Bezpieczeństwo socjalne - realne gwarancje zaspokojenia potrzeb socjalnych jednostek i rodzin, stan wolności od niedostatku bądź obniżenia poziomu życia spowodowanego głównie tzw. ryzykiem socjalnym (np. utrata możliwości zarobkowania, choroba, inwalidztwo, starość, zwiększone obciążenia rodzinne, bezradność) lub innymi zdarzeniami losowymi. Realizacji bezpieczeństwa socjalnego służy ogół urządzeń socjalnych, prawnych, materialnych i instytucjonalnych, chroniących spokój, pracę, życie, zdrowie i mienie obywateli. Bezpieczeństwo socjalne jest podstawowym celem systemu zabezpieczenia społecznego, obejmującego ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia wzajemne, ochronę zdrowia, rehabilitację inwalidów, pomoc społeczną i inne świadczenia socjalne. Bezpieczeństwo socjalne ma aspekt materialny i społeczny. Istotą strony materialnej jest zapewnienie każdemu obywatelowi niezbędnych środków do utrzymania siebie i rodziny, których źródłem może być praca lub świadczenia społeczne oraz urządzenia infrastruktury społecznej, takie jak placówki służby zdrowia, oświatowe, kulturalne, bazy wypoczynku urlopowego itp. Istotą społecznej strony bezpieczeństwa socjalnego jest spójny system prawa zapewniający ład w stosunkach społecznych, system uruchamiający procedury postępowania w przypadkach, kiedy jednostka, rodzina lub grupa społeczna znajdzie się w trudnej sytuacji życiowej. Bezpieczeństwo socjalne wiąże się ściśle z pojęciem bezpieczeństwa publicznego, spokoju społecznego, kulturą życia zbiorowego.
Bezpieczeństwo społeczne, najogólniej rozumiane jako ochrona egzystencjalnych podstaw życia ludzi, zapewnienie możliwości zaspokajania indywidualnych potrzeb (materialnych i duchowych) oraz realizacji aspiracji życiowych przez tworzenie warunków do pracy i nauki, ochronę zdrowia oraz gwarancje emerytalne. Bezpieczeństwo społeczne obejmuje całokształt działań prawnych, organizacyjnych i wychowawczych realizowanych przez podmioty rządowe (narodowe i ponadnarodowe), pozarządowe oraz samych obywateli, które mają na celu zapewnienie pewnego poziomu życia osobom, rodzinom, grupom społecznym oraz niedopuszczenie do ich marginalizacji i wykluczenia społecznego. Chodzi tu zwłaszcza o zapewnienie pomocy ludziom, którzy czasowo lub trwale są niezdolni do pracy zawodowej, znaleźli się przez własną niezaradność w trudnych sytuacjach życiowych, lub ze względu na zaistniałe okoliczności zewnętrzne (np. powódź, pożar) doświadczyli pogorszenia warunków życia. Warto jednak zaznaczyć, iż oferowana pomoc i wsparcie społeczne nie może prowadzić do tzw. bezradności i bierności obywatelskiej, czyli oczekiwania, że państwo rozwiąże za obywateli wszystkie problemy życiowe.
Społeczna gospodarka rynkowa, forma gospodarki, która rozwinęła się w Niemczech Zachodnich, stanowi połączenie gospodarki rynkowej (gospodarka) i dużego zabezpieczenia socjalnego pracowników. Do najważniejszych zasad społecznej gospodarki rynkowej należą takie działania polityki gospodarczej, które nie zagrażają celom o charakterze ogólnospołecznym, takie zabezpieczenia socjalne, aby zmniejszyć ryzyko utraty środków do życia przez obywateli oraz taka polityka społeczna, która w trakcie realizacji celów społecznych dba o wydajność w gospodarce. Bezpośrednim celem społecznej gospodarki rynkowej jest zapewnienie pełnego zatrudnienia siły roboczej, wspieranie regionalnej mobilności siły roboczej (walka z bezrobociem strukturalnym), ochrona pracy przez regulację stosunku pracy między pracodawcą a pracownikiem, poprawa na rzecz podziału dochodu narodowego. Aby zrealizować te cele, państwo podejmuje następujące działania: ustala płacę minimalną, wysokie podatki przy zapewnieniu całościowej ochrony socjalnej (ubezpieczenie społ., zwrot kosztów leczenia itd.), niskie ceny na artykuły pierwszej potrzeby (polityka subwencji wobec producenta), wspiera kupowanie przez pracowników udziałów w przedsiębiorstwach, w których pracują, a także rozwija szkolnictwo publiczne na wysokim poziomie itd. Niemcy Zachodnie prowadząc przez lata taką politykę, doprowadziły do szybkiego rozwoju gospodarczego, zachowując dużą ochronę socjalną. System, ten zaczął się jednak załamywać po zjednoczeniu ze względu na różnice w rozwoju gospodarczym obu części Niemiec. Jej prekursorem jest Ludwig Erhard (Republika Federalna Niemiec).
PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU EMERYTALNO-RENTOWEGO
Polska rozpoczęła zasadnicze reformy swojego systemu emerytalno-rentowego
w roku 1999. Ustawowy system emerytalno-rentowy, w pełni wdrożony w roku
1999, składa się z dwóch elementów, przy czym obydwa mają charakter obowiązkowy
i powszechny (istnieją specjalne systemy dla rolników oraz niektórych pracowników
sfery budżetowej, jak np. wojskowych, policjantów, sędziów i prokuratorów):
system repartycyjny oparty na zasadzie umownej zdefiniowanej składki, administrowany
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), oraz w pełni kapitałowy system
zarządzany przez prywatne instytucje inwestycyjne, nadzorowane przez państwo.
Wiek emerytalny wynosi 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet.
Emerytura ustawowa opiera się na zasadzie zdefiniowanej składki, a jej wysokość jest
zależna od kapitału zgromadzonego w ZUS i otwartych funduszach emerytalnych
(OFE) oraz od średniego dalszego trwania życia dla obu płci w momencie przejścia
ma emeryturę. (W poprzednim systemie gromadzenie środków na emeryturę opierało
się na zasadzie określonej kwoty świadczenia). Składki pobierane są przez ZUS,
a następnie przekazywane do OFE (wybranego przez osobę ubezpieczoną – w roku
2005 można było wybierać spośród 15 OFE). Zgodnie z założeniami programu
reform świadczenia z filara kapitałowego powinny przybrać postać renty dożywotniej
(nie przyjęto dotychczas jednak ustawy o rentach dożywotnich).
System ustawowy finansowany jest ze składek na ubezpieczenie emerytalne (19,52 %
wynagrodzenia brutto), finansowanych po połowie przez pracodawcę i pracownika
(12,22 % tej kwoty przekazywane jest do systemu opartego na umownej zdefiniowanej
składce, a 7,3 % jest przekazywane do obowiązkowego filaru kapitałowego).
Dodatkowa składka w wysokości 13 % wynagrodzenia przekazywana jest na ubezpieczenie
rentowe1. W roku 1999 wprowadzono maksymalny pułap dochodów,
od których odprowadzane są składki (250 % średniej płacy krajowej).
W roku 2002 utworzono Fundusz Rezerwy Demograficznej w celu gromadzenia środków
na finansowanie przyszłych deficytów systemu emerytalno-rentowego. Jest on
finansowany z części składek na ubezpieczenie emerytalne (0,2 % wynagrodzeń
w 2005 r. i planowany wzrost do 0,4 % w 2009 r.). W przyszłości Fundusz będzie
również gromadził ewentualne przyszłe nadwyżki z ustawowego programu
emerytalnego. Minimalna gwarantowana emerytura wypłacana jest wtedy, gdy całkowita kwota emerytury w systemie ustawowym jest niższa niż ustawowo określona emerytura
minimalna, pod warunkiem spełnienia wymogu długości okresu składkowego – 25 lat
stażu ubezpieczeniowego dla mężczyzn i 20 lat dla kobiet. Minimalne gwarantowane
emerytury wypłacane są ze środków publicznych. Niedawne reformy wprowadziły także możliwość dobrowolnego zabezpieczenia emerytalnego, oferując możliwość tworzenia dodatkowych pracowniczych planów emerytalnych. Mogą one przybierać formę ubezpieczeń grupowych, ubezpieczeń kapitałowych lub na życie, funduszy pracowniczych lub otwartych funduszy inwestycyjnych. Poziom uczestnictwa jest bardzo niski (tylko 100 tys. w roku 2004), natomiast w 2004 r. wprowadzono nowy instrument oferujący ulgi podatkowe –
dobrowolne indywidualne konta emerytalne (IKE). Można wybierać spośród
czterech typów instytucji uczestniczących w programie IKE (fundusze inwestycyjne,
domy maklerskie, towarzystwa ubezpieczeniowe i banki) i przenosić IKE pomiędzy nimi.
Wiek produkcyjny - Wiek zdolności do pracy, tj. dla mężczyzn grupa wieku 18-64 lata, dla kobiet - 18-59 lat.
Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.
RODZAJE BEZROBOCIA
• Bezrobocie Cykliczne (keynesowskie) - występuje podczas kryzysów ekonomicznych, wywołane jest spadkiem koniunktury.
• Bezrobocie Utajone – bezrobocie nie objęte statystyką; występuje w postaci nadzatrudnienia (typowe w gospodarce socjalistycznej), przeludnieni, a agrarnego (typowe dla krajów słabo rozwiniętych), lub bezrobocia wśród ludzi, którzy zrezygnowali z poszukiwań pracy z powodu beznadziejności swych usiłowań (typowe dla krajów rozwiniętych).
• Bezrobocie Przejściowe (frykcyjne) – jest spowodowane zmianą miejsca pracy lub zmianą
kwalifikacji zawodowych.
• Bezrobocie Strukturalne – spowodowane niedostosowaniem struktury podaży pracy do
struktury popytu na pracę, brak kapitału do stworzenia nowych miejsc pracy.
• Bezrobocie Sezonowe – spowodowane okresową zmianą warunków klimatycznych i cyklów produkcyjnych w niektórych rodzajach działalności gospodarczej, zwłaszcza w rolnictwie.
• Bezrobocie Przymusowe – występuje, gdy siła robocza chce przyjąć pracę za obowiązującą na rynku płacę, ale nie może jej znaleźć.
• Bezrobocie Lokalne – spowodowane szczególnym nasileniem braku wolnych miejsc pracy w pewnych miejscowościach lub regionach.
• Bezrobocie Klasyczne – występuje, gdy płaca jest utrzymana powyżej poziomu równowagi.
• Bezrobocie Dobrowolne – spowodowane tym, że siła robocza nie chce podjąć
pracy za płacę równowagi.
I filar – ZUS
II filar – OFE (Otwarte Fundusze Emerytalne)
III filar – dobrowolne ubezpieczenie
System edukacji i jego podstawy prawne
Podstawą prawną obowiązującego systemu oświaty jest Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku z późniejszymi zmianami.
Zgodnie z nią system oświaty tworzą:
przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne;
szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne ogólnokształcące i zawodowe, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz szkoły specjalne, szkoły sportowe oraz mistrzostwa sportowego i szkoły artystyczne;
placówki oświatowo-wychowawcze, placówki pracy pozaszkolnej, w tym ogniska artystyczne oraz placówki kształcenia ustawicznego i praktycznego umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej i kwalifikacji zawodowych, zdobywanie umiejętności, kształtowanie i rozwijanie zainteresowań i uzdolnień a także korzystanie z różnych form wypoczynku;
poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz inne poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu;
placówki opiekuńczo-wychowawcze i resocjalizacyjne, zapewniające opiekę i wychowanie dzieciom i młodzieży pozbawionym całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej oraz inne działające stosownie do potrzeb w zakresie pomocy i opieki nad dziećmi i młodzieżą;
ośrodki adopcyjno-opiekuńcze inicjujące i wspomagające zastępcze formy wychowania rodzinnego;
ochotnicze hufce pracy;
zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli;
biblioteki pedagogiczne.
W niniejszym opracowaniu zostaną omówione jedynie placówki składające się na dwa pierwsze spośród ww. ogniw systemu oświaty.
Do końca roku szkolnego 1998/99 obowiązywała następująca struktura systemu oświaty:
przedszkole
8-letnia szkoła podstawowa (obowiązkowa)
szkoły ponadpodstawowe:
3-letnia zasadnicza szkoła zawodowa
4-letnie liceum ogólnokształcące (szkoła średnia ogólnokształcąca)
średnie szkoły zawodowe:
4-letnie licea techniczne i zawodowe
5-letnie technikum zawodowe, liceum i szkoły równorzędne
2-2.5-letnie szkoły policealne i pomaturalne.
Od 1 września 1999 roku - zgodnie z Ustawą z dnia 8 stycznia 1999 roku zawierającą przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego - rozpoczęto wdrażanie zreformowanej szkoły obowiązkowej, w której skład wchodzą:
6-letnia szkoła podstawowa
3-letnie gimnazjum
Proces reformowania szkolnictwa ponadgimnazjalnego rozłożony na kilka etapów, został zapoczątkowany 1 września 2002 r. i potrwa do września 2005 r.
Tak więc 1 września 2002 r. - zgodnie z Ustawą z dnia 21 listopada 2001 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela, ustawy o systemie oświaty oraz ustawy - Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego - powołano do życia następujące typy szkół ponadgimnazjalnych:
2-3-letnie zasadnicze szkoły zawodowe
3-letnie licea ogólnokształcące
3-letnie licea profilowane
4-letnie technika
Natomiast 1 września 2004 r. rozpoczną działalność szkoły uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, czyli:
2-letnie uzupełniające licea ogólnokształcące
3-letnie technika uzupełniające
Z kolei, 1 września 2005 r. zaczną funkcjonować szkoły zawodowe przeznaczone dla absolwentów średnich szkół ogólnokształcących, czyli:
szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku
W związku z tym do 2005 r. kształcenie obejmujące absolwentów gimnazjów oraz działających do 2000 roku 8-letnich szkół podstawowych przebiegać będzie zarówno w istniejących wcześniej różnych typach szkół ponadpodstawowych, jak i w nowopowstających placówkach ponadgimnazjalnych.
Szkoły publiczne i niepubliczne
Zgodnie z obowiązującą ustawą o systemie oświaty wszystkie szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne mogą być zarówno publiczne jak i niepubliczne. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych powstała spora liczba prawie nieznanych u nas szkół niepublicznych, zakładanych przez stowarzyszenia i osoby prywatne (wcześniej istniały jedynie nieliczne tego typu szkoły prowadzone przez Zakony i stowarzyszenie PAX).
Szkoły niepubliczne są zakładane i prowadzone przez osoby prawne lub fizyczne, szkoły publiczne - przez jednostki administracji państwowej oraz samorządu terytorialnego.
Zgodnie z definicją zawartą w ustawie szkoła publiczna to placówka, która:
zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania,
przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,
zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach,
realizuje:
programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, a w przypadku szkół zawodowych również podstawy programowe kształcenia w danym zawodzie lub profilu kształcenia zawodowego,
ramowy plan nauczania,
realizuje ustalone przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów,
umożliwia uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych.
Szkoła niepubliczna może uzyskać ww. uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli:
realizuje programy nauczania uwzględniające ww. podstawy programowe,
stosuje ww. zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów, z wyjątkiem egzaminów wstępnych,
prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,
w przypadku szkoły zawodowej – kształci w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego albo w innych zawodach za zgodą Ministra Edukacji Narodowej,
zatrudnia nauczycieli przedmiotów obowiązkowych posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych.
System boloński wprowadza jednolity system studiów w krajach, które podpisały deklarację. Studia pierwszego stopnia – licencjackie lub inżynierskie i studia drugiego stopnia – magisterskie. W 2003 do systemu włączono także studia doktoranckie, trzeciego stopnia, tworząc tym samym system trzystopniowy. W skład programu wchodzi także przyjęcie systemu porównywalnych dyplomów i wprowadzenie Suplementu do Dyplomu. Oprócz tego w Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego obowiązuje punktowy system zaliczania zajęć przez studentów, czyli powszechnie znane punkty ECTS (European Credit Transfer System). Wszystko po to, by móc zwiększyć mobilność studentów i pracowników akademickich oraz ich możliwości na europejskim rynku pracy.
Polityka mieszkaniowa jako działalność jest ważnym segmentem polityki społecznej państwa. Jej zadaniem jest przede wszystkim wyrównywanie nieuzasadnionych różnic w dostępie do mieszkania. Jako subdyscyplina polityki społecznej diagnozuje ona różnice mieszkaniowe, bada całokształt stosunków mieszkaniowych w aspektach: ekonomicznym, społecznym i technicznym. Zajmuje się ona metodami określania skali potrzeb mieszkaniowych, poziomu ich zaspokajania oraz optymalnego wykorzystania środków publicznych, społecznych i indywidualnych. Ze społecznego punktu widzenia badacza problemów mieszkaniowych interesują warunki mieszkaniowe ludności jako jeden z podstawowych elementów warunków bytowych. Stąd też dużą uwagę przywiązuje się do diagnozy sytuacji mieszkaniowej. Głównym źródłem informacji są narodowe spisy powszechne, które pozwalają na poprawną ocenę warunków mieszkaniowych ludności.
http://www.pzfd.pl/_files/img_sites/Raport%20Sytuacja%20mieszkaniowa%20w%20Polsce.pdf
System Opieki Zdrowotnej (SOZ) - system zabezpieczający zdrowie, przed negatywnymi skutkami jednostek chorobowych lub ograniczający szkodliwy wpływ jednostek chorobowych. Zamiennie może być stosowana nazwa System Ochrony Zdrowia.
http://www.efs.2004-2006.gov.pl/NR/rdonlyres/9B70B81C-00A0-4E3B-9E21-A06CCF16FCD6/0/efs_mod_proj_edukacja_os_starsz2.pdf DRUGA SZANSA EDUKACYJNA