1. Jakie jest pochodzenie pojęcia „filozofia”?

Słowo „filozofia” pochodzi z języka greckiego. Czasownik „philein” znaczy kochać; Sophia oznaczało najpierw każdy rodzaj biegłości lub zręczności w czymś, później jednak szczególnie wiedzę, a przede wszystkim ową wiedze wyższego rzędu, która zawiera w sobie cnotę i sztukę życia. Sophos to ktoś biegły w swoim zawodzie i dzielny życiowo, później zaś mądry. Dlatego filozofię tłumaczy się przeważnie jako umiłowanie mądrości.

Podobno już Pitagoras uzywał tego słowa. Heraklit z Efezu mówi o filozofach. Dopiero jednak Sokrates nadaje tej nazwie znaczenie, które się w historii utrwaliło(nazywa ją umiłowaniem mądrości).

1. Jaka jest rola zdziwienia dla początków filozofii i filozofowania?

W dialogu Teajet Platon pisze:

To stan bardzo znamienny dla filozofa: dziwić się. Nie ma innego początku filozofii, jak to właśnie.

Arystoteles:

Dzięki dziwieniu się ludzie obecni, jak i pierwsi myśliciele zaczęli filozofować; dziwiły ich początkowo niezwykłe zjawiska spotykane codziennie, później z wolna stawali wobec trudniejszych zagadanień, jak np. wobec zjawisk związanych z Księżycem, Słońcem i gwiazdami i wobec powstania wszechświata. A kto jest bezradny i dziwi się, poznaje swoją niewiedzę. Dlatego nawet miłośnik mitów jest miłośnikiem mądrości, bo mit jest pełen dziwów.

Kant:

Dwie rzeczy napełniają umysł coraz to nowym i wzmagającym się podziwem i czcią, im częściej i trwalej się nad nimi zastanawiamy: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie. Nie potrzebuje ich szukać ani jedynie domyślać się poza polem mojego widzenia jako spowitych w ciemnościach lub poza(granicami mego poznania); widzę je przed sobą i wiążę bezpośrednio ze świadomością mojego istnienia.

Wiedza oparta na potocznym doświadczeniu w momencie zdziwienia okazuje się niewiedzą. Swojsko- zwyczajne „bycie w świecie” jawi się nagle czyms powierzchniowym i nieistotnym. Dla Sokratesa filozofowanie rozpoczęło się z chwila, kiedy sobie uświadomił, ze nic nie wie. Niewiedza pobudza jednak do szukania wiedzy innego rodzaju niż wiedza doświadczalna.

1. W jaki sposób można określić wątpliwość, będącą u podstaw filozofii i filozofowania?

Augustyn i Kartezjusz ukazują, że wątpliwość jako punkt wyjścia filozofowania prowadzi do tego, w co nie sposób już zwątpić. Radykalne wątpienie jest niemożliwe w obliczu niezaprzeczalnego faktu świadomości. Wątpieniu podlegają przede wszystkim dane wzięte z doświadczenia, które widzimy oczyma ciała. G. W Leibniz nazywa je prawdami faktu. Nie podlega wątpieniu to, co jest warunkiem owych danych: „wiedza najbardziej wewnętrzna” w sensie cogito(Kartezjusz) lub prawdy rozumu.

1. Na czym polega problem bezprzesłankowości filozofii?

Jedyna przesłanką filozofii jest świat doświadczalny , udostępniony nam przez język potoczny. W tym sensie mówi się o przestankowości filozofii. Ta bezprzesłankowośc oznacza, ze filozofia nie może zakładać swojej metody, bowiem metoda filozofii sama jest problemem filozofii. Na pytanie zatem jak filozofowanie ma się odbywać może odpowiedzieć sama filozofia. Tym właśnie się różni od wszystkich nauk szczegółowych.

Podczas gdy żadna z tych nauk nie określa swego przedmiotu i swojej metody. Filozofia swój przedmiot i metodę określa sama. Tylko w tym znaczeniu jest ona bezprzesłankowa i stanowi naukę pierwszą. Filozofia nie może więc nadać metody z zewnątrz, zapożyczając ją np. z innych nauk ; metoda filozofowania musi wyniknąć z samych pyt filozoficznych.

1. Jaka jest charakterystyka nauk reanych?

Nauki realne badają swoje wycinki rzeczywistości w ten sposób, że wykazują ich związku przyczynowe i opisowe. Możemy wskazać trzy charakterystyczne cechy tych nauk, które zresztą w poszczególnych z nich występują w różny sposób. Nauki realne są zawsze:

• Empiryczne- ich przedmiot jest wycinkiem świata doświadczalnego. Wykazywane związki opisowe i przyczynowe dają się w tym wycinku potwierdzić i nie wychodzą poza niego.

• Zredukowane tematycznie- ich temat (przedmiot) zostaje ograniczony (zredukowany) do pewnego określonego punktu widzenia(aspektu) z pominięciem innych punktów widzenia

• Metodycznie abstrakcyjne- ich temat może być badany w taki tylko sposób na jaki pozwala metoda; to co się nie mieści w zasięgu określonej metody nie należy do tematu i zostaje pominięte (od tego się abstrahuje)

1. Jaka jest charakterystyka nauk przyrodniczych?

Nauki przyrodnicze to nauki realne – fizyka, chemia, medycyna teoretyczna, biologia. Mają za przedmiot określony wycinek przyrody i badają go za pomocą określonej metody. S. 23

1. Jaka jest charakterystyka nauk kulturowych?

Nauki kulturowe to nauki realne – nauki humanistyczne (historia, religioznawstwo, lingwistyka, estetyka) oraz nauki społeczno-ekonomiczne. Mają za przedmiot wycinek tego, co powstało w wyniku ludzkiego działania. S. 23

1. Jaka jest charakterystyka nauk formalnych?

Nauki formalne badają tylko czystą formę, samą jedynie strukturę zawiązków, działają one zawsze w pewnej określonej abstrakcji metodycznej. Szczególną rolę odgrywa tutaj logika formalna ma ona znaczenie instrumentalne, uczy, bowiem umiejętności logicznej argumentacji i pomaga w dokładnej analizie problemów filozoficznych. S. 29

1. Na czym polega metodyczna abstrakcyjność nauk szczegółowych?

Metodyczna abstrakcyjność nauk szczegółowych polega na tym, że ich temat może być badany w taki tylko sposób, na jaki pozwala metoda, to, co się nie mieści w zasięgu określonej metody, nie należy do tematu i zostaje pominięte. S. 24

1. Na czym polega metodologiczny sceptyzm Kartezjusza?

Sceptycyzm metodologiczny podaje w wątpliwość całą dotychczasową wiedzę po to, by dojść do tego, co jest absolutnie pewne i niewątpliwe i na tym oprzeć nową filozofię?

• Sceptycyzm metodologiczny, związana głównie z Kartezjuszem metoda filozoficzna polegająca na systematycznym negowaniu wszystkiego, co w najmniejszym choćby stopniu budzi wątpliwości. To postępowanie ma na celu uzyskanie takiego zdania, którego zanegowanie jest samo w sobie sprzeczne. Tym zdaniem dla Kartezjusza było "myślę, więc jestem" ("cogito, ergo sum"). Portal wiedzy Onet.pl

1. Jakie jest główne założenie sceptyków?

Sceptycy uważali, że nie można dociec prawdy o żadnej rzeczy, należy więc powstrzymać się od wydawania

jakichkolwiek sądów o rzeczywistości - taka postawa daje spokój prowadzący do szczęścia. Twierdzili również, że niemożliwe jest poznanie uzyskiwane dzięki pojęciom, ponieważ poznając pojęcie, poznajemy cały gatunek, a nie to, co istnieje konkretnie

12. Jaka jest różnica między pytaniami empirycznymi, a pytaniami filozoficznymi?

Pytania filozoficzne (nieempiryczne) wychodzą od doświadczenia, ale nie zatrzymują się na nim, pytają o ostateczne warunki i źródła doświadczenia. Te warunki i źródła doświadczenia nie są jednymi z rzeczy danych w doświadczeniu. W pytaniach filozoficznych chodzi o warunki nieempiryczne i źródła tego co empiryczne.

Pytania empiryczne – chodzi o empiryczne warunki i źródła świata empirycznego.

13. Jaki jest stosunek między filozofią a teologią jako naukami?

Filozofia jest często traktowana jako wiedza (rozumowa), natomiast teologia jako wiara (doktrynalna)

Filozofia ma orientować się w świecie, rozjaśniać egzystencję, zajmować się metafizyką (filozofia bytu)

Filozofia upatruje bardziej rozumową podstawę sensu (chce wszystko poznawać za pomocą rozumu), natomiast teologia przyjmuje Boga jako podstawę sensu.

14. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia nie ma nic wspólnego z religią?

Charakteryzuje się tym , że każda – i filozofia i religia mają własne problemy. Nic je nie wiąże, nie odnoszą się do siebie.

15. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że religia wymierzona w filozofię?

Wiara wbrew rozumowi, wiara odrzuca filozofię, Tertulian Wierzę, aby zrozumieć

16. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia wymierzona w teologię?

Filozofia stara się zdemaskować i religię jako coś sprzecznego z rozumem.

Marks – religia jako opium dla ludu

17. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia i religia stanowią jedność?

1) Od strony religii : tak zwana ,,filozofia chrześcijańska” , wiara szuka zrozumienia, wiara czyni możliwą prawdziwą filozofię

2) Od strony filozofii: filozofia stara się zredukować religię do filozofii i uzasadnić ją rozumowo, powstanie ,,religii w granicach samego tylko rozumu” Kant , wiara filozoficzna Jaspera

18. Jaka jest charakterystyka stanowiska, że filozofia i religia się różnią, lecz się do siebie odnoszą (mają wzajemne płaszczyzny sensu)?

Opowiadał się za tym stanowiskiem Tomasz z Akwinu, Jeśli istnieje ruch pochodzący od podstawy sensu to ten ruch zakłada człowieka i jego rozum. Ludzki rozum i objawienie (pochodzące od podstawy sensu[np.BÓG]) nie mogą być ze sobą sprzeczne, gdyż mają to samo pochodzenie. Filozofia ma się dziwić i poznawać świat dokładnie ,,orientować się w świecie” , natomiast teologia ma być narzędziem poznania (np. przez Boskie objawienie)

19. Czym jest ideologia w ujęciu Marksa?

Według Marksa filozofia, religia i obyczaje, systemy prawne, sztuka to duchowa nadbudowa bazy materialnej. Baza materialna to rzeczywiste warunki życiowe ludzi – ich systemy ekonomiczne i stosunki produkcyjne. Duchowa nadbudowa odbija bazę materialną. Owa nadbudowa to według Marksa właśnie ideologia. Ideologia panująca to ideologia klasy panującej. Wraz ze zmianą bazy materialnej ulega zmianie duchowa nadbudowa. Według Marksa rewolucje zmieniają panujące ideologie. Marks uważa, że rewolucyjny proletariat ma utworzyć społeczeństwo bezklasowe. Ideologia według Marksa to fałszywa świadomość, która w trakcie rewolucji proletariackiej całkiem zaniknie sama z siebie.

19. Jakie jest pozytywistyczne rozumienie ideologii?

Ideologia to prateoria. Zakres teorii naukowych jest ograniczony przez scjentyzm i empiryzm do nauk szczegółowych. Wypowiedzi ideologiczne to wypowiedzi czego drogą obserwacji nie można ani potwierdzić ani temu zaprzeczyć. Trwa spór miedzy racjonalistami krytycznymi, a marksistami. Ci pierwsi chcą społeczeństwa otwartego, wolnego od ideologii.

19. W jakim sensie filozofia jest wiedzą fundamentalną? 

Filozofia jest wiedzą o ostatecznych przyczynach świata empirycznego w ogóle, które same nie są empiryczne. Jako wiedza fundamentalna pyta o warunki możliwości doświadczenia. (tzn. świata empirycznego)

22. W jakim sensie filozofia jest wiedzą uniwersalną? 
Filozofia rozpatruje rzeczywistość doświadczalną (lub jej wycinki) nie pod określonym kątem widzenia i według jakiejś określonej metody lecz całościowo. 

23. W jakim sensie filozofia jest wiedzą krytyczną? 
Filozofia stawia pod znakiem zapytania cały nasz doświadczalny świat. Jest uniwersalną krytyką, która każdy pogląd, obraz świata, roszczenie do sensu poddaje swemu osądowi, jako wiedza rozumowa. (jest krytyką ideologii, religii, nauki, technologii, społeczeństwa). Zwalcza każdy bezkrytyczny dogmatyzm. 

24. Na czym polega anamneza?
anamneza - przypomnienie, w rozumieniu którego dusza jest połączona zwrotnie z ideami, w których rzeczy naturalne uczestniczą w sensie meheksis(uczestnictwa). Postrzeganie zmysłowe jest tylko zewnętrzną okazją do przypomnienia.  

25. Jaka jest treść mitu metheksis?
Kosmos powstał za sprawą boskiego budowniczego świata, który ukształtował rzeczy naturalne z pierwotnej materii na kształt idei. Jako odbicie idei rzeczy naturalne mają uczestnictwo (metheksis) w ideach. 

26. Na czym polega krytyka doświadczenia w ujęciu Platona?

Każde doświadczenie zawiera z jednej strony nieustannie zmieniające się zjawisko, które spostrzegamy zmysłami ( widzimy, słyszymy), z drugiej zaś strony zawiera ową niezmienną trwającą w zmieniających się zjawiskach istotę, którą poznajemy, ale nie dostrzegamy zmysłami. Przykład „widzę krowę”. Sama ona nie jest zjawiskiem zmysłowym, lecz stanowi podłoże zjawisk i wyraża się w nich ( jest istotą)

27. Jakie pytanie leży u podstaw filozofii bytu?

Filozofia bytu pyta o byt leżący u podłoża zjawisk. Pyta o prawdziwie istnienie tego, co istnieje, próbuje zrozumieć to co istnieje na podstawie ostatecznych źródeł jego istnienia. Pyta o warunki możliwości doświadczenia „nie-ja” ( problem ontologiczny, ontologia – nauka o bycie)

28. Jakie pytanie leży u podstaw filozofii podmiotu?

Filozofia podmiotu pyta o warunki możliwości doświadczenia w „ja”. Pyta o podmiot świata doświadczalnego i o jego właściwości. (problem transcydentalny)

29. Jakie pytanie leży u podstaw filozofii ducha?

Filozofia ducha próbuje od strony idei uchwycić warunki możliwości doświadczenia. Ujmuje w jedno od strony absolutu byt i „ja”, substancję i podmiot, metheksis i anomnesis, problem ontologiczny i transcydentalny.

30. Jakie stanowiska wchodzą w skład orientacji fenomenologicznej we współczesnej filozofii?

- klasyczna fonomenologia

- egzystencjalizm

- filozofia hermeneutyczna

36. W którą stronę zwrócić się w procesie poznania według egzystencjalistów?

Egzystencjaliści rozrywają zasłonę codzienności, konsumpcyjnej postawy (zaspokojenie potrzeb) i przeciętnej bezmyślności i odsłaniają bezlitośnie problematykę sensu człowieczeństwa, gdyż w charakterze istoty skończonej i rzeczywiście istniejącej człowiek doświadcza siebie jako wolności i możliwości.

37. Na czym polega problem absurdalności istnienia według egzystencjalistów?

Jedyne co jest pewne to egzystencja i to, że dąży ona do śmierci – w egzystencji nie ma reguł.

1)Ważna jest zatem więź człowieka z Bogiem, gdyż oznacza ona uczestnictwo w boskim bycie w miłości, nadziei i wierności. (Kierkegaard, Marcel)

2)Wykluczenie Boga jako ostateczną podstawę sensu (Sartre i Camus).

Wynika stąd absolutna absurdalność egzystencji, którą człowiek powinien przetrwać i w której musi wytrwać.

38. Jaki jest stosunek egzystencjalistów do fenomenologii?

Egzystencjaliści zarzucają fenomenologii, że stoi ona pod znakiem refleksji obiektywnej (poznanie samego siebie) i dlatego zapomniała ona o egzystencji. Egzystencjalistom chodzi o to, aby analizować fenomenologiczne struktury egzystencji, chcą zatem pokazać, jak egzystencja jest pierwotnie pomyślana.

39. Co jest przedmiotem hermeneutyki?

Przedmiotem hermeneutyki jest problem wykładni i rozumienia tekstów, teorii, zdarzeń, stanów rzeczy itd.

40. Dlaczego w hermeneutyce centralnym zagadnieniem jest język?

Centralnym zagadnieniem w hermeneutyce jest język, gdyż wszelkie poznanie świata przez człowieka następuje za pośrednictwem mowy, zatem pierwsza orientacja w świecie dokonuje się w nauce mówienia. Językowy charakter naszego istnienia określa całą sferę doświadczenia.

41. Na czym polega problem przedrozumienia?

Chodzi o nieuniknionośc koła hermeneutycznego – każde rozumienie jest naznaczone znamieniem przedrozumienia człowieka rozumiejącego. Nigdy nie ma punkty wyjścia całkowicie pozbawionego założeń. Tym, kto pyta, jest zawsze konkretny, indywidualnie określony człowiek, doświadczający i rozumiejący siebie w swoim świecie. Konkretnego przedrozumienia absolutu nie można wyłączyc. Nie możemy sami siebie przeskoczyc. Nie możemy wyprowadzic siebie drogą refleksji z naszego konkretnego istnienia w sferę czystego „myślę”. Zawsze wnosimy w ten proces siebie samych: nasz historyczny horyzont rozumienia.

42. Jaki jest program empiryzmu?

Wszelkie poznanie można sprowadzic bez reszty do wrażeń zmysłowych. Właściwie cała rzeczywistośc fizyczna i psychiczna składa się wyłącznie z zespołów wrażeń zmysłowych.

43. Co oznacza stwierdzenie Wittgensteina, że „o czym nie można mówic, o tym należy milczec”?

W książce nie znalazłam odp. na to pyt. Natomiast w necie znalazłam, że zdanie to było odbierane jako niemożnośc stworzenia jakiejkolwiek sensownej teorii bytu i wezwanie do zerwania z wszelką matafizyką w filozofii. (Wiadomo jak to jest z netem nie mam pewności czy jest to poprawna odp.)

44. Co to znaczy, że zdania logiki są tautologiczne?

Tautologiczne tzn. całkowicie nic nie mówiące.

45. Co to znaczy, że „ogół zdań prawdziwych stanowi całośc przyrodoznawstwa”?

Moja własna interpretacja więc nie do końca może być słuszna: Nauki przyrodnicze opierają się tylko i wyłącznie na faktach więc nie ma tam miejsca na nieprawdziwe teorie, zdania. W przyrodoznawstwie wszystko opiera się na faktach, na prawdzie.

46. Pod jakimi warunkami wypowiedzi są naukowo sensowne według przedstawicieli Koła Wiedeńskiego?

Wg przedstawicieli Koła Wiedeńskiego zdanie jest sensowne, jeśli:

- nie występują w nim słowa pozbawione sensu, tzn. słowa, dla których nie można podać znamion empirycznych;

- jest utworzone poprawnie pod względem składniowym;

(pierwsze kryterium jest empiryczne, drugie - logiczne)

47. Jaki jest program racjonalizmu krytycznego?

Racjonalizm krytyczny (postawa duchowa) Założenia:

- teorie naukowe ze swej zasady nie dają się udowodnić

- uczymy się na błędach, nie na tym, co poznaliśmy i zroumieliśmy. Dlatego wskazując fałszywość istniejących teorii naukowych możemy polepszać to, co istnieje (postęp w nauce zawdzięczamy temu, że próbujemy wskazać fałsz)

Uważa się też, że każdą doktrynę, pogląd, należy poddać osądowi racjonalnej krytyki, która kieruje się:

a) przeciwko wszystkim doktrynom i roszczeniom do sensu, które nie dają się falsyfikować, i próbuje je zdemaskować, jako pozbawione sensu czy irracjonalne

b) przeciwko tym doktrynom, które same w sobie podlegaja falsyfikacji, a które na zasadzie pewnych strategii i interesów są uodpornione na krytykę czy zasłonięte przez nią;Widać zarys agresywny, oświeceniowy. Racjonaliści krytyczni twierdzą też, że pozbawione sensu jest wszystko, co nie podlega falsyfikacji empirycznej (czyli za pomoca nauk szczegółowych).

48. Na czym polega gra językowa według Wittgensteina?

"Gra językowa" składa się z następujących po sobie wypowiedzi językowych, przy czym należą do niej jeszcze określona sytuacja zewnętrzna i przeważnie także inne czynności. Są to np. opowiadanie bajek, prawienie komplementów, prowadzenie seminarium naukowego itd. Każda z tych sytuacji ("gier") ma swoją gramatykę, a więc swoje "reguły gry".

50. Jaka jest relacja między bazą i nadbudową w koncepcji Marksa?

Schemat bazy i nadbudowy jest kluczowym elementem teorii materializmu krytycznego. Baza materialna obejmuje faktyczne stosunki życiowe ludzi, a w szczególności stosunki związane z pracą, dla której decydujące znaczenie mają 2 czynniki (stan sił wytwórczych i stosunki prdukcji). Nadbudowa jest odzwierciedleniem tej bazy ekonomicznej. Wynika z tego, że twory kulturowe ludzkiego ducha sa całkowicie zależne od ekonomiczno-materialnej bazy i należy je postrzegać jako odbicia tej bazy.

51. Na czym polega proces alienacji (wyobcowania) człowieka wg Marksa?

Według Marksa, człowiek z natury twórczy pod wpływem tego, iż staje się on częścią maszyny zatraca swoją wolność i możliwości twórcze, poprzez co izoluje się od rzeczywistości społecznej. (Wikipedia)

52. Co to jest społeczeństwo bezklasowe wg Marksa?

Społeczeństwo bezklasowe- społeczeństwo, w którym dobroczynne stosunki produkcji eliminują wszelki wyzysk i wyobcowanie; społeczeństwo doskonałe, w którym człowiek również ma stać się doskonały; społeczeństwo, w którym nie ma panowania ludzi nad ludźmi, co wynika z wywłaszczenia wywłaszczycieli. (s. 83)

53. Na czym polega zwrot ku człowiekowi w neomarksizmie:

Zwrot ku człowiekowi polega na skupieniu się na człowieku jako twórczej i wolnej osobie, samodzielnej i odpowiedzialnej za siebie. Człowiekowi, który był uciskany, wykorzystywany i którym manipulowano, należy umożliwić indywidualny, egzystencjalny i swobodny rozwój. (s. 84)

54. Na czym polega krytyka w neomarksizmie?

Polega ona na krytyce istniejącej rzeczywistości, całej późnokapitalistycznej organizacji społeczeństwa (a nie na krytyce pojedynczych wad i ich usuwaniu), w celu zupełnego zniesienia wszelkiej krzywdy społecznej. Skierowana jest też przeciwko pojęciu nauki nie wartościowującej, ograniczającej się do obiektywnego badania i przedstawiania istniejącej rzeczywistości. Nauka ma być krytycznie zaangażowana i ukazywać rzeczywistość w krytycznym świetle. (s. 84)

55. Jaka jest koncepcja rewolucji w neomarksizmie? (s.86)

W marksizmie klasycznym warunkiem rewolucji był przemysłowy proletariat. Natomiast neomarksiści uważają, że klasa robotnicza nie jest świadoma swojej sytuacji i wzbudzi rewolucji. Kto więc ma pokierować rewolucją? Powstały różne koncepcje wśród neomarksistów:

- Marcuse: "wielka odmowa", czyli rewolucją ma być bunt ludzi wykształconych przeciwko pracy w społeczeństwie kapitalistycznym

- inni uważają siebie - elitę społeczną, złożoną głównie ze studentów - za uprawnionych rewolucyjnych rzeczników obiektywnych, prawdziwych interesów mas, o których same te masy nic nie wiedzą i nie chcą wiedzieć

- niektórzy uważają terroryzm za słuszną drogę rewolucji.

56. Co jest przedmiotem ontologii?

Ontologia- jest to teoria bytu (gr. on= byt)

Jej twórcą jest Arystoteles, który określa ją jako naukę pierwszą. Nauka ta bada Byt jako taki i przysługujące mu atrybuty istotne. Nie jest ona żadną z tzw. nauk szczegółowych, gdyż bada Byt ogólnie, a nie tylko jego część. (str. 93)

57. Na czym polega problem względności pozoru?

W naszym potocznym języku zwykle uważamy pewne zespoły zjawisk jako rzeczy. Bytem jest dla nas zarówno głowa, człowiek, jak i całe państwo. W ten sposób odkrywamy względność naszego potocznego zwyczaju językowego. Krytyka ontologiczna wskazuje, że takiej względności w ogóle nie może być- jest ona raczej WZGLĘDNOŚCIĄ POZORU. (str. 94)

58. Na czym polega krytyka ontologiczna

Krytyka ta uświadamia nam, że świat ukazujący się naszym zmysłom jest tylko światem zjawisk, więc stawia też pytanie o to, co leży u podłoża zjawisk, czym jest ten właściwy byt, który jawi się i ukazuje w zjawiskach.

59. Czym jest arche?

Gr. arche- ostateczna zasada

Już pierwsi filozofowie pytali o arche wszystkich rzeczy, czyli o właściwy byt który leży u podstaw wszystkich zjawisk. Tales z Miletu uważał, że jest nią woda, Anaksymenes z Miletu za taką arche uważał powietrze. Właściwy byt według nich jest jednorodny, materialny i ma postać żywiołu.

60. Jaki jest pogląd Heraklita na zasadę leżącą u podstaw zjawiskowego świata?

Dla Heraklita zasadą leżącą u podstaw zjawiskowego świata jest walka przeciwieństw, sprzeczność, która wszystkim włada i wszystko utrzymuje w ciągłym ruchu i zmianie. Wszystko porusza się i zmienia. Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki. Świat doświadczany jest złudzeniem i pozorem. Właściwym bytem jest boski ogień, który wszystkim włada. Filozofować to tyle co poznawać sens, rozum tego ognia.

61. Jaki jest pogląd Parmenidesa na byt?

Parmenides uważa, że byt istnieje, a nie-byt nie istnieje. Byt jest nieruchomy-niezmienny, bez początku i bez końca. (3.1.1.3)

62. Co to jest res extensa?

Res extensa jest to element bytu. Oznacza to rozciągłość wzdłuż, wszerz i w górę. (3.1.2)

63. W jakim sensie ruch jest zasadą różnicy u Kartezjusza?

Substancja cielesna jest podzielna, a jej części są ruchome. Ruch jest przechodzeniem części materii lub ciała z sąsiedztwa ciał, które go bezpośrednio dotykają i są traktowane jako pozostające w spoczynku, w sąsiedztwie innych ciał. (3.1.2 str. 97-98)

64. Jaka jest istota krytyki poglądów Kartezjusza w wykonaniu Leibniza?

Według Libniza jest sprzeczność między kontinuum a rozciągłością. Kontinuum jest złożone i podzielne. Gdy kontinuum zostanie przedzielone jego części nadal będą podzielne. Problem podzielności w nieskończoność. (3.1.3 str. 99)

65. Jak atomiści rozwiązują problem niebytu?

U Atomistów nie-byt jest przyjmowany jako pusta przestrzeń. Byt jest nieskończoną mnogością atomów. Atomy znajdują się w pustej przestrzeni w odwiecznym ruchu. Ruch ten prowadzi do skupień atomów w określonych miejscach w pustej przestrzeni. Wir, który się przez to wytwarza prowadzi do powstania świata. (3.1.4 str. 101)

66. Czym jest substancja?

Substancją jest to, co jako byt właściwy jest samo w sobie prawdziwą jednością. Również można powiedzieć, że substancja jest atomem ontologicznym. W ontologicznej refleksji wyróżnia się kilka ważnych wniosków: Względność, do której przyjęcia skłania potoczny zwyczaj językowy, nie wytrzymuje krytyki ontologicznej. Wszystko co jest ostatecznie substancją, tzn. bytem właściwym i prawdziwą jednością w sobie. Substancjami okazują się przede wszystkim istoty żywe, ale również świat nieożywiony wtedy tylko może być, kiedy jest substancjonalny, a więc kiedy jest właściwym bytem jako prawdziwa jedność sama w sobie.

67. Jaka jest relacja między aktem a potencją?

Moment aktualności- energeia, wskutek którego to,co rzeczywiste, jest tym, co aktualnie istnieje

moment mozliwości- dynamis, wskutek którego to, co rzeczywiste ma możność stać się czymś innym od tego, czym jest

Przejście od potencji do aktu zakłada jednak jakąś przyczynę, która je sprawia, tzn. przyczynę sprawczą. Przyczyna ta aktualizuje potencję, o ile sama jest w akcie.

Potencja dzieli się na: potencję czynną- zdolność wywaływania aktu, np. potencję gracza względem piłki;

potencja bierna – zdolność przyjmowania aktu wzgl. Bycia aktualizowanym przez akt, np. potencję piłki względem gracza.

Wszystko co rzeczywiste, wynika zatem z dwóch momentów: z jego aktualności, wskutek której jest ono czynnie tym, czym jest i z jego potencjalności, wskutek której według swojej możności jest ono czymś innym. Jest ono aktualnie sobą samym(jednośc w sobie), zaś potencjonalnie czymś innym(w różności).

68. Jaka jest relacja substancją a przypadłością?

Substancja znajduje się w potencji względem przypadłości. Te ostatnie są aktami, które określają substancję. Obie strony wzajemnie się przy tym warunkują: substancja jest rzeczywista tylko w określeniu przypadłościowym; przypadłości są rzeczywiste tylko w substancji. Stosunek zachodzący między substancją a przypadłością możemy nazwać stosunkiem dialektycznym. Jeśli substancja jest w biernej potencji przyjmuje cechy przypadłościowe. Jeśli natomiast jest w akcie, sprawia je. Dotyczy to wszakże własności jako przypadłości istotowej.

69. Czym jest system kategorii według Arystotelesa?

Słowo ''kategoria'' według Arystotelesa oznacza tyle co schemat albo forma orzekania. Arystoteles wychodzi od tego o czym mówimy. Pyta on: Jakie są najważniejsze rodzaje pojęć, jakie orzekamy o rzeczach? Rodzaje te nazywa kategoriami. Jego zdaniem wszystko co możemy powiedzieć o rzeczach, powinno się zmieścić w jednej z dziesięciu wymienionych przez niego kategorii. Zakłada, że kategorie są nie tylko sposobami orzekania, ale także sposobami istnienia. Wszystko co w jakikolwiek sposób istnieje, mieści się zatem, zgodnie z tym swoim sposobem istnienia, w jednej z kategorii. Arystoteleska tabela kategorii: Substancja, Ilość, Jakość, Relacja, Umiejscowienie, Uwarunkowanie czasowe, Ułożenie, Posiadanie, Działanie, Doznawanie działania.

70. Czym są transcendentalna?

Przymioty ponadkategorialne nazywają się transcendentaliami. Chodzi tu o takie cechy jak istnienie, jedność, prawdziwość, dobroć i piękność. Transcendentalia nie mogą pomijać różnic pomiędzy swymi desygnantami. Tak np. transcendentalium ''byt'' nie pomija niczego, ponieważ wszystko jest bytem. W tym sensie transcendentalia nie są jednoznaczne,lecz analogiczne.Arystoteles tłumaczy transcendentalna poprzez byt. Byt jest pojęciem wieloznacznym, ale odnosi się zawsze do jednego, do jednej określonej natury, i nie homonimicznie, lecz podobnie jak wszystko co jest zdrowe odnosi się do zdrowia, jedno w tym znaczeniu, że je zachowuje, inne, że je tworzy, jeszcze inne, że jest symptomem zdrowia i w końcu, że jest zdolne do jego przyjęcia.

71. Jaka jest relacja między materią i formą?

Materia jest ostatecznym, nie określonym, ale dającym się określić źródłem wszystkich substancji naturalnych, bierno-potencjalną zasadą nie określonej określalności.

Forma (substancjalna) to własność materii, jako substancjalnej rzeczywistości w ramach określonego gatunku. Nadaje ona jej np. ontologiczną pełnię bycia lwem, dębem itd. Jest aktem, przez który substancja jest tym, czym jest.

72. Jaka jest relacja między istotą i istnieniem?

Istota ( pewna określona negatywność) przyjmuje w siebie akt istnienia, a zarazem ogranicza go. Akt istnienia, jako zaktualizowanie wszelkich aktów i doskonałość wszelkich doskonałości jest w ten sposób przyjęty i ograniczony w systemie bierno- potencjalnych istot. Ów system istot różnicuje go na mnogość ograniczonych, skończonych bytów, tworzących wszechświat.

73. W jakim sensie istnieje swoiście filozoficzny problem poznania?

Filozof wie, że wszystkie nauki empiryczne nie potrafią nigdy wytłumaczyć, czym poznanie właściwie jest. Poznanie, bowiem nie jest jedną spośród wielu rzeczy dających się doświadczyć (nie jest niczym empirycznym). Filozofia natomiast jest nieempiryczną wiedzą o tym co empiryczne.

74. Na czym polega teoria odbicia?

Na pojmowaniu poznania, jako w gruncie rzeczy fizykalno - empirycznego związku skutkowego. Z „zewnątrz” przychodzi empiryczne działanie, które w połączeniu z „wewnętrznym”, tak samo empirycznym sprawia empiryczny skutek, interpretowany następnie, jako obraz (kopia, fotografia, odcisk).

75. Na czym polega aporia teorii odbicia?

Aporia(ślepa uliczka) - zakłopotanie zwolenników teorii odbicia, na pytanie jak właściwie takie odbicie (fotografię, odcisk) można widzieć skoro w oczywisty sposób widzenie, jako takie nie jest ani odbitym obrazem, ani procesem odbicia.

76. W jakim sensie dokonał się przewrót kopernikański Kanta?

W swojej pracy pod tytułem „Krytyka czystego rozumu” Kant określił swoją teorię jako „przewrót kopernikański” w dziedzinie ludzkiego poznania. Jej „przewrotność” polegała na tym, że w przeciwieństwie do różnych prób rozwiązania problemu na drodze empirystycznej jako związku skutkowego, Kant postawił całe zagadnienie na nowej płaszczyźnie. Centralne miejsce w poznaniu przyznał on podmiotowi poznającemu.

W „kopernikańskim przewrocie” chodzi o przejście do refleksji transcendentalnej, czyli wszelkim poznaniem, które zajmuje się w ogóle nie tyle przedmiotami, ile naszym sposobem poznawania przedmiotów, o ile sposób ten ma być a priori możliwy.

(zapytuje: Jakie są warunki tego, że przedmioty empiryczne są dane w naszym poznaniu?, Jakie jest nasze poznanie, że mogą nam być dane przedmioty i że mogą być dane te przedmioty?)

77. Jaka jest różnica między immanentnym, transcendentnym i transcendentalnym w koncepcji Kanta?

Immanentne- dla danego zakresu to wszystko to co należy do tego zakresu, wszystko co empiryczne jest immanentne pod względem doświadczenia, tzn. należy do zakresu tego co może być bezpośrednio doświadczane

Wszystko co jest dane w doświadczeniu zewnętrznym (cały empiryczny świat rzeczy i ich własności) oraz doświadczeniu wewnętrznym (nasze procesy psychiczne, nasze uczucia itp., które drogą refleksji możemy rozpoznać).

Transcendentne- pod względem doświadczenia –pozazmysłowe (nie doświadczalne, „metafizyczne”)-> „wszystko to co na zewnątrz danego zakresu”- znajdujący się poza zasięgiem naszego doświadczenia i poznawalnego świata

Transcendentalne- wszelkie poznanie, które zajmuje się w ogóle nie tyle przedmiotami, ile naszym sposobem poznawania przedmiotów, o ile sposób ten ma być a priori możliwy.

-dotyczący apriorycznych form poznania, nie zaś jego przedmiotu i treści

78. Czym są aprioryczne formy naoczności w odniesieniu do sfery naoczności zmysłowej?

Kant przyjmuje w odmianie transcendentalnej Arystotelowskie rozróżnienie materii i formy i nadaje mu nowy sens w oparciu o filozofię podmiotu.

Zespół apriorycznych form naoczności nadaje kształt różnorodnej sferze naoczności zmysłowej, czyli surowemu materiałowi w postaci bodźców zmysłowych, należy przez to rozumieć nie uformowaną, bezkształtną masę materiału doznaniowego, który jest założeniem dla wszelkiego poznania.

Zdaniem Kanta to, co w postrzeganiu odpowiada wrażeniom zewnętrznym to materia zjawisk. Zaś to co sprawia, że dana materia zjawisk staje się uporządkowana –czasowo i przestrzennie-to ich forma. Formą tą jest nasza naoczność. Formy naoczności są aprioryczne to one umożliwiają postrzeganie zjawisk, czyli empirycznego materiału doświadczenia.

79. Jaka jest istota różnicy transcendentalnej?

Z PODSUMOWANIA:Różnica transcendentalna mówi, że transcendentalność jako pierwiastek podmiotowy jest warunkiem wszystkiego co empiryczne (i immanentne pod względem doświadczenia) i dlatego nie występuje w sferze empirycznej.

Różnica transcendentalna to różnica między tym co empiryczne i nieempiryczne (transcendentalne) w procesie poznania.

Mówiąc o transcendentalnym znaczeniu o „ja”, o podmiocie, o poznaniu, możemy też używać po prostu wyrażenie transcendentalność (pierwiastek podmiotowy będący nieempirycznym warunkiem wszystkiego co empiryczne).

Jestem sobie dany również empirycznie, kiedy patrzę w lustro, albo kiedy sobie refleksyjnie uświadamiam swoje uczucia, doznania itp. Z chwilą gdy „ja” zostanie w ten sposób uprzedmiotowione i stanie się przedmiotem empirycznym, nie jest już transcendentalne, lecz samo zakłada jakieś transcendentalne „ja”.

Przykład: Próbuje sobie wyobrazić jak się prezentowałem na balu. Czynię z siebie uczestnika balu, tzn. czynię siebie z tego „ja” jako uczestnika balu przedmiot. Refleksja transcendentalna mówi, że każdy przedmiot empiryczny ma jakiś nieempiryczny, transcendentalny warunek. Dla jakiego „ja” jest przedmiotem empiryczno-przedmiotowe „ja” jako uczestnika balu? Dla tego „ja”, które sobie „ja” jako uczestnika balu wyobraża, które poznaje, ocenia. To wyobrażające sobie, poznające, oceniające „ja” jest transcendentalnym warunkiem dla wyobrażalnego, poznawanego, ocenianego empirycznego „ja” jako uczestnika balu.

Jesteśmy zmuszeni konsekwentnie odróżniać „ja” empiryczne, od „ja” transcendentalnego (podmiotu). Wszystko, co empiryczne, w tym również empiryczne „ja” zakłada coś, co jest nieempiryczne, transcendentalne.

80. Czym jest rzecz sama w sobie u Kanta?

Rzecz sama w sobie- „nie ja”, „nie zjawisko”, nazywane też noumenon (”to co jest tylko pomyślane”). Nie ja istnieje bez apriorycznych form naszego poznania jako jego warunek.

Czym to coś jako takie jest, nie wiemy. Nie jest ono „przedmiotem naszego zmysłowego oglądu”. Rzecz sama w sobie to warunek i granica naszego doświadczenia. Pojęcie noumenon jest pojęciem granicznym (zachodzi w miejsce substancji w sensie ontologicznym). Kant używa wyrażenia noumenon nie tylko dla rzeczy samej w sobie jako „nie ja” lecz że nazywa też również „ja” transcendentalne. W ten sposób oba nieempiryczne warunki świata empirii: „ja” refleksji transcendentalnej i byt refleksji ontologicznej, są ograniczone do immanencji doświadczenia.

Rzecz sama w sobie jako pojecie graniczne, utworzone po to, by ograniczyć roszczenia zmysłowości i posiadającym przeto tylko negatywne zastosowanie.

Z PODSUMWANIA: Za pomocą granicznego pojęcia rzeczy samej w sobie Kant ukazuje granicę naszego doświadczenia. Z jednej strony pojęcie to wskazuje, że nasze poznanie jest ograniczone, a nasza konstytucja przedmiotowa nie stwarza rzeczy, lecz je interpretuje. Z drugiej zaś rzecz sama w sobie wchodzi w miejsce substancji w sensie ontologicznym.

81. Jaka jest różnica między zmysłowością zewnętrzną i wewnętrzną?

Zmysłowość zewnętrzna obejmuje 5 zmysłów zewnętrznych : wzrok, słuch, powonienie, smak , dotyk, które mogą być dalej różnicowane. Istota zmysłowa odbiera działanie w sposób typowo zmysłowy. Natomiast cztery zmysły wewnętrzne może mieć człowiek jak i zwierzę i są to: zmysł ogólny (zapewnia zmysłową świadomość i refleksyjność), wyobraźnia, władza sądzenia, pamięć. Jest to sfera wewnętrzna istoty zmysłowej

82. W jakim sensie poznanie duchowe jest podmiotowe?

„Poznanie duchowe jest poznaniem podmiotowym, samoświadomym. We wszystkim co poznaje jest ono zawsze zarazem u siebie samego i dlatego może zawsze drogą refleksji powrócić do siebie samego.” Istotę poznania duchowego stanowi to, że jest ono odniesione do tożsamego 'ja'.

83. W jakim sensie poznanie duchowe jest uniwersalne?

Poznanie duchowe jest uniwersalne, ponieważ dotyczy charakteru pojęciowego. „Poznanie pojęciowe potrafi pomijać zmysłowe 'tu i teraz' występujące cechy zjawiska i ujmować je jako egzemplarz czegoś ogólnego.” Jest unwersalne, ponieważ przekracza zjawisko indywidualne, ujmując ogólnie to, czym ono jest. Umieszcza w ramach pewnego kontekstu.

84. W jakim sensie poznanie duchowe jest całościowe?

„Wszystko, co poznajemy, poznajemy jako byt, a więc w ogole w horyzoncie całości.” Według Kanta nasze poznanie jest określone trzema ideami całościowymi, czyli regulatywnymi (ukierunkowują one nasze poznanie na całość). To: IDEA ŚWIATA JAKO CAŁOŚCI DOŚWIADCZENIA ZEWNĘTRZNEGO, IDEA DUSZY JAKO PUNKTU ODNIESIENIA DLA CAŁOŚCI DOŚWIADCZENIA WEWNĘTRZNEGO I IDEA BOGA JAKO PUNKTU ODNIESIENIA DLA CAŁOŚCI W OGÓLE WSZYSTKIEGO, CO MOŻE BYĆ DOŚWIADCZANE.

85. Jakie jest znaczenie mowy dla poznania duchowego?

W umiejętności mowy wyraża się poznanie duchowe. Logos znaczy również 'duch'. Poznanie i mowa nie dają się od siebie oddzielić. „Rozum jest mową”. Istnienie języka jako warunku możliwości poznania. Jest środkiem, gdyż poznawanie może się odbywać tylko w środowisku języka, a warunkiem ze względu na to, że zdane jest na to co jest dane w postaci wypowiedzi.

86. Jaka jest różnica między empiryzmem a racjonalizmem?

Empiryzm- poznanie opiera się na zmysłowości.

Racjonalizm- poznanie oparte na rozumie, ideach.

„Empiryzm dokonuje zwrotu ku podmiotowi jako zwrotu ku doświadczeniu zmysłowemu. Zarazem próbuje on sprowadzić rozum do zmysłowości i wykazać, że jedynym poznaniem jest poznanie zmysłowe.”

„Racjonalizm pojmuje zwrot ku podmiotowi jako zwrot ku rozumowi, a zarazem jako dewaluację zmysłowości. (...) ostatecznymi warunkami, od których zależy wszelkie poznanie, są idee, czyli zasady rozumu.” (s.173-4)

87. Jakie są charakterystyczne poglądy empiryzmu Hume’a?

Hume zapytuje, w jaki sposób powstają treści naszej świadomości. Nie ulega dla niego wątpliwości, że wszystkie te treści są ostatecznie postrzeżeniami zmysłowymi. Istnieją dwie klasy postrzeżeń zmysłowych:

wrażenia- żywe, aktualne doznania zmysłowe, które są nam dane, kiedy słyszymy, widzimy, czujemy;

idee- proste (powstają z odbicia wrażeń, dlatego są ich słabszymi kopiami; złożone (powstają z powiązania idei prostych przez asocjację (skojarzenia)).

88. W jakim sensie Kant przezwycięża impas empiryzmu i racjonalizmu? (s.176)

(W jakim sensie Kantowi udaje się pogodzić dwa skrajne stanowiska empiryzm i racjonalizm?)

Kant w przeciwieństwie do skrajnych racjonalistów (Kartezjusz, Spinoz, Leibniz, Wolf) i skrajnych empirystów (Hobbes, Locke, Berkeley, Huni) zauważa, że obie formy poznania warunkują się wzajemnie i uzupełniają się. (Jedno nie może istnieć bez drugiego):

-empiryzm nie może istnieć bez podstawowych pojęć wydedukowanych rozumowo: „Dane naoczne bez pojęć są ślepe”

-racjonalizm (formy aprioryczne) musi mieć poparcie zmysłowe „Myśli bez treści naocznej są puste”

(Moimi słowami: Jak coś widzimy i chcemy to opisać-[zmysły] to potrzebujemy pojęć wymyślonych przez rozum, a jak chcemy tylko coś opisać na podstawie tych pojęć musimy to zobaczyć. W przeciwnym przypadku całe poznanie jest bez sesnu.)

89. Co różni antropologię filozoficzną od antropologii niefilozoficznych?

Jeśli pominiemy antropologię teologiczną, to w antropologii niefilozoficznej będzie chodzic o badanie człowieka metodami nauk szczegółowych. Różnica: antropologia filozoficzna jest jedyną próbą pojęcia człowieka jako takiego i w całości, ponieważ filozofia w ogóle nastawia się na całośc, a nie jest wiedzą specjalistyczną, natomiast w antropologiach niefilozoficznych można zbadac człowieka pod względem anatomicznym, fizjologicznym, biologicznym i psychologicznym i tym sposobem pod pewnymi względami go poznac. Ale gdyby nawet wszystkie te różne aspekty człowieka zebrac razem, nie dałyby one jeszcze człowieka jako takiego.

90. Na czym polega napięcie między animalnością a duchowością człowieka?

Napięcie między animalnością a duchowością człowieka polega na tym, że oba te światy są do siebie przeciwstawne, ale mimo to oba są niezbędne, żeby razem funkcjonować, gdyż człowiek jest i syntezą nieskończoności i skończoności, wolności i konieczności (duchanimalność). A więc człowiek jest jedyne prawdziwie osobą, jeżeli zachodzi jedność tych dwóch stron.

91. Wyjaśnij określenie człowieka jako zoon logon echon.

Zoon logon echon – (zwierzę uzdolnione w mowę) można to określić dwojako jako

zwierzę posługujące się mową, ale także jako zwierzę posługujące się rozumem. Człowiek

jest zwierzęciem, lecz w swych zwierzęcych funkcjach, nie ogranicza się do nich.

Uświadamia je sobie, podnosi, poznaje. Człowiek przestaje być zwierzęciem, dochodzi do

świadomości siebie jako ducha.

92. Co to znaczy, że człowiek instrumentalizuje rzeczy?

Niewyspecjalizowanie człowieka sprawia, że jest on taką istotą żyjącą, która „możliwość życia musi sobie dopiero sama stworzyć”.

Instrumentalizowanie rzeczy oznacza, że człowiek czyni z nich narzędzie. Musi on stać się homo fober, człowiekiem wytwarzającym przez pracę, który swoje ciało i inne rzeczy instrumentalizuje.

Instrumentalność odgrywa w fizycznym istnieniu człowieka rolę decydującą. To znaczy, że dostaje on ciągle w sytuacje, w których musi używać swojego ciała jako instrumentu, musi przy jego pomocy i na nim grać. Wzywa do tego niejako udostępnienie pola oka i dłoni. Jest to pole działania par exellence. Działamy głównie za pomocą dłoni pod „rozważną” kontrolą oczu. Pierwotne narzędzia były czymś, co brało się w dłoń i co służyło do rzucania, przybijania i skrobania. W instrumentalności ujawnia się zarazem odniesienie zwrotne i sfera wewnętrzna. Oczywiście każdy organizm samodzielnie się poruszający implikuje stosunek instrumentalny do swego ciała. Ale u człowieka sam ten stosunek staje się ponownie środowiskiem i dlatego człowiek pojmuje siebie „z zewnątrz” jako całość. Zwrot ku posiadaniu ciała pozwala mu tym ciałem dysponować; ujawnia się zawarta w instrumentalność własnej cielesności.

93. Jakie rodzaje aktywności człowieka wyróżnia Arystoteles?

Aktywność teoretyczna, która prowadzi od zwykłego doświadczenia poprzez nauki do czystej teorii, pełnego oglądu prawdy. Aktywność praktyczna ( w ściślejszym sensie), przez którą należy rozumieć działanie mające wartość samo w sobie, a mianowicie działanie etyczne.

Aktywność poietyczna(poiesis- wytwarzanie), która nie ma wartości sama w sobie, lecz jest ukierunkowana na to, co jest wytwarzane, a więc dzieło. Do aktywności poietycznej należy z jednej strony praca techniczno-produkcyjna, z drugiej strony- twórczość artystyczna. Teoria: rodzaj aktywności: poznawanie, Cel: poznanie, Sprawność: wiedza, Praktyka: Rodzja aktywności: działanie, Cel: czyn, Sprawność: cnota Poiesis: rodzaj aktywności: wytwarzanie, Cel: dzieło, Sprawność: sztuka: sztuki piękne i technika.

95. W jaki sposób bycie człowieka ku śmierci określa ludzką dziejowość? 
Człowiek zawsze jest świadomy skończoności swego życia między narodzinami a śmiercią, wynikającej z jego własnej czasowości. Dziejowość wynika, zatem stąd, że człowiek uobecnia swoją śmierć, podążając ku niej. 

96. Jaka jest charakterystyka stanowiska historiozoficznego, że dzieje są wiecznym powrotem tego samego?

Dzieje przyrównane są do przyrody(ruch ciał niebieskich, życiowy proces istoty żywej). Tym sposobem dochodzi do cyklicznego pojmowania dziejów – w przypadku krańcowym do wiecznego nawrotu tego samego (Nietzsche) (5.5.4 str. 258). DO SPRAWDZENIA!

97. Jaka jest istota poglądów św. Augustyna na dzieje?

Wszelkie dzieje mają swoje niepowtarzalne centrum, z którego perspektywy należy pytać o ich początek i o ich kres. Dzieje to dzieje zbawienia sprawiane przez Boga. Wyróżniamy dwa przeciwne królestwa. Dzieje można podzielić na sześć epok odpowiadającym dniom stworzenia lub okresom ludzkiego życia. Dzieje są kształtowane przez Boga rozumnie w odniesieniu do rozumności pierwszego stworzenia (przyrody) i naturalnego procesu życiowego człowieka. Cel dziejów to dzień siódmy czyli wieczny sabat, eschatologiczne spełnienie człowieka i jego dziejów.

98. Jaka jest istota poglądów Hegla na dzieje?

Dzieje to postęp w świadomości wolności, sprawiany przez Opatrzność boską. Dzieje powszechne maja przebieg rozumny. Filozofia dziejów rozwija się ku teraźniejszości, w teraźniejszości wędrówka ducha osiąga swoje spełnienie. Dzieje otwierają się na działanie praktyczne.

99. Jaka jest teoria poglądów Marksa na dzieje?

Dotyczy bazy materialno-ekonomicznej. Własność prywatna jest negatywna i prowadzi do odczłowieczenia. Przedrewolucyjny proces dziejowy jest wg Marksa jest jedynie historią naturalną nowego człowieka. O prawdziwych dziejach można mówić dopiero po rewolucji światowej. Marks do filozofii dziejów uwzględnia też przyszłość

100. Co to jest utopia?

Utopia (z gr.: miejsce, którego nie ma) chodzi tu o idee stanu, jaki nie istnieje a może nawet nie może istnieć. Stan ten może być pomyślany, jako stan idealny albo krańcowo negatywny. S. 262

101. Co to jest eschatologia?

Eschaton (z gr.: to, co ostateczne) chodzi tu o stan ostateczny, będący spełnieniem dziejów. Jest on albo pojmowany wewnątrzczasowo (Marks : społeczeństwo bezklasowe), albo umieszczany poza dziejami)Augustyn:wieczny szabat, nowe niebo i nowa ziemia, zgotowane przez Boga u kresu dziejów). Nauka o eschatonie nazywa się ESCHATOLOGIĄ !!!

Eschatologia [(gr.) éschatos ostateczny’, lógos ‘słowo’, ‘nauka’], część doktryny religijnej traktująca o tzw. rzeczach ostatecznych: końcu świata, sądzie ostatecznym oraz losach pośmiertnych człowieka; także dyscyplina teologii systematycznej traktująca o tych zagadnieniach.

Eschatologia (od greckiego "ostateczny" i "teoria"), część doktryny religijnej zajmującej się rzeczami ostatecznymi człowieka i świata: śmierci, końca świata itp. Eschatologia zajmuje się religijnym rozumieniem pojęcia śmierci i życia pozagrobowego człowieka, rodzajami sądu pośmiertnego i świata zmarłych, gdzie dusza odbiera nagrodę lub karę

102. Na czym polega profetyzm?

Profetyzm[gr. prophḗtēs‘ tłumacz czyichś słów’, ‘wieszcz’], zjawisko głoszenia proroctw przez ludzi powołujących się na natchnienie udzielone przez Boga; znany wielu religiom; utrwalone przez tradycję mowy proroków stanowią integralną część ksiąg świętych (Biblia, Koran); szczególna rola p. w staroż. Izraelu, w chrześcijaństwie (Jan Chrzciciel, Jezus) i islamie (Mahomet).

103. Jaka jest rola kooperacji dla osadzenia człowieka w społeczeństwie?

Korporacja:Chodzi tu o to, że ludzie współpracują dla osiągnięcia wspólnego celu. Dobra materialne i wartości kulturalne, jakich potrzebują do samorealizacji, dają się wytworzyć tylko wspólnie. Mówimy o społecznym odniesieniu człowieka, które dokonuje się w procesie pracy.

Arystoteles wskazuje, że ludzie łączą się głównie w celu uzyskania jakiegoś dobra(to dobro powinno umożliwiać nie tylko samą egzystencję, ale dobrą egzystencję człowieka). Człowiek z natury jest zwierzęciem społecznym- towarzyskim. Jeden człowiek, żyjący samotnie nie wystarcza sam sobie, ponieważ jest niewiele rzeczy, w które człowieka natura wystarczająco zaopatruje. Daje mu rozum za pomocą, którego może przygotować wszystko, co mu jest do życia potrzebne( pożywienie, odzież etc.) Człowiek z natury powinien żyć w społeczeństwie.

104. Jaka jest rola komunikacji dla osadzenia człowieka w społeczeństwie?

Komunikacja: Chodzi tu o strefę międzyludzkich spotkań i stosunków. Ludzie komunikują się ze sobą jako „ja” i „ty”. Zwracają się do siebie, wzajemnie uznają w sobie ludzi, zachęcają się do samorealizacji, wychowują, tworzą wspólnotę. Mówimy o odniesieniu osobowym ludzi. Wspólnota jako odniesienie osobowe spełnia się w miłości.

Człowiek tylko wśród ludzi staje się człowiekiem - wychowuje się, kształtuje swą indywidualność , szuka akceptacji, miłości oraz zachęty do samorealizacji. Rola komunikacji jest ogromna, gdyż tworzy się wspólnota i człowiek może się dzięki niej spełniać, rozwijać i urzeczywistniać jako cel sam w sobie (tylko razem z innymi ludźmi!) Człowiecze „bycie -w -świecie”jest „ współ -byciem z innymi ludźmi. Człowiek jest ze swej istoty społeczny.

105. Jaka jest różnica między moralnością a etyką?

„Moralny”- na oznaczenie samej tylko zgodności z sumieniem jakiegoś działania, niezależnie od jego treści.

„Etyczny”- na oznaczenie aspektu treściowego, nie zaś zgodności z sumieniem.

Czyli: O tym, czy działanie jest moralne, decyduje wyłącznie sumienie osoby działającej. Natomiast nad tym, czy jest etyczne, można dyskutować.

106. Jaka jest różnica między wolnością zewnętrzną, a wewnętrzną? (s.290)

W wolności wewnętrznej przyczyna działania jest w osobie działającej. W przypadku wolności zewnętrznej przyczyna działania tkwi poza działającym (ktoś ją zmusza do działania).

107. Co to jest przyczynowość naturalna w odniesieniu do filozofii praktycznej? (s.293)

Przyczynowość naturalna polega na tym, że empiryczne przyczyny powodują empiryczne skutki. Jest to postępowanie zgodne z naszymi skłonnościami i popędami, a nie z rozumem. Inaczej można ją nazwać motywacją przyjemności i nieprzyjemności.(Robimy to, na co mamy ochotę się nad tym nie zastanawiamy xD)

108. W jakim sensie wolna wola wynika z transcendowania (-> przekraczania) natury? (s.294)

Kierują nami nie tylko popędy biologiczne, więc człowiek jest w stanie przekroczyć swoją naturę, dlatego wolna wola wynika z rozumu jako czynnika, który ją determinuje wolę.

(Nie robimy tylko tego na co mamy ochotę i co sprawia nam przyjemność, więc przekraczamy swoją zwierzęcą naturę i wykorzystujemy rozum xD)

109. Jaka jest rola imperatywu kategorycznego w systemie etyki kantowskiej? (s.296)

Imperatyw kategoryczny jest to zasada postępowania, która może być prawem dla wszystkich. Jest to prawo uniwersalne dla wszystkich dzięki któremu kierujemy się nie tylko popędami, lecz także rozumem.

110. Czym jest zło w systemie etyki kantowskiej? (s.297-299)

Zło jest wtedy gdy poddajemy się skłonnościom i nie realizujemy obowiązków. Jeśli postępujemy źle to tracimy godność człowieka, który nie powinien postępować według przyczynowości naturalnej tylko kierować się rozumem.

111. Co to jest cnota w etyce Arystotelesa?

Wg Arystotelesa "nie jest prawdziwie cnotliwy ten, kto w czynach moralnie dobrych nie znajduje radości".

112. Jak na etykę wpływa determinizm współczesnego przyrodoznawstwa?

Wszystko co się dzieje dokonuje się na zasadzie praw przyczynowości, przy czym zarówno warunek poprzedzający (przyczyna), jak i zdarzenie następujące (skutek) są faktami empirycznymi.

Według Kanta wszystkie zdarzenia dają się wytłumaczyć przyczynami naturalnymi.

Wynika stąd, że wolność woli jest niemożliwa. Ta deterministyczna wizja świata dawno okazała się nie do utrzymania.

Dzisiaj teoria nauki przyznaje duże znaczenie wyjaśnień przyczynowych w teoriach empirycznych. Wyjaśniać obserwacje przyczynowo znaczy tyle, co wyjaśniać je za pomocą praw przyczynowych. Teoria nauki pojmuje przy tym przyczynowość jako empiryczne następowanie po sobie poprzedzającego warunku i następującego zdarzenia. Często jednak widzi ona w zasadzie przyczynowości jeszcze o tyle tylko warunek teorii empirycznych, o ile ta jest wyrazem programu naukowego.

Rezygnuje zatem (w odróżnieniu od klasycznego determinizmu) z wszelkiej ontologicznej i transcendentalnej interpretacji zasady przyczynowości.

Nie twierdzi zatem, że wszystko co się dzieje, następuje jako zdarzenie następujące w sposób konieczny po empirycznym warunku poprzedzającym. Klasyczny problem determinizmu rozwiązał się w naukach przyrodniczych sam z siebie.

Samookreślenie na zasadzie wolności nie jest wcale sprzeczne z ontologiczną zasadą przyczynowości. Wolne działanie praktyczne nie oznacza ani bezprzyczynowości, ani niczym nie skrępowanej samowoli. Samookreślenie na zasadzie wolności oznacza tyle, że empiryczny skutek(czyn), ma nieempiryczną przyczynę.

Z podsumowania: Próba zaprzeczenia wolności woli w oparciu o determinizm wynikający z przyczynowości przyrodniczej jest skazana na niepowodzenie.

113. Co to jest rozum praktyczny?

Wszelkie poznanie teoretyczne w oparciu o nauki szczegółowe jest podporządkowane celom praktyki. Chodzi o to, aby myśleć o Bogu, jako postulacie praktycznym, tzn. aby wykazać, że istnienie Boga jest warunkiem tego, aby nasza praktyka miała sens.

115. Na czym polega hedonizm jako stanowisko etyczne?

Jest oparte na zasadzie przyjemności. Dobre same w sobie jest zaspokojenie ludzkich potrzeb i zainteresować, a więc szczęście. Na ono polega, określa każdy sam. Kryterium szczęścia jest przyjemność.

116. Czym jest etyka społeczna?

Etyka społeczna to obowiązki, które człowiek powinien spełniać w kooperacji dla urzeczywistnienia dobra wspólnego. Dobro wspólne jest dobrem osobowym wielu pojedynczych ludzi, o ile dąży się do niego przy pomocy wspólnie stosowanych środków.

117. Jakie są cechy liberalizmu, jako stanowiska z zakresu etyki społecznej?

– rozwinął się z przedpaństwowego naturalnego stanu człowieka

- człowiek jest panem siebie

- człowiek ma nieograniczoną wolność zewnętrzną

- dysponuje swobodnie swoją własnością

- kontrola władzy państwowej poprzez podział władzy: ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza, suweren państwa – lud

-prawa wolnościowe jednostki

- rozdział społeczeństwa od państwa : państwu nie wolno ingerować w autonomiczne sfer życia społecznego ( rodzina, zrzeszenia, gospodarka, kultura)

- dobro wspólne realizowane – jeśli każdy człowiek w zakresie swobody robi to co chce

- mechanizmy konkurencji prowadzące do optymalnego stanu

- wierzy, że optymalizacji społeczeństwa dokonują mechanizmy konkurencji regulowane przy pomocy prawa państwowego

118. Jakie są cech socjalizmu jako stanowiska z zakresu etyki społecznej?

– Uważa człowieka za istotę rodzajową i spodziewa się osiągnąć stan społeczeństwa doskonałego przez usunięcie nierówności, które jako panowanie człowieka nad człowiekiem są przyczyna wyobcowania i wyzysku

- sprawiedliwość społeczna = równość ; nierówność = niesprawiedliwość

- prywatna własność środków produkcji powoduje powstanie nierówności i dlatego musza być uspołecznione ( przemienione na własność społeczną)

119. Jakie są cechy katolickiej nauki społecznej jako stanowiska z zakresu etyki społecznej?

Katolicka nauka społeczna uważa człowieka, jako osobę, za cel sam w sobie ( zasada osobowa)

- podstawowy motyw, w oparciu o który Kościół żąda zaangażowania na rzecz dobra wspólnego i sprawiedliwości społecznej, specyficzna miłość chrześcijańska ( miłość bliźniego)

- treści kościelnej etyki społ. mają zasadniczo charakter filozoficzny

- z racji swojej istoty człowiek jest społeczny, ludzka samorealizacja jest możliwe tylko wtedy jeśli ludzie w solidarnym współdziałaniu ( zasada solidarności ) wypracują wzajemne dla siebie jej szanse

- to jakie środki są konieczne dla realizacji dobra wspólnego zależy od sytuacji społeczeństwa

- organizacja dobra wspólnego winna być regulowana przez zasadę pomocniczości

- każda wolność zewnętrzna ( każda przestrzeń swobody wynikająca z praw wolnościowych ) jest podporządkowana dobru wspólnemu

120. Jaka jest różnica między prawem a etyką?

Nie może być zadaniem porządku prawnego egzekwowanie na drodze prawnej wszystkiego co jest normą etyczną.

W etyce – powinny być rozwijane – z ukierunkowaniem na całość ludzkiej praktyki – wszystkie płaszczyzny sensu człowieczeństwa i jego roszczenia do sensu.

W prawie należy ustanawiać jako normy prawne te tylko, bez których dobro wspólne nie może być realizowane. Normy prawne muszą być bowiem możliwe do wyegzekwowania.

Obowiązki prawne dotyczą zewnętrznej strony ludzkiego postępowania. Obowiązki sumienia dotyczą wewnętrznej strony ludzkiego postępowania, a więc jego moralności.