Normy społeczne:

- charakterystyka norm społecznych:

+ powszechne – obejmujące daną grupę społeczną;

+ abstrakcyjne – nie adresowane dla poszczególnej osoby;

- kategorie norm społecznych:

+ kategorie bezpośrednio związane z państwem:

# moralne;

# obyczajowe;

# religijne;

# estetyczne;

+ kategorie związane z funkcjonowaniem państwa:

# prawne;

# polityczne;

- związki pomiędzy prawem i moralnością:

+ relacje treściowe:

# mogą się krzyżować;

# mogą być nietożsame;

# mogą się wykluczać;

+ relacje systemowe:

# nadrzędność prawa nad moralnością (pozytywizm prawniczy);

# nadrzędność moralności nad prawem (prawo natury);

# autonomia (moralność i prawo występują obok siebie);

+ relacje strukturalne:

# inkorporacja – wchłonięcie;

# odesłanie:

~ bezpośrednie – klauzule generalne,

~ pośrednie – wartościowanie pewnych zachowań;

~ pośrednio-wartościujące.

Przepis prawa powstaje z mocy tak zwanych generalnych normatywnych aktów prawnych (konstytucja, ustawa, rozporządzenie, zarządzenie, decyzja administracyjna).

Przepis prawa to:

- jednostka redakcyjna aktu prawotwórczego;

- część aktu prawnego wyodrębniona przez prawodawcę;

- przez wyrażenie „przepis prawny” rozumie się wypowiedź zasadniczą tekstu zasadniczego jakiegoś aktu prawnego braną od kropki do kropki i to niezależnie od orzeczeń w niej występujących.

Adresaci przepisów prawnych:

- podmioty stosujące prawo, czyli te, które na podstawie obowiązujących przepisów prawa wydają rozstrzygnięcia jednostkowe (sądy, organy administracji państwowej);

- pozostałe podmioty prawa.

Rodzaje przepisów prawa:

- przepisy ius cognes – są to przepisy bezwzględnie obowiązujące, sytuacje unormowane przepisami tego typu powodują, że podmioty prawa nie mają żadnej możliwości wyboru sposobu zachowania się, muszą zachowywać się tak ja przepisy te postanawiają pod rygorem poniesienia ujemnych skutków prawnych;

- przepisy ius dispositivum – względnie obowiązujące, pozostawiają podmiotom swobodę kształtowania własnego zachowania i wzajemnych stosunków.

Przepisy nakazujące – z uniwersum zachowań w danej sytuacji wyróżniają jedno z nich i postanawiają, że należy zachować się tylko w sposób wskazany w tych przepisach eliminując tym samym wszelkie inne możliwe sposoby zachowania się.

Przepisy zakazujące – cechą charakterystyczną jest to, że z uniwersum wszelkich zachowań lub sposobów zachowań możliwych w danej sytuacji wyróżniają one jedno z nich i postanawiają, że tak postępować nie wolno.

Przepisy uprawniające – dają one podmiotom możliwość wyboru określonego zachowania się, przy czym zachowanie to nie jest obowiązkiem, a więc nie jest zachowaniem zakazanym ani nakazanym.

Przepisy odsyłające – są ustanawiane w celu uniknięcia w tekstach prawniczych dwukrotnego lub wielokrotnego powtarzania tych samych postanowień, mają one przyczyniać się według przyjmowanych przez prawodawców zasad techniki prawodawczej do zmniejszenia rozmiarów wydawanych aktów prawnych.

Przepisy blankietowe – stosowane są celem oznaczenia tego rodzaju aktów prawnych, które pewnych kwestii same nie rozstrzygają, lecz wyznaczają sposób postępowania adresatów nie uzależniają rozstrzygnięcia od postanowień innych generalnych aktów prawnych.

Między przepisami odsyłającymi, a blankietowymi występuje tego rodzaju różnica, że przepis odsyłający i ten, do którego następuje odesłanie są przepisami współobowiązyjącymi, czyli przepisami obowiązującymi jednocześnie, brakuje zaś związku czasowego między obowiązkiem przepisu blankietowego i obowiązywaniem przepisów, za których nieprzestrzeganie przepis blankietowy ustanawia sankcję.

Przepisy proste – to takie, które określają skutki prawne jednego jednego tylko „stanu faktycznego”, jednego faktu prawnego.

Przepisy złożone – określają skutki prawne dwu lub więcej owych faktów prawnych.

Przepisy I stopnia – to te, które swą mocą określają z faktami prawnymi skutki prawne.

Przepisy II stopnia – normują sprawy związane z tworzeniem przepisów I stopnia, uchylają moc obowiązujących przepisów I stopnia, ustalają rozumienie przepisów I stopnia.

Lex specjalis – reguła szczególna.

Lex generalis – przepis ogólny.

Fakty prawne – są to wszelkie okoliczności wymienione w przepisach prawa, które pociągają za sobą, wywołują skutki prawne. Powodują powstanie, zmianę albo wygaśnięcie bądź to uprawnień lub obowiązków, jednocześnie uprawnień i obowiązków.

Rodzaje faktów prawnych:

- zdarzenie – okoliczności niezależne od zachowania podmiotu prawa, a wywołujące skutki prawne dla tego podmiotu;

- zachowanie:

+ działanie – zachowanie podmiotu prawa polegające na wykonaniu określonych czynności;

+ zaniechanie – działanie przeciwne;

- czynności prawne – świadome i zgodne z przepisami prawa zachowanie podmiotów zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli:

+ jednostronne;

+ dwustronne;

+ wielostronne;

+ zobowiązujące;

+ rozporządzające;

+ rozporządzająco-zobowiązujące;

- czyn – tego rodzaju zachowanie się podmiotu prawa, które rodzi skutki prawne, choć do wywołania owych skutków podmiot prawa swym zachowaniem nie zmierza;

- zgodne z prawem;

- niezgodne z prawem.

Orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne dzielą się na:

- orzeczenia konstytutywne – to takie orzeczenia, które powodują zmianę uprawnień bądź obowiązku;

- orzeczenia deklaratywne – to takie orzeczenia, które jedynie stwierdzają istnienie określonych praw bądź obowiązków bez zmiany istniejącego stanu prawnego.

Skutki prawne – to wszystkie następstwa prawne jakie przepisy prawa wiążą z faktami prawnymi.

Powiązania skutków prawnych z faktami prawnymi są powiązaniami o charakterze powinnościowym, normatywnym, gdyż są one ustalane, narzucane mocą postanowień przepisów prawa.

W obrębie skutków prawnych wyróżniamy:

- obowiązki prawne – polegające na tym, że przepis prawa ustanawia dla danej klasy adresatów nakaz lub zakaz określonego zachowania się, czyli działania lub zaniechania, niedostosowanie się do obowiązku, a więc nakazu lub zakazu przepisu prawnego powinno lub może pociągać dla adresata ujemne skutki prawne;

- uprawnienia – polegają na tym, że przepis prawa przewiduje dla danego podmiotu pewną możliwość zachowania się wywołującą skutki prawne, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem tego podmiotu;

- kompetencje – to po pierwsze całokształt uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w których to zakresie organ państwowy jest uprawniony do działania lub całokształt uprawnień i obowiązków dotyczących dziedziny w obrębie, której organ państwa jest uprawniony, a zarazem zobowiązany do działania, kompetencje możemy oceniać w zakresie rzeczowym, osobowym oraz terytorialnym.

Konstrukcja stosunku prawnego wywodzi się z prawa cywilnego.

Jeżeli w wyniku zdarzenia prawnego powstają wzajemne prawa i obowiązki podmiotów prawa, to strony te stają się stronami stosunku prawnego, łączy je stosunek prawny.

Elementy stosunku prawnego:

- podmioty, między którymi stosunek ten powstaje;

- treść stosunku prawnego;

- przedmioty stosunku prawnego.

W zakresie stosunku prawnego winny być określone nad to status prawny uczestników stosunku prawnego oraz prawa i obowiązki oraz ich wzajemny stosunek.

Sankcjami – nazywamy ujemne skutki prawne polegające na zastosowaniu represji w postaci przymusu państwowego, jakie powinny być, jeżeli adresat nie stosuje się do nakazu lub zakazu przepisu prawa, a więc gdy nie wypełnia swojego obowiązku.

Sankcje represyjne – są to dolegliwości wyrządzone tytułem odpłaty za zachowania niezgodne z nakazami lub zakazami przepisów prawa, polegają one na pozbawieniu danego podmiotu określonych dóbr takich jak: życie, wolność, dobra majątkowe.

Sankcje karne mogą być oznaczone, czyli ściśle określające wymiar i rodzaj kary nie pozostawiając sądowi żadnej możliwości wyboru ani ich rodzaju ani wielkości.

Sankcje względnie oznaczone – określają rodzaj kary i granicę jej wymiaru.

Sankcje alternatywnie określone – pozostawiające ocenie sądu wybór rodzaju kary z pośród takich kar, jakie przewiduje dany przepis prawa.

Rodzaje kar:

- grzywna;

- ograniczenie wolności;

- pozbawienie wolności;

- 25 lat pozbawienia wolności;

- dożywotnego pozbawienia wolności.

Środki karne to:

- pozbawienie praw publicznych;

- zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania danego zawodu,

- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej;

- zakaz prowadzenia działalności związanej z leczeniem, wychowaniem, edukacją małoletnich i opieką nad nimi;

- zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;

- zakaz wstępu na imprezy masowe;

- zakaz wstępu do ośrodków gier i udziału w grach hazardowych;

- nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;

- zakaz prowadzenia pojazdu;

- świadczenia pieniężne;

- podanie wyroku do publicznej wiadomości.

Sankcja egzekucyjna – zmusza adresata zachowującego się niezgodnie z nakazami lub zakazami przepisu prawa do osiągnięcia takiego stanu rzeczy, jaki powinien wystąpić w wyniku dobrowolnego zastosowania się do postanowień owego przepisu.

Sankcja egzekucyjna to zmuszenie adresata do wykonania tego obowiązku, którego ów adresat nie wypełnił dobrowolnie.

Zmuszenie adresata do zachowania lub wykonania obowiązku, którego niedopełnił może być realizowane dwojako: bądź przez zastosowanie przymusu osobistego lub poprzez zastosowanie przymusowego wykonania zastępczego.

Nieważność – mamy z nią doczynienia wtedy, gdy konsekwencją zachowań niezgodnych z prawem jest to, że wykonana czynność jest „nieważna”, czyli nie rodzi ona skutków prawnych. Nieważność, czyli bezskuteczność danej czynności może być nieważnością ex legal lub do jej unieważnienia potrzebne jest wszczęcie postępowania.

Na system prawa składają się:

- generalne akty prawne – czyli akty o mocy powszechnie obowiązującej (konstytucja, rozporządzenia);

- indywidualne akty prawne – są to akty takie jak rodzące skutki prawne, decyzje organów państwa wydane w sprawach jednostkowych na podstawie przepisów prawa obowiązującego (orzeczenia sądowe, decyzje administracyjne).

W systemie prawa wyróżniamy gałęzie prawa:

- prawo państwowe (konstytucyjne) – obejmuje ono przepisy prawa określające ustrój polityczny prawa, strukturę, kompetencje i reguły działania prawa państwowego, rodzaje wydawania aktów normatywnych, podstawowe obowiązki i prawa obywatela oraz zasady wyboru organów przedstawicielskich;

- prawo administracyjne – normuje organizację i działalność organów prawnych, stosunki między organami państwa, a obywatelami oraz stosunki między organami państwa, normuje zarówno działalność wykonywaną w sposób władczy jak i w dużej mierze gospodarczy (prawo budowlane, łowieckie, oświata, służba zdrowia);

- prawo finansowe (skarbowe);

- prawo cywilne;

- prawo rodzinne;

- prawo handlowe;

- prawo wekslowe i czekowe;

- prawo pracy;

- prawo rolne;

- prawo kanoniczne;

- prawo międzynarodowe publiczne;

- prawo międzynarodowe prywatne – reguluje takie stosunki prawne, kiedy stroną jest cudzoziemiec, przedmiot stosunku prawnego znajduje się za granicą, skutki prawne znajdują sięga granicą.