Cynamon – przyprawa czy lek?

Wzmiankę o drzewie cynamonowca znaleziono w chińskiej księdze zielarskiej sprzed 2700 lat. Prawdopodobnie jest on najstarszą przyprawą świata. Oprócz walorów smakowych ma także właściwości lecznicze.

Cynamon to lubiana i powszechnie stosowana przyprawa. Ma przyjemny, słodkawy, korzenny zapach. W kuchni przyprawa ta wykorzystywana jest w kawałkach (przyprawia się nią kompoty, soki owocowe, wina grzane oraz inne napoje) albo w postaci sproszkowanej (do szarlotki, pierników czy potraw z ryżu).

W starożytności zioła oraz przyprawy były dodawane do żywności, by poprawić jej smak lub by móc ją dłużej przechowywać. Wiedziano też o ich korzystnym wpływie na zdrowie. Starożytni lekarze dostrzegali znaczną poprawę kondycji u chorych, którym podawali cynamon. Wielowiekowe zainteresowanie tą rośliną zachęciło współczesnych naukowców do podjęcia badań nad jej składem chemicznym i wyjaśnieniem mechanizmów oddziaływania na nasz organizm.

Najważniejszym związkiem zawartym w korze jest aldehyd cynamonowy mający właściwości antygrzybicze (hamuje wzrost pleśni oraz psucie pokarmu przez drożdże), antynowotworowe i antymutagenne. Również inne związki typu polifenoli, takie jak flawonole, flawony, izoflawony, katechiny oraz kwasy elagowy, chlorogenowy, kawowy, ferulowy, odpowiadają za działanie antyoksydacyjne oraz antybakteryjne. Związki te wyizolowano z cynamonu, a ich właściwości potwierdzono w licznych badaniach in vitro.

Bardzo cennym składnikiem cynamonowca jest olejek występujący w korze oraz liściach tej rośliny. Olejek ten ma właściwości antyseptyczne, a jego główne składniki to aldehyd cynamonowy i eugenol.

Antyoksydanty cynamonu

W ciągu ostatnich lat w piśmiennictwie naukowym pojawiło się bardzo dużo prac dotyczących związków o działaniu antyoksydacyjnym i ich roli w organizmie. W każdym organizmie ludzkim zachodzą naturalne procesy utleniania, zwłaszcza kwasów tłuszczowych. Nasz enzymatyczny system antyoksydacyjny stara się przeciwdziałać tym procesom i usuwać nadmiar wolnych rodników odpowiadających za degradację błon komórkowych i starzenie się komórek. Jednak nadprodukcja reaktywnych form tlenu jest źródłem stresu oksydacyjnego i prowadzi do procesów degeneracyjnych. Pokarm człowieka musi zawierać w swoim składzie związki o charakterze antyoksydantów zapobiegające uszkodzeniom oksydacyjnym. Obecność antyoksydantów w produktach spożywczych zapewnia ich trwałość, ale działa też korzystnie po spożyciu, czyli w przewodzie pokarmowym, oraz po ich zaabsorbowaniu przez organizm.

Szczególnie interesującą grupą związków są polifenole występujące w owocach, warzywach, przyprawach czy ziołach. Mają silne właściwości antyoksydacyjne i mogą zastąpić syntetyczne antyoksydanty (BHA i BHT), które są wycofywane z rynku z powodu podejrzenia o działanie kancerogenne oraz toksyczne. Dlatego naturalne związki izolowane z roślin mogą okazać się lepsze do konserwowania żywności, a dodatkowo skuteczne w walce z procesami kancerogennymi oraz przyspieszonym starzeniem się komórek.

Ekstrakt z kory cynamonowca ma silne właściwości redukujące. Jego składniki efektywnie likwidują wolne rodniki, co zostało potwierdzone doświadczalnie na rodnikach DPPH oraz ABTS. Ale mają także zdolność do likwidowania rodników nadtlenkowego oraz wodorotlenkowego występujących w organizmie. Wyciąg z cynamonowca ma silniejsze zdolności wymiatania wolnych rodników niż syntetyczne związki fenolowe – prawie 100 proc. przy stężeniu 25 mikrog/ml.

Cynamon a cukrzyca typu 2

Bardzo obiecujące są wyniki badań ekstraktu z cynamonowca związane z jego przeciwdziałaniem miażdżycy i cukrzycy. Okazało się, że ekstrakt cynamonowy może być wykorzystywany do obniżenia poziomu glukozy we krwi poprzez polepszenie wrażliwości insulinowej i spowolnienie wchłaniania węglowodanów w jelicie cienkim. Wykazano, że poziom cukru we krwi obniża się w sposób zależny od dawki ekstraktu. Po sześciu tygodniach jego podawania znacząco obniżył się poziom HDL, cholesterolu oraz trójglicerydów. Rozpuszczalne w wodzie polifenole (głównie katechiny) zwiększają prawie dwudziestokrotnie aktywność insuliny oraz działają antyoksydacyjnie wobec lipidów.

Cukrzyca typu 2 jest przewlekłą chorobą metaboliczną dotykającą około 3 proc. populacji na świecie. Redukcja stanu hiperglikemii zmniejsza ryzyko pojawienia się patologii w układzie krążenia. Konwencjonalne farmakologiczne leczenie zwiększa ryzyko efektów ubocznych, zwłaszcza przy wieloletnim stosowaniu syntetycznych leków. Dlatego środków wspomagających leczenie poszukuje się wśród składników żywności i ziół.

Dowiedziono, że w regulacji i prewencji cukrzycy typu 2 bardzo ważna jest dieta. Jednym z powodów pojawienia się tej choroby jest niedostatek produktów roślinnych w diecie. Dostarczają one, oprócz antyoksydantów, również minerałów (potas) i cennych mikropierwiastków. Kora cynamonu ma dużo chromu, który wchodzi w skład tzw. czynnika tolerancji glukozy (GFT – Glucose Tolerance Factor) niezbędnego dla prawidłowego metabolizmu glukozy, oraz odgrywa rolę w przemianach białek i lipidów.

Cynamon a choroba wrzodowa

Wśród bakterii infekujących przewlekle system gastrojelitowy jednymi z najbardziej rozpowszechnionych i groźnych są Helicobacter pylori. Odpowiadają one za przewlekłe zapalenie żołądka oraz owrzodzenia prowadzące do zmian nowotworowych. Przeciwko H. pylori stosuje się terapię antybiotykową. Leczenie to jest trudne i często powoduje oporność bakterii. Warto więc poszukiwać ekstraktu roślinnego zdolnego do inhibicji wzrostu bakterii.

Testowano ekstrakty majeranku, rozmarynu, melisy oraz rumianku, ale najsilniejszy efekt hamujący wzrost bakterii dawał etanolowy ekstrakt cynamonu (już w stężeniu 3-12 mikrog/ml).

Grzane wino z cynamonem czy nalewka?

Jak działają związki z kory Cinnamomum? Bioaktywne składniki to aldehyd cynamonowy i eugenol, ale w alkoholowym ekstrakcie jest więcej związków zdolnych hamować aktywność enzymu ureazy bakterii. Znaczenie ma też efekt synergistyczny współdziałania dużej grupy związków polifenolowych, które dobrze rozpuszczają się w wodzie z alkoholem. Mogą one penetrować błonę komórkową bakterii, uszkadzając ją i powodując, że komórki bakterii są bardziej wrażliwe na alkohol.

Badania pokazują, że korzystne jest wzbogacenie wina oraz wódki w fitochemikalia z cynamonu. Wykorzystywany jest synergistyczny efekt zarówno antybakteryjny, jak i antyoksydacyjny alkoholowego ekstraktu, a cały napój można rozważać jako generalnie bezpieczny lek (GRAS). Osoby niemogące pić alkoholu, nawet w niewielkich ilościach, mogą liczyć na to, że przemysł farmaceutyczny wyprodukuje ekstrakt z cynamonu w kapsułkach jako suplement diety.