Zasady funkcjonowania zakładów pracy chronionej określa ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. Decyzję w sprawie przyznania statusu zakładu pracy chronionej wydaje wojewoda.
Jakie wymagania należy spełnić, aby uzyskać status zakładu pracy chronionej:
Działalność gospodarcza musi być prowadzona przez co najmniej 12 miesięcy,
Należy zatrudniać nie mniej niż 25. pracowników w przeliczeniu na etaty,
Należy przez okres co najmniej 6 m-cy osiągać odpowiednie wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych:
co najmniej 40 proc.; w tym co najmniej 10 proc. ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności albo
co najmniej 30 proc. osób niewidomych lub psychicznie chorych, albo osób upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności
obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład powinny odpowiadać przepisom i zasadom bhp, powinny też uwzględniać potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniać wymagania dostępności do nich (kontroluje i potwierdza PIP),
Należy zapewnić pracownikom doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne,
Wyjątki w tym zakresie określa art. 30 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r.
Uprawnienia dla prowadzących zakłady pracy chronionej (art. 31, 32 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 12. czerwca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania przy udzielaniu zakładom pracy chronionejpomocy finansowej ze środków PFRON (Dz.U.03.125.1161)
Prowadzący zakład pracy chronionej jest zwolniony:
z podatków (nie dotyczy - podatku od gier, VAT, akcyzy, cła, dochodowego, od środków transportowych) z tym że:
z podatków od nieruchomości, rolnego i leśnego zwolniony jest na zasadach określonych w przepisach odrębnych,
z podatku od czynności cywilnoprawnych - jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu.
opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej.
Prowadzący zakład pracy chronionej może otrzymać ze środków PFRON:
dofinansowanie w wysokości do 50 proc. oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych, pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych,
zwrot kosztów za szkolenie zatrudnionych osób niepełnosprawnych w związku z koniecznością zmiany profilu produkcji,
jednorazową pożyczkę w celu ochrony istniejących w zakładzie miejsc pracy osób niepełnosprawnych,
dofinansowanie lub refundację wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, epilepsję, pracowników niewidomych - w wysokości 75 proc. najniższego wynagrodzenia,
dofinansowanie w związku z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych w przypadku braku podstaw do zwrotu VAT lub gdy jest on niższy o 90 proc. od wynikającego z wyliczenia dokonanego na podstawie odrębnych przepisów.
15 czerwca br. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która została opublikowana w Dz.U. nr 115, poz. 791. Zmiany mają zasadnicze znaczenie dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Pojawiają się nowe instrumenty wsparcia a zmianie ulegają najważniejsze - system dofinansowań do wynagrodzeń oraz finansowania składek na ubezpieczenia społeczne.
Zasadnicza część zmian weszła w życie 30 lipca 2007 r., ale należy zwrócić uwagę, że niektóre przepisy ustawy zaczną obowiązywać także w innych terminach. Z mocą wsteczną, od 1 stycznia 2007 r., weszły w życie przepisy o dotacji budżetowej dla Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - dotacja na dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych w roku 2007 wynosi 25% ich wysokości. Pozostałą cześć kwoty wypłacanych dofinansowań PFRON pokrywa ze środków własnych. Od 1 stycznia 2007 r. weszły również przepisy o utworzeniu Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności, który ma ułatwić nadzór nad systemem oraz usprawnić jego funkcjonowanie. Przepisy utrzymujące zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rencistów prowadzących działalność gospodarczą obowiązują od 30 czerwca 2007 r. Zwolnienie zostanie utrzymane do końca 2007 r. Dwie najważniejsze z punktu widzenia pracodawców zmiany - w zakresie dofinansowań do wynagrodzeń oraz zmiana systemu finansowania na refundację składek na ubezpieczenia społeczne wejdą w życie od 1 stycznia 2008 r.
Instrumenty wsparcia
Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne mogą korzystać od 30 lipca z nowych bądź zmienionych instrumentów wsparcia.
Pierwszym z nich jest refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy zatrudnionej osoby niepełnosprawnej. Pracodawca, zatrudniając osobę niepełnosprawną zarejestrowaną jako bezrobotną lub poszukującą pracy, może się ubiegać o zwrot kosztów wyposażenia jej stanowiska pracy. Refundacji dokona starosta na mocy stosownej umowy z pracodawcą i może ona wynieść do wysokości 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia. Pracodawca korzystający z tego instrumentu wsparcia musi spełnić warunki przewidziane w ustawie. Po pierwsze zatrudnienie nie może być krótsze niż 36 miesięcy - chodzi tu o zatrudnienie osoby na wyposażonym stanowisku i dopuszczalne są tu zmiany osobowe, z zastrzeżeniem, że przerwa w zatrudnieniu na stanowisku nie może być dłuższa niż 3 miesiące. Po drugie stanowisko pracy musi zostać odebrane przez Państwową Inspekcję Pracy. Pracodawcy nie będą refundowane koszty poniesione przed dniem podpisania umowy ze starostą.
Zmiany zachodzą w możliwości ubiegania się o refundację kosztów szkolenia osoby niepełnosprawnej. Od 30 lipca takie szkolenie nie musi łączyć się z koniecznością przekwalifikowania pracownika. Pracodawca może otrzymać refundację nie przekraczającą 90% kosztów szkolenia i nie więcej niż 2-krotność przeciętnego wynagrodzenia.
Pracodawca, zatrudniając osobę niepełnosprawną zarejestrowaną jako bezrobotna lub poszukującą pracy, będzie mógł otrzymać, na mocy stosownej umowy ze starostą, zwrot kosztów zatrudnienia i składek na ubezpieczenia społeczne za rok od dnia jej zatrudnienia. Zwrot będzie pokrywany ze środków PFRON i nie może przekroczyć 60% płacy przed opodatkowaniem podatkiem dochodowym oraz 60% składek na ubezpieczenia społeczne od tego wynagrodzenia. Warunkiem otrzymywania zwrotu jest zatrudnienie osoby niepełnosprawnej na co najmniej 12 miesięcy. Jeżeli pracodawca nie wypełni tego obowiązku, z zastrzeżeniem rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 k.p., tj. wypowiedzenia jej przez pracownika lub jej wygaśnięcia, będzie zobowiązany do zwrotu całego otrzymanego wsparcia. Korzystanie z tego instrumentu wsparcia nie uniemożliwia korzystania z dofinansowań do wynagrodzeń. Należy zwrócić uwagę, że łączna wartość otrzymywanego wsparcia nie może przekroczyć 100% kosztów płacy osoby niepełnosprawnej.
Dofinansowanie do wynagrodzeń
Od 1 stycznia 2008 r. wchodzą nowe zasady w zakresie dofinansowań do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych. Dofinansowanie nie będzie przysługiwało na pracowników niepełnosprawnych, którzy mają ustalone prawo do emerytury. Dofinansowanie będzie również wypłacane na wniosek pracodawcy co miesiąc. Znika również procedura uzgadniania salda dofinansowania. Pracodawca, składając wniosek, będzie otrzymywał wypłatę dofinansowania po 7 dniach. W przypadku rozbieżności między kwotą wnioskowaną a ustaloną przez PFRON decyzję o wysokości należnego dofinansowania wyda, na wniosek pracodawcy, Prezes Zarządu PFRON. Od tej decyzji będzie można odwołać się do Ministra Pracy i Polityki Społecznej. W przypadku posiadania drobnych zaległości wobec PFRON - do 100,00 zł - pracodawca będzie mógł otrzymywać dofinansowanie. Gdy zaległości są wyższe Prezes Zarządu PFRON wyda decyzję o zawieszeniu wypłaty dofinansowania do czasu ich uregulowania. W przypadku gdy pracodawca nie zdąży do 31 stycznia następnego roku, decyzją Prezesa Zarządu PFRON dofinansowanie przepadnie.
Refundacja składek ubezpieczeniowych
Z początkiem roku pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne będą otrzymywać refundację składek na ubezpieczenia społeczne zatrudnionych niepełnosprawnych. Refundacja obejmie również niepełnosprawnych rolników i osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą. Warunkiem uzyskania refundacji jest terminowe opłacenie refundowanych składek w całości. Refundacja wypłacana jest co miesiąc na podstawie informacji i wniosku składanego przez uprawnionego do jej otrzymania. Do refundacji mają zastosowanie przepisy o zaległości wobec PFRON dla dofinansowań.
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych sprawuje merytoryczny nadzór nad wykonywaniem zadań wynikających z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Pełnomocnik jest sekretarzem stanu w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Powoływany i odwoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
Do zadań Pełnomocnika należy m.in.:
1) inicjowanie, nadzór i koordynacja nad wykonywaniem zadań wynikających z ustawy,
2) inicjowanie kontroli realizacji zadań określonych w ustawie,
3) żądanie od podmiotów informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych dotyczących realizacji zadań,
4) organizowanie konferencji i szkoleń,
5) udzielanie informacji w sprawach z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
6) opracowywanie standardów w zakresie realizacji zadań określonych w ustawie,
7) opracowywanie oraz opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących zatrudnienia, rehabilitacji oraz warunków życia osób niepełnosprawnych,
8) opracowywanie projektów programów rządowych dotyczących rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych,
9) ustalanie założeń do rocznych planów rzeczowo-finansowych dotyczących realizacji zadań wynikających z ustawy,
10) inicjowanie i realizacja działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie,
11) współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.
Pełnomocnik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest funduszem celowym, którego środki przeznaczane są na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych oraz zatrudnianie osób niepełnosprawnych.
Środki PFRON przeznaczane są między innymi na:
rekompensatę pracodawcom podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych (w postaci dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych oraz refundacji składek ubezpieczeń społecznych),
refundację składek na ubezpieczenia społeczne dla osób niepełnosprawnych, prowadzących działalność gospodarczą oraz niepełnosprawnych rolników i ich domowników,
przystosowanie i wyposażenie nowych i istniejących miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych,
pomoc dla osób niepełnosprawnych, które rozpoczynają działalność gospodarczą/rolniczą lub tworzą spółdzielnie socjalne,
wsparcie imprez sportowych, kulturalnych i rekreacyjnych osób niepełnosprawnych,
turnusy rehabilitacyjne,
tworzenie warsztatów terapii zajęciowej i zakładów aktywności zawodowej,
zaopatrzenie osób indywidualnych w sprzęt rehabilitacyjny o ortopedyczny oraz środki pomocnicze,
likwidację barier architektonicznych i komunikacyjnych,
wsparcie edukacji osób niepełnosprawnych, w tym szkoleń i doskonalenia zawodowego,
wsparcie organizacji pozarządowych, działających na rzecz osób niepełnosprawnych,
programy PFRON, adresowane przede wszystkim do osób indywidualnych, organizacji pozarządowych i jednostek administracji i samorządu (STUDENT, PEGAZ, KOMPUTER DLA HOMERA i in.),
współfinansowanie projektów wspieranych ze środków pomocowych Unii Europejskiej.
Przychodami Funduszu są głównie środki pochodzące z obowiązkowych miesięcznych wpłat. Wpłat tych dokonują pracodawcy, którzy zatrudniają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, a wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ich zakładzie jest niższy niż 6 %.
Z wpłat na Fundusz zwolnieni są pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6% .
Promocja zatrudnienia to pomoc dla osób niemogących znaleźć pracy, tracących pracę, szukających nowego miejsca zatrudnienia. W ustawie opisano instrumenty i usługi rynku pracy, takie jak szkolenia, pośrednictwo i poradnictwo, dodatki aktywizacyjne i różnego rodzaju dofinansowania. Wsparcie polega na kreowaniu warunków mających skłaniać pracodawców do tworzenia miejsc pracy. Skierowane jest również do samych bezrobotnych, którym pomaga się szukać pracy, przygotowuje do niej (szkoli, przekwalifikowuje), zwiększa ich mobilność, motywuje. Pomocą dla tych, którzy niepracując tracą źródła utrzymania są zasiłki. Instytucją wypłacającą zasiłki jest powiatowy urząd pracy (PUP). Urzędy pracy oprócz przyznawania świadczeń pieniężnych, wykonują również inne działania opisywane i zalecane przez ustawę. To do nich najczęściej zwracać się będą osoby bezrobotne oczekujące wsparcia.
Za bezrobotnego uznaje się osobę spełniającą poniższe kryteria:
- niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, bądź, jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy,
- nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych (gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych),
- zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy,
- poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
W rozumieniu ustawy nie jest się osobą bezrobotną jeśli nie ukończy się 18 lat. Osobą bezrobotną nie jest również kobieta, która ukończyła 60 lat, lub mężczyzna, który ukończył 65 lat (nie są bezrobotnymi, ponieważ osiągnęli wiek emerytalny). Bezrobotnym nie jest osoba uprawniona m.in. do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej czy renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie może być też uznana za bezrobotnego osoba pobierająca świadczenie przedemerytalne, zasiłek chorobowy i macierzyński, zasiłek stały czy świadczenie pielęgnacyjne. Osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania statusu osoby bezrobotnej, a poszukują pracy lub szkoleń (np. osoby zatrudnione, które chcą zmienić pracę lub podjąć dodatkowe zatrudnienie) mogą zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy, jako osoby poszukujące pracy.
Uzyskanie statusu osoby bezrobotnej oraz statusu osoby poszukującej pracy wiąże się z rejestracją. Prowadzą ją powiatowe urzędy pracy. Rejestracja następuje na podstawie dokumentów niezbędnych do ustalenia statusu i uprawnień. Dokumenty przedstawiamy podczas osobistej wizyty w urzędzie.
W Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:
Kto może dostać zasiłek?
Uzyskanie statusu bezrobotnego nie gwarantuje automatycznie nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Takie świadczenie uzyska wyłącznie ten bezrobotny, dla którego nie ma propozycji odpowiedniej pracy, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, szkolenia, prac interwencyjnych lub robót publicznych. Dotyczy to także bezrobotnego, który w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni.
Ubezpieczenia społeczne wraz z pomocą społeczną stanowią podstawowy instrument polityki socjalnej państwa.
Rodzaje ubezpieczeń społecznych ze względu na zakres świadczeń:
Ubezpieczenia emerytalne – polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny.
Ubezpieczenia rentowe – polegają na comiesięcznej wypłacie określonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjalną komisję np. osobom niezdolnym do pracy.
Rozróżniamy rentę:
inwalidzką - z tytułu niezdolności do pracy,
szkoleniową - dodatek do renty inwalidzkiej na przekwalifikowanie,
rodzinną - jeśli osoba która zmarła pobierała lub była uprawniona do emerytury bądź renty. Mogą ją otrzymywać:
wdowy/wdowcy,
sieroty, (dodatkowe zasiłki dla sierot całkowitych)
rodzice
Ubezpieczenia chorobowe – polegają na wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie,
Ubezpieczenia wypadkowe – polegają na wypłacie określonej kwoty w postaci odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Podstawowym aktem prawnym dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).
W Polsce realizacją przepisów o ubezpieczeniach społecznych zajmują się:
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) - dla pracowników najemnych oraz ludności utrzymującej się z pozarolniczej działalności gospodarczej, instytucja obsługująca Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) oraz część innych funduszy społecznych (np. Narodowy Fundusz Zdrowia)
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) - dla ludności utrzymującej się z rolniczej działalności gospodarczej.
Przykładem systemu redystrybutywnego w Polsce jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (I Filar emerytalny) zarządzany przez ZUS, przykładem systemu redystrybutywno-kapitałowego - II Filar emerytalny realizowany przez OFE.
Ochrona zdrowia jest nauką o zapobieganiu i leczeniu chorób a także o utrzymaniu dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego poprzez korzystanie z usług medycznych, pielęgniarskich oraz pokrewnych profesji medycznych. Według Światowej Organizacji Zdrowia, ochrona zdrowia obejmuje wszelkie działania mające na celu promowanie zdrowia, do których zalicza się środki zapobiegawcze, łagodzące i lecznicze, stosowane nie tylko w stosunku do jednostek, ale także w stosunku do populacji. Świadczenie takich usług stanowi o systemie opieki zdrowotnej, obejmującym organizacje rządowe, takie jak Narodowy Fundusz Zdrowia.
Osobom uprawnionym przysługuje prawie pełny zakres świadczeń:
badanie diagnostyczne, w tym medyczna diagnostyka laboratoryjna
świadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesne wykrywanie chorób, w tym obowiązkowe szczepienia ochronne
podstawowa opieka zdrowotna
świadczenia w środowisku nauczania i wychowania
ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne
rehabilitacja lecznicza
świadczenia stomatologiczne
leczenie szpitalne
świadczenia wysokospecjalistyczne
leczenie w domu chorego
badanie i terapia psychologiczna
świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze, w tym opieka paliatywno-hospicyjna
badanie i terapia logopedyczna
pielęgnacja niepełnosprawnych i opieka nad nimi
opieka nad kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu
opieka nad kobietą w okresie karmienia piersią
opieka prenatalna nad płodem i opieka nad noworodkiem oraz wstępna ocena stanu zdrowia i rozwoju niemowlęcia
opieka nad zdrowym dzieckiem, w tym ocena stanu zdrowia i rozwoju dziecka do lat 18
leczenie uzdrowiskowe
zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki pomocnicze
transport sanitarny
ratownictwo medyczne.
Wyżej wymieniono rodzaje świadczeń. W ich ramach NFZ zapewnia odpowiednie procedury, zabiegi, operacje, metody leczenia, porady, wizyty lekarskie, a więc konkretne świadczenia. Podstawowa zasada wynikająca z ustawy i z praktyki stanowi, że udzielenie świadczenia oraz wybór metody leczenia, odpowiedniej procedury leczniczo-terapeutycznej w ramach poszczególnych rodzajów świadczeń powinno być uzasadnione medycznie, tj. oparte na wiedzy i praktyce medycznej i odpowiednie do rodzaju schorzenia.
Przepisy szczegółowo regulują zakres poszczególnych świadczeń, np. w ramach lecznictwa uzdrowiskowego, opieki w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych i opiekuńczo-leczniczych.
Zasady udzielania świadczeń
W systemie powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego przewiduje się, że ubezpieczony (pacjent) ma prawo wyboru: lekarza, pielęgniarki, położnej, szpitala itp. spośród tych lekarzy i innych świadczeniodawców, którzy mają umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia bądź też w przypadku lekarzy, pielęgniarek i położnych - którzy są pracownikami zakładu opieki zdrowotnej, który ma taką umowę. Zasadniczą rolę w systemie ochrony zdrowia przewidziano dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, tzw. lekarza rodzinnego. Pacjent ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej nie częściej niż dwa razy w roku kalendarzowym, a w przypadku każdej kolejnej zmiany wnosi opłatę w wysokości 80 zł. Nie dotyczy to następujących sytuacji:
zmiany miejsca zamieszkania
zaprzestania udzielania świadczeń przez wybranego lekarza, pielęgniarkę, położną podstawowej opieki zdrowotnej (poz)
innych przyczyn niezależnych od pacjenta.
Każdy powinien zapisać się do wybranego przez siebie lekarza rodzinnego. Lekarz ten sprawuje podstawową opiekę medyczną, zleca badania, jeżeli jest to uzasadnione, może przyjechać z wizytą do domu pacjenta, a w poważniejszych przypadkach, kieruje do lekarza specjalisty.
Prawo do świadczeń zdrowotnych w ramach ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ) przysługuje osobom objętym tym ubezpieczeniem. Prawie wszyscy należą do grona osób ubezpieczonych:
z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia, np. pracownicy, osoby prowadzące działalność gospodarczą, rolnicy, a także bezrobotni zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy, bezdomni wychodzący z bezdomności, osoby pobierające świadczenia z pomocy społecznej - niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, renciści, emeryci. Osoby te opłacają składkę zdrowotną - bezpośrednio, np. wszyscy prowadzący działalność gospodarczą, bądź pośrednio poprzez płatnika, np. pracodawcę czy ZUS
jako członkowie rodzin osób, o których powyżej.
Za członka rodziny uznaje się:
a) dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18. roku życia, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26. roku życia, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku małżonka wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Prawo do świadczeń zdrowotnych przysługuje nie tylko ubezpieczonym w NFZ, ale także:
innym osobom posiadającym obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w Ustawie o pomocy społecznej
niezależnie od uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego wszystkim dzieciom i młodzieży do ukończenia 18. roku życia oraz kobietom w ciąży, w okresie porodu i połogu
cudzoziemcom na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej oraz na podstawie umów międzynarodowych. Osoby, które nie mają ww. uprawnień, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie - na podstawie umowy zawartej z NFZ. W takim przypadku same opłacają składkę.
PRAWA PACJENTA
1. Prawo do ochrony zdrowia
2. Prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej, opartej na dostępnych metodach i środkach zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, wykonywanych przez lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki, położne, diagnostów laboratoryjnych z należytą starannością i zgodnie z zasadami etyki zawodowej, a w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń - do korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych jawnej procedury ustalającej kolejność dostępu do świadczeń
3. Prawo do natychmiastowej pomocy medycznej w zakładach opieki zdrowotnej, ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta (art. 7 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
4. Prawo do intymności i poszanowania godności osobistej w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych (art. 19 ust. 1 pkt 4 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej; art. 36 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
5. Prawo do umierania w spokoju i godności (art. 19 ust. 1 pkt 5 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
6. Prawo (pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego) do uzyskania przystępnej informacji od lekarza o: swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia, rokowaniu. Lekarz może być zwolniony z tego obowiązku wyłącznie na żądanie pacjenta. Lekarz może udzielać powyższych informacji, innym osobom tylko za zgodą pacjenta (art. 31 ust. 1 - 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty; art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
7. Prawo do wyrażania zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych, po uzyskania od lekarza odpowiedniej informacji. Jeżeli obowiązujące przepisy prawa nie stanowią inaczej, zgoda pacjenta może być wyrażona ustnie albo nawet poprzez takie jego zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym (art. 32 ust. 1 i ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty; art. 19 ust. 1 pkt 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
8. Prawo do wyrażenia w formie pisemnej zgody na zabieg operacyjny albo na zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta (art. 34 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
9. Prawo do wyrażenia w formie pisemnej zgody (a w przypadku niemożności wyrażenia zgody w powyższej formie, za równoważne uważa się wyrażenie zgody ustnie złożonej w obecności dwóch świadków) na uczestnictwo w eksperymencie medycznym po uprzednim uzyskaniu informacji: o celach, sposobach i warunkach przeprowadzenia przedmiotowego eksperymentu, spodziewanych korzyściach leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie, w każdym jego stadium. W przypadku gdyby natychmiastowe przerwanie eksperymentu mogło spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia jego uczestnika, lekarz obowiązany jest go o tym poinformować (art. 24, art. 25 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
10. Prawo do wyrażenia dobrowolnie świadomej zgody w formie pisemnej na uczestnictwo w badaniu klinicznym (a w przypadku niemożności wyrażenia zgody w powyższej formie, za równoważne uważa się wyrażenie zgody ustnie złożonej w obecności, co najmniej dwóch świadków), po wcześniejszym przekazaniu informacji dotyczących istoty, znaczenia, skutków i ryzyka związanego z badaniem klinicznym. Uczestnik badania klinicznego może w każdej chwili bez szkody dla siebie wycofać się z badania klinicznego (art. 37 b ust. 2 pkt 2, art. 37 f ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533, z późn. zm.) zwanej dalej „prawem farmaceutycznym”).
11. Prawo do wyrażenia sprzeciwu na pobranie po śmierci komórek, tkanek i narządów oraz cofnięcia tego sprzeciwu w każdym czasie (art. 5 i art. 6 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411) zwanej dalej „ustawą o transplantacji”).
12. Prawo do pomieszczenia i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia pacjenta w zakładach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych (art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
13. Prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez pacjenta w zakładach opieki zdrowotnej (art. 19 ust. 3 pkt 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
14. Prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz w zakładach opieki zdrowotnej. Jednakże kontakt osobisty może zostać ograniczony w przypadku zagrożenia epidemicznego lub ze względu na warunki przebywania innych osób chorych w szpitalu. Kierownik zakładu opieki zdrowotnej lub upoważniony lekarz może ograniczyć prawo do kontaktu osobistego z osobami z zewnątrz, w tym do sprawowania opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub inną osobę wskazaną przez pacjenta (art. 19 ust. 3 pkt 2 i art. 19 ust. 5 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
15. Prawo do opieki duszpasterskiej w zakładach opieki zdrowotnej (art. 19 ust. 3 pkt 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
16. Prawo do wskazania osoby lub instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej obowiązany jest niezwłocznie powiadomić w razie pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta powodującego zagrożenie życia lub w razie śmierci pacjenta (art. 20 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
17. Prawo do wypisania ze szpitala, gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego leczenia w szpitalu bądź na własne żądanie - w takiej sytuacji pacjent ma prawo do informacji o możliwych następstwach zaprzestania leczenia w szpitalu. Przy wypisie pacjent ma prawo do otrzymania oryginału oraz jednej kopii Karty Informacyjnej z Leczenia Szpitalnego z podaniem rozpoznania w języku polskim (art. 22 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, § 16 ust. 1, ust 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej w zakładach opieki zdrowotnej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz. U. Nr 247, poz. 1819) zwanego dalej „rozporządzeniem w sprawie dokumentacji medycznej”).
18. Prawo do wyrażenia osobiście lub przez przedstawiciela ustawowego sprzeciwu na wykonanie sekcji zwłok w zakładach opieki zdrowotnej (art. 24 ust. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
19. Prawo do dostępu do dokumentacji medycznej na wniosek pacjenta, jego przedstawiciela ustawowego lub osoby przez niego upoważnionej, a w razie śmierci - osoby przez pacjenta upoważnionej do uzyskania dokumentacji w przypadku jego zgonu w formie m.in.: wglądu w zakładzie opieki zdrowotnej lub poprzez odpłatne sporządzenie jej wyciągów, odpisów, kopii (art. 18 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej; § 52 rozporządzenia w sprawie dokumentacji medycznej).
20. Prawo do ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej oraz innych związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych (art. 27 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm.); art. 18 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej; § 52 ust. 2 rozporządzenia w sprawie dokumentacji medycznej).
21. Prawo do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem uzyskanych przez personel medyczny w związku z wykonywaniem zawodu z uwzględnieniem wyjątków przewidzianych w przepisach prawa (art. 40 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty; art. 21 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej; art. 29 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej).
22. Prawo do przechowywania wartościowych rzeczy w depozycie zakładów opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych (art. 19b ustawy o zakładach opieki zdrowotnej).
23. Prawo do uzyskania od lekarza i lekarza dentysty informacji o realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub w zakładzie opieki zdrowotnej, jeżeli lekarz odmówił udzielenia świadczenia (art. 38 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).
24. Prawo do otrzymania od farmaceuty w przypadku nagłego zagrożenia zdrowia lub życia bez recepty lekarskiej produktu leczniczego zastrzeżonego do wydawania na receptę w najmniejszym terapeutycznym opakowaniu z wyłączeniem środków odurzających, substancji psychotropowych i prekursorów grupy I-R (art. 96 ust. 2 prawa farmaceutycznego).
25. Prawo do dostępu do informacji o prawach pacjenta w zakładzie opieki zdrowotnej. Pielęgniarka, położna ma obowiązek poinformować pacjenta o jego prawach. (art. 19 ust. 6 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej; art. 20 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej).
Rzecznik Praw Pacjenta (RPP) - organ społeczny powołany w celu ochrony praw pacjentów placówek opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, powoływany przez oddziały regionalne Narodowego Funduszu Zdrowia.
Rzecznicy Praw Pacjenta najczęściej wyjaśniają sprawy i skargi zgłaszane przez pacjentów. Informują gdzie i jakie świadczenia ubezpieczeni w Narodowym Funduszu Zdrowia mogą uzyskać. Główne zadania, które realizuje Rzecznik Praw Pacjenta, to:
kontrola przestrzegania praw pacjenta,
przyjmowanie skarg od pacjentów na działalność placówek z którymi odpowiedni NFZ zawarł umowę o wykonywanie świadczeń medycznych,
współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz praw pacjentów oraz organizacjami i stowarzyszeniami skupiającymi pacjentów.
Leczenie przymusowe
Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie bez jej zgody może mieć miejsce w następujących wypadkach:
osoby chorej psychicznie lub osoby upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia - po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby,
w przypadkach nagłych osoba chora psychicznie lub upośledzona umysłowo, niezdolna do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego; w takim przypadku lekarz przyjmujący tę osobę ma obowiązek, o ile to możliwe, zasięgnięcia pisemnej opinii innego lekarza, w miarę możliwości psychiatry, albo pisemnej opinii psychologa a następnie kierownik szpitala psychiatrycznego zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w celu uzyskania zgody sądu na dalszy pobyt tej osoby w szpitalu,
gdy dotychczasowe zachowanie osoby chorej psychicznie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób; o przyjęciu do szpitala w tym trybie postanawia lekarz wyznaczony do tej czynności po osobistym zbadaniu osoby chorej i zasięgnięciu w miarę możliwości opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa; zastosowanie przyjęcia w tym trybie wymaga zatwierdzenia przez ordynatora (lekarza kierującego oddziałem) w ciągu 48 godzin od chwili przyjęcia a następnie zawiadomienia przez kierownika szpitala sądu opiekuńczego; na podstawie otrzymanego zawiadomienia sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie dotyczące przyjęcia do szpitala psychiatrycznego,
gdy dotychczasowe zachowanie osoby chorej psychicznie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego - za wcześniejszą zgodą sądu opiekuńczego, na wniosek małżonka osoby chorej, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę, jak również organu pomocy społecznej; wniosek do sądu opiekuńczego musi być uzasadniony dołączonym świadectwem lekarza psychiatry, wystawionym na podstawie badania, na które osoba chora może stawić się dobrowolnie a w razie uchylania się od badania, na zlecenie lekarza, może być doprowadzona z pomocą Policji; badanie w uzasadnionych wypadkach może być przeprowadzone w miejscu zamieszkania osoby chorej; wobec osób, które nie wyrażą zgody na badanie może być zastosowana procedura badania przymusowego,
osoby chorej psychicznie, która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia - za wcześniejszą zgodą sądu opiekuńczego, na wniosek małżonka osoby chorej, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę, jak również organu pomocy społecznej; wniosek do sądu opiekuńczego musi być uzasadniony dołączonym świadectwem lekarza psychiatry, wystawionym na podstawie badania, na które osoba chora może stawić się dobrowolnie a w razie uchylania się od badania, na zlecenie lekarza, może być doprowadzona z pomocą Policji; badanie w uzasadnionych wypadkach może być przeprowadzone w miejscu zamieszkania osoby chorej; wobec osób, które nie wyrażą zgody może być zastosowana procedura badania przymusowego,
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535 ze zm.).
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego stanowi lex specialis, tzn. jest aktem prawnym, który w ramach ogólnego systemu ochrony zdrowia przewiduje specjalne uregulowania w stosunku do osób chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo. Opieka zdrowotna nad osobami z zaburzeniami psychicznymi jest wykonywana w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, zwłaszcza psychiatrycznej opieki zdrowotnej - w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej, szpitalnej i środowiskowej oraz w Domach Pomocy Społecznej.
Ustawa przewiduje szereg odrębności w stosunku do ogólnych zasad, i tak np.:
Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody, a osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona całkowicie - także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego.
Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi można stosować tylko wtedy, gdy upoważnia do tego przepis ustawy, albo osoby te:
dopuszczają się zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu własnemu, innej osoby lub bezpieczeństwu powszechnemu
w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu
poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej pisemną zgodą na podstawie ważnego skierowania do szpitala, jeżeli lekarz wyznaczony do tej czynności, po osobistym zbadaniu tej osoby, stwierdzi wskazania do przyjęcia.
W nagłych przypadkach, w szczególności w przypadku braku możliwości uzyskania pomocy lekarskiej przed zgłoszeniem się do szpitala, osoba z zaburzeniami psychicznymi może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego po jej pisemnej zgodzie, bez skierowania.
Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie lub osoby upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby. W przypadkach nagłych osoba ta może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W takim przypadku lekarz przyjmujący tę osobę ma obowiązek, o ile to możliwe, zasięgnięcia pisemnej opinii innego lekarza, najlepiej psychiatry, albo pisemnej opinii psychologa. Kierownik szpitala psychiatrycznego zawiadamia niezwłocznie sąd opiekuńczy w celu uzyskania zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu.
Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.
Osoba, która wskutek choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz nie wymaga leczenia szpitalnego, może być za jej zgodą lub zgodą jej przedstawiciela ustawowego przyjęta do Domu Pomocy Społecznej.
Osoba korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny ma prawo do pomocy w ochronie swoich praw. Prawo do pomocy w ochronie praw tej osoby przysługuje również jej przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu. W systemie ochrony zdrowia funkcjonują Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego. Są oni pracownikami Biura Praw Pacjenta utworzonego przy ministrze zdrowia i wykonują zadania dzięki pomocy tego Biura. Obecnie działa 20 rzeczników, a docelowo ma być ich 50. Wykaz zakładów opieki zdrowotnej, w których pełnią oni funkcje jest dostępny na stronie internetowej Biura Praw Pacjenta
Do ich zadań należy w szczególności:
pomoc w dochodzeniu praw w sprawach związanych z przyjęciem, leczeniem, warunkami pobytu i wypisaniem ze szpitala psychiatrycznego
wyjaśnianie lub pomoc w wyjaśnianiu ustnych i pisemnych skarg tych osób
współpraca z rodziną, przedstawicielem ustawowym, opiekunem prawnym lub faktycznym tych osób
inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie praw osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez szpital psychiatryczny.
Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego ma prawo:
wstępu do szpitala psychiatrycznego
występowania z wnioskiem np. do lekarza prowadzącego, ordynatora oddziału psychiatrycznego lub kierownika zakładu opieki zdrowotnej oraz do podjęcia działań zmierzających do usunięcia przyczyny skargi lub zaistniałych naruszeń
wglądu w dokumentację medyczną za zgodą pacjenta, jej przedstawiciela ustawowego, opiekuna prawnego lub faktycznego.
Podstawowym ogniwem systemu jest lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, którym najczęściej jest lekarz specjalista medycyny rodzinnej. Odpowiedzialny jest on za leczenie oraz prowadzenie profilaktyki zdrowotnej zapisanych do niego pacjentów. W przypadku, gdy choroba pacjenta wymaga leczenia specjalistycznego, lekarz POZ wydaje skierowanie do poradni specjalistycznej lub szpitala.
Skierowania nie wymaga wizyta w poradniach:
Tajemnica lekarska jest jedną z tajemnic związanych z wykonywaniem zawodu. Jest oczywiste, że przy wykonywaniu wielu zawodów trzeba zachować w tajemnicy to, czego osoba wykonująca czynności zawodowe dowiedziała się przy tej okazji. Wykonywanie części spośród tych zawodów unormowane jest ustawowo, a wiele z tych ustaw zawiera przepisy normujące kwestię zachowania tajemnicy. Jednym z tych zawodów jest zawód lekarza. Ze względu na unormowanie ustawowe tajemnicę lekarską zalicza się do tajemnic zawodowych. Jak się wydaje, tajemnica lekarska jest jedną z najbardziej ugruntowanych zarówno w prawie, jak i w etyce. O obowiązku zachowania przez lekarza tajemnicy mowa jest już w przysiędze Hipokratesa. Prawem pacjenta jest bowiem zachowanie w tajemnicy informacji związanych z jego leczeniem, przede wszystkim zaś informacji o stanie jego zdrowia, a czasem nawet o samym fakcie leczenia.
2. Zakres tajemnicy lekarskiej
Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (u.z.l.) obowiązek zachowania tajemnicy obejmuje informacje związane z pacjentem, a uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu.
Zakres tajemnicy jest w świetle tego przepisu znacznie szerszy niż informacje uzyskane w związku z leczeniem. Tajemnicą lekarską objęte są także informacje o pacjencie uzyskane przy okazji leczenia, a obejmujące na przykład informacje o jego sytuacji rodzinnej, majątkowej, wykonywanej przez niego pracy. Istotne jest tylko, aby informacje te uzyskane były w związku z zawodowymi kontaktami lekarza. Jest oczywiste, że informacjami chronionymi są także te, które dotyczą innych schorzeń, nie będących przedmiotem zabiegów leczniczych dokonywanych przez tego lekarza ale o których dowiedział się on w związku z podejmowanym leczeniem. Sytuacja taka jest zresztą typowa i objęte standardowym postępowaniem, gdyż zwykle badanie rozpoczyna się od tak zwanego wywiadu. Pacjent jest pytany i zazwyczaj odpowiada na pytania o wszelkie wcześniejsze choroby, a zwłaszcza zakaźne i ewentualne wcześniejsze zabiegi i hospitalizacje. Jest przy tym oczywiste, że wiedza ta jest konieczna dla lekarza, bo to on władny jest ocenić, które z wcześniejszych schorzeń mają znaczenie dla podejmowania decyzji o metodzie leczenia, a które nie. Nie można się przecież pacjenta pytać, czy był wcześniej leczony na coś, co ma związek z obecnie leczonym schorzeniem. Konieczność uzyskania tych informacji nie zmienia jednak faktu, że objęte są one tajemnicą lekarską na równi z faktami dotyczącymi prowadzonego obecnie leczenia.
Zauważyć trzeba, że źródłem informacji o pacjencie nie musi być wyłącznie on sam. Informacje uzyskane przez lekarza mogą pochodzić także np. od osób najbliższych pacjentowi, które – zwłaszcza w sytuacji kiedy jest on nieprzytomny czy w związku z jego wiekiem – mogą być bardzo pomocne przy doborze właściwej metody leczenia. Zarówno sam pacjent, jak i inne osoby (zwłaszcza najbliższe) często też dostarczają wyniki wcześniejszych badań i analiz, karty informacyjne itp. dokumenty zawierające dane objęte tajemnicą lekarską. Obowiązkiem lekarza jest zachowanie w tajemnicy wszystkich tych informacji uzyskanych zarówno od innych osób bezpośrednio, jak i w postaci dostarczonej dokumentacji medycznej.
Tajemnicą lekarską objęte są nie tylko ewentualne wypowiedzi ustne lekarza, ale także sporządzane przez niego dokumenty: wpisy do dokumentacji lekarskiej, zaświadczenia, opinie itp. Dokumenty te wydawane mogą być tylko uprawnionym osobom. Nie ulega wątpliwości, że tajemnica obejmuje nie tylko dokumenty sporządzane w formie tradycyjnej – pisemnej – ale także zapisy na elektronicznych nośnikach informacji. Kwestie związane z zasadami prowadzenia, przechowywania i udostępniania dokumentacji medycznej unormowane są przez odrębne przepisy, omówione w oddzielnej analizie. W tym miejscu wypada tylko zaznaczyć, że kwestii tej dotyczy kilka aktów – w zależności od rodzaju zakładu opieki zdrowotnej. Oczywiste jest przy tym, że lekarz nie będzie ponosił odpowiedzialności za ujawnienie tajemnicy zawartej w dokumentacji przez osobę, która była uprawniona do zapoznania się z nią lub otrzymania odpisu. Jednocześnie wypada też zaznaczyć, że w wypadku dokumentacji medycznej zastosowanie mają także przepisy o ochronie danych osobowych oraz o ochronie baz danych.
3. Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej
Ustawa o zawodzie lekarza enumeratywnie wylicza przypadki, kiedy lekarz jest zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej. Zgodnie z art. 40 ust. 2 u.z.l. obejmuje to następujące sytuacje:
1) tak stanowią inne ustawy;
2) pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyrażają na to zgodę;
3) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób;
4) badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych na podstawie odrębnych ustaw organów i instytucji;
5) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń;
6) jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych;
7) jest to niezbędne do celów naukowych.
Na Twój wniosek lub upoważnionej przez Ciebie osoby lekarz musi udostępnić Ci Twoją dokumentację lub sporządzić z niej wypis. Za koszty sporządzenia kopii musisz jednak zapłacić.
Pomoc społeczna - instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umozliwienie osobom i rodzinom przezwycięzenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, mozliwości i uprawnienia.
W Polsce wg ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r. Nr 115 poz. 728, z późn. zm.) [1] - instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i doprowadzenie do usamodzielnienia.
W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się:
pomoc w instytucjach opiekuńczych typu domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo-wychowawcze
pomoc środowiskowa, m.in. świetlice środowiskowe, ośrodki wsparcia (tj. domy dziennego pobytu, noclegownie, schroniska dla bezdomnych, środowiskowe domy samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi),
pomoc pieniężną, usługową i rzeczową świadczoną przez ośrodki pomocy społecznej (i w kilku przypadkach przez powiatowe centra pomocy rodzinie).
Struktura pomocy społecznej w Polsce:
ośrodki pomocy społecznej działające w każdej gminie, udzielające pomocy pieniężnej, usługowej i rzeczowej oraz kierujące do domów pomocy społecznej
powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu - miejskie centra pomocy rodzinie); powiaty prowadzą domy pomocy społecznej, zapewniają opiekę nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych;
regionalne ośrodki polityki społecznej (przy urzędach marszałkowskich) - zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych;
w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej - kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (jednak tylko w zakresie zadań zleconych);
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - zajmuje się koordynacją polityki społecznej na obszarze całej Polski oraz przygotowywaniem zmian w obowiązującym prawie.
Pomoc społeczną w Polsce organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo, wykluczenie społeczne (marginalizacja), bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności ekonomiczną.
Zadania pomocy społecznej
Pomoc społeczna polega w szczególności na :
1) przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń (np.: zasiłek celowy, zasiłek okresowy ),
2) pracy socjalnej,
3) prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
4) analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
5) realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,
6) rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.