Agnieszka Huppert
pielęgniarstwo stacjonarne
rok II semestr III grupa IV
nr indeksu 2641
Najczęstsze dolegliwości w okresie ciąży i sposoby radzenia sobie z nimi
Ciąża jest szczególnym okresem w życiu kobiety, jej organizm podlega wtedy licznym przemianom, dostosowując się do potrzeb rozwijającego się płodu. Powoduje to powstawanie dokuczliwych dolegliwości, z którymi trzeba się oswoić oraz umieć im przeciwdziałać. Warto też wiedzieć które z objawów występujących podczas ciąży zalicza się do stanów fizjologicznych, a które stanowią sygnał alarmowy i kiedy konieczna jest konsultacja lekarza. Do najczęstszych dolegliwości, występujących u kobiet w ciąży należą zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, obrzęki i drętwienie kończyn, bóle kręgosłupa, rozstępy skórne, zmęczenie oraz bóle brzucha i krwawienia. W czasie ciąży leczenie farmakologiczne należy zawsze konsultować z lekarzem, gdyż każdy środek przyjmowany przez matkę działa również na płód.
Nudności, wymioty pojawiają się u 50-60% ciężarnych i są jednym z subiektywnych objawów ciąży. Występują najczęściej między 4 a 14 tygodniem ciąży. Nasilenie tych dolegliwości obserwuje się zwłaszcza rano, są one również potęgowane przez widok lub zapach niektórych pokarmów. Jedz potrawy, na które masz chęć. Żeby sobie pomóc:
Jedz mniej, ale częściej. Zadbaj, aby posiłki były urozmaicone.
Nie popijaj bezpośrednio po posiłku, ale odczekaj ok. 20-30 min.
Unikaj kawy i ciężkostrawnych, smażonych, ostro przyprawianych potraw.
Więcej odpoczywaj.
Używaj w swojej diecie imbiru - naturalnego środka zapobiegającego nudnościom i wymiotom.
Jeżeli drażnią Cię zapachy jedzenia, poproś kogoś, by pomógł Ci w gotowaniu. Wybieraj potrawy o neutralnym dla Ciebie zapachu.
Zadbaj o odpowiednią ilość witamin z grupy B, a zwłaszcza witaminy B6 w swojej diecie. Witamina ta występuje w pełnych ziarnach zbóż, wątróbce, drożdżach, ziemniakach (pieczonych ze skórką lub gotowanych w mundurkach), w brokułach i szpinaku.
Pij napar z majeranku (1 łyżeczka na szklankę wrzątku); jeśli nie lubisz pić ziół, możesz po prostu zjeść płaską łyżeczkę majeranku.
Zaparcia wynikają z działania progesteronu na mięśniówkę jelit. Dbanie o regularne wypróżnienia to profilaktyka wielu dolegliwości - m.in. także hemoroidów, czyli żylaków odbytu, a także żylaków. Żeby sobie pomóc:
Stosuj właściwą dietę bogatą w błonnik - jedz dużo świeżych warzyw i owoców, a także pieczywo razowe, otręby oraz kasze. Mocna herbata, słodycze działają zapierająco - lepiej więc ich unikać.
Nie zapominaj o odpowiedniej ilości płynów. Dobrej pracy jelit sprzyja m.in. szklanka wody z miodem wypita na czczo.
Nie stosuj bez konsultacji z lekarzem środków przeczyszczających - chemicznych ani nawet ziołowych. Niektóre z nich mogą wywołać przedwczesne skurcze macicy. Bezpiecznym "lekiem" są śliwki suszone - w postaci samych owoców lub ugotowanego z nich kompotu.
Gimnastykuj się. Pomocne są tu zwłaszcza ćwiczenia mięśni dna miednicy mniejszej (tzw. ćwiczenia Kegla). Również spacery - jak każda forma ruchu - poprawiają perystaltykę.
Jeżeli bierzesz żelazo, może ono nasilać Twoje dolegliwości. Być może konieczna będzie zmiana preparatu. Czasem do uzupełnienia zwiększonego w ciąży zapotrzebowania na żelazo wystarczy odpowiednia dieta: picie świeżych soków z buraka i marchewki (w proporcji 1/3); bogatym źródłem żelaza jest także wątróbka, suszone morele, orzechy, nasiona dyni i słonecznika, rodzynki, kiełki, zielona pietruszka. Warto pamiętać, że witaminy i minerały dostarczane organizmowi w postaci naturalnej wchłaniane są przez jelita ok. 100 razy lepiej niż te otrzymywane drogą chemiczną.
Zgaga to dolegliwość związana z rozluźniającym działaniem progesteronu, uciskiem powiększającej się macicy na żołądek i narządy jamy brzusznej, a także zwiększeniem kwasoty i ilości pepsyny w żołądku. Zazwyczaj daje o sobie znać na początku ciąży i w trzecim trymestrze. Żeby sobie pomóc:
Unikaj nadmiaru słodyczy, a jeśli zgaga bardzo Ci dokucza, zrezygnuj z nich w ogóle. Unikaj także potraw pikantnych, mocno doprawionych, gorących, tłustych.
Nie jedz dużo na raz - lepiej częściej, lecz małymi porcjami.
Unikaj pozycji leżącej po posiłku. Kolację zjedz najpóźniej 2 godz. przed położeniem się. Jeżeli się jednak zdarzy, że jadłaś niedługo przed snem, nie kładź się całkiem płasko, lecz z głową nieco wyżej.
Podobnie jak w przypadku nudności, pomocny bywa majeranek. Leki zobojętniające kwas żołądkowy stosuj tylko wtedy, gdy są naprawdę niezbędne. Unikaj zawierających glin (aluminium) oraz sody oczyszczonej - mogą prowadzić do zatrzymywania w organizmie wody.
Pamiętaj również o odpowiedniej dawce ruchu - najlepiej umiarkowanego wysiłku na świeżym powietrzu. To pomoże w uregulowaniu pracy jelit.
Senność i osłabienie, występujące podczas ciąży są spowodowane zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety. Dodatkowo przyczyną nasilenia uczucia senności i zmęczenia, zmniejszenia tolerancji wysiłku z towarzyszącym kołataniem serca, bladością skóry, dusznością, zawrotami głowy i wypadaniem włosów, może być anemia. Nawet w prawidłowo przebiegającej ciąży dochodzi do tzw. niedokrwistości fizjologicznej, stwierdza się ją u ponad połowy ciężarnych. Powodowana jest ona niedostateczną ilością żelaza w organizmie, która wynika ze zbyt małej ilości tego pierwiastka w diecie oraz z dużego wzrostu zapotrzebowania na niego w okresie ciąży. Żelazo konieczne jest do prawidłowego rozwoju płodu. Niedokrwistość powoduje upośledzenie czynności łożyska, czego skutkiem może być obumarcie lub niedorozwój płodu oraz zaburzenia czynności skurczowej macicy, co powoduje wydłużenie porodu.
Czynnikami predysponującymi do wystąpienia znacznej anemii są zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, krwawienia, przewlekłe stany zapalne, ciąża bliźniacza oraz niewielki odstęp czasowy od poprzedniego porodu. Żeby sobie pomóc:
Podstawą profilaktyki niedoboru żelaza jest odpowiednia dieta, bogata w żelazo (mięso, żółtka jaj, podroby, suszone owoce) i kwas foliowy (świeże zielone warzywa, zboża) oraz stosowanie preparatów, w których żelazo stanowi jeden z wielu składników, wraz z witaminami i minerałami.
Jeżeli u kobiety w ciąży na podstawie badań laboratoryjnych stwierdza się niedokrwistość, należy wdrożyć leczenie doustnymi preparatami żelaza. Żelazo w preparatach leczniczych jest zazwyczaj łączone z witaminą C, ułatwiającą jego wchłanianie oraz z kwasem foliowym i witaminą B12.
W trakcie kuracji należy ograniczyć spożycie mleka, maki i kasz, gdyż pogarszają one wchłanianie żelaza.
W razie nietolerancji danego preparatu należy zmienić go na inny.
Wstrzyknięcia domięśniowe zaleca się rzadko, tylko w przypadku nasilonych dolegliwości gastrycznych i przy całkowitej nietolerancji leków doustnych.
Obrzęki pojawiające się pod koniec ciąży są częstą przypadłością. Dotyczą zazwyczaj dłoni i stóp, pojawiają się pod koniec dnia i ustępują po nocnym odpoczynku. Poza obrzękami, o nadmiernym zatrzymywaniu wody świadczy również zbyt duży przybytek wagi, czyli ponad 0,4 kg tygodniowo w ciągu drugiego trymestru ciąży i ponad 0,5 kg na tydzień w trzecim trymestrze. Gromadzenie wody w tkankach ma uzasadnienie w procesach fizjologicznych, ponieważ zabezpiecza przyszłą mamę przed utratą płynów podczas porodu. Po urodzeniu dziecka, w ciągu kilku dni lub tygodni po porodzie nadmiar wody zostaje wchłonięty do naczyń krwionośnych, a następnie może być wydalony przez nerki. Obrzęki stóp są również spowodowane utrudnieniem odpływu krwi z powodu ucisku powiększonej macicy na żyły. Obrzęki w czasie ciąży mogą być również objawem chorobowym. Jeżeli pojawiają się przed 36 tygodniem ciąży, są obecne rano, są znaczne, obejmują twarz i inne niż stopy i dłonie części ciała, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Po wykonaniu badań położnik oceni, czy nie doszło do wystąpienia tzw. stanu przedrzucawkowego, który objawia się obrzękami, nadciśnieniem i obecnością białka w moczu. W przypadku potwierdzenia takiej diagnozy konieczna jest hospitalizacja, ponieważ zaniechanie odpowiedniego leczenia grozi wystąpieniem rzucawki, czyli ataku drgawek, które zagrażają życiu zarówno dziecka jak i matki. Żeby sobie pomóc:
przestrzeganie odpowiedniej diety.
Korzystne jest jedzenie pokarmów o wysokiej zawartości białka oraz eliminacja z diety soli, która zwiększa zatrzymywanie wody w tkankach.
Nie należy ograniczać spożywania płynów, z wyłączeniem napojów gazowanych.
Zapobieganie tym dolegliwościom polega na unikaniu stania lub siedzenia przez dłuższy czas, podczas pracy w tych pozycjach należy robić częste przerwy, dbać o wyższe położenie nóg.
Konieczne jest też noszenie wygodnych skarpet, rajstop i butów.
Żylaki to częsta dolegliwość w ciąży. Statystyki podają, że ma je ok. 1/3 "pierwiastek" i aż ponad połowa mam będących w kolejnej ciąży. Powstawaniu żylaków sprzyja działanie progesteronu rozluźniające tkankę łączną, a także ucisk powiększającej się macicy na żyłę główną dolną (odprowadzającą krew z dolnej części ciała do serca). Dochodzi do nich zwłaszcza u kobiet, które miały je już przed ciążą lub genetycznie mają predyspozycje do słabszych żył; ryzyko to rośnie też wtedy, gdy kobieta pali (lub paliła), gdy stosowała hormonalne środki antykoncepcyjne. Dlatego od początku ciąży powinnaś dbać o swoje żyły, nawet jeśli problem żylaków na razie cię nie dotyczy:
Dbaj o właściwą dietę, bogatą w witaminy E, B6, C, krzem, błonnik, zapobiegaj zaparciom i nie dopuść do powstania nadwagi.
Unikaj długiego stania oraz siedzenia z "nogą na nogę".
Odpoczywaj co jakiś czas z nogami uniesionymi - do poziomu lub nieco wyżej.
Nie noś podkolanówek ani skarpetek z mocnym ściągaczem.
Gimnastykuj się! To naprawdę bardzo ważne, ponieważ praca mięśni miednicy małej, i kończyn dolnych pomaga w odpływie krwi żylnej.
Zwróć uwagę na swój oddech. Głęboki, przeponowy oddech działa jak pompa mięśniowa tłocząca odtlenowaną krew do serca.
Unikaj gorących kąpieli. Kończ kąpiel obmyciem nóg zimną lub chłodną wodą.
Rozstępy tworzą się w skórze właściwej. Ich powstawanie jest ściśle związane z upośledzeniem fibroblastów, komórek produkujących w skórze włókna kolagenu i elastyny. Te białka tworzą uporządkowaną sieć, dzięki której skóra jest jędrna, sprężysta i właściwie napięta. Włókna kolagenu są bardzo odporne na rozciąganie – dowiedziono, że by zerwać włókno kolagenowe o średnicy 1 milimetra, trzeba by do niego przywiązać odważnik o wadze 10 kilogramów. Jednak w ciąży są one zwykle dużo słabsze – wpływ na to ma nadmiar kortyzolu, czyli hormonu produkowanego przez korę nadnerczy. Zakłóca on pracę fibroblastów sprawiając, że produkowane przez nie włókna kolagenu są bardziej kruche niż zazwyczaj i mniej odporne na rozciąganie. Pod wpływem nacisku, wywołanego przez powiększający się brzuch, pękają, tworząc rozstępy. Ale rozstępy pojawiają się również na powiększających się piersiach i – jeśli przytyjesz zbyt szybko – również na udach czy pośladkach. Na początku są zwykle czerwone albo różowe, po pewnym czasie bledną. Nie wszystkie ciężarne kobiety będą miały rozstępy. Duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne, ale równie ważna jest właściwa dieta i odpowiednia pielęgnacja. Niestety, nie ma jednego, stuprocentowego sposobu na to, by do nich nie dopuścić. Najskuteczniejsze jest łączenie różnych metod. Żeby sobie pomóc:
Pielęgnuj skórę od pierwszych tygodni ciąży, bo gdy rozstępy się pojawią, bardzo ciężko będzie się ich pozbyć.
Powinnaś dwa razy dziennie wcierać krem w miejsca zagrożone rozstępami (brzuch, pośladki, uda i piersi, omijając brodawki – ich stymulacja może pobudzić wydzielanie oksytocyny, hormonu wywołującego skurcze macicy), jednocześnie je masując.
Dieta powinna być urozmaicona i bogata w składniki odżywcze, zwłaszcza w cynk, który poprawia kondycję skóry.
Najlepsza profilaktyka to wcieranie dwa razy dziennie kremu ujędrniającego i zapobiegającego rozstępom. Takie kosmetyki działają dwukierunkowo. Zawarte w nich składniki – wyciągi z bluszczu, kasztanowca, skrzypu, przywrotnika – poprawiają pracę fibroblastów i stymulują przemianę materii w tkankach skóry, uelastyczniają skórę, przygotowując ją na nadmierne rozciąganie.
Raz, dwa razy w tygodniu warto zrobić również delikatny peeling całego ciała, dzięki czemu kremy lepiej się wchłoną. Kosmetyki zapobiegające rozstępom powinnaś stosować przez całą ciążę.
W czasie ciąży warto stosować zioła wzmacniające Twój organizm.
Nagietek
Napar z niego możesz stosować od początku ciąży przez całą jej pierwszą połowę. Ziele to wzmacnia ciążę, zapobiega poronieniom. W przypadku zagrożenia poronieniem (np. jeżeli poroniłaś w poprzedniej ciąży) do herbatki z nagietka dodaj przywrotnik pospolity.
Dziurawiec
Ziele to możesz pić przez cały okres ciąży. Poprawia pracę wszystkich gruczołów dokrewnych (w sposób pośredni także zapobiegać alergii u dziecka!) i układu trawiennego. Wzmacnia także układ nerwowy, zapobiega depresjom.
Ziele tasznika
Napar z niego pity na ok. 2- 3 tygodnie przed spodziewanym porodem - poprawia gęstość i krzepliwość krwi i zapobiega ewentualnym powikłaniom krwotocznym przy porodzie.
Kminek, anyż, czarnuszka oraz koper włoski
Są to zioła wspomagające laktację. Wpływają one na ilość i jakość pokarmu, warto więc pić ich napar lub jeść zmielone, począwszy od ostatniego trymestru ciąży przez cały okres karmienia.
Bibliografia:
1. Longin Marianowski Profesor dr hab. n. med. ginekolog-położnik „Od poczęcia do narodzin”
2. Iga Czarnawska-Iliew „Ciąża i porób bez obaw”
3. Informacje zaczerpnięte od matek w rodzinie i wśród znajomych.