03.04.2011 r.

Makroekonomia – bezrobocie

1. Bezrobocie oznacza sytuację, w której część osób w wieku produkcyjnym , zdolnych i gotowych do pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce, pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań pracy.

• Aktywni zawodowo – to osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach istniejących w gospodarce.

• Bierni zawodowo – to pozostałe osoby w wieku produkcyjnym.

1. Współczynnik aktywności zawodowej – to stosunek aktywnych zawodowo (Sr) do liczby ludności w wieku produkcyjnym (Lp).

a _z = Sr/Lp

Interpretacja – im wyższy ten współczynnik, tym większa ilość osób w wieku produkcyjnym chce pracować zawodowo.

1. Zasoby siły roboczej obejmują zatrudnionych (Z) oraz bezrobotnych (B).

Sr=Z+B, można przekształcić B=Z-Sr, przekształcając wskaźnik aktywność zawodowej otrzymujemy: Sr=a_z *Lp

Rozmiary bezrobocia w wielkościach absolutnych: Sr=a_z * Lp – Z

Z powyższego równania wynika, że rozmiary bezrobocia zależą od 3 czynników: współczynnik aktywności zawodowej, liczba ludności w wieku produkcyjnym i rozmiary zatrudnienia.

1. Wskaźnik stopy bezrobocia – to stosunek liczby bezrobotnych do zasobów siły roboczej. Pokazuje on, jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni. b=B/Sr*100%

2. Zasoby i strumienie na rynku pracy

Strumienie: 1 – napływ do zasobu bezrobocia z zasobu zatrudnienia; 2 – odpływ z zasobu bezrobocia do z.zatrudnienia; 3 – odpływ z z.bezrobocia do z.osób nie należących do siły roboczej; 4 – napływ do z.bezrobocia z z.osób nie należących do siły roboczej; 5 –odpływ z z.zatrudnienia do osób nie należących do siły roboczej; 6 – napływ do zasobu zatrudnienia z z.osób nie należących do siły roboczej

1. Wielkość zasobu bezrobocia gdy strumienie napływu przewyższają strumienie odpływu, to zasób bezrobocia powiększa się, gdy zaś napływy są mniejsze od odpływów to wielkość bezrobocia zmniejsz się. deltaB=Nb-Ob., gdzie Nb- napływ do zasobu bezrobocia, Ob-odpływ

B/Sr=Nb/Sr*B/Nb, gdzie Nb/Sr – stopa napływu do bezrobocia, B/Nb – przeciętny okres trwania bezrobocia

B/Nb=B/Ob=1:Ob/B, gdzie Ob/B – stopa odpływu z bezrobocia

1. W Polsce stosowane są w praktyce dwie metody pomiaru bezrobocia:

• Metoda stosowana przez urzędy pracy, wg której bezrobotnymi są:

- osoby zdolne do pracy i gotowe do jego podjęcia w ramach stosunku pracy;
- osoby pozostające bez pracy i nie uczące się w szkole z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych
- osoby zarejestrowane w urzędzie pracy, jeśli: ukończyły 18 lat, kobiety nie ukończyły 60 r.ż., a mężczyźni 65 r.ż., nie nabyły prawa do emerytury, nie są właścicielemi lub posiadaczami gosp.rolnego, nie prowadzą pozarolniczej dział.gospodarczej.

• Metoda stosowana w BAEL, wg której bezrobotnymi są osoby które spełniają 3 warunki:
  - w okresie badanego tygodnia nie pracuję;
  - aktywnie poszukiwały pracy w ciągu ostatnich 4 tygodni;
  - są gotowe podjęć pracę.

1. Klasyfikacje bezrobocia:

• Bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi, obejmuje ono:
  - bezrobocie frykcyjne jest nieredukowalnym minimum bezrobocia w dynamicznej gospodarce. Wynika z powolności dopasowań struktury podaży siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na niedoskonale funkcjonującym rynku;
  - bezrobocie strukturalne powstaje w wyniku niedopsaowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą , przede wszystkim w aspektach kwalifikacyjnym, zawodowym i regionalnym.

• Bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą, wynika to z:
  - wzrostu podaży siły roboczej;
  - redukcji popytu na siłę roboczą – bezrobocie koniunkturalne.

1. Bezrobocie w warunkach równowagi i nierównowagi na rynku pracy
   Opis do wykresu: Ppp to krzywa agregowanego popytu na pracę, a Pdp to krzywa agregatowanej podaży na pracę. Krzywa Ppp pokazuje liczbę osób jaką chcą zatrudnić pracodawcy przy różnych poziomach stawek realnych (Płr). Im stawki wyższe tym popyt niższy. Pdp pokazuje liczbę osób gotowych do zaakceptowania istniejących ofert i podjęcia pracy. Przy wyższych stawkach podaż jest większa, gdyż większa ilość osób akceptuje korzystniejsze oferty płacowe. Sytuacja na rynku pracy uzależniona jest od stawek place realnych, gdy stawki te ukształtują się na poziomie Ptr0 to mamy do czynienia z równowagą na rynku pracy(popyt=podaż), nierównowaga ma miejsce gdy stawki płac realnych odchylają się od poziomu Płt0 (popyt nie równa się podaży). Gdy stawki ukształtują się na poziomi Płr1 to wówczas występuje nadwyżka podaży pracy nad popytem-równa odcinkowi CD. Odcinek DE oznacza nadwyżkę siły roboczej.
   Zgodnie z tą teorią w gospodarce występują tendencje do ustalania równowagi na rynku pracy, ale jednocześnie nie wyklucza to istnienia tzw. bezrobocia naturalnego.

2. Bezrobocia naturalne (bezrobocie równowagi) wynika z:
   - niedoskonałości funkcjonowania rynku;
   - brak wiedzy o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej;
   - małej mobilności siły roboczej;
   - ograniczeniach konkurencji;
   - niedostosowanych strukturach popytu i podaży.

3. Ujęcie neoklasyczne – bezrobocie jest wynikiem występujących ograniczeń w swobodnym działaniu mechanizmów rynkowych na rynku pracy, ograniczenia te związane są przede wszystkim z tendencjami do usztywniania płac. Wytyczne dla tej polityki:
   - aktywna ingerencja państwa nie jest potrzebna;
   - należy likwidować ograniczenia oddziałujące na mechanizmy rynkowe (osłabienie pozycji związków zawodowych, zwiększenie elastyczności płac).

Opis do wykresu: w myśl stanowiska neoklasycznego, gdyby na rynku pracy powstała nadwyżka podaży pracy Sr1 – Sr2 przy stawce płac minimalnych Płr1 to konkurencja pomiędzy bezrobotnymi doprowadziłaby do obniżki płac realnych, w rezultacie podaż pracy zmniejszyłaby się poniżej Sr1, popyt na pracę wzrósłby powyżej Sr2 i nierównowaga zostałaby zlikwidowana. Stawki płac realnych ukształtowałyby się na poziomie Ptr0, zaś popyt i podaż zrównałyby się na poziomie Sr0.

1. Ujęcie keynesistowskie – bezrobocie jest wynikiem ukształtowania się na rynku niewystarczającego popytu na towary. Taki stan powoduje, że bezrobocie ma charakter przymusowy i długotrwały. Ponadto odrzucany jest postulat o obniżce płac minimalnych (zakładano sztywność płac minimalnych). Wytyczne dla tej polityki:
   - konieczna jest aktywna ingerencja państwa w gospodarkę, wyrażająca się przede wszystkim w odpowiednim zastosowaniu instrumentów fiskalnych i monetarnych.
   - głównym działaniem powinno być stymulowanie popytu na towary.

Opis do wykresu: Rynek zakłada istnienie niezmiennego poziomu cen. Ilustracją agregowanej podaży jest krzywa Płr0APdp, oznacza to, że przy stawce płac realnych Płr0 liczba osób chętnych do podjęcia pracy wynosi Sr0. Punkt A oznacza stan pełnego zatrudnienia. Krzywa agregowanego popytu na pracę przecina się w punkcie B, który oznacza, że produkcja jest niższa od produkcji w pełnym zatrudnieniu. Powstaje wówczas bezrobocie o rozmiarach Sr0 – Sr1. Ma ono charakter przymusowy, bo nawet zaakceptowanie płac realnych nie zlikwiduje bezrobocia.

1. Aktywna polityka państwa na rynku pracy opiera się na wykorzystaniu szeregu instrumentów ekonomicznych, można w niej wyodrębnić politykę makro i mikroekonomiczną.

• Aktywna polityka makroekonomiczna polega na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych (podatki, wydatki budżetowe) i pieniężnych (stopa procentowa, podaż pieniądza) w celu redukcji bezrobocia.

• Aktywna polityka mikroekonomiczna obejmuje zespół instrumentów mających na celu poprawę funkcjonowania rynku pracy oraz redukcję bezrobocia (szkolenia zawodowe, pożyczki dla przedsiębiorstw w celu tworzenia nowych miejsc pracy i pożyczki dla bezrobotnych w celu podjęcia działalności gospodarczej, subsydiowane zatrudnienie, publiczne programy zatrudnienia).

1. Pasywna polityka państwa na rynku pracy obejmuje różnorodne formy finansowej pomocy dla bezrobotnych m.in. zasiłki dla bezrobotnych, jednorazowe odszkodowania, dodatki dla osób na wcześniejszą emeryturę.