SYSTEM MEDIALNY – część społeczeństwa

II wojna światowa – Ameryka ma duże fundusze, po wojnie dynamicznie rozwija się telewizja, która wpływa na rozwój radia i prasy.

1953r. – pojawiają się pierwsze magazyny telewizyjne „TV Guide” w USA.

Z rynku zniknęło część magazynów: Life i Look – liderzy wśród czasopism. Odbiorcy uznali, że obraz ruchomy jest ciekawszy. Telewizja jest rywalem radia. Radio przestaje być medium masowym, schodzi na dalszy plan, musi szukać odbiorców. Formatowanie radia – stacje musza znaleźć format społeczny za pomocą formatu muzycznego.

System medialny to także instytucja, zbiorowości, które wpływają na rozwój mediów.

Stowarzyszenia dziennikarskie:

- dbają o wizerunek dziennikarzy na zewnątrz i wnoszą o specjalne traktowanie. Kiedy łamana jest wolność, stowarzyszenie powinno zabrać głos. Zajmują się problemami etyki zawodowej, dbają o poziom warsztatowy.

• Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich

• Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej

• Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy

Większość dziennikarzy nie należy do żadnego stowarzyszenia stąd poziom etyki w Polsce jest niski.

1. Agencje światowe:

• AP – Associated Press

• AFP – Agence France Press

• Routers – Wielka Brytania

1. Agencje regionalne

• Kyodo – Japonia – agencja Azji

• Sinhua – Chiny – rywal Kyodo

1. Agencje krajowe:

• PAP – Polska Agencja Prasowa

Cel działania systemu medialnego: dostarczenie informacji i opinii na temat aktualnych spraw i wydarzeń (cel ten eliminuje książkę, nagrania muzyczne, film z kategorii mediów).

Wnioski:

1. Struktura systemu medialnego jest skomplikowana

2. Wzajemne relacje między elementami systemu medialnego mają charakter interaktywny

3. Funkcjonowanie mediów masowych w każdym kraju jest zależne od systemu politycznego.

System polityczny w stosunku do medialnego ma przewagę.

Państwo demokratyczne prawa:

1. Akty prawne bezpośrednio dotyczące mediów:

• Konstytucja 1997r.

• Ustawa prawo prasowe 26.01.1984r.

• Ustawa o radiofonii i telewizji 29.12.1992r.

• Ustawa o dostępie do informacji publicznej 06.09.2001r.

Demokratyczne państwo – zasada wolności mediów (prasy). W Polsce – wolność mediów – artykuł 14.

Swoboda głoszenia poglądów – z tego wyrasta wolność prasy.

Środki społecznego przekazu – terminem tym posługuje się kościół katolicki.

Wolność mediów – prawo do biernego informowania. Media muszą mieć możliwość dotarcia do różnych źródeł informacji. To także prawo do czynnego informowania; prawo do informowania i interpretowania spraw, wydarzeń. Obywatele też mają prawo do informowania, np. poprzez Internet.

Wolność mediów związana jest także z zakazem stosowania cenzury.

Punkt 1:

• art. 51 punkt 4 – gwarantuje sprostowanie każdemu, kto uzna, że media nierzetelnie wykonały swoją pracę. Możliwość sprostowania tylko faktów, nie można oceniać, polemizować, wyrażać swojej odpowiedzi.

• Artykuły dotyczące Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

• 213, 214, 215 – Krajowa Rada będzie wieczna, dopóki nie zmieni się system polityczny

• Prawo prasowe – prawa i obowiązki dziennikarzy

• Artykuł 10 punkt 1 – zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu

• Artykuł 10 punkt 2 – dziennikarz ma obowiązek realizowania linii programowej redakcji

• Artykuł 10 punkt 3 – nierespektowanie linii programowej może być jedyną i wystarczającą przyczyną zwolnienia z pracy

• Artykuł 11 – prawa dziennikarzy: punkt 1 – dziennikarz jest uprawniony do zdobywania informacji

• Artykuł 12 – obowiązki dziennikarzy: punkt 1 – zachować rzetelność przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów dziennikarskich; punkt 2 – jest zobowiązany chronić dobro osobiste oraz interesy informatorów i innych osób okazujących mu zaufanie; punkt 3 – dbanie o poprawność języka i unikanie wulgaryzmów; punkt 4 – nie wolno prowadzić ukrytej działalności reklamowej wiążącej się ze zdobyciem korzyści majątkowych lub osobistych.

Ustawa o Radiofonii i Telewizji 29.12.1992r.

System dualny – sektor publiczny i prywatny, zamiana sektora państwowego na publiczny. Od 1993r. mamy publiczną radiofonię i telewizję kontrolowaną przez Radę i częściowo przez Parlament. 2002r. – następuje nowelizacja – możliwość utworzenia radiofonii i telewizji społecznej – nie ma emisji reklam, finansowane z dotacji i darowizn.

Udzielanie koncesji – podstawowy obowiązek KRRiT. Inne obowiązki to: kontrolowanie przestrzegania prawa. Określono misję Radiofonii, ale nie określono z jakich środków ją finansować. To poważny problem, bo prowadzi do komercjalizacji telewizji publicznej.

Zadania (misja) KRRiT:

• Rzetelnie ukazywać całą różnorodność wydarzeń z kraju i zza granicy

• Sprzyjać swobodnemu kształtowaniu się opinii publicznej

• Umożliwiać obywatelom i organizacjom społecznym uczestnictwo w życiu publicznym

• Służyć rozwojowi kultury, nauki i oświaty

• Artykuł 21 – respektować chrześcijański system wartości

• Służyć umacnianiu rodziny

• Kształtować postawy prozdrowotne

• Zwalczać patologie społeczne

• Uwzględniać potrzeby mniejszości narodowych i etnicznych

Ustawa o KRRiT:

• Udział kapitału zagranicznego w stacjach polskich nie może przekraczać 33%

• Reklama nie może zawierać więcej niż 20% czasu antenowego w ciągu dnia i 12 minut w godzinie

Ustawa o dostępie do informacji publicznej:

• Precyzuje krąg podmiotów zobowiązanych do udzielania informacji dziennikarzom, ale też obywatelom.

Podmioty:

1. Władze publiczne

2. Związki zawodowe

3. Organizacje pracodawców

4. Partie polityczne

Grupy pośrednio związane z działalnością mediów:

1. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 16.04.1993r.

2. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych 01.08.2000r.

3. Ustawa o języku polskim 07.10.1999r.

4 podejścia naukowe:

1. Politologiczne

2. Medioznawcze

3. Rynkowe – Bogusława Dobek-Ostrowska

4. Strukturalne – Maciej Mrozowski

1. Politologiczne – system medialny każdego kraju jest odzwierciedleniem charakteru władzy politycznej.

2. Medioznawcze – 5 kryteriów – porównanie mediów w państwach demokratycznych:

• Skutki postępu technologicznego

• Prawne i pozaprawne relacje między mediami a władzą: prawne – konstytucyjna wolność mediów, ustawowa ochrona tajemnicy źródeł informacji dziennikarskiej, ochrona prywatności, prawo do sprostowania i odpowiedzi, pozaprawne – postcenzura (cele: utrudnić dostęp do informacji, wpłynąć na treśc publikacji), akredytacja, rzecznik prasowy.

• Formy własności występujące w mediach (media publiczne – abonament i reklamy, media prywatne – reklamy, media społeczne – darowizny i dotacje)

• Zakres i charakter koncentracji medialnej

• Aktywność środowiska dziennikarskiego – wyznawanie idei samoregulacji (środowisko może uregulować wiele spraw), np. gdy ktoś o mnie nie pisze prawy, idę do niego i żądam sprostowania – dogadujemy się wtedy.

Uczciwa konkurencja – gospodarka rozwija się tylko dzięki konkurencji. Instytucje kontrolują rynek, narzucone są pewne progi i limity.

Konstytucja jest fundamentem demokracji. Media muszą być wolne od nacisków, m.in. politycznych. W kontrolowaniu władzy najważniejsze jest dziennikarstwo śledcze. Informator ma w większości przypadków ochronę, jest anonimowy, ale nie przed władzą. W dwóch przypadkach dziennikarz musi ujawnić dane personalne informatora:

• Zagrożenie dla państwa

• Jeśli chodzi o wykrycie sprawców morderstwa (np. afera Waltergate)

Prawo do sprostowania i odpowiedzi. Można się pomylić, ale wtedy należy umieścić sprostowanie. Gdy widać wprost, że jesteśmy zdenerwowani, sprostowanie nie zostanie umieszczone. Sprostowania w Polsce są małe, ukrywane, bo myślimy, że oznacza to przyznanie się do błędu.

1. Rynkowe – relacje między medium a elementami otoczenia mają charakter rynkowy. Są dwa rynki: pierwotny i wtórny. Pierwotny tworzy relacje zachodzące między mediami a publicznością oraz rynkiem reklamy (reklamodawcy, agencje reklamowe). Wtórny – 3 rodzaje relacji:

• Powiązania pracy z rynkiem drukarskim i kolportażem

• Powiązania łączące radio i telewizję z kinematografią i fotografią

• Relacje między mediami a instytucjami kontrolnymi

Fundament prawno – instytucjonalny prawa medialnego w Polsce. Zmiany po latach 90.

System medialny jest strukturą dynamiczną.

Cechy polskiego systemu medialnego:

1. System prasowy jest komercyjny i wolnorynkowy (komercyjny charakter – finansowanie z reklam), tylko prasa mniejszości narodowych jest finansowana, nie muszą się same utrzymywać

2. Dualny system radia i telewizji - publiczny i prywatny sektor

3. Silna rynkowa pozycja kapitału zagranicznego (rynek prasy jako pierwszy stał otworem dla zagranicznych inwestorów) – „kolonizacja medialna krajów postkomunistycznych”

4. Radio i telewizja publiczna jest obiektem politycznych nacisków

5. Ograniczona autonomia mediów

6. Silna i niezależna pozycja mediów katolickich

7. Niewłaściwe, niedostosowane do rzeczywistości prawo medialne (np. prawo prasowe powinno zostać odnowione, obecnie inaczej rozumiany jest zawód dziennikarza)

8. Brak/nieprzestrzeganie norm etycznych przez większość dziennikarzy (wynika to z faktu politycznego podziału dziennikarzy stowarzyszenia: SDP – wspierali Solidarność; SDPR – geneza komunistyczna; KSD – stowarzyszenie katolickie. Jedynym sukcesem było przyjęcie w roku 1996 wspólnej karty etyki. Drugą przyczyną jest fakt, iż większość dziennikarzy nie należy do żadnego stowarzyszenia, dlatego często uważają, że kodeksy ich nie dotyczą)

9. Kryzys prasy drukowanej – praktycznie we wszystkich kategoriach sprzedane nakłady prasy maleją. Wydania papierowe tracą na znaczeniu, Przyczyny: spadki czytelnictwa, spadki wpływu z reklamy.

Cechy szczególne dla Polski:

• Silna i niezależna pozycja mediów katolickich

• Niedostosowanie do rzeczywistości prawo medialne

• Polityka medialna

• Słabość etyczna

Charakterystyka rynku prasy:

Rynek prasy informacyjnej:

• Dzienniki

• Tygodniki lokalne

• Gazeta niedzielna

Rynek czasopism:

• Czasopisma popularne

• Prasa socjalistyczna, hobbystyczna, branżowa – stosunkowo dobrze znosi czasy kryzysu

Problem rynku prasy:

• Trudno określić wielkość rynku prasowego w Polsce

• Metody określenia wielkości rynku: ilość tytułów oraz globalny nakład.

W gruncie rzeczy nie ma żadnego rejestru tytułów w Polsce. Sądy rejestrują osoby, spółki, które chcą wydać gazetę, ale nie prowadzą rejestru, czy ten tytuł jest później na rynku. Istnieje przepis mówiący o tym, że każdy wydawca powinien wysyłać swoje tytuły po jednym egzemplarzu do Biblioteki Narodowej. Ona może być wyznacznikiem ilości tytułów, ale ich dane są niepełne, bo wydawcy nie mają obowiązku wysyłania tych egzemplarzy.

Dane z Biblioteki Narodowej: rok 1990 – 3180 tytułów, rok 2011 – 7764 tytułów – rozwój ilościowy w Polsce.

Nakład globalny: rok 1990 – 2,1 miliarda egzemplarzy, rok 2011 – 2,4 miliarda egzemplarzy – nie ma ogromnej zmiany.

Najbardziej dotkliwy kryzys panuje wśród dzienników:

• ilość tytułów – rok 1990 – 83 tytuły, rok 2011 – 44 tytuły,

• globalny nakład – rok 1990 – 1,4 miliarda, rok 2011 – 972 miliony

Typologia dzienników:

Kryteria:

1. Zasięgu przestrzennego:

• Dzienniki ogólnopolskie

• Dzienniki regionalne

• Dzienniki lokalne

1. Uniwersalność treści:

• Ogólnoinformacyjne

• Specjalistyczne

1. Rodzaju dziennikarstwa:

• Dzienniki prestiżowe („poważne”)

• Dzienniki sensacyjne (tabloidy)

1. Sposobu dystrybucji:

• Płatne

• Gratisowe

Sprzedaż nakładu sprzedaży dzienników, ale wzrost sprzedaży wydań internetowych

Najpopularniejsze są miesięczniki i kwartalniki, czyli prasa specjalistyczna, hobbystyczna i branżowa. Grupa pism telewizyjnych cieszy się największą popularnością (np. Tele Tydzień, Życie na gorąco, Tygodnik Angora).

Na całym świecie przywiązuje się uwagę do tygodników, mają one ogromny wpływ na kształtowanie opinii elity społeczeństwa (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii). Prym wśród polskich tygodników wiodą te o zabarwieniu politycznym.

Polski system medialny:

Media masowe:

Telewizja w Polsce

• Nowy ustrój radiofonii i telewizji 29.12.1992r. – likwiduje telewizję państwową i wprowadza publiczną, otwiera drogę dla prywatnej. W 2002r. otwiera się droga dla mediów obywatelskich.

• Telewizja publiczna – TVP (3 kanały ogólnokrajowe – TVP1, TVP2, TVP Info, 7 kanałów tematycznych – TVP Historia, TVP Sport, TVP Seriale, TVP Parlament i TVP Białoruś, 16 ośrodków regionalnych) – telewizja ta nie jest autonomiczna od strefy politycznej

• Telewizja prywatna: Polsat (lider wśród kanałów tematycznych), TVN.

Między telewizją publiczną a prywatną trwa wojna o odbiorców i reklamodawców. Następuje komercjalizacja telewizji publicznej. Widzowie telewizji publicznej: 31,3%, widzowie telewizji prywatnej: 31,6%.

• Telewizja kablowa: 600 operatorów docierających do 5 000 000 gospodarstw domowych. Liczą się 4 firmy na rynku: UPC Polska, Vectra, Multimedialna Polska, Aster.

• Cyfrowe platformy telewizji satelitarnej: Polsat Cyfrowy, Cyfra PLUS, Platforma N.

Radiofonia:

3 sektory: publiczny, prywatny, obywatelski

Sektor publiczny	Sektor prywatny – liczą się 4 stacje: RMF, Euro Zet, Agora i Time Group – 75% rynku	Sektor obywatelski
- 4 programy ogólnokrajowe: PR 1, PR 2, PR 3, PR 4 - 2 kanały specjalne: Radio Parlament, Radio za granicą - 17 regionalnych ośrodków	- RMF: ogólnokrajowy RMF FM, ponadregionalny RMF Classic, 18 lokalnych stacji – RMF MAXX - Radio Zet (Euro Zet): ogólnokrajowy Radio Zet, podregionalny, 13 stacji dla młodzieży Planeta FM, 3 lokalne stacje AntyRadio, 3 lokalne stacje katolickie Radio Plus	- 2 ponadregionalne stacje: Radio Maryja, Radio Fara, - 10 stacji studenckich, - 12 lokalnych stacji samorządowych

+ radio internetowe (nie jest to sektor oficjalny)

Internet:

Odsetek internautów - w roku 2012 – 54% Polaków.

Typowy polski internauta:

• Największa grupa wiekowa 18-24

• Wyższe wykształcenie

• Zawód: uczniowie i studenci

• Dobrze sytuowani

• Mieszkają w dużym mieście

Internet, jako platforma usługowo-handlowa (72% internautów kupuje w Internecie), oraz jako platforma dostępu do mediów tradycyjnych, czyli radia, telewizji, prasy. Najbardziej popularne portale w 2012 roku:

• Google – 90,4%

• Allegro – 65,3%

• YouTube – 59,7%

• Onet.pl – 55%

• Facebook – 52%

Pozycje mediów na rynku reklamy w Polsce:

• Wielkość dochodów w 2012r. – 8 miliardów zł

• Udziały w rynku – telewizja 52,3%, Internet 17,8%, czasopisma 8,2%, radio 7,7%, reklama zewnętrzna 6,4%, gazety i dzienniki 6,3%, reklama kinowa 1,3%.

Aktualne problemy i tendencje w polskim systemie medialnym:

1. Kryzys gazet i dzienników

2. Rosnąca liczba i nakłady czasopism specjalistycznych

3. Słaba kondycja ekonomiczna publicznej telewizji i radiofonii

4. Rosnące znaczenie Internetu jako medium reklamowego

5. Słaby rozwój sektora mediów społecznych

6. Zauważalny nacisk polityczny na media publiczne.