezpieczeń.
Rejestr prowadzą w systemie informatycznym sądy rejonowe (sądy gospodarcze) obejmujące swoją właściwością obszar województwa lub jego część. Oprócz tego w Ministerstwie Sprawiedliwości istnieje Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru Sądowego, z oddziałami przy sądach rejonowych, które udzielają informacji z rejestru w postaci odpisów, wyciągów i zaświadczeń, które mają moc dokumentów wydawanych przez sąd. Wszystkie wpisy do rejestru podlegają obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawartych w postanowieniu sądu rejestrowego niezwłocznie po jego wydaniu. Dane dotyczące poszczególnych przedsiębiorców wpisanych do rejestru przedsiębiorców umieszcza się pod numerem przeznaczonym dla danego podmiotu w sześciu działach tego rejestru:
- dane o przedsiębiorcy (nazwa lub firma, oznaczenie jego formy prawnej, adres i siedziba osoby prawnej lub miejsce zamieszkania osoby fizycznej lub inne dane w zależności od rodzaju działalności),
- dane o reprezentacji przedsiębiorcy oraz jego organach nadzoru i innych organach, a także dotyczące prokurentów i zakresu prokury,
- dane o przedmiocie działania wg Polskiej Klasyfikacji Działalności oraz dane dotyczące złożonych sprawozdań finansowych, ich ocenie i zatwierdzeniu, a także dane o posiadanych udziałach i akcjach innych spółek,
- dane dotyczące zaległości podatkowych i celnych oraz na rzecz ZUS i innych wierzycieli, a także dane o złożonych wnioskach o otwarciu postępowania układowego lub o ogłoszeniu upadłości lub o zakończeniu tych postępowań,
- dane o powołaniu lub odwołaniu kuratora,
- dane o likwidacji, ustanowieniu zarządu komisarycznego, rozwiązaniu lub unieważnieniu spółki, połączeniu z innymi podmiotami lub przekształceniu w inny podmiot. Utrata statusu prawnego przedsiębiorcy następuje z chwilą dokonania w rejestrze przedsiębiorców wpisu o skreśleniu danego przedsiębiorcy. Sąd rejestrowy dokonuje takiego wpisu na wniosek przedsiębiorcy.
5. Zasady prawa pracy
Podstawowe zasady prawa pracy zostały określone w Konstytucji RP i w Kodeksie pracy, tj.:
zasada ochrony pracy,
zasada wolności pracy,
zasada swobody nawiązywania stosunku pracy,
zasada poszanowania godności i dóbr osobistych pracownika,
zasada równego traktowania pracowników,
zasada godziwego wynagrodzenia za pracę,
zasada uprzywilejowania pracownika i automatyzmu prawnego,
zasada wolności zrzeszania się pracowników i pracodawców,
zasada udziału pracowników w zarządzaniu zakładem pracy,
zasada postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy
6. Sądy polubowne
Postępowanie w sprawach gospodarczych przed sądami polubownymi.
Sprawy gospodarcze z woli stron mogą być poddane rozstrzygnięciu przez sąd polubowny ponieważ z reguły mają charakter sporów majątkowych. Sąd polubowny to sąd niepaństwowy powołany zgodną wolą stron do rozstrzygania ich sporu wyrokiem, mającym moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego. Sąd polubowny może być sądem powołanym do rozstrzygnięcia pojedynczego sporu lub może być sądem stałym np. powołanym przez izbę gospodarczą. Sądy polubowne to szybkie i tanie rozstrzyganie sporów majątkowych powstających głównie w gospodarczym obrocie prawnym. Zapis na sąd polubowny następuje w drodze umowy o poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Umowa taka powinna dokładnie określać przedmiot sporu i stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Powinna być sporządzona na piśmie i podpisana przez obie strony. Przepisy KPC stanowią, iż spór w sprawie gospodarczej może być poddany rozstrzygnięciu przez sąd polubowny. Skład sądu polubownego tworzą arbitrzy. Arbitrem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych. Arbitrem nie może być sędzia państwowy. Sposób wyznaczania i wyłączenia arbitrów określają przepisy art. 700 – 703 KPC.
Kodeks postępowania cywilnego określa tylko niektóre elementy postępowania przed sądem polubownym (art.705 – 711 KPC). Prawo wyboru trybu postępowania polubownego (art.705 KPC) stanowi, że:
- strony mogą same określić aż do chwili rozpoczęcia postępowania tryb postępowania, który powinien być stosowany w toku rozpoznawania sprawy,
- gdy strony tego nie ustaliły sąd polubowny stosuje taki tryb postępowania jaki uzna za właściwy, ale nie może zaniechać wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
Sąd polubowny może przeprowadzać czynności dowodowe, może przesłuchiwać strony, świadków i biegłych, a nawet odbierać od nich przyrzeczenie. Sąd polubowny nie może stosować środków przymusu. W toku postępowania dowodowego może korzystać z pomocy właściwego sądu rejonowego - szczególnie w przypadku gdy zachodzi konieczność zastosowania środków przymusu (np. zarządzenie przymusowego sprowadzenia świadka, nałożenia kary grzywny za nie wstawienie się). Wyrok sądu polubownego zapada zwykłą większością głosów (obowiązuje zasada jednomyślności). Stosownie do art.708 KPC wyrok sądu polubownego powinien zawierać:
- oznaczenie zapisu na sąd polubowny,
- miejsce i datę wydania wyroku,
- oznaczenie stron i arbitrów,
- rozstrzygnięcie o żądaniach stron,
- przytoczenie motywów, którymi kierował się sąd polubowny wydając wyrok,
- podpisy arbitrów.
Sąd polubowny doręcza obu stronom za pokwitowaniem lub dowodem doręczenia odpis wyroku podpisany tak jak oryginał. Po doręczeniu odpisu wyroku stronom sąd polubowny zobowiązany jest złożyć w sądzie państwowym akta sprawy wraz z oryginałem wyroku, dowodami doręczenia jego odpisów i innymi dokumentami. Akta sprawy składane są w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sporu, gdyby nie dokonano zapisu na sąd polubowny. Wyrok sądu polubownego ma moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego, a ugodę zawartą przed sądem polubownym traktuje się na równi z ugodą zawartą przed sądem państwowym, jednakże dopiero po stwierdzeniu przez sąd państwowy ich wykonalności. Postanowienie o wykonalności wyroku lub ugody wydaje sąd państwowy na posiedzeniu niejawnym. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie, oznacza to, że z chwilą doręczenia stronom staje się on prawomocny i nie przysługuje od niego żaden zwykły i nadzwyczajny środek zaskarżenia do sądu państwowego, poza skargą o uchylenie wyroku sądu polubownego. Strona występująca w postępowaniu polubownym może żądać uchylenia wyroku wówczas gdy:
- nie było zapisu na sąd polubowny albo gdy zapis był nieważny lub utracił moc,
- stronę pozbawiono możliwości obrony jej praw przed sądem polubownym,
- nie zachowano trybu postępowania przed sądem polubownym ustalone przez strony lub ustawowo (np. przepisów o składzie sądu, głosowaniu itp.),
- rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności albo uchybienia praworządności lub zasadom współżycia społecznego,
- zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl przepisów KPC. Zgodnie z art.711 KPC skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego można wnieść do sądu państwowego tylko w ciągu miesiąca od doręczenia wyroku. Wnosi się ją do sądu, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Niezachowanie terminu przez skarżącego na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego powoduje jej odrzucenie na mocy postanowienia wydanego przez sąd państwowy na posiedzeniu niejawnym.