Budowa i fizjologia żeńskich narządów płciowych
- narządy płciowe żeńskie dzielą się na narządy płciowe wewnętrzne i zewnętrzne. Do narządów płciowych wewnętrznych żeńskich należą: jajniki, jajowody, macica oraz pochwa
1.1 Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie
a. jajnik - jest parzystym gruczołem płciowym żeńskim wytwarzającym komórki płciowe oraz wydzielającym hormony (estrogeny i progesteron). Jajniki położone są wewnątrzotrzewnowo w miednicy mniejszej ku tyłowi od więzadła szerokiego macicy i umocowane są za pomocą trzech więzadeł (więzadła właściwego jajnika, krezki jajnika, więzadła wieszadłowego jajnika). W jajniku wyróżnia się leżący na zewnątrz nabłonek płciowy, pod nim znajduje się błona biaława, następnie pod nią kora oraz leżący głębiej rdzeń. Zrąb kory jajnika zawiera pęcherzyki jajnikowe znajdujące się w różnych stadiach rozwojowych ( pęcherzyki pierwotne, pęcherzyki jajnikowe wtórne albo wzrastające, pęcherzyki dojrzewające oraz pęcherzyki dojrzałe zwane dawniej pęcherzykami Graafa). Liczba pęcherzyków w chwili urodzenia w obu jajnikach wynosi ok. 400000, z czego ok. 400 pęcherzyków w pełni się rozwija i uwalnia komórkę płciową z jajnika do jajowodu.
Do funkcji jajnika należy wytwarzanie komórek płciowych oraz wydzielanie hormonów, którymi są żeńskie hormony płciowe (estrogeny i progesteron), relaksyna oraz męskie hormony płciowe (androgeny).
Estrogeny- wytwarzane są w komórkach pęcherzykowych rozwijających się pęcherzyków
Progesteron i relaksyna – wytwarzane są w komórkach luteinowych właściwych ciałka żółtego
U dojrzałych płciowo kobiet w jajnikach zachodzą okresowe zmiany budowy i funkcji, które określane są jako cykl jajnikowy ( w cyklu jajnikowym wyróżnia się fazę folikularną oraz fazę lutealną).
b. jajowód-jest parzystym przewodem przebiegającym od końca jajowodowego jajnika do górnego kąta macicy. Wyróżnia się następujące części jajowodu:
-lejek jajowodu zakończony strzępkami, które przylegają do jajnika
-bańkę jajowodu
-cieśń jajowodu
-część maciczną nazywaną częścią śródścienną
c. macica – położona jest w środkowej części jamy miednicy i posiada gruszkowaty kształt. W obrębie macicy można wyróżnić:
-trzon, którego górna część tworzy dno macicy
-cieśń
- szyjkę, w której wyróżnia się odcinek nadpochwowy i odcinek pochwowy.
Macica oparta jest na mięśniach dna miednicy które tworzą aparat podporowy macicy i jest umocowana za pomocą więzadeł tworzących aparat więzadłowy macicy.
Do więzadeł tych należą:
-więzadło podstawowe macicy
-więzadło pęcherzowo maciczne
-więzadło odbytniczo maciczne
-więzadło obłe macicy
Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw:
-błony śluzowej, wyścielającej jamę macicy
-błony mięśniowej
-błony surowiczej pokrywającej macice
Błona śluzowa macicy u dojrzałych kobiet podlega okresowym zmianom budowy i funkcji, które określa się jako cykl miesiączkowy lub menstruacyjny.
Cykl miesiączkowy trwa przeciętnie około 28 dni i przebieg jego zależy od cyklu jajnikowego. Zmiany zachodzące w cyklu miesiączkowym pozwalają podzielić go na trzy okresy:
-faza wzrostu
-faza wydzielnicza
-faza złuszczania
Macicę unaczyniają głównie tętnice maciczne, które są gałęziami tętnic biodrowych wewnętrznych.
d. pochwa-stanowi kanał mięśniowo-błoniasty, bardzo rozciągliwy, który łączy macicę z przedsionkiem pochwy. Główną rolą pochwy jako narządu płciowego jest przyjęcie nasienia podczas stosunku płciowego, natomiast w czasie porodu pochwa stanowi kanał wyprowadzający dla płodu. Pochwa jest również drogą odpływu krwi miesiączkowej oraz innych produktów wydzielania macicy.
1.2. narządy płciowe zewnętrzne żeńskie
Wzgórek łonowy, wargi sromowe wieksze, szpara sromu, wargi sromowe mniejsze, przedsionek pochwy, opuszki przedsionka, gruczoły przedsionkowe większe i mniejsze, łechtaczka
Wzgórek łonowy- stanowi wyniosłość skórną pokrywającą podściółkę tłuszczową zlokalizowaną przed spojeniem łonowym. Od okresu pokwitania wzgórek łonowy pokryty jest włosami.
Wargi sromowe większe-są to dwa podwójne fałdy skórne pokryte włosami ciągnące się ku tyłowi i dołowi od wzgórka łonowego.
Szpara sromu- znajduje się pomiędzy stykającymi się wargami sromowymi większymi.
Wargi sromowe mniejsze- są to cienkie fałdy skórne widoczne w szparze sromu po rozchyleniu warg sromowych większych. Wargi te ograniczają obustronnie przedsionek pochwy.
Łechtaczka- znajduje się w górnej i przedniej części sromu i jest odpowiednikiem prącia u mężczyzny. Składa się z parzystych ciał jamistych łechtaczki które rozpoczynają się odnogami łączącymi się następnie w krótki trzon zakończony żołędzią pokrytą napletkiem. Łechtaczka pełni rolę receptora i transformatora bodźców czuciowych inicjujących i wzmagających pobudzenie płciowe.