HISTORIA WYCHOWANIA

WYKŁAD 1 – 14.02.2013

Egzamin:

- tematyka z wykładów i ćwiczeń

- lektury – syllabus – wszystkie 11 !!! – Tokarscy, Uniwersytety w Polsce – wszystkie uniwersytety w Polsce i ich przebieg rozwoju; Julian Dybec, Rozdział 3 – Kadra nauczycielska;

ZAKRES:

1. Podstawowe informacje na temat dziejów szkół i wychowania ( instytucjonalne i pozaszkolne ).

2. Nurt dziejów myśli pedagogicznych – polskich i zagranicznych.

3. Materiał od średniowiecza do okresu II wojny światowej.

GENEZA I POWSTANIE HISTORII WYCHOWANIA JAKO DYSCYPLINY NAUKOWEJ

- definicja historii wychowania – Stanisław Kot, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w katedrze historii kultury, autor „Historii wychowania” definicja: „zajmuje się badaniem tego w jaki sposób poszczególne społeczeństwa na różnych etapach swojego rozwoju organizowały u siebie procesy kształcenia i wychowania swoich dzieci oraz dlaczego stosowały takie, a nie inne rozwiązania”;

- dwa zadania historyka wychowania: jak było ? oraz dlaczego ?

- historyk wychowania musi odwołać się do wiedzy o rozwoju społeczeństw, wydarzeń ekonomicznych i historycznych, gospodarczych czyli na to co wpływa na przemiany

- emancypacja – 1897 kobiety mogą studiować i to tylko na kierunku filozoficznym – 1918 równouprawnienie do studiowania

- historia wychowania uwzględnia wszystkie konspekty

- po co taki przedmiot ? – lata 40. Ewarest Estkowski, nauczyciel w szkole ludowej, słynny pedagog praktyk – poszukiwanie nowych praktyk, manifest : „Po co uczyć historii wychowania w seminariach nauczycielskich” – niemożliwe jest racjonalne planowanie działalności oświatowej bez znajomości poprzednich doświadczeń i tradycji

ŹRÓDŁA DO BADAŃ HISTORYCZNYCH

- analiza dziejów na podstawie źródeł

- periodyzacja – Henryk Barycz – kilka przełomowych momentów:

okres walk zakonów jezuitów z Akademią Krakowską objęcie monopolu nad wyższą edukacją w Polsce – dwa podokresy : od XVI do XVIII i epoka oświecenia

początek umiejętnych badań – lata 40 XIX wieku – pierwsze badania naukowe oparte na wskazówkach merytorycznych opartych na źródłach i pogłębionych odpowiedzi

kiedy do Krakowa przybywa grupa badaczy z Wielkopolski – XIX wiek, przybywanie młodzieży z Wielkopolski, bo w Krakowie można było studiować w języku polskim (1870 – 1900)

początek XX wieku i lata II RP – okres międzywojenny

Wraz z przyjęciem chrztu (966) wkroczenie w krąg kultury europejskiej i języka łacińskiego i organizacji sieci parafialnej. Edukacja była nadzorowana przez kościół (katedralne, kolegiackie). Chrześcijaństwo = szkoły. Powstawały przy katedrach, opiekun - biskup. Ok. 1000 roku pojawiła się szkoła w Gnieźnie. Rozwijały się szkoły zakonne, kościelne. Utworzenie pierwszego Uniwersytetu – Akademia Krakowska – 1364. Akademia początkowo funkcjonowała tylko kilka lat, na tron wchodzi Jadwiga (Jagielloni), z klejnotów zafundowanie szkoły. 1400 reaktywacja przez Jagiellona. Powołanie takiej placówki powoduje, że trzeba produkować dokumenty, np. księgi studentów, spisy książek w bibliotece, przebieg studiów, co jest cennym materiałem dla historyków, którzy mogą odtworzyć proces kształcenia, edukacyjny. To są właśnie źródła, z których można przeprowadzać analizę.

ODRODZENIE

Kolejną ważną epoką jest epoka odrodzenia, bo wtedy pisane są dzieła w języku polskim – „Traktat o wychowaniu syna królewskiego” – XVI wiek – dzieło powstało na zamówienie królowej, dla syna i synowej, żeby wiedzieli jak wychowywać dzieci, powstają dzieła, w języku łacińskim również, które poruszają tematykę wychowywania. Pierwszym dziełem pedagogicznym w języku polskim jest dzieło Erazma Klicznera Skrzetuskiego, który wydaje przewodnik dla rodziców, „Książki o wychowaniu dzieci”. Prekursor tego typu poradników przeznaczonych dla rodziców. Jest to również epoka powstawania szkół – reformacja, czyli osłabienie Kościoła – powstawanie odłamów( kalwini, bracia czescy), które prowadzą własne szkoły, zmienia się mentalność. Żądania mieszczan, aby powstawały nowe typy szkół, bo szkoły duchowne nie są przeznaczone dla mieszczan. Powstają nowe typy szkół np. akademie szlacheckie – 1519; szkoły innowiercze – ariańskie, kalwińskie. Pierwsze wprowadzenie hierarchii szkolnictwa – typ nowożytnej szkoły średniej, dzieci dzielone na klasy wg wieku, są egzaminy. Rozwija się literatura pedagogiczna. W 1621 akademia krakowska utwarza stanowisko kronikarza – kopalnia wiedzy, jak ta edukacja na uczelni wygląda. Prace jak powstają są jeszcze niedoskonałe, bo autorzy piszą jak było, ale nie piszą dlaczego tak było, dlatego że była postawa idiograficzna, i historycy nie byli dostatecznie przygotowani i wykształceni.

Jezuici – armia papieża, utworzeni w czasie kontrreformacji; na czele – Ignacy …, szkolnictwo średnie w całej Europie (monopol na edukację); przyjmowali wszystkich, bardzo często zmieniano wiarę; chcą przejąć szkolnictwo wyższe, i uczelnie się boją i wytwarza się konflikt; konflikt trwał wiele lat – konflikt na pióra – broniąc swego stanowiska wytwarzano literaturę, ostatecznie jezuitów Akademia Krakowska nie dopuściła do monopolu.

Oświecenie

- badania naukowe zaczynają powstawać – Hugo Kołłątaj – czyny uczestnik życia społecznego i politycznego, napisał książkę wspomnieniową, parapamiętnikiem, próba spojrzenia na Polskę, na edukację i wychowanie w czasie panowania Augusta II – „Stan oświecenia w ostatnich latach panowania Augusta II”- jedna z pierwszych prac, w której autor opisuje istnienie szkół, ale też pisze dlaczego one powstają, i zwraca uwagę na wszystkie aspekty, które mają na to wpływ (gospodarka, ekonomia). Powstanie KEN. Uważana za pierwsze świeckie ministerstwo edukacji. Pozostawiła po sobie mnóstwo dokumentów, dzięki którym można dzisiaj badać te wszystkie projekty. Nowe wzorce prac biograficznych – Jan Śniadecki, astronom związany z Uniwersytetem w Wilnie, autor pracy biograficznej o Mikołaju Koperniku na tle epoki w jakiej żył. Rozwój nauk historycznych – 1815 pojawia się ważna publikacja, która podsumowuje jakich zasad historyk musi przestrzegać, aby jego badania były naukowe – Joachim Lelewel _ „Historyka” – pierwszy przewodnik metodologiczny.

Początek umiejętnych badań

Lata 40. XIX wieku. Bronisław Ferdynand Trentowski – „Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej” – chowanna – serbska bogini opiekująca się dziećmi. Ukazała się 1842 roku. Pierwsza synteza historii wychowania na tle europejskim. Podzielił na trzy części: m, dydaktyka (nauczyciel), epika (historia szkół). Józef Łukaszewicz – bibliotekarz, historyk, archiwista; „Historia szkół w koronie i wielkim księstwie litewskim od najdawniejszych do roku 1794” – spisanie dokładnego funkcjonowania szkół na terenie polski. Chciał przygotować wiedzę przygotowawczą dla historyków – kompendium. Józef Buczkowski – dyrektor biblioteki, dzięki jego kwerendom mogły powstać prace dotyczące strojów, obyczajów studentów.

Lata rozkwitu

Rozwija się nauka historyczna - krytyka zewnętrzna i wewnętrzna źródła. Zaczynają powstawać instytucje badawcze – Akademia Umiejętności w Krakowie w roku 1872 – nadzór nad badaniami naukowymi. Bardzo trudno jest się tam dostać. Rozwój bardziej intensywny, bo rozwijają się komisje, w tym badaczy dziejów edukacji.

WYKŁAD 2 – 21.02.2013

Pierwsze profesjonalne komisje naukowe

* Akademia umiejętności Kraków lata 70 XX wieku – komisja badania literatury i historii świata. Propagowanie koordynowanie badań na temat historii oświaty.

Pierwsze próby utworzenia profesjonalnych środowisk badawczych w zakresie historii oświaty. Wcześniej pośrednio filozofia historia polska dzieje kultury, literatury, religioznawstwo.

Grupa głownie badaniami nad dziejami oświaty. Pierwszy profesjonalny badacz Antoni Karbowiak. Pierwszy polak z habilitacją w zakresie „dzieje wychowania i szkół”. 23.06.1905(data jest zła najprawdopodobniej. Proszę o poprawę :P) na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Habilitacja zapewnia samodzielność naukową, może promować doktorów. Przed habilitacją dyskusja czy historia wychowania jest odpowiedni rozwiniętą dziedziną do habilitacji. Wszystkie prace dotyczą dziejów wychowania. Jest pierwszym profesjonalnym wykładowcą z tej dziedziny. Nie otrzymuje wynagrodzenia za swoje badania – prywatny docent. Zazwyczaj zarobki w szkołach średnich co utrudnia badania naukowe. Kształtuje się pierwszy ośrodek badan w zakresie historii wychowania. Ogromna rola STANISŁAW KOT

Drugi ośrodek na uniwersytecie we Lwowie LUDWIK FINKEL a później STANISŁAW ŁEMPICKI. Wydawane jest ważne dla historii wychowania czasopismo Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych „Muzeum” dotyczące dziejów oświaty.

W warszawie od lat 70 XIX wieku wydawana jest encyklopedia wychowawcza. Jedna z pierwszych encyklopedii, bardzo wiele haseł z historii wychowania w tym próby syntezy polskiej i europejskiej myśli pedagogicznej –ANTONI DANYSZ, ……..OSTASZEWSKI. Cienkie zeszyciki. Ukazywała się do momentu wybuchu I Wojny Światowej i wznowiona po odzyskaniu niepodległości. U schyłku XIX wieku zaczęły się pojawiać pierwsze podręczniki do historii wychowania w 1871 rada szkolna krajowa (autonomiczny organ nadzorujący polską oświatę na teranie zaboru austriackiego) przepisy dotyczące kształcenia szkół ludowych elementarnych podstawowe. Nauczyciele maja się kształcić w seminariach nauczycielskich. Dokładne przepisy i główne przedmioty obowiązkowe w tym historia wychowania. Początkowo tłumaczono podręczniki niemieckie ale za mało treści o historii polski. Autorzy polskich podręczników to nauczyciele, którzy uczyli w seminarium. Nauczyciele łapanka. Zazwyczaj dyrektor był najlepszym kandydatem. ANTONI ŁUCZKIEWICZ dyrektor żeńskiego seminarium we Lwowie FRANCISZEK MAJCHROWICZ, MARIA BIELSKA – autorzy polskich podręczników. Powstawały na bazie wykładów przygotowywanych dla uczniów. Bielska pisze ze jej podręcznik powstał dlatego, że znajdowała bledy w notatkach uczennic. STANISŁAW KOT profesor na uniwersytecie Jagiellońskim – autor podręcznika. Historia wychowania na uniwersytecie w czasie zaborów. Prowadzone dorywczo przez nauczycieli innych kierunków, ale zaczęły pojawiać się kursy z wychowania głownie w Krakowie i we Lwowie. Historia wychowania kształtuje się jako samodzielna dyscypliny na lata miedzy wojenne 1918- 1939. W tym okresie kilka komisji naukowych w dziedzinie oświaty historii wychowania. Drugim ważnym świadectwem rozwoju jest powołanie samodzielnych katedr historii wychowania. Katedra największa jednostka badawcza na czele ktoś z tytułem profesorskim. Profesora można zatrudnić dopiero jak ma własna katedrę w okresie wojny. Pojawiają się na dwuch uniwersytetach w Krakowie i we Lwowie.W Krakowie 1920r nazwa katedra historii kultury na czele STANISŁAW KOT we Lwowie 1924r katedra historii oświaty i szkolnictwa na czele STANISŁAW ŁEMPICKI. Kolejny element powstają nowe uczelnie Uniwersytet Lubelski Uniwersytet w Poznaniu. W każdej z placówek pojawiają się osoby zajmujące się historią wychowania. Dalszy rozwój po II Wojnie Światowej. Wówczas rozwija się na uniwersytetach i w ramach pracowni dzieł oświaty Polskiej Akademii Nauk. Na czele ŁUKASZ KURDYBACHA. Pracownia wydaje serie wydawnicze i czasopismo istniejące do dziś „Rozprawy z dziejów świata” W 2000r historycy wychowania utworzyli THE Towarzystwo Historii Edukacji. Skupia badaczy z terenu polski, ma czasopismo „Biuletyn historii wychowania” i ma konkurs na najlepsze prace magisterskie i doktorskie w zakresie historii wychowania pod patronatem? CZESŁAWA MAJORKA. Wśród laureatów prac magisterskich wiele osób robiło doktoraty. Współcześnie za rozwoju waza się rewolucje w terminologii historia wychowania -> historia edukacji (szerszy zakres).

Najważniejsze nazwiska:

1. Uniwersytet Łódzki GRZEORZ MICHALSKI i IWONA MICHALSKA Pisza prace dotyczące czasopiśmiennictwa, czytelnictwa dzieci i młodzieży. Duże konferencje dotyczące czasopism.

2. Uniwersytet Poznański liczne grono między innymi DOROTA ŻOŁĄDŹ – STRZELCZYK, problematyka dziecka i dzieciństwa „Dziecko w dawnej Polsce” obrzędy. Zabawy i zabawki dziecięce. KATARZYNA KABACIŃSKA łącznie z prof. DOROTĄ ŻOŁĄŹ -STRZELCZYK Pracuje nad problematyka zabawek. EDYTA GŁOWACKA-SOBIECH – harcerstwo. Dzieje wychowania w średniowieczu KRZYSZTOF RATAJCZAK.

3. Uniwersytet Bydgoski KRZYSZTOF JAKUBIAK zasłynął z badań nad wychowaniem w rodzinie. Cykl książek pod redakcja prof. KRZYSZTOF JAKUBIAK „Dziecko rodzinie” badania nad rolą kobiety „Partnerka, matka opiekunka. Rola kobiety” pod redakcja prof. KRZYSZTOF JAKUBIAK

4. Ośrodek Krakowski Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Pedagogiczny URSZULA PERKOWSKA, ANDRZEJ KAZIMIERZ BANACH, JULIAN DYBIEC.

5. Toruń WŁADYSŁAWA SZULAKIEWICZ badania nad dziejami historiografii.

6. Kształcenie nauczycieli: CZESŁAW MAJOREK, ANDRZEJ MEISSNER, HENRYKA KRAMARZ, badania nad Komisją Edukacji Narodowej KALINA BARTNICKA, IRENA SZYWIAT, TADEUSZ MIZIA, ŁUKASZ KURDYBACHA

Czasopisma: „Przegląd historyczno oświatowy” „Chowanna”

Twórcy polskiej historii wychowania jako dyscypliny naukowej

STANISŁAW KOT, STANISŁAW ŁEMPICKI, HELENA REDLIŃSKA, ANTONI KARBOWIAK.

KAMILLA MROZOWSKA „pierwszy Adam” historii wychowania. Zastanawiała się jacy badacze byli pierwszymi twórcami historii wychowania.

STANISŁAW KOT

1885-1975

Urodził się w rodzinie chłopskiej na południu polski w miejscowości Ruda. Start edukacyjny był trudny spowodowany:

1. Wysoki odsetek śmiertelności niemowląt

2. Wysoki wskaźnik analfabetyzmu

Ojciec reprezentował grupę mieszkańców posiadających aspiracje. ELITA WIEJSKA potrafili czytać i pisać - ważne znaczenie edukacji. Ojciec jedynym mieszkańcem potrafiącym pisać i czytać był wójtem. Był działaczem ruchu ludowego. Kupował tanie wydania klasyków literatury polskiej. Kot uczył się czytać na tanim wydaniu „Pana Tadeusza”. Kot szybko przejawiał tendencje do kształcenia, był żywy i inteligentny. W wieku 4 lat nauczył się czytać a w wieku 5 lat przeczytał całego „Pana Tadeusza”. Miejscowy proboszcz zachęcił ojca by wysłać Stanisława do szkoły, w której Stanisław się nudził. Po roku zrezygnował. Później znów wrócił. Gimnazjum w Rzeszowie skończył z odznaczeniem, zaangażował się w działalność kółek młodzieżowych i należał do stowarzyszenia……. Inspektor szkolny polecił Stanisławowi kierunki humanistyczne. Rozpoczął studia na kierunki filologii polskiej i klasycznej. WILCHELM BRUCHNALSKI i JÓZEF KALLEMBA – najsłynniejsi profesorowie. Z nimi pracował najściślej. Uzyskał doktorat prace poświęcił postaci Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Kot zdał egzamin nauczycielski i przez kilka lat nauczał w szkołach średnich 1910 roku Kot przenosi się na stale ze Lwowa do Krakowa. Pomagają mu profesorowie lwowscy zdobyć stypendium dzięki któremu wyjeżdża za granice. Po powrocie ze stypendium zastaje go I Wojna Światowa. Aktywnie się angażuje. Działa w naczelnym komitecie narodowym. Udziela się w biurze prasowy, 1918 podejmuje starania o zatrudnienie na Uniwersytecie Jagiellońskim i stara się o habilitacje. Profesorowie niechętne patrzą na polityczne zaangażowanie Stanisława. List do Stanisława o zaprzeczenie swoich poglądów. Stanisław odpisuje profesorom. Kot został dopuszczony do kolokwium habilitacyjnego na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w 1920 habilitacja z dziejów kultury. Utworzona została katedra historii kultury Kot na czele do roku 1933 kiedy to katedra zostanie zlikwidowania w wyniku zmian przepisów o szkolnictwie wyższym. Zasłużył się wyraźnym sprzeciwem przeciwko dyskryminacji młodzieży żydowskiej na uniwersytecie.

Wkład w rozwój kierowanie katedra historii kultury, autor podręcznika historii wychowania ostatnie wydanie w 1924 w 2010 źródła do historii wychowania wraz z albumem ilustracji najlepszy podręcznik do historii wychowania. Z tego podręcznika korzystał LEMPICKI.

Prace naukowe; doktorat na temat Modrzewskiego, praca habilitacyjna wpływ Modrzewskiego na oświatę. Szkolnictwo parafialne, rozwój szkół parafialnych małopolskich, interesowały go losy reformacji w kontekście szkół innowierczych a także kontaktów polaków z kulturą zachodu w dobie odrodzenia. Kot zabiega o utworzenie komisji narodowych jedną kieruje w drugiej funkcja sekretarza. Wydaje czasopismo „Reformacja w Polsce”

Działalność dydaktyczna: Seminaria. 150 teczek prace seminaryjne pisane przez studentów Stanisława Kota. Schematy wykładów, notatniki. Najbardziej cenił prace na seminarium. Udzielał wsparcia najzdolniejszym studentom, wynajdowywał stypendia, znajdował, prace ułatwiał wyjazdy naukowe. Fiszki o seminarzystach. Po wybuchu II Wojny Światowej zaangażował się w działalność polityczna został poproszony o bycie ambasadorem w Moskwie. Chciał jednak wrócić do Polski ale pozostał za granica. Aktywność zdecydowanie mniejsza w latach 60 tych przebyty wylew krwi do mózgu. W latach 50 i 60 podejmowany próby wznowienia podręcznika co się nie udało. W latach 90 wznowienie publikacji książek.

STANISŁAW ŁEMPICKI 1886-1947

Miał ułatwiony start urodził się w rodzinie inteligenckiej ojciec komisarz w starostwie. Mieszkał w Nowym Sączu później we Lwowie. Po skończeniu gimnazjum studiował na Uniwersytecie Lwowskim literaturę polską i klasyczną oraz historię. W czasie studiów otrzymał elitarne styp naukowe im OSSOLINSKICH. Zakład fundował stypendia dla najzdolniejszych studentów kierunków humanistycznych. Po studiach pracował jako nauczyciel przygotowywał prace doktorska wiele uwagi poświecił JANOWI ZAMOYSKIEMU. Łempicki uzyskuje stopień doktora następnie pracuje jako nauczyciel w czasie I Wojny udziela się politycznie habilituje się po I Wojnie światowej praca poświecona Zamoyskiemu jako organizatorowi szkolnictwa. Zachowała się korespondencja miedzy Kotem a Łempickim. Uzyskał własną katedrę 1924 U we Lwowie. Pracował w zakładzie narodowym im OSSOLINSKICH. Pisywał do czasopism. Miał kilka zon i kilkoro dzieci z nimi. W czasie II Wojny Światowej we Lwowie do 41 wykładał na uczelni po kaźni profesorów na wzgórzach….. powrócił do pacy w OSSOLINEUM.

Organizacja badan naukowych : lwowskie oddziały komisji naukowych, powołanie dwóch czasopism pierwszych „Wiadomości z dzieł wychowania i szkolnictwa w Polsce” „Minerwa polska” Stanisław Łempicki wydawał encyklopedie wychowania.

Dydaktyka: Seminaria i wykłady. Nie publikuje podręcznika. Zachowuje się brulion tematy zajęć tematy kolokwiów jedno kolokwium z podręcznika Stanisława Kota.

Łukasz Kurdybacha zdawał wszystko celująco.

Twórczość naukowa; prace o Zamoyskim, „O polskim ideale wychowawczym” o polskich tradycjach wychowawczych. Prace wspomnieniowe „Złote paski” wspomnienia ze szkoły galicyjskiej Wspomnienia ossolińskie. 1923r był redaktorem zbiorowej pracy polskiej oświaty w XVIII wieku w której przedstawiono problematykę wieku XVIII.

WYKŁAD NR 3 – 28 LUTY 2013

-Antoni Karbowiak i Helena Radlińska

A.K (1856-1919) – pochodził z terenu zaboru pruskiego – Wielkopolska, wykształcenie i życie zawodowe na terenie zaboru austriackiego – Kraków, ukończył studia na UJ – wydział filozoficzny, studia zakończone doktoratem – doktorat dotyczył ustaw bursy krakowskiej i Jeruzalem. Przez wiele lat pracował jako nauczyciel, w szkołach średnich na terenie Krakowa ucząc różnych przedmiotów – zdał egzamin nauczycielski. Jednocześnie na wydziale filozoficznym prowadził wykłady z Historii Wychowania, czekając aż powstanie katedra, którą mógłby objąć (1919 powstała). Prywatny docent – nieodpłatnie prowadził wykłady na uniwersytecie. Napisałam ponad 80 publikacji na temat dziejów oświaty. Najsłynniejsza praca „Dzieje wychowania i szkół w Polsce w wiekach średnich” – trzy tomy. W tej publikacji opisał wszystkie typy i rodzaje szkół w Polsce. Opisane są także obyczaje szkolne, programy nauczania, edukacja kobiet, dzieje Uniw. Krakowskiego. Oprócz tego pisał monografie poszczególnych szkół katedralnej. Zajmował się wykształceniem Piastów. Pisał o przywilejach szlacheckich jak wpłynęły na jej mentalność. Drugi element badań ważny – dzieje UJ – ubiory studentów i profesorów; o rektorach; „Obiady profesorów krakowskich” – opisuje jakie to dania były u profesorów w bursach. Napisał też o kobiecie, która podjęła studia na UJ – Nawojka – przebrała się za mężczyznę. Kolejny obszar zainteresowań – czasopisma pedagogiczne – zebrał i opisał wszystkie periodyki jakie opisywały się na ziemiach polskich „polskie czasopisma pedagogiczne”. Interesował go rozwój oświaty polskiej na emigracjach – organizacja szkół – na temat młodzieży polska akademicka za granicą oraz o literaturze pedagogicznej za granicą . Wydawał źródła do dział oświaty, wynajdywał statuty, listy, opatrywał wstępem i przypisami – był edytorem źródeł. Interesowały go problemy związane z tworzeniem bibliografii. A.K. przygotował do druku bibliografie – rękopis. Tam odręcznie spisywał publikacje, szukał wydawcy, ostatecznie dopiero po wielu latach udało mu się wydać fragment tej bibliografii. Karbowiak jest pierwszą osobą, która w Polsce zdobyła habilitację z historii wychowania i szkolnictwa. Pierwszym badaczem, który pisał prace dotyczące głównie dziejów oświaty. Nazywany jest pierwszym profesjonalnym wykładowcą tego przedmiotu. Zabiegał, aby wiedza dotycząca przeszłości była traktowana poważnie przez profesorów i studentów – zrezygnował z udziału w pracach komisji egzaminujących nauczycieli. Suplent – bez egzaminu nauczyciel – tania siła robocza, mieli dużo obowiązków i dostawali najniższe wynagrodzenia. W komisjach zasiadali profesorowie uniwersyteccy. A.K. doszedł do wniosku, że wiedza z HW traktowana jest marginalnie, więc zrezygnował z pracy z komisji. Szukał on zdolnych uczniów, którzy dalej prowadzili badania w tym kierunku. Nawiązał korespondencję ze Stanisławem Kotem - namawiał go do kontynuacji zainteresowania. Po śmierci A.K. jego żona napisała do S.K, by zajął się spuścizną po mężu.

-Helena Radlińska – urodziła się w 1879 roku, zmarła w 1954 roku , ona zajmowała się pedagogiką społeczną –uważana za twórczynię. Przyszła na świat na terenie zaboru rosyjskiego. Zaangażowała się w tajny ruch oświatowy – bojkot szkoły rosyjskiej, prowadzono nielegalne nauczanie domowe. Sympatyzowała z grupą warszawskich pozytywistów, brała udział w strajku szkolnym (1905). Była przez władze carskie zesłana do Syberii. Wykształcenie – w zaborze możliwości ograniczone, przebywając na terenie zaboru kończyła różnego rodzaju kursy – tajne kursy polonistyczne i pielęgniarskie między innymi. Kursy polonistyczne dawały jej uprawnienia nauczycielskie. Przeniosła się na teren zaboru austriackiego – studia wyższe na UJ. Jako specjalność – mediewistykę – o średniowieczu. Studia ukończyła, już w odrodzonej II RP habilitowała się na podstawie pracy „Stanisław Staszic jako działacz społeczny” (1921). Napisała pracą dotyczącą dziejów oświaty pozaszkolnej, dla dorosłych. Wolna Wszechnica Polska – siódmy Polski uniwersytet, uczelnia prywatna, przyjmowano młodszych kandydatów, miała charakter bardziej dostępny, nie było sztywnych kryteriów, i ona tam miała własną katedrą – katedra oświaty pozaszkolnej. W gronie uczniów Aleksander Kamiński, Irena Leparczyk. W późniejszym okresie kierowała katedrą na Uniwersytecie Łódzkim – katedra pedagogiki społecznej. Główne zainteresowania głównie wokół oświaty pozaszkolnej.

MYŚL PEDAGOGICZNA EPOKI ODRODZENIA

-Vives Jan Ludwik – 1492-1540 – był Hiszpanem, wywodził się z rodziny kupieckiej, która pierwotnie wyznawała Judaizm, dopiero później zmienili wyznanie. W rodzinnej Hiszpanii otrzymał wykształcenie scholastyczne – w duchu średniowiecznym. Kontynuował studia na paryskiej Sorbonie. Wyjechał na teren Niderlandów i tam poznał prądy humanistyczne – popierał nową tendencję filozoficzną, humanistyczną, która odcinała się od doby średniowiecznej. Uważany jest za czołowych reprezentantów myśli odrodzenia. Przebywał na Niderlandach jako pedagog praktyk – zdobywał doświadczenie. Jest nauczycielem w bogatych domach, wykłada na Uniwersytecie, Królowa angielska prosi go, by objął pieczę na wychowaniem córki Marii i jest on opiekunem królewny. Efektem tej pracy jest jego praca „O wychowaniu niewiasty chrześcijańskiej” – bo Katarzyna Aragońska chciała uzyskać wskazówki jak córkę wychowywać. W tym dziele niektóre jego poglądy są postępowe, a niektóre mają wydźwięk tradycyjny, pisze o wszystkich etapach – dziecko, panna, narzeczona, żona, wdowa. Znajdziemy rozważania dotyczące stroju i kosmetyków – mazideł. Zaleca skromność w stroju, unikać nadmiernego ozdabiania. Rozważania na temat poszukiwania kandydata na męża – obowiązek scedowany na ojca , Vives piszę by ojciec miał na względzie wybierając go interes córki, a nie swój własny, by brać pod uwagę uczucia i przyszłość córki. Podobnie jak Morus i Erazm jest krytykiem edukacji średniowiecza – praca „Przeciwko dialektykom” – krytyka pozornej uczoności. Najbardziej znany jest z tego, że położył ogromne zasługi na polu uświadomienia łączności pedagogiki z psychologią. Uznawany jest za twórcę podstaw nowożytnej psychologii. Do tej pory różne rozważania psychologiczne, toczyły się w kierunku jałowych, teoretycznych rozważań, czy istnieje dusza, czym jest itd. A Vives powiedział, że go bardziej interesuje jaka ta dusza jest, jakie ma funkcje. Zaczyna pisać o psychologii jako nauce opartej na eksperymencie, obserwacji. Nie metafizyczne rozważania, a poszukiwanie odpowiedzi na konkretne pytania. Vives odwołuje się do zasad działania ludzkiej pamięci. Pisze o pamięci krótkotrwałej, długotrwałej. Te zasady psychologiczne przenosi na teren szkoły – najważniejszym zadaniem nauczyciela jest umiejętność obserwacji ucznia, wysunięci wniosków i zmiany działań. To się przekłada na to, że Vives jest zwolennikiem nowoczesnych metod nauczania i wychowania, charakterystycznych dla epoko odrodzenia. Bazuje na nauczaniu poglądowym – nauka nie ma ograniczać się na nauczaniu książkowym. Zwolennik indywidualizmu w nauczaniu, bo każdy uczeń ma różne zdolności. Zaleca stosowanie metod indukcji oraz używania praktycznego zdobytej wiedzy, uczniowie przyswoili tylko to, co potrafią w praktyce wykorzystać. Bardzo ważną rolę przypisuję nauczycielowi – pojawiają się wątki pedeutologiczne. Nauczyciel ma pojąć wiedzę na temat psychofizycznego rozwoju dziecka, zdolny do obserwacji i ma mieć cechy nauczyciele idealnego – nienaganne zachowanie, doświadczenie metodyczne, wiedza fachowa. Vives chciał, by zawód nauczyciela był doceniany przez władze państwowe- by mieli godne pensje, ale nie za wysokie, by nie przyciągać ludzi bez zamiłowania do tej pracy. Uważa, że wychowanie to ważny proces społeczny, w który powinni się zaangażować :szkoła, rodzice, uczniowie. Chce by moment pójścia dziecka do szkoły nie był momentem kiedy dziecko całkowicie wychodzi spod wychowawstwa rodziców – więc chciał by szkoła była w każdej gminie, by mogła mieszkać w domu rodzinnym ucząc się – wtedy szkoła i rodzina mogą współpracować. Podjął też problem wyboru właściwego miejsca na szkołę – pisze bardzo szczegółowo na ten temat, w jakim miejscu powinna się znajdować – nie powinno być miejsce szczególnie ruchliwe, ale nie zbyt odludne; musi być to miejsce, w którym będzie park do rekreacji, do ćwiczeń fizycznych; musi być dostęp do pożywienia świeżego; opisuje jak powinien wyglądać budynek szkolny (jasny, przestronny). Wiele mówi o selekcji uczniów, by do zdolności dostosowywać nauczanie, chciał by nauczyciele mieli możliwość wymiany doświadczeń – konferencje nauczycielskie. Jeśli chodzi o język nauczania to jest zwolennikiem nauczania w języki ojczystym, ale uważa, że powinno nauczanie występować w języku łacińskim. Jest przeciwnikiem stosowania kar fizycznych, od nauczycieli wymaga bezwzględnej łagodności. System nauczania – 8-9 letni okres nauki przygotowawczej podczas której ma się zgłębiać języki starożytne, dopiero potem zalecał nauki konkretnych przedmiotów. Koncepcje Vivesa rozprzestrzeniły się na całą Europę – czytało go się. Dużą rolę przypisywał wychowaniu i szkole – dopiero proces nauczania i wychowania powoduje, że młody człowiek jest w stanie osiągnąć pełnię swojego człowieczeństwa. Zwraca uwagę rodziców i opiekunów, że każde dziecko posiada różne cechy, które wpływają na to jak szybko się uczą (jedni przyswajają szybko, drudzy wolno, jedni często muszą odpoczywać, inni rzadko) – wskazuje to na poparcie INDYWIDUALNEGO nauczania. Zwraca uwagę na pamięć, zdolności kojarzenia. Mówi o tym, że dziecko powinno wysyłać się do szkoły na próbę – nie wszyscy muszą się kształcić.

-Szymon Marycjusz – Szymon Marcyki – żyjący w wieku XVI – z pochodzenia mieszczanin, odrodzenie- okres kiedy dochodzi od próby sił, grupy próbują wyegzekwować, że otrzymanie posady nie będzie zależne od bogactwa, ale od wykształcenia. Pochodzi z Pilzna. Jego nazwisko to odpowiednik łacińskiego słowa kociołek, ale też Czystochlebski. Jego ojciec był dość mieszczanina, stać go było na wysłanie na studia na Akademię Krakowską. Szymon Marycjusz opłacił całość czesnego. Na uniwersytet zapisał się w wieku lat szesnastu. Na wydziale filozoficznym kończy studia, najpierw bakalariat potem magister. Studiując, pracuje w szkole św. Jana, a potem po skończeniu studiów wykłada na uniw., wykłada literaturę klasyczną, jest niezadowolony z atmosfery na Uniw., bo dominuje scholastyka, zamyka się na prądy odrodzenia. Jednak Marycjusz zawiera znajomości z reprezentantami rodów zamożnych – Herbsów i Kmitów – zostaje nauczycielem synów tych rodzin – umożliwia mu to podróżowanie z nimi za granicę, zdobywa doktorat w zakresie prawa we Włoszech. Marycjusz liczył na to, że gdy wróci do kraju, gdy przedstawi ten dyplom i w tedy poprawi się jego sytuacja i mianują go na profesora prawa. Wprowadzono jednak zakaz nostryfikowania dyplomów zdobytych za granicą. Postanowił z pracy na uniwersytecie zrezygnować, był ceniony przez studentów, więc oni protestowali, ale nie zmieniło to jego decyzji. Zupełnie zmienił styl swojego życia, został sekretarzem jednego z biskupów, stał się posiadaczem ziemi– stał się osiadłym szlachcicem. Chcąc przelać swoje doświadczenie na papier, wydaje dzieło „O szkołach czyli akademiach. Ksiąg dwoje”. Niektórzy badacze uważają, że ta praca była próbą odreagowania własnego zawodu, ale inni zwracają uwagę, że jest to projekt szkolnictwa wyższego – jego niezgoda na poniżenie zawodu nauczyciela. Jest uważane to dzieło za pierwszą samodzielną pracę pedagogiczną w Polsce – czyli na podstawie doświadczeń, przedstawia własny autorski projekt jak zreformować oświatę. Chodzi mu o poprawę sytuacji nauczycieli – projekt poprawy dydaktyki i metodyki na Uniwersytetach. Jest zwolennikiem silnej władzy króla, ale ma być oparta na tym, że król broni praw wszystkich praw swoich poddanych. Szkolnictwo i wychowanie uważa za podstawę do rozwoju społeczeństwa (szkoła- pole uprawne). Jest zwolennikiem szkoły świeckiej, zarządzanej przez państwo. By kościół utrzymywał szkoły, ale by państwo nimi zarządzało. Marycjusz proponuje powołanie specjalnych komisji, które mają nadzorować dawanie stopni naukowych, układanie programów nauczania. Krytykował stosunek Polaków do edukacji, nie wierzą w siebie i w to co mogliby osiągnąć za pomocą edukacji. Ukazuje fatalny stan szkolnictwa w Polsce, na tle innych krajów. Szlachta nie garnie się do nauki, szkolnictwo opanowane przez kler, który nie działa dobrze. Krytykuje modę na wychowanie dworskie i wyjazdy na studia za granice. Wychowanie dworskie – szkoła obłudy i zazdrości, a wyjazdy za granicę – promuje postawy kosmopolitycznego, niweluje postawy patriotyczne. Jest zwolennikiem, by kariera zawodową każdego zależała od wykształcenia, a nie od pochodzenia. Żąda, by prawo do zajmowania ważnych stanowisk w państwie mieli tylko absolwenci Akademii Krakowskiej. Jest zwolennikiem podniesienia pozycji społecznej nauczycieli i wynagrodzeni. Chce zrównać nauczycieli z szlachtą. Jako najbardziej dramatyczny przykład , że oświata nie jest ceniona – lepiej wynagradza się koniuszy niż nauczycieli. Mówi, że praca profesorów powinna być doceniana, bo jest zbyt ciężka, bo powoduje przedwczesne starzenie się i osłabienie organizmu. Druga księga to projekt reformy – Marycjusz proponuje 2 typy szkół : miejskie i publiczne, czyli gimnazjum. Szkoły miejskie mają być finansowane przez kościół i mają przygotowywać młodzież do szkół publicznych, a te szkoły publiczne to nic innego jak uniwersytecie. Odnośnie do metod, które poleca nauczycielom, odwołuje się do humanistycznych metod nauczania, piszę, że z rożnymi uczniami można osiągnąć różne efekty. Nauczyciel musi być dydaktykiem i metodykiem, musi wiedzieć jakie metody wybrać, aby osiągnąć sukces dydaktyczny. Próbuje sobie odpowiedzieć na pytanie kto jest dobrym profesorem na uniwersytecie? Podeszły wiek i siwe włosy nie stanowią, że ktoś jest dobrym profesorem, a stanowią wiedza i umiejętność jej przekazania, uważa, że powinni się specjalizować w jednej dziedzinie. Prof. Uniwersytecki nie może być wybitnym uczonym, ale też musi mieć zdolności pedagogiczne. Odróżnia dobrych uczonych od dydaktyków i mówi, że nie wszyscy posiadają te dwie cechy. Najlepiej ci, którzy mają o czym mówić i wiedzą jak to robić. Każdy wykład powinien mieć jasną konstrukcję. Każdy profesor musi mieć pewne kwalifikacje moralne – musi być uczciwy. Uważa, że każdy nauczyciel powinien być osobą zaangażowaną w życie społeczne. Postuluje też, by na uniwersytecie w Krakowie zmniejszyć liczbę profesorów. Skupia się na studentach, kieruje do nich swoje wskazania.

WYKŁAD NR 4 – 7.03.2013 R.

Pedagogika ignacjańska – jezuicka

-Kościół po reformacji przystąpił do kontrreformacji. Trzy filary:

1. Sobór trydencki – 1545-1563r. tam zostały wypracowane najważniejsze zasady uzdrowienia sytuacji w kościele.

2.Zakon jezuitów – Ignacy Loyoli – przyjmuje się, że jezuici stali się zbrojnym ramieniem papieża, na polu edukacji próbowali odzyskać wpływy utracone przez Watykan. Od momentu swojego powstania do kasaty (1773) zakon zmonopolizował szkolnictwo na poziomie średnim, chciał przejąć szkoły wyższe. Szkoły jezuickie zwane były kolegiami, unikali określenia gimnazjum, chcieli odróżnić swoje szkoły od szkół innowierczych. Ich szkolnictwo było tak zorganizowane, że cieszyły się dużą aprobatą- były bezpłatne, przyjmowali wszystkich chętnych niezależnie od religii i pochodzenia społecznego. Słynęli z dbałości o rozwój fizyczny, ogromna dbałość o naukę łaciny. Szkoły były atrakcyjne, bo oferowały teatr szkoły, sodalicje mariańskie. W konkurencji między jezuitami a szkołami innowierczymi wygrali jezuici. Szlachta polska nie wyobrażała sobie kształcenia swoich dzieci w innych szkołach. Część szlachty sabotowała działalność Komisji Edukacyjnej, która chciała wprowadzić zmiany. Jezuici próbowali wyeliminować kary fizyczne, jednak zależało im na dyscyplinie, odwoływali się do ambicji uczniów – uczniowie byli dzielenie na dwie grupy – grecką i rzymską, te dwie grupy rywalizowały, zbierały punkty za dobre odpowiedzi i były przydzielane nagrody. Dodatkowo jezuici odwołując się literatury klasycznej w każdej klasie można było zdobyć tytuł najlepszy tytuł, trudno było go dostać i otrzymać, ponieważ bardzo walczyli o te tytuły. Nie dało się jednak kar fizycznych wyeliminować, bo niektórym nie da się przemówić do ambicji. Gdy trafiali na opornego ucznia, wynajmowali świeckiego człowieka-korektora.

Podstawą funkcjonowania szkolnictwa jezuickiego był ściśle określony zbiór zasad- ratio studiorum, wydane w 1589 roku. Stanowiły podstawę funkcjonowania całego systemu opiekuńczego, wychowawczego jezuitów – to sprawiało, że to szkolnictwo funkcjonowało bez zarzutu. Kładli duży nacisk na wychowanie moralne, było to szkolnictwo bardzo popularne i stali na wysokim poziomie, ale , że Jezuici byli zamknięci na nowe nurty w nauce, szkolnictwo zaczęło podupadać – widać regres rozwoju tego szkolnictwa. Zaczęli orientować się, że przestali być bezkonkurencyjni, pojawienie się pijarów pobudziło Jezuitów do wprowadzenia reform, ale dotknęła ich kasta. Jezuici w Polsce pojawili się 1564 roku, zaczęli zakładać pierwsze szkoły, od 1564-1773 zdominowali szkolnictwo. Ignacy Lojol określił kilka podstawowych punktów na którym szkolnictwo miało się opierać (1.W szkole nie tylko nauczanie, ale też wychowanie, które miało dotyczyć sfery religijno-moralnej. Ważne dysputy katechetyczne, msze, ceremonie religijne, jednak unikali przesadnej dewocji. W celu wychowania stosowali teatr szkolny. Dbałość o moralność posunęli się do tego stopnia, że teksty starożytne poddano cenzurze. 2.Bezpłatność nauczania – oficjalnie nie pobierali żadnych opłat, ale było to największy element krytyki tych szkół. 3.Ograniczenie kar cielesnych. 4.Bardzo dobre przygotowanie nauczycieli do obowiązków dydaktycznych i wychowawczych – kształcono ich kilka lat, studia i praktyki pedagogiczne, hospitacje, przygotowanie metodyczne, dydaktyczne, pedagogiczne i psychologiczne. W Polsce poważnym problemem była sytuacja kadr pedagogiczna- nie było Jezuitów, więc nauczali obcokrajowcy – nieustabilizowana kadra. 5.Jeden nauczyciel miał prowadzić klasę przez kilka lat. Uczniowie przyzwyczajają się do jego metod. 6.Urozmaicanie nauki szkolnej – oprócz wykładów, cały szereg różnego rodzaju zajęcia, np. powtórki – repetycje. Były organizowane dysputy, sejmiki, przedstawienia, które miały utrwalać wiedzę zdobytą podczas lekcji tradycyjnych. 7.Przyjmowanie wszystkich chętnych – innowiercy nie musieli uczestniczyć w mszach świętych, ale musieli chodzić na katechizm, ale też na lekcje dotyczące problemów sprzeczności między wyznaniami. Znaczny odsetek innowierców po kilku latach w szkole jezuitów zmieniał wyznanie i przechodził na katolicyzm – stało się też to przedmiotem krytyki).

Sodalicje mariańskie – członków nazywano sodalisami, nie były one przeznaczone dla wszystkich, mogli zostać członkami najlepsi uczniowie, ponad przeciętni, katolickie stowarzyszenia świeckie, podzielone na grupy wiekowe, działały w oparciu na samorząd, miały własny statut, zarząd. Co było celem działania? Prowadzili akcje pomocowe, pomoc słabszym uczniom w nauce, ale też działania charytatywne na terenie miasta. Przyjęcie do sodalicji było największym zaszczytem, a wydalenie z tej sodalicji najgorszą karą.

Jezuici ponieważ przyjmowali biednych i bogatych, dla biednych tworzyli możliwości wsparcia finansowego – zakładali bursy muzyczne, ubogich. Przeznaczone dla synów ubogich mieszczan, szlachty, chłopów. Zapewniały utrzymanie zupełnie bezpłatnie. Z czasem te bursy ubogich postanowiono przekształcić na bursy muzyczne – zdolni uczniowie mogli kształcić się w zakresie muzyki. Po trzech latach nauki mogli zostać jako nauczyciele. Po 6 latach mogli zostać organistami, albo też mogli zostać jeszcze dłużej i wstąpić do zakonu. Te bursy były ważne, że Jezuici zauważyli, że oprawa muzyczna bardzo uatrakcyjnia mszę. Pojawił się przepis , że Jezuitom nie przystoi zajmowanie się muzyką – wynajmowali wychowawców do burs muzycznych.

Ratio studiorum zatwierdzone w 1589 przez Klaudiusza Akwawiwe, ale wcześniej zanim zostało zatwierdzone było w fazie testowania (1586 pierwsza wersja). Miało regulować wszystkie przepisy funkcjonowania szkół. Rozesłano projekt do sześciu największych prowincji, następnie napłynęły wnioski, konkluzje i dopiero w 1589 zostało w ostatecznej wersji opublikowane. Wprowadzenie tych przepisów miało pozytywne i negatywne skutki. Pozytywne – klarowność reguł stosowanych w szkolnictwie jezuickich (przepisy dotyczące egzaminów, podręczników, obowiązków, przyjmowania do szkoły etc.) , czyli panował ład, porządek. Negatywne – brakuje miejsca na inwencje, twórczość, skostniały system, nowe rozwiązania; to przyczyniło się do upadku szkolnictwa jezuickiego w XVII wieku.

Jezuici głownie organizowali szkoły średnie, ale w pewnym momencie jak tu nie mogli już nic więcej zdobyć, chcieli przejąć Uniwersytety, szczególnie te, na których wykładano filozofię. Chcieli przejąć Akademię Krakowską (lektura). Walka między nimi była walką na pióra – pisano pamflety, przemówienia, w których wygłaszali swoje argumenty. Jan Brożek „Gratis” – literatura antyjezuicka – dzieło to jest dialogiem dwóch osób, które rozmawiają o szkołach jezuickich – jeden uświadamia drugiego o wszystkich negatywnych stronach szkolnictwo jezuickiego. W tym dziele bohater dialogu, krytykuje takie elementy jak: rzekoma bezpłatność, rzekomo wysoki poziom nauczania, odwołuje się krytycznie do przechodzenia innowierców na stronę zakonu jezuickiego. Nastąpił zarzut, że źle uczą, skupiali się na nauce łaciny, oparte na modelu Sturma. Podzielił naukę gramatyki na klasy.

Twierdzono też, że zbyt dużo trzymali uczniów w szkołach. Rodzaje szkół zakładanych przez Jezuitów – od XVII wieku zaczęły się pojawiać tzw. kolegia szlacheckie – typ szkoły przeznaczone dla zamożniejszej szlachty, odpowiadały potrzebą edukacyjnym tej warstwie. Chodziło o to, żeby młody człowiek nabywał tam nie tylko wiedzy, ale też ogłady do przebywania na salonach. Szkoła miała odpowiadać pozycji społecznej. Jezuici podchodzili początkowo niechętnie do pomysłu, by zakładać takie szkoły, były tam wysokie koszty utrzymanie takiej szkoły. Ale okazało się, że mentalność szlachecka domaga się połechtania tego szlacheckiego ego i zaczęli uciekać z istniejących szkół – więc zaczęli zakładać Jezuici konwikty – forma bursy, uczniowie chodzą na zajęcia do szkoły normalnej, ale w bursie mają zajęcia dodatkowe dla młodzieży szlacheckiej. Ale z czasem musieli założyć te kolegia szlachecki – osobny budynek, zarząd, bibliotekę, bardzo dobrze wyposażone, sprawiały dobre wrażenia z zewnątrz. Zakładali je od połowy wieku XVIII w dużych miastach : Warszawa, Wilno, Lwów, Poznań, Lublin. Trwała nauka od 7 do 9 lat. Program oprócz przedmiotów klasycznych przewidywał języki nowożytne.

Rozwój szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Po roku utworzyli pierwszą szkołę humanistyczną w Braniewie. Reszta szkół wzorowało się na reszcie tych szkół. Szkoły te miały rozkwit do lat 30 wieku XVII. Popadli w pułapkę przerostu formy nauczania nad treścią. Pobudziło to ich do zreformowania swojego systemu. W celu kształcenia nauczycieli zakładane były seminaria nauczycielskie – do nowicjatu przyjmowali absolwentów szkół średnich – następował dwuletni nowicjat i studia humanistyczny, na których zgłębiano retorykę i poetykę, przygotowywali mowy, deklamacje. Po tych dwuletnich studiach humanistycznych przechodzili do kształcenia się w dziennie pedagogiki, metodyki etc. Edukacja nauczyciela – 18 lat.

Ważnym elementem w szkolnictwie jezuickim był teatr szkolny – wziął się początkowo dodatkowo, żeby uświetnić jakieś święta, wyrastał z tradycji misterium okolicznościowych. Bardzo ważną rolę pełniły w teatrze alegorie, początkowo miały miejsce przed kościołami. Okres rozwoju teatru trwał do 1589. Ratio studiorum wyznaczyło ile aktorów może być na scenie, czy dozwolone są role żeńskie etc. Początkowo jezuici głownie wystawiali tragedie. Od czasu wystawienie ratio studiorum nie mgły odbywać się na zewnątrz, jedynie w środku budynku. O teatrze jezuickim powstały osobne opracowania naukowe, które wykazuję, że teatr stał na wysokim poziomie. Wykorzystywali go do nauczania moralnego. Szkolnictwo jezuickie musiało ewoluować. Loyola myślał, że szkoły te będą kształcić przyszłych członków zakonu jezuickiego.

Dokonali oni twórczego połączenia modelu szkoły humanistycznej i dostosowali go do swoich potrzeb wychowawczych. Głównym aspektem było uatrakcyjnienie nauki. Dużą zaletą szkół jezuickich było posiadanie wykwalifikowanie kadry nauczycielskiej

Pijarzy 1621 – mieli zajmować się ludnością ubogą i organizacją dla niej szkół, więc nikt nie przypuszczał, że staną się oni konkurencją dla szkół jezuickich. Ale z czasem otrzymali od papieża przywilej zakładania szkół średnich , do Polski przybyli w 1642 roku, początkowo zaczęli zakładać tylko szkoły elementarne. Od strony teoretycznej niewiele różniło szkoły pijarskie i jezuicki. Pijarzy byli bardziej otwarci na zmiany. Szkoły pijarskie zmobilizowały jezuitów do zreformowania swojego szkolnictwa. W 1773 nastąpiła kasata zakonu jezuickiego, ale niektórzy z nich działali potem. „Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy”; Stanisław Bednarski „Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce”; o teatrze – Irena Kadulska. Jezuickie kolegia szlacheckie-> Kazimierz Puchowski; „Jezuici a kultura polska”; „Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce”. Pijarzy – Irena Stasiewicz-Jasikowa „Wkład Pijarów do nauki i kultury”.

WYKŁAD NR 5 – 14.03.2013

-Michał Montaigne (XVI wiek – Odrodzenie) – francuski filozof, pisarz, myśliciel. Jest pomostem pomiędzy myślą humanistyczną i praktyką szkoły humanistycznej, zna to z autopsji i poddaje to krytyce. Krytyk wobec scholastyki i szkoły humanistycznej. Przyznaje się, ze jego poglądy tworzą podstawę do koncepcji epoki oświecenia – racjonalistycznych. Jest autorem jednego dzieła „Próby” pisał to przez 10 lal, które wywarło znaczący wpływ na przemianę myśli o edukacji. Uznawany jest za ojca współczesnego sceptycyzmu. On wątpi w swoją wiedzę, to co sam wie o świecie i odcina się od koncepcji bycia wszechwiedzącym. „Świat jest tylko szkołą szukania, nie chodzi o to kto pierwszy dobiegnie do mety, ale kto przebiegnie tą trasę piękniejszą drogą”. Bardziej niż na efekcie końcowym, na ideale skupia się na drodze, która nas do tego prowadzi, nie musi być łatwa, ani szybko przebyta, ale żeby była piękna, bogata w doświadczenia, w refleksje. „Wiedza to rzecz, która wiele waży, dlatego nie jeden załamuje się pod nią” – nie wszyscy nadają się do nauczania i wychowania. Jeżeli ktoś nie jest zdolny do nauki i nie jest zainteresowany wiedzą to nara. „Słusznie byłoby pytać, kto jest lepiej, a nie kto więcej uczony” – liczba zdobytej wiedzy, przeczytanych ksiąg niekoniecznie musi przełożyć się na jakość edukacji. Może ktoś być w szkole kilkanaście lat, a może być gorzej wykształcony niż ktoś, kto ma np. mądrego ojca. Proponuje odcięcie się od idei zapatrzenia się w starożytnych pisarzy, filozofów, modę na erudycję. Uważa on, że ważniejsze jest to, co ktoś z nas sądzi na ten temat, a nie starożytny uczony, mądrzy możemy być naszą własną mądrością. Zgromadzenie wiedzy przypomina mu pszczoły, które zbierają miód z wielu kwiatków. Uważał, że nie należy nikogo zmuszać do nauki, bo nie wszyscy się nadają. M. sprzeciwia się kreowaniu młodych ludzi na mędrców, ponieważ sam wątpi w to co wie, uważa, że małe dzieci wygłaszające koncepcje filozoficzne są śmieszne. Gdyby miał możliwość zadecydowania o tym jaki sposób mówienia miałby narzucić swoim uczniom, to nie byłby to sposób przekonujący. Tylko głos taki, który czegoś poszukuje, a nie, że wszystkiego jest pewny. M. mówi, że celem ostatecznym i głównym jest kształtowanie dobrego człowieka, poznawanie dobroci, twierdzi, że wiedza jest szkodliwa dla tych ludzi, którzy nie mają prawdziwego poznania dobroci.

„Próba” była jedynym znaczącym dzieła M. Zostało podzielone na trzy księgi i miało łącznie 107 rozdziałów, w których M. odnosił się do różnych kwestii życiowych. Nie można tego dzieła zakwalifikować do żadnego gatunku literackiego – powieść, traktat filozoficzny, naukowy. M. jest piewcą wolności człowieka, przeciwnikiem wszelkich ograniczeń, które człowiek może spotkać na swojej drodze. Bardzo często mówi :”Największa na świecie rzecz, to należeć tylko do siebie”, przeciwnik konwencji społecznych, elementów życia w społeczeństwie, które sprawiają, że stajemy się zależni od innych czynników. Najbardziej niepokoją go te ograniczenia, które ograniczają niezależność ludzkiej myśli. M. próbuje się odcinać od tych wszystkich elementów, które mogą człowieka ograniczać – próba rozwiązania konfliktu między tym co indywidualne, a tym co społeczne. M. jest z jednej strony humanistą, bo wykształcony jest w szkole humanistycznej (żyje w wieku XVI), ale jest wobec tego humanizmu bardzo krytyczny „Nic nie jest bardziej według Platona, niż według mnie samego” , nie pochwala zasłaniania się autorytetami, co zwalnia z samodzielnego myślenia. Jego życie przypada na okres burzliwy w dziejach Francji – wojny religijne, rzecznik pacyfizmu, sformułuje zdanie: „Nie ma na świecie doskonalszej formy nienawiści, niż ta, którą można zaobserwować między chrześcijanami”.

Podstawowe tezy pedagogiki humanistycznej: odkrywa dorobek antyku – filozofię, literaturę; nadaje szkolnictwu kierunek językowy, retoryczny, filozoficzne, inne przedmioty dyskryminowane; zwraca uwagę na indywidualne uzdolnienia uczniów; konieczność wycofania kar fizycznych; wprowadzenie języka ojczystego do nauczania; krytykuje się monopol światowy Kościoła i proponuje się ograniczenie wpływu Kościoła na oświatę, ale nie głosi się całkowitej izolacji Kościoła; wzmianki o edukacji kobiet; nacisk na rozwój strony fizycznej; nawoływanie, aby oświata była świecka; pojawia się pomysł na to, żeby szkoła była „domem radości”;

W praktyce wyglądało to inaczej, program nauczania skupił się za bardzo w kierunku językowym. Przedmioty matematyczne, przyrodnicze były spychane na dalszy plan. M. miał sposobność to wszystko obserwować, sam jako uczeń i jako człowiek dorosły obserwując edukację innych osób. W szkołach humanistycznych forma stała się ważniejsza niż treść. Ze szkół mieli wychodził mówcy, pisarzy etc. Nie przewidywała, że potrzeby społeczne są zupełnie inne. W okresie kiedy żyje i tworzy M. rozpowszechnia się kultura i literatura narodowa. Najbardziej znanym reprezentantem jest Franciszek Rabelais. W dwóch dziełach zamieścił zjadliwą satyrę na szkołę średniowiecznej. M (1533 – 1592) obserwuje jak teoria nie przekłada się na praktykę. Jego dziadek był kupcem, który nabył zamek. Rodzina osiągnęła solidną pozycję społeczną. Ojciec jako żołnierz brał udział w wojnach włoskich i na terenie Włoch zetknął się z ideami humanistycznymi, po powrocie do kraju kiedy rodzi mu się syn postanawia wychowywać go właśnie w tym duchu. Do 6 roku życia M. przebywał w domu rodzinnym i wspomina jak ojciec uczył go języków obcych – do nauki łaciny wynajął Niemca, który nie potrafił mówić po francusku, nauczył się władać łaciną. W wieku 6 lat poszedł do szkoły. Wspomina jak ojciec nauczył go greki – ojciec skonstruował specjalne kostki do gry z greckimi literami i bawili się w układanie wyrazów. Został oddany do jednej z najlepszych szkół, ten okres edukacji wspomina bardzo źle, ze względu na różnicę wieku z kolegami oraz rygor panujący w szkole. M. skończył studia prawnicze, odbył wiele podróży, ostatecznie osiadł w rodzinnym mieście, pełnił ważne funkcje.

Charakterystyka poglądów: krytyczny wobec szkoły scholastycznej, humanistycznej. Burzy wszelkie autorytety, powoływanie się na nie. Domaga się, żeby w nauczaniu najważniejsze były rzeczy, a dopiero po rzeczach słowa, odrzuca kierunek językowy, na rzecz kierunku praktycznego, realnego. Krytykuje wszystkie wynaturzenia, które miały miejsce w szkle średniowiecznej i humanistycznej, opisując szkołę nazywa ją miejscami kaźni, nauczycieli nieprzystosowanych, stosujących przemoc, używa wielu pejoratywnych określeń. Dodaje dwa ważne hasła - samowychowanie i samokształcenie. Uczniów wzywa do samodzielnej pracy, a nauczycieli, żeby przestali odgrywać rolę mentora wszechwiedzącego, żeby pozwolili na samo działania i jedynie to obserwowali. Kieruje apel, by nie uczyć się na pamięć, żeby oddawać się refleksji – mówi, że smutna wiedza jedynie książkowa. M. mówi też, że ponieważ każdy z nas jest indywidualnością najlepsza by była edukacja prywatna. Bo jeden nauczyciel nie jest w stanie stosować metod dobrych dla wszystkich. Mówi, że wychowanie powinno być zgodne z naturą, przyrodą. M. jest przeciwnikiem kar fizycznych, zaleca stanowczą łagodność, wyraźnie widać, że wpłynie na koncepcje Johna Locke. Nauczanie proponuje całkowicie podporządkować wychowaniu, by człowiek stał się dobrą jednostką, a nie ile wiadomości uda nam się w tym procesie przekazać. Tworzy koncepcję nowej, świeckiej moralności; moralność nie musi łączyć się z religijnością. Głosił , że zajmowanie się nauką wymaga zaangażowania, nie zdobędzie jej ten, kto będzie ją traktował powierzchownie. M. mówi „Uczeń tak naprawdę tylko to umie, co potrafi wypowiedzieć własnymi słowami” a propo tego, żeby nie uczyć się na pamięć. U M. pojawia się zjawisko plastyczności w wychowaniu – im młodsze dziecko, tym jest bardziej plastyczne, można je urobić w kierunku, który chcielibyśmy zrobić –„Niechaj będzie zdolny czynić wszystko, ale niechaj chce czynić tylko to, co dobre”. Pojawiają się u niego rozważania o moralności, duszy, wyższych celach wychowania. Bardzo ważne jest dla niego, aby każdy w rozwoju duchowym miał określony cel. Jest przeciwnikiem karania dzieci, wiele uwagi zwraca na kary stosowane przez rodziców, mówi, że karanie kiedy rodzic jest w ataku gniewu to jest to przemoc i należy się temu przeciwstawić. Przeciwnik wszelkiego przymusu w wychowaniu. Zwraca uwagę, że miłość rodzicielska powoduje, że człowiek bardzo się zmienia, co powoduje konflikty między tymi ludźmi którzy dzieci mają i tymi, którzy nie mają. Wiele pisze o właściwych relacjach dzieci i rodziców, uważa, że powinna opierać się szacunku, a nie na przyjaźni. Mówi dużo o tym, że rodzice nie zwracają uwagi na najważniejsze wykroczenia. Przesadnie troszczą się o inne kwestie, a to co powinno się wypleniać nie sądzą, że jest to niepokojące, ma tu na myśli kłamstwo i upór. M. mówi, że bardzo często widzi, że rodzice traktują małe dzieci jako źródło rozrywki. Nie wolno małego dziecka traktować jak zabawki, z której potem rezygnujemy – karygodne jest uchylanie się od opłacania starszych dzieci. M. uważa, że rodzice nie są najlepszymi wychowawcami, a zwłaszcza matki, bo nie potrafią być stanowczą. Wyraża się o kobietach bardzo sceptycznie – matki są czułe, ulegają presji. Uważa, że należy wyszukiwać nauczyciela, bo rodzice są zbyt łagodne. Twierdzi, że wychowanie dziecka to nie jest tylko obowiązek rodziców, ale i państwa. Najważniejszy efekt tych procesów jest wykształcenie w uczniu samodzielnego osądu. M. wywiera znaczący wpływ na Johna Locke i na Jana Jakuba Rousseau. Nie jest zwolennikiem poszukiwania na siłę w dziecku talentów.

„Wątpienie bardziej niż wiedza przypada mi do smaku”.

Rozdziały dotyczące wychowania dzieci pisze na zamówienie dla kobiety, która spodziewa się dziecka.

WYKŁAD NR 6 – 21.03.2013

Jan Jakub Rousseau – filozof reprezentujący epokę Oświecenia (1712 rok ur); postać kontrowersyjna, przełom myśli pedagogicznej, teoretyk, nie posiada doświadczenia w wychowaniu dzieci, krótki epizod w wychowaniu dwójki dzieci , nie był to czas najlepszy, nie osiągnął sukcesów wychowawczych, ale był to bodziec do napisania dzieła „Emil, czyli o wychowaniu”. R. nie sprawdzał się jako praktyk na polu rodzinnym, pozostawał w nieformalnym związku z Teresą, urodziło mu się pięcioro dzieci, które oddawał do przytułku. Wiek XVIII przeszedł do historii pod nazwą wieku podrzutków. Podrzucanie dzieci stało się ogromnym problemem społecznym. Pisząc dzieło absolutnie nie traktował tego dzieła jako poradnika dla rodziców i nauczycieli. On wyraźnie mówił, że jest to traktat filozoficzny, w którym on przedstawia główne idee. Był przeciwny, aby ktokolwiek traktował to dzieło jako poradnik wychowawczy – nie był zachwycony, gdy ktoś to dzieło traktował w ten sposób. Dzieło to wzbudziło ogromny zachwyt, ale też wiele kontrowersji.

Życiorys: J.J.R. urodził się w Genewie. Ojciec z zawodu zegarmistrz, ale miał inną pasję, postanowił zostać nauczycielem tańca. Był człowiekiem nieodpowiedzialnym i niezdatnym do tego, by zaopiekować się swoim synem. Matka R. zmarła tuż po porodzie. Ojciec z obowiązku wychowywał syna w duchu wieku XVIII – dawał do opieki krewnym. W wieku 15 lat R. postanowił opuścić Genewę i prowadzić życie samodzielnego. Spotyka wiele osób, które udzielają mu pomocy. Kilkakrotnie zmienia wyznanie. Podejmuje różne prace: sekretarz, lokaj, nauczyciel muzyki, grawer. Spotyka Panią Devarence i w jej domu spędził dużo czasu, przeczytał wiele książek. Po opuszczeniu jej domu podejmuje dalsze prace. Prowadzi życie tułacze, o ile znajdzie protektora to wiedze mu się dobrze, jeśli nie jest ciężko. R. wypływa dosyć późno na arenę międzynarodową – francuska akademia ogłasza konkurs „Czy odrodzenie sztuk i nauk przyczyniło się do poprawy obyczajów?” w 1750 roku, większość prac była oparta na tezie, że jak najbardziej, że wraz z rozwojem cywilizacji ludzkość poprawiła swoje obyczaje. Tylko jedna praca przedstawiała inne ujęcie tego tematu – praca R. , że ludzkość była szczęśliwa tylko, kiedy nie było otoczki cywilizacyjnej, która człowieka demoralizuje. Ta kontrowersyjna teza, ubrana w piękne słowa sprawiła, że stało się o nim głośno. Ta koncepcja, że człowiek jest tylko szczęśliwy na łonie natury przeniesie na karty „Emil, czyli o wychowaniu”. R. wyznaje sentymentalizm, filozofię uczucia. Jest twórcą poematu sentymentalnego „Nowa Heloiza” . Dzieło zaczyna od „Wszystko co wychodzi z rąk Boga jest dobre i wszystko ulega degradacji w rękach człowieka” – każdy człowiek rodzi się z natury dobry, a później cywilizacja i kontakty z innymi ludźmi jest w stanie go zdetronizować.

Znaczące cytaty z „Emil, czyli o wychowaniu”: „Wychowanie dzieci jest specyficznym rzemiosłem, w którym trzeba umieć tracić na czasie, aby wygrać na nim” – R. jest przeciwnikiem jakiegokolwiek przyspieszania pewnych okresów rozwojowych – jeśli dziecko potrzebuje jeszcze trochę czasu, aby zostać w danej fazie to należy na to pozwolić.

„Wielu szuka w dziecku człowieka, a należy myśleć o tym czym jest dziecko, zanim stanie się człowiekiem” – zerwanie z przeświadczeniem, że dziecko jest ot miniatura dorosłego człowieka. Odkrywa jakby dzieciństwo. Mówi o tym, że dzieciństwo rządzi się swoimi prawami.

„Chodzi nie o to, aby dziecku przeszkodzić umrzeć, ale nauczyć je żyć” – R. uważa, że wychowanie izolujące, które nie pozwala zmierzyć się z realiami jest złą metodą, trzeba pozwolić, by wychowanek nauczył się życia.

„Raz mówimy o dziecku geniusz, a raz głupieć” – za każdym razem się mylimy, bo dopiero odkrywamy w dziecku potencjał, nie jest on jeszcze zdefiniowany.

„Nie uda wam się nigdy stworzyć mędrców, jeżeli wcześniej nie stworzycie urwisów” –każdy okres rozwojowy ma swoje cechy charakterystyczne i nie można oczekiwać, że dziecko będzie zachowywało się jak stateczny dorosły.

Wychowywać się naturalnie to nie jest hasło, żeby wszyscy ludzie porzucili swoje domu i powrócili do życia w ziemiankach. Bardziej mu chodzi o to, by ludzie uniezależnili się od elementów cywilizacji, które ograniczają ludzką wolność. Dostrzegał zagrożenie, że ludzie pod wpływem cywilizacji i kultury nie są sobą, przyjmują pewne maski, konwencje. – R. zwolennik wychowania naturalnego, pedagogiki uczucia serca.

Cel wychowanie wg. J.J.R. – celem wychowania jest wychowanie człowieka, nie szlachcica, nie chłopa, lekarza, nauczycie, to nie ma być człowiek przeznaczony do określonej grupy społecznej. Sprzeciwia się wychowaniu zawodowemu, utylitarnemu. Wychowanie ma opierać się na zrozumieniu dzieciństwa i całej odrębności, która dzieciństwu towarzyszy. Wyraźnie podkreśla, że każdy okres rozwojowy ma swoje prawa. R. postuluje, by ograniczyć wpływ na oddziaływanie wychowawcy na wychowanka. R. uważał, że wychowawca jest jak lekarza, który tylko leczy jak pojawia się zagrożenie. Wychowawca miał towarzyszyć wychowankowi, ale nie ingerować, nie ograniczać. Od R. niby wywodzi się pedagogika bezstresowa. Emil jest konstrukcją fikcyjną, a R. nie był wychowawcą Emila. Emil nie powstał na bazie doświadczenia joł ! Wychowawca ingeruje pośrednio – wyłania się nowa wizja wychowawcy.

Pedagogika naturalna – wychowywanie na łonie natury. Wychowanie ma na celu jak najdłuższe izolowanie Emila od wpływów cywilizacji. R. ze swoim wychowankiem zamieszkują w domku w lesie, przez pierwsze lata swojego życia poznaje niewiele ludzi, ten krąg jest ograniczony. R. wypowiada zdanie „Jedyne do czego należy przyzwyczajać dziecko, to zupełny brak jakichkolwiek przyzwyczajeń”.

Etapy rozwojowe w Emilu (podzielone na 5 ksiąg, 5 księga poświęcona jest wychowaniu idealnej żony dla Emila)

1.Niemowlęctwo – do 3 roku życia

2.Dzieciństwo – do 12 roku życia

3.Chłopięstwo o- do 15 roku życia

4. Młodzieńczość – od 16 roku życia do momentu zawarcia związku małżeńskiego.

1.W tym czasie najważniejsza jest rola rodziców. R. propaguje, żeby rodzice zwracali uwagę na zachowanie równowagi między potrzebami dziecka, a możliwościami zaspokojenia tych potrzeb. Ograniczyć różnego rodzaju zachcianki, nie wyręczać dziecka w zaspokajaniu tych potrzeb, które może samo zaspokoić. I nie dopuścić, by dziecko stało się małym tyranem – które terroryzuje płaczem. Dzieci bardzo szybko zdają sobie sprawę z tego, że płacz jest najlepszą bronią jaką dysponują w tym okresie i jeśli rodzice pozwolą na to, to będą nadużywać. Nie pozwalaj by Twoje dziecko wymagało wszystkiego od innych. Uważa, że nie wolno ustępować niesłusznym żądaniom i pretensją ze strony dziecka, a z drugiej strony mówi, że dziecko powinno mieć jak największą swobodę poruszania, poznawania etc. Mówi, że nie trzeba uczyć na siłę dziecka niczego np. chodzenia. Dziecko, które będzie miało swobodę aktywności – potłuczone, ale wesołe.

2.Ważny etap, na który R. zwraca szczególną uwagę, bo tu nie tylko rozwijają się siły dziecka, ale także świadomość. Jest to etap fundamentalny dla pozostałych okresów rozwojowych. Nie należy tego przyspieszać – dziecko powinno jak najdłużej dojrzewać w dzieciństwie. Utrzymywać nadal równowagę między pragnieniami a możliwością zaspokajania. Wrodzenie w dziecko samoograniczenia i do świadomości, że nie wszystko można zdobyć. Jest to jego zdaniem okres niebezpieczny – wtedy kiełkują wady charakteru, mówi, że trzeba je wychwycić i zneutralizować. R. daje wskazówkę jak traktować takiego wychowanka – opisuje sytuację, w której Emil się zdenerwował – R. popatrzył na niego i stwierdził, że trzeba wezwać lekarza i albo się uspokoi i jest zdrowy, albo położy się do łóżka, bo jest chory.

3.Etap nastawiony na kształcenie intelektualne, bo R. uważał, że do 12 roku życia Emil nie musi się uczyć niczego. Żadnej nauki książkowej, lekcji. Nie zmuszał go, by ten nauczył się czytać i pisać. Uważał, że pobudki do nauki czytania i pisania powinny zrodzić się w Emilu same – raz w tygodniu Emil otrzymywał od sąsiadów zaproszenia na herbatkę, spotkanie no i nieumiejętność czytania sprawiała, że nie zawsze na czas dowiadywał się kiedy jest to spotkanie, bo nauczyciel mówił, że nie ma czasu, by mu to odczytać - więc sam postanowił się nauczyć czytać. R. jest przeciwnikiem nadmiernego czytania książek. Pozwolił przeczytać tylko jedną książkę „Robinson Cruzoe”. Przewiduje dla Emila kształcenie polegające na aktywizowaniu samodzielnego myślenia, zadawania pytań, szukanie odpowiedzi, jest przeciwnikiem autorytetu – bo autorytet może nas w jakiś sposób ograniczać. Wykształcenie ogólne : E. uczy się języków, ale jednocześnie R. chce, aby jego wychowanek opanował rzemiosło – zaleca stolarstwo, ponieważ twierdził, że jest to rzemiosło czyste. Chce, aby wychowanek miał praktyczne przygotowanie, bo zapewnia mu to równowagę w świecie , ma fach w ręku. R. dąży do ideału, by Emil potrafił pracować jak chłop, a myśleć jak filozof.

4.W człowieku odzywają się emocje i uczucie. Etap szczególnej wrażliwości na samego siebie i innych ludzi. Należy otwierać wychowanka na szersze kontakty z innymi ludźmi – Emil zaczyna chodzić do teatry, koncerty. Moment na przyzwyczajanie go do społeczeństwa obywatelskiego. Tutaj dopiero powinna być zaczynana nauki historii i religii, ale nie w kierunku konkretnej wiary. Jest to ważny etap ze względu na emocje. Pociągając za odpowiednie sznurki można osiągnąć ten efekt, którego się chce. Jest to moment, żeby stosunek między wychowawcą i wychowankiem został ugruntowany. Do tej pory wychowanie było organizowane przez wychowawcę – wychowanek nie miał świadomości. Wychowanek ma teraz stanąć na własnych nogach.

Zofia – idealna żona dla wychowanka. Kobieta ma być: posłuszna, uległa, łagodna, podobać się, znać się na robótkach, przygotowana do wychowania dzieci, pełnienia roli w życiu męża, mądra żona to plaga dla męża, uroda jednak przemija. Zofia powinna wiedzieć, że kobieta jest po to, by podobać się mężczyznom. Wychowanie kobiet powinno mieć na względzie mężczyznę i jego potrzebę. Kobiet nie należy rozpieszczać, zaleca się ćwiczenia fizyczne. Kobiety należy przyzwyczajać do pracy i posłuszeństwa. Kobieta musi się nauczyć cierpieć i znosić niesprawiedliwość. Kobieta ma znać się na gospodarstwie domowym. R. podkreśla, że niewykształcona kobieta nie będzie dobrą matką.

Cel wychowania: wychować na człowieka dobrze wychowanego czyli zachowanie nienaruszonego rozsądku i zdrowego serca.

Pedeutologia – kto powinien wychowywać? Najlepiej ojciec, ale gdy nie może szuka się wychowawcy. „Nauczyciel to jest zawód na tyle szlachetny, że nie godzi się wykonywać go za pieniądze”. Co jest najważniejsze w wychowawcy ? „Lepszy jest rozsądny i gorliwy, a niezbyt utalentowany wychowawca, niż utalentowany wychowawca pozbawiony gorliwości”. Wiek ? Wychowawca nie powinien być zbyt młody, ani zbyt stary. Wiek umiarkowany. W jego opinii dzieci boją się starych ludzi. Przeciwny funkcji nauczyciela i wychowawcy. Wychowawca i wychowanek też powinni być nierozłączni. Wychowawca nigdy nie powinien okłamać swojego wychowanka – jedno kłamstwo zniszczy całą relację. Przeprowadza R. porównanie między wychowawcą a pedantem – nie można powtarzać zdania „a nie mówiłem?” – najlepszym środkiem przypominania o tym, że się coś mówiło, niż udawanie, że się o tym zapomniało. Wychowawca od pedanta różni się tym, że nie przypomina ciągle jakiś zasad, ale próbuje ograniczać te zachowania, by wychowanek mógł zdobywać sam doświadczenia. Końcem pracy wychowawcy jest znalezienie żony.

Czy Emil rzeczywiście jest wolny ? Czy R. faktycznie jest zwolennikiem tej wolności ? Nie, tak nie jest. Wychowanek ma poczucie, że robi zawsze tylko to co chce, ale tak naprawdę robi to co chce wychowawca i co on dla niego zaplanował – marionetka na niewidzialnych sznurkach. R. uważa, że najtrudniej jest kierować małym dzieckiem, bo im starszy tym łatwiej jest opanować jego naturę.

PODSUMOWANIE:

Pedagogika naturalna, sentymentalna – serca i uczucia. Wychowanie negatywne – jak długo się da izolujemy wydarzenia, które mogą mieć zły wpływ. Wychowanie progresywne - z wiekiem dziecka są postępy. Wychowanie indywidualne – odbywa się poza szkołą. Celem wychowania jest to, by wychowanek poznał swoją naturę, możliwości i ograniczenia. Wychowywać trzeba najpierw naturalnie, a dopiero potem społecznie. Ważne jest uświadomienie sobie pracy, R. zwraca uwagę na to, by opanować jakiś fach. Mówi, że kto nie pracuje jest leniem i pasożytem. Uważa się Emila o taką książkę, która upomina się o godność dziecka i wychowawcy. Rousseau w dziele tym zwalcza rutynę i wszelki formalizm wychowania.

Błędy pedagogiczne: eliminacja nauki do 12 roku życia i autorytetu.

Dzieło było palone niejednokrotnie. Wolter nazwał tą książkę „bajdurzeniem głupiej mamki”.

R. odwołuje się do „Próby” Montaigne oraz do koncepcji Locke’a.

Pod wpływem „Emil, czyli o wychowaniu” zaczęła rozwijać się literatura dziecięca.

Sam Rousseau wpływa na ruch nowego wychowania i włoskiego pedagoga Pestalozziego.

WYKŁAD NR 7 – 4 KWIETNIA 2013R.

Szwajcarski pedagog – Jan Henryk Pestalozzi

Pedagog , który żyje na przełomie XVIII/XIX wieku, jest ważny, po pierwsze jest twórcą nowego modelu szkoły elementarnej, zwanej ludową (dzisiejszy odpowiednik podstawowej). Po drugie, bo stworzył nowy układ stosunków interpersonalnych panujących w zakładach wychowawczych (domach dla sierot, placówkach opiekuńczych) jest to model, który panuje do dziś – zerwanie z koszarowym stylem życia, atmosfera zbliżona do atmosfery w domach rodziny. Pestalozzi chciał być jak ojciec dla wszystkich dzieci, którymi się zajmował. Po trzecie P. uważa się za twórcę podstaw pedagogiki socjalnej, czyli takiej, która obszarem zainteresowań obejmuje grupy potrzebujące wsparcia, ale też tego co nazywa się dziś pedagogiką społeczną, czyli troska o środowisko, z którym ta jednostka jest związana. Po czwarte – tworzy organizacyjne podstawy placówek opiekuńczo-wychowawczych . Metodą prób i błędów tworzy te placówki od podstaw i próbuje je wprowadzać. Jest twórcą koncepcji pedagogicznych – opierających się na dwóch zespołach triad. Pierwsza triada – trzy siły, które odgrywają czołową rolę w wych. Człowieka, te trzy siły to głowa – siła intelektualna, serce – siła moralna, ręka – fizyczne zdolności. Powinna być zachowana równowaga pomiędzy rozwojem tych trzech sił. Kolejna triada to triada dotycząca samego procesu nauczania, skupia się on na nauce elementarnej. Po wielu latach prób i błędów (jest samoukiem w dziedzinie pedagogiki) dochodzi do wniosku, że żeby ta nauka elementarna była efektywna musi być oparta na triadzie – liczba, kształt i słowa. Jest zwolennikiem nauki poglądowej – pokazywanie dziecku wszystkiego co chcemy mu opowiedzieć. P. nigdy nie zaczyna od słowa, zaczyna od liczb i od kształtów. Liczba – próba uzmysłowienia dziecku czy rzecz jest jakąś rzeczą unikalną, czy też rzeczą występującą w przyrodzie w nieograniczonych ilościach. Kształt – wszystkie właściwości związane z poznawanym przedmiotem, wysokość, kolory, dotyk, faktura; potem pytania do czego może to służyć. I dopiero po tych refleksjach pojawia się słowo, próba określenia czym może być ta rzecz i odkrycie jej nazwy.. Przeciwnik sztucznego werbalizmu, przeciwnik nauczania czysto teoretycznego.

Jego inspiracja – nie studiował pedagogiki, nie był nauczycielem, więc co go skłoniło? Osobiste przeżycia z dzieciństwa oraz fascynacja znaną książką Rousseau „Emil, czyli o wychowaniu”.

1.Życiorys

2.Twórczość pisarska

3.Aktywność pedagogiczna – placówkach

4.Recepcja jego idei

1.P. Urodził się u schyłku wieku XVIII w zamożnej rodzinie, lekarza, chirurga w 1746r. Szczęście rodzinne nie trwało długo, kiedy był kilkuletnim chłopcem zmarł jego ojciec – rodzina straciła podstawy swojego bytu finansowego. Matka pozostała sama z P. i jego siostrą, nie potrafiła odnaleźć się w tej sytuacji. Miał dziadka, pastora i matka się tam przeprowadziła z nimi. Kiedy żył ojciec pracowała u nich służąca Barbara Szmit – tą służącą ojciec poprosił, by zaopiekował się żoną i dziećmi i to ona się z nimi przeprowadziła na wieś do dziadka. Wywarła ona duży wpływ na jego wychowanie. Duży wpływ miał też dziadek, pastor, który organizował szkółkę ludową na wsi. I tam P. trafia do biedoty szwajcarskiej. Poznaje zupełnie nowe środowisko – jest to dla niego duży wstrząs. Już wówczas ma przeczucie, że chciałby podnieść poziom swoich rówieśników, którym przyszło urodzić się tam. W odpowiednim wieku idzie do szkoły – nie podoba mu się rygor panujący i program nauczania, który jest realizowany, nauczyciele uważają, że nie jest zdolny i nie rokuje żadnych nadziei. Był maminsynkiem, i brakowało mu ojcowskiego wzorca, a także opisuje swoją naukę elementarną. W późniejszym okresie swojej działalności na swoim dziadku, animatorze życia wsi oparł swoją koncepcję nauczyciela elementarnego, który nie ma tylko określonego programu do zrealizowania, ale też ma być animatorem życia jakiejś społeczności, wtedy, kiedy dobrze pozna otoczenie. O błędach szkoły, którą sam skończył wypowiadał się wielokrotnie: wytyka nauczycielom, że nie potrafią zaopatrzyć młodzieży w rzeczy potrzebne do życia typu samodzielność, odpowiedzialność etc.; nęcenie marzeniami o samodzielności społecznej, ale nie dawano im umiejętności do wykonywania jakiegokolwiek zawodu o ! Po skończeniu szkoły podst. i średniej podejmuje studia i studiuje teologię i prawo, ale nie studiuje długo, bo angażuje się w działalność patriotyczną – Szwajcaria przechodzi duże przemiany ustrojowe. Angażuje się w działalność towarzystwa , został za tą działalność wtrącony do więzienia. Po opuszczenia więzienia zrezygnował z nauki. P. postanowił zostać rolnikiem, bo panował wtedy fizjokratyzm. Na drodze realizacji tych pragnień ożenił się i dzięki posagowi żony zakupił coś tam, jakąś ziemię. Tam dokonuje prekursorskiej próby połączenia ideę fizjokratycznej z urzeczywistnieniem swoich koncepcji wychowawczych. Chce założyć zakład wychowawczy dla osieroconych dzieci, które miały zdobywać umiejętności potrzebne do pracy na roli. W placówce Neuhof [nojhow] ,miały przebywać dzieci od 8-15 lat. Dzieci miały tam uczyć się i jednocześnie pracować, przygotowywać się do konkretnego zawodu – połączenie nauki ogólnej z kształceniem zawodowym. P. nie miał wizji nowego modelu szkoły ludowej – on chciał, by ta szkoła ludowa była przygotowaniem do konkretnego zawodu- uczyła pisania, czytania, zawodu. Jednak dochodzi do wniosku potem, że szkoła elementarna jest jedyną szkołą, które dzieci skończą, więc musi to być szkoła, która rozwinie wszystkie umiejętności dziecka – da postawy do samokształcenia – musi mieć charakter kształcący, a nie praktyczny. Między P. a dziećmi nawiązały się relacje ojcowskie, rodzinne. Eksperyment się nie powiódł, bo P. był pozbawiony zmysłu praktycznego – nie panował nad realiami, rachunkami, był po prostu idealistą. Po tej klęsce wycofuje się z działalności praktycznej. Zaczyna pisać utwory „Lenard i Gertruda” „Jak Gertruda uczy swoje dzieci” „Łabędzi śpiew” „Dziennik o wychowaniu własnego syna” „Wieczory pustelnika”.

2.-”Dziennik o wychowaniu własnego syna” - był tak zainspirowany dziełem Rousseau, że na wzór tej koncepcji postanowił wychowywać swojego syna Kubusia, efekty zapisuje w tym dzienniku – jest apoteozą tego wychowania naturalnego, próbując zastosować w praktyce tę ideę napotyka trudności. Pisze, że wszelka edukacja powinna odbywać się nie w domu nad książką, a w lesie, podczas spacerów. Zaleca dużą swobodę w wychowaniu, ale zadaje sobie pytanie gdzie jest granica tej swobody – tam gdzie wkraczają społeczne zasady funkcjonowania z innymi ludźmi. Dobry wychowawca to taki, który będzie tak by wychowanek sam dostrzeże te granice. Nie wywarły dobrego skutku te metody – Kubuś wyrósł na przewrażliwionego człowieka z problemami emocjonalnymi. P. uznał, że wychowanie dzieci według idei Rousseau nie jest dobrym pomysłem.

Jest ciekawym świadectwem zapisów ojca, a z drugiej jest próbą konfrontacji fantazyjnych idei R. z praktyką wychowawczą.

-”Wieczory pustelnika” - usystematyzowanie koncepcji filozoficznych i wychowawczych. Przedstawia trzy idee wychowawcze. 1. Idea wychowalności – udoskonalenia całej ludzkości, każdy może dzięki wychowaniu wkroczyć na wyższy poziom swojego rozwoju. 2.Idea społecznego współdziałania. 3.Idea rodziny jako podstawowej jednostki społecznej. Mimo, że P. wiele czasu poświęca dzieciom osieroconym, które nie mają rodziny, to wiele uwagi poświęca rodzinie i roli matki w wychowaniu dziecka. Tylko współpraca rodziny z placówką kształcącą może stanowić o sukcesie wychowawczym,

-Manifesty społeczne - „Prawodawstwo i dzieciobójstwo” - wiek XVIII – wiek dzieci podrzucanych. P. pokazuje paradoks, ze z jednej strony są przewidziane sankcje karne dla rodziców, które dopuszczają do dzieciobójstwa, ale pokazuje, że ukarze się matkę bądź ojca za zabicie noworodka, ale już tych rodziców, którzy nie są w stanie utrzymać dziecka państwo nie pomaga, co więcej społeczeństwo często wyklucza taką matkę i dziecko.

-”Leonard i Gertruda” - powieść obyczajowa z życia szwajcarskiej wsi. L. Jest murarzem, a G. typowa reprezentantką chłopek szwajcarskich. P. ukazuje spokojne życie w społ. I w jaki sposób wychowują dzieci. W tej wsi jest szkoła. Prowadzi ją elementarny wojskowy. Na podstawie tej szkoły pokazuje swój ideał szkoły elementarnej. Bo ten nauczyciel nie jest tylko nauczyciele, ale też jest animatorem życia wsi. Podnosi poziom funkcjonowania mieszkańców. G. pojawia się jako archetyp matki, która nie ma wykształcenia pedagogicznego potrafi poprzez instynkt dobrze wychowywać swoje dzieci zanim oddadzą się one do szkoły. Ten archetyp matki będzie kontynuowany w dziele „Jak Gertruda uczy swoje dzieci” - szkoła ludowa w takiej formie, w której występowała do tej pory nie jest fundamentem dla kolejnej edukacji i powinno nadać jej kierunek ogólnokształcący. Nie jest odpowiedni, bo nie jest odpowiednia kadra pedagogiczna, stosowane są metody pamięciowe, nie ma odpowiedniego budynku. Uważa, że nauczanie powinno odbywać się za pomocą bezpośredniego oglądu rzeczywistości – i ma być on oglądem uporządkowanym, rolą rodziców i wychowawców jest ograniczanie nadmiaru bodźców, które do dziecka napływają i ich porządkowanie, żeby dziecko nie zagubiło się w tym chaosie. Do tego uporządkowania wprowadza tą triadę – kształt, liczba, słowa. Stosowanie jej ma wyprowadzać dziecko z chaosu niejasności, do wyprowadzania podstawowych pojęć. Głównym celem P. jest ogólny rozwój każdego wychowanka, żeby każdy osiągnął to maksimum swojego ogólnego rozwoju, szczególnie wtedy, kiedy szkolę elementarna jest ostatnią szkołą, jaką realizuje dziecko.

-”Łabędzi śpiew” - testament pedagogiczny

3.Władze proszą, by jego eksperyment jeszcze raz miał miejsce – powstają zakłady. Do stanz przyjmuje 80 wychowanków, który znajdują się w stanie dość opłakanym. P. osobiście pełnił rolę nauczyciela i wychowawcy w tym zakładzie – realizował swoje idee – nauczanie ogólne, a także wychowanie oparte na idei relacji, urzeczywistnienia. Ważne było rozwój poszczególnych operacji myślowych – zdolność łączenia elementów, wnioskowania etc. Ważne było dla niego zapoznanie dzieci z podstawami przyrodoznawstwa, geografii. A najważniejszą zasadą jest to, aby dzieci gruntownie opanowały przekazywany im materiał, żeby rzeczywiści przyswoiły sobie tą wiedzę. Miał dużo cierpliwości, ale nie dla tych, którzy z powodów lenistwa zaczynali gorzej pisać i czytać niż miesiąc wcześniej. W tym zakładzie w stanz nie było podziału wychowanków na jakieś grupy wiekowe. Był głównym nauczycielem i opiekunem, ale tam panowała tak zasada, że starsi wychowankowie opiekowali się młodszymi. Porządek dnia – pobudka 5-6 rano, potem godzina nauki moralnej – prowadził sam P. i potem na koniec dnia też godzina nauki moralnej. Potem cały dzień nauka w szkole, przeplatana pracą, rozrywką i zabawami. Dbano o to, by dzieci nie były tą pracą i nauką przemęczone. Panowała tam swobodna atmosfera. Stosowane metody poglądowe. Potem P. zostaje dyrektorem w szkole elementarnej w Burgdorf – tam rozwija ideę szkoły elementarnej – pisze podręczniki, a także podręczniki dla matek, w której daje przykłady różnych form zabaw edukacyjnych matki z dzieckiem, niewymagających doświadczenie pedagogicznego. Ostatnia placówka – zakład w ibendorf – jest to taka szkoła średnia, w której P. stara się zreformować szkolnictwo średnie.

Najważniejsze elementy koncepcji pedagogicznej:

-wydobycie z poczucia odrętwienia i inercji najbiedniejsze warstwy społeczne, był krytykiem funkcjonującej idei filantropi, uważał, że to bardzo źle na nich wpływa, bo są bezwolnymi marionetkami – nie mogą zrobić nic na poprawę swojej sytuacji. P. postanowił zmienić to na terenie Szwajcarii i dać możliwość tym ludziom, by oni mogli poprawić swój byt i poprawić swoją sytuację za pomocą tylko i wyłącznie własnej pracy. P. porównuje funkcjonowanie społ. Szwajc. Do piętrowego domu, najlepiej mają ci, którzy mieszkają na pierwszym piętrze, ale najgorzej ci, którzy mieszkają w piwnicy i jedyną szansą żeby z tej piwnicy się wydostać są schody zakończone klapą, na której stoją ci, którzy mieszkają na parterze i nie chcą umożliwić im tego wejścia po tych schodach.

-P. żeby tę naukę elementarną ułatwić mówi o tym, żeby bazować na doświadczeniach dziecka, na tym co jest mu najbliższe, a dopiero potem stwarzać szersze konteksty.

-Mówi o tym, że wszyscy mają prawo do wykształcenia i wychowaniu, ale niczego nie można robić wbrew nikomu, nie można kształcić i wychowywać na siłę.

-Nauczanie ma być progresywne i formalne, dostosowane do poziomu rozwoju dziecka.

-Tworzy koncepcję podręczników – musi być taki, z którego może korzystać wykwalifikowany nauczyciel, ale też i prosta matka.

-Zachęca, żeby w procesie nauczania dzieci zadawały pytania joł.

-Ostateczny cel każdego wychowania : podniesienie moralnej natury człowieka i może ten efekt osiągnąć nauczyciel życzliwy, przychylnie nastawiony do dziecka.

4.Na P. wzoruje się Diesterweg – tworzy w oparciu o koncepcję P., ale jego zdaniem P. poświęcił za mało uwagi kwestię pedeutologiczną i dobudowuje do koncepcji P. tą koncepcję pedeutologiczną. Frobel dobudowuje koncepcje wychowania przedszkolnego.

Koncepcje P. zainteresowały Jana Fryderyka Herbarta – on zajmie się kształceniem na poziomie średnim.

W Europie zaczęły powstawać szkoły oparte na koncepcji P.

Piszą o nim , że podźwignął najniższe warstwy społeczne, przywrócił im godność.

Oddziałowe na rozwój pedagogiki polskiej pod zaborami. Józef Jeziorowski – wysłano go to do szkół P. potem seminarium, by można było organizować szkoły w Polsce według jego koncepcji.

Kościuszko tysz popierał.

Dzieła P. były upowszechniane w Polsce, wiele pedagogów podjęli się próby przetłumaczenia jego prac.

Henryk Wernic (?) – kamień węgielny, podstawa szkoły elementarnej – koncepcja P.

Odwoływali się dwaj pedagodzy – Ewaryst Estkowski oraz Bronisław Ferdynand Trentowski.

Wywiera ogromny wpływ na Jana Władysława Dawida, który pisze dzieło „Nauka o rzeczach” w którym pisze o koncepcji P.

Kazimierz Jeżewski – twórca koncepcji gniazd sierocych, gniazd kościuszkowskich – wzorowane na zakładach P.

Halina Radlińska – twórczyni podstaw polskiej pedagogiki społecznej, która tworzyła ideę nauczyciela animatora.

W miejscowościach, w którym prowadził swoje zakłady stoją jego pomniki, przy dłoniach ma dzieci – jest zbawcą, opiekunem tych dzieci osieroconych.

Przechodzi do historii jako symbol wychowawcy zaangażowanego w pracę, bojownika o godność, ojciec opuszczonych.

WYKŁAD NR 8 – 11 KWIETNIA 2013

Pedagog, który uznawany jest za twórcę pedagogiki naukowej, od momentu jego prac, koncepcji pedagogika wkracza w obszar naukowości – Jan Fryderyk Herbart. Niemiecki pedagog żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku 1776-1841. Z jednej strony jest pedagogiem teoretykiem, który do pedagogiki dochodzi poprzez filozofię. O skali naukowych osiągnięć w filozofii informuje fakt, że zastąpił on Kanta na najsłynniejszej katedrze filozofii w Królewcu. W 1802 roku jako pierwsza osoba w Europie został docentem w zakresie pedagogiki. Herbart miał w swoim życiorysie epizod praktyczny – był nauczycielem prywatnym trzech chłopców, odnosił sukcesy, nie tylko dobrze mu szło, ale problemy wychowawcze, które napotkał miały wpływ na stworzone przez niego koncepcje teoretyczne. Herbart zna metody Pestalozziego, dlatego, że wychowawcą prywatnym był w Szwajcarii – chłopcy w wieku od 8 do 14 lat. Herbart koncepcje P. poznał dokładnie, uznał, że jest interesująca, ale P. skupiał się na edukacji elementarnej, ludowej Herbart natomiast postanowił skierować swoją uwagę na szkolnictwo średnie. Zdaniem Herbarta w systemie szkolnym najważniejszy jest okres szkoły średniej i kształcenia wyższego. Publikował dzieła, które były syntezą wykładów wygłaszanych na Uniwersytecie „Zarys wykładów pedagogicznych”. „Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania”.

1.Próba ukazania pedagogiki naukowej, w jaki sposób widział on pedagogikę jako dyscyplinę naukową.

2.Koncepcja nauczania wychowującego, którą H. Rozbudował i powstała na bazie doświadczeń praktycznych.

3.Dydaktyczne uwarunkowania koncepcji H. - uważa się, że on i jego koncepcje wpłynęły zasadniczo na toki organizacji lekcji.

4.Recepcja idei H.

1.System pedagogiki naukowej

H. uważa, że żeby pedagogika zyskała trwałe podstawy naukowe trzeba ją oprzeć na kilku dziedzinach wiedzy. Dla niego tymi podstawami, które określa się mianem filarów są: filozofia, etyka, psychologia.

Filozofia – zdaniem H Jest to nauka o człowieku, rozważaniach człowieka, jego życiu i problemach. Filozofia jest nauką bardzo bliską pedagogice. Te dwie dyscypliny łączy przedmiot zainteresowań – człowiek. H postuluje, żeby pedagogikę uprawiać w sposób filozoficzny. Na czym ma polegać? Dotychczasowy rozwój filozofii szedł w dwóch kierunkach – albo uprawiana teoretycznie albo praktycznie – nie było żadnego zbioru wspólnego i jego zdaniem to właśnie pedagogika może ten pomost stworzyć – połączyć fil. Teoretyczną z praktyczną. Może zdarzyć się to tylko wtedy, kiedy pedagogika będzie dyscypliną naukową – żeby jakaś dyscyplina była uznana za samodzielną musi posiadać przedmiot badań i ten przedmiot musi ją różnić od innych istniejących już dyscyplin, ale musi posiadać też zakres i metody – w jaki sposób będzie zbierać informacje, przetwarzać je, analizować dane i tworzyć wnioski. Wiedza zdobyta powinna tworzyć zwarty i spójny system i przede wszystkim powinna być przekazywana w specjalistycznym języku – fachowym, z terminologią, która powinna być znana adeptom danej dyscypliny wiedzy. Jeśli to wszystko dyscyplina posiada możemy mówić, że jest dyscypliną naukową. Symbolicznym momentem uznania dyscypliny naukowej jest moment kiedy ktoś uzyskuje habilitację w danej dziedzinie. Veniam legendi – prawo do prowadzenia wykładów. H uzyskując habilitację w zakresie pedagogiki był żywym świadkiem, że rzeczywiście pedagogika unaukowiła się.

H wyznaczył pedagogice cel: wyrobienie u każdego wychowanka silnego i niezłomnego charakteru. Ma na myśli siłę woli, niezłomność przekonań. Przydatna tu mu jest etyka.

Etyka – w systemie H miała uzasadniać i wyznaczać cel wychowania. Żeby doszło do ukształtowania takiej jednostki H wyróżnia podstawowe idee, które jego zdaniem spoczywają na dnie sumienia każdego człowieka i domagają się urzeczywistnienia, które ma nastąpić w toku procesu wychowawczego. Kiedy człowiek jest jednostką o silnym charakterze? Wtedy, kiedy jego zachowania, to co robi pozostaje w zgodzie właśnie z tymi ideami, które nazywa H ideami praktycznymi. To co psychologia społeczna nazywa zjawiskiem konfliktu. Jakie to są idee? Idea wewnętrznej wolności duchowej – jeżeli chcesz czuć się wolnym tu musisz postępować zgodnie ze swoimi przekonaniami, bo jeśli nie to sam sobie narzucasz pęta zniewolenia. Idea doskonałości – chodzi o to, żebyśmy dążyli do maksymalnego rozwoju cech takich jak odwaga, konsekwencja dążenia do celu, wszystkich tych, które pozwalają stać się nam człowiekiem moralnym i silnym. Idea życzliwości – związana z relacjami międzyludzkimi, z tym, że człowiek żyje w grupie społecznej, musi widzieć potrzeby innych osób i się do nich dostosowywać. Idea prawa – mówi o różnych sporach, konfliktach, które między ludźmi występują, o konieczności kompromisowego rozwiązywania tych sporów, które zadowoli wszystkich uczestników. Idea słuszności – wymaga uznania przez nas cudzej krzywdy, którą często my wyrządzamy i podjęcia działań w kierunku zadość uczynienia. Te wszystkie idee spoczywają na dnie duszy ludzkiej i domagają się urzeczywistnienia, jeśli nie zostaną urzeczywistnione to występują negatywne skutki: apatia, niesmak, złość na samego siebie, niesmak.

Psychologia – Czerpie środki do osiągnięcia celu. Nie ma czegoś takiego jak pierwotne, dziedziczone instynkty, które determinują nasze zachowanie. Zdaniem H cały umysł człowieka, jego zachowanie są warunkowane przez bodźce zewnętrzne, które przetwarzane są na doświadczenia, które to decydują o naszym rozwoju. Nazywa to wyobrażeniami i przedstawieniami. Codziennie do naszego umysłu dociera mnóstwo bodźców, które nasz umysł przetwarza i tworzy wyobrażenie. Przedstawienia są odpowiedzią naszego „ja” na mnogość bodźców. Niektóre z tych przedstawień mogą być błędne np. dejavu. Kiedy te wyobrażenia się ukształtują, że powstaje spójny system osobowości psychologia podsuwa trzy podstawowe środki wychowawcze: kierowanie (kierownictwo), nauczanie, wychowanie. Kierowanie oparte jest na dążeniu do utrzymania porządku i karności, czyli są to zachęty, kary i groźby. H chciał, aby te kary miały charakter wychowujący. Nauczanie – ma być oparte na wytycznych psychologii. Wychowanie – H łączy z nauczaniem, bo bardzo chce, żeby ono opierało się na procesie kształcenia, który będzie odwoływał się do woli, uczuć wychowanka.

2.Koncepcja nauczania wychowującego.

Nauczanie ma być tak zorganizowane, żeby nie tylko dostarczało wiadomości, umiejętności, ale też uszlachetniało wychowanka, wpływało na jego charakter. Miało to być nauczanie, które miało pobudzać wielostronne zainteresowania ucznia. H jest przeciwnikiem jakiejkolwiek jednostronności w nauczaniu i wychowaniu.

„Jeżeli ktoś uczy się czegoś, tylko po to ,aby zarobić na życie, żeby zrobić kariery lub dla rozrywki, to nie interesuje się czy stanie się lepszym czy gorszym człowiekiem...”

Jest przeciwnikiem utylitaryzmu, jeśli ktoś uczy się tylko po to, żeby zdobyć umiejętności to źle, chodzi o to, żeby w tym procesie zdobywania umiejętności nastąpił rozwój moralny, charakteru. H na nowo określa nauczenie i wychowanie. Stara się połączyć łacińskie educatio czyli wychowanie z łacińskim instructio czyli nauczanie. Do tej pory ujmowano odrębnie te dwie kategorie.

H chce odwrócenia relacji między tymi pojęciami – ani nie chce szukać dziwnych połączeń, ani traktować rozłącznie. H zadaje pytanie, które pojęcie jest pojęciem szerszym? Ważniejszym jest pojęcie wychowania ponieważ jego zdaniem dobrze zorganizowane nauczanie może stać się ważnym środkiem wychowawczym – wychowywać poprzez odpowiednio zorganizowany proces nauczania = idea nauczania wychowującego. Kiedy H wpada na ten pomysł? W Szwajcarii kiedy jest wychowawcą 8, 10 i 14 -latka i kiedy z 14 latkiem tradycyjne metody oddziaływania wychowawczego nie odnoszą sukcesu, wówczas H postanawia inaczej zorganizować nauczanie tego chłopca i przez to go wychować. W nauczaniu wychowującym wyróżnia dwie dziedziny, składniki: estetyczno-literacki i matematyczny. Literatura jest bardzo ważnym elementem wychowawczym – pracował na bazie Odysei i Iliady Homera – odpowiednie lektury mogą pozwolić na wykształcenie empatii, umiejętności wczuwania się w cudze sytuacje. Natomiast matematyka służyła mu do kształcenia uwagi ucznia. Dlaczego H postanowił właśnie przez to rozwijać czternastoletniego wychowanka? Stwierdził, że skoro na razie do wychowanka nie docierają tradycyjne metody to należy mu je podsuwać poprzez proces nauczania. Zdolność umysłu do pasywnego przyswajania pewnych idei , każdy człowiek jeśli rozwija się intelektualnie i jeśli idei mu nie damy zbyt wiele to jest w stanie te idee w sposób pasywny przyswoić – a potem należy czekać, aż te pasywne idee zaczną się spełniać – wychowanek zacznie postępować zgodnie z nimi, a nie wykształci się w nim cecha przebiegłości, myślenia o życiu łatwym, nie będzie egoistyczny i dojdzie do moralnego charakteru. Nauczanie wychowujące miało być oparte na naturalnej ciekawości dziecka i wszechstronnych zainteresowaniach.

3.Żeby nauczanie było efektywne to przekazując nową inf. musimy się odnosić do tego co dziecko już wie i musimy mu stworzyć takie warunki, żeby ta inf. była otwarta na połączenie z wiedzą już posiadaną, a także na nowe, kolejne informacje – tylko wtedy nauczanie będzie miało jakikolwiek sens. Określa to mianem nauczania syntetycznego. Pokazuje tu czym różni się jego koncepcja i dotychczas obowiązujące – szkoła tradycyjna była oparta na przekazywaniu uczniom wiadomości i wyrabianie umiejętności, zainteresowania były ubocznym elementem, a w koncepcji H zainteresowania są postawione w centrum. Zdaniem H im bardziej wszechstronne są zainteresowania naszych wychowanków tym bogatsze jest ich życie wewnętrzne i większa jest szansa na to, ze staną się jednostkami idealnymi. H odnosi się do tego z jakich elementów powinna składać się lekcja. Tworzy system 4 elementów: jasność, kojarzenie, system i metoda. Jasność – klarowne wyłożenie tematu, nie budzące wątpliwości. Kojarzenie – dążenie do wyrobienia umiejętności ogarnięcia większej liczby szczegółów. System – umiejętność złożenia wszystkich elementów w jeden spójny system, uporządkowanie wiedzy. Metoda – umiejętność przywołania określonej informacji w dobrym kontekście bądź umiejętność zastosowania jej w praktyce. Do nauczania dołączone są aspekty wychowawcze – hodowanie charakteru. H wielokrotnie podsumowywał swoje idee wychowawcze : „Nauka stwarza zakres myślenia, wychowanie stwarza charakter, charakter nie może istnieć bez nauki – w tym tkwi synteza całej mojej pedagogiki”.

Celem jest charakter, moralność, osobowość. Nie da się wychowywać człowieka moralnego będącego spójną osobowością, jeśli nie będzie zainteresowany nauką, poszerzaniem swoim horyzontów NAUCZNIE JEST NAJLEPSZYM ŚRODKIEM WYCHOWAWCZYM. Wychowanie opiera się na ciągłej aktywności intelektualnej.

4.Miał wiele kontynuatorów. To co później oni wyznawali jako ideę herbartyzmu niekoniecznie miało związek.

Recepcja idei: Była popularna od połowy wieku XIX – pedagogika spekulatywna, filozoficzna. Ale u schyłku XIX wieku i na początku XX ta pedagogika spekulatywno - filozoficzna przestała być uważana za właściwy kierunek rozwoju, ponieważ zaczęła rozwijać się pedagogika eksperymentalna – miała silne związki z psychologią, ale już mniejsze z filozofią, wiązało się z tym , że psychologia zaczęła rozwijać się intensywniej jako nauka, powstawały laboratoria , gdzie prowadzono eksperymenty i wielu pedagogów tamtego okresu próbowało głosić, że pedagogika powinna zacieśnić związki z psychologią, nie powinna zajmować się czysto teoretycznie tylko tym jak wychowywać, kształcić, ale powinna też stosować eksperymenty – postawić problem, stosować nauki badawcze i analizować wyniki. Pedagogika eksperymentalna zaczęła być popularna. Herbartyzm długo był popularny na terenach Niemiec oraz w Stanach Zjednoczonych. Nowe wychowanie to jest nurt w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych – zwalczenie starych metod nauczania; nurt, który będzie postulował pracę w grupach, szkoły eksperymentalne, nowatorskie rozwiązania. Główny reprezentant Elen Key, John Dewey, Maria Montessori. John Dewey, który był twórcą koncepcji dziecka w centrum bardzo krytycznie podszedł do idei H. - krytykował wierność i szablonowość. W ocenie D. dla H były ważniejsze wiadomości, myślenie natomiast było na drugim planie. Bo reprezentanci ruchu nowego wychowania stali na takim stanowisku, że dzieci powinny zdobywać informację – D. założył laboratorium gdzie uczyły się dzieci – nie było klas, lekcji, dzieci pracowały przy różnych projektach – np. budowały farmę, od podstaw, same, mogły zwrócić się o pomoc kiedy napotkały jakąś trudność – same odczuwały, że nie posiadały kompetencji – ta trudność stawała się punktem wyjścia dla zdobywania dla dzieci wiadomości – według D. u H tego momentu kiedy dzieci czują, że muszą rozwiązać problem nie było. Uważał, że tam jednak nadal królował encyklopedyzm , metody pamięciowe. Wszystko to spowodowało, że H stał się synonimem konserwatywnej ideologii wychowawczej – tradycyjnego podejścia do edukacji, ze względu na pewne uwarunkowania typowe dla pewnych narodów przyjął się w krajach niemieckich - państwo austriackie (ziemie polskie pod zaborem austriackim – Galicja). Władze austriackie wydały szereg przepisów jak wykształcenie ma wyglądać, jaki ma mieć przebieg. Kolejny element – H wpłynął na kształt podręczników szkolnych – jasność, kojarzenie, system, metoda – miały ten układ. Element religijny – skoro H tyle pisze o wychowaniu moralnym, o kształceniu charakteru to nic nie jest w stanie lepiej kształcić moralnie jak wychowanie religijne. Spotykamy na terenie Galicji kilku pedagogów, którzy są zaliczani do zwolenników herbartyzmu – Leon Kulczyński – docent pedagogiki na UJ, prowadził wykłady z pedagogiki, przy jednym z krakowskich gimnazjum założył seminarium pedagogiczne. Kulczyński skupił się na karności – wyróżnił karność niższą i wyższą – niższa – hamowania dzikich zapędów młodzieży → wyższa – podporządkowywanie się ideom, ugruntowywanie moralnego charakteru. Mieczysław Tytus Baranowski -autor wielu podręczników dla nauczycieli, działacz oświatowy i pedagog. Antoni Danysz – związany z uniw. we Lwowie, potem przeniósł się na uniwersytet poznański, zajmował się pedagogiką, ale z wykształcenia był filologiem klasycznym – często odwoływał się do koncepcji nauczania wychowującego. Herbartyzm staje się z jednej strony ideologią krytykowaną przez nowe nurty, a z drugiej jednak stosowaną w niektórych krajach. Krytyka ideologii, co krytykowano?: karność, skostniały system stopni formalnych, uprzywilejowanie koncepcji kształcenia językowego i literackiego, nadmiar wychowania religijnego.

WYKŁAD NR 9 – 18 KWIETNIA 2013

Oświata polska pod zaborem austriackim – w Galicji

Na ile sytuacja w zaborze austriackim różniła się od sytuacji w dwóch pozostałych zaborach?

Kiedy Polacy mieli momenty pozytywne?

-Druga połowa XIX wieku od lat 60 to początek autonomii Galicji. Te lata 60 to jest czas kiedy w zaborze rosyjskim i pruskim nasilają się procesy germanizacji i rusyfikacji, bo chociaż w 1862 mamy reformę Wielopolskiego, która mówi o polonizacji szkolnictwa to rok później wybucha powstanie styczniowe i niewiele z tej reformy da się wcielić w życie. W tym samym czasie na ziemiach zaboru pruskiego prowadzi swoją politykę Otton von Bismarck, zwalcza kler katolicki i walczy z językiem polskim. W tym samym czasie kiedy na tych ziemiach dochodzi do eskalacji procesów wynaradawiania w Galicji mają miejsce przeciwne tendencje – Polacy uzyskują szeroki zakres swobód i nie tylko oświatowych czy kulturalnych ale otrzymują namiastkę samodzielności administracyjnej i politycznej, której w pozostałych zaborach w ogóle nie ma. Przyjmuje się, że okres autonomii Galicji trwa od 1860 do 1918. Była możliwość wysyłania dzieci do szkół gdzie odbywały się lekcje w języku polskim, wykłady na uniwersytetach też, można było czytać polską prasę, wstępować do różnego rodzaju stowarzyszeń.

-Czy Galicja od początku była tak postępowa?

Nie, początkowo po I, II i III rozbiorze nie wyróżniała się od pozostałych ziem, które zostały zagrabione przez zaborców. Na tronie austriackim zasiadała Maria Teresa, która rządziła krajem w dobie absolutyzmu oświeconego i jednym z haseł było wprowadzanie reform oświaty i ona wprowadza taką reformę na ziemiach – tworzy centralną władzę oświatową „Nadworna komisja studiów”. Drugi krok – wprowadzenie na terenie całej monarchii austriackiej obowiązku szkolnego dla dzieci między 6 a 12 rokiem życia, obwarowany jest ten przepis karami dla rodziców, którzy chcieliby się uchylić od wykonywania tego obowiązku. Wypowiada się także na temat języka polskiego w szkołach i uważa, że ten język powinien mieć charakter języka pomocniczego, dodatkowego, w młodszych klasach, kiedy uczniowie nie znają jeszcze na tyle niemieckiego, żeby sobie poradzić i przy nauczaniu religii. Te reformy i plany, które chciała wprowadzać napotykały na szereg trudności – organizacyjnych i finansowych. Pojawił się problem, kto powinien utrzymywać szkoły – chciała wprowadzić przepis, żeby utrzymywały gminy i dwory. Gminy i dwory nie chciały przeznaczać swoich funduszy na rozwój oświaty i to blokowało rozwój edukacji. Władze austriackie dążyły do otoczenia oświaty ścisłą kontrolą, zmniejszenia liczby szkół i podporządkowania programów nauczania potrzebom władz austriackich. Władze austriackie realizowały wychowywanie lojalnych poddanych , którzy nie będą negowali polityki austriackiej, będą uznawali cesarza austriackiego i nie nie będą wszczynali buntu, nie mogło być niczego co pobudzi dzieci do myślenia o walczenie o swoje prawa.

1805 na tronie zasiada cesarz Franciszek I i wprowadza stanową ustawę szkolną tzn., że przewiduje dla różnych kategorii poddanych, wywodzących się z różnych grup społecznych różne typy szkół. Stan społeczny miał określać możliwości edukacyjne. W tym samym czasie Franciszek I ogranicza zakres szkolnictwa wyższego i to przede wszystkim na ziemiach polskich, które weszły w skład monarchii austriackiej. Między innymi degraduje uniwersytet we Lwowie do rangi liceum,uważa, że dwa uniwersytety w Galicji to za dużo. Na pewien czas Galicja zostaje pozbawiona uniwersytetu – Lwów zostaje zdegradowany do rangi liceum, a Kraków dołączony do Księstwa Warszawskiego, a gdy upada to Kraków zostaje wyłączony jako wolna rzeczpospolita krakowska. Akademia Zamoyskiego istniejąca od 1595 roku zostaje przekształcona na szkołę o niższym poziomie. Są to tendencje dla wszystkich zaborów. Pomimo problemów Galicja zaczyna wykazywać pierwsze symptomy większego rozwoju intelektualnego, na przekór niesprzyjającym warunkom, które stwarza władza austriacka, która wprowadza metody pamięciowe i przeładowuje programy, uważa, że nauczanie z dyscypliną i kościołem będzie najlepszym gwarantem zachowania spokoju i uchroni społeczeństwo przed rewolucją. Kwestia ukończenia szkoły, uzyskania dyplomu była uzależniona od świadectwa moralności, które musiał wystawić proboszcz. Zaczął się rozwijać Lwów jako miasto i do tego stopnia, że staje się centralnym miejscem rozwoju polskiej kultury. I choć przez kilka lat trwa ta degradacja to z czasem zostaje przywrócony do funkcji uniwersytetu. Dla rozwoju Lwowa jako centrum było ważne założenie Narodowego Zakładu Ossolińskich (1827) – Ossolineum. Była to z jednej strony placówka naukowa, a z drugiej cały szereg drukarni, wydawnictw, której były ważne dla polskiej kultury - publikowane dzieła. Lwów potem jako uniwersytet we Lwowie zostaje uczelnią wyższą zaczyna rozwijać się prężnie jako miasto uniwersyteckie i uczelnia we Lwowie w latach 20 XIX wieku należy do czołówki uniwersytetów europejskich jeśli chodzi o liczbę studentów (1300-1500 studentów). Dodatkowo pojawia się we Lwowie kolejna placówka, która zaczyna zdobywać rozgłos – Politechnika Lwowska. Młodzież Galicyjska bierze aktywny udział w powstaniu listopadowym i zaczyna zakładać pod wpływem prądów rewolucyjnych kółka patriotyczne i niepodległościowe. W 1846 roku na terenie Galicji ma miejsce krwawa rabacja galicyjska – powstanie chłopów galicyjskich, którzy zbrojnie ruszyli na dwory ziemiańskie i szlacheckie, żeby dochodzić swoich praw. Rabacja poruszyła całe społeczeństwo i po tych krwawych wydarzeniach cesarz postanowił skończyć z autonomią Krakowa i w 1846 Kraków został ponownie włączony do zaboru austriackiego. 1848 – Wiosna Ludów, ruch domagający się pewnego zdemokratyzowania europejskich monarchii, grup , których do tej pory nikt nie traktował poważnie, zaczęły się organizować i domagać zakończenia rządów absolutnych. Głównym hasłem było wprowadzenie konstytucji. Niestety w większości przypadków władcy krwawo stłumili uczestników Wiosny Ludów. W Austrii też doszło do wystąpień związanych z Wiosną Ludów i te tendencje rewolucyjnee przeszły na ziemie polskie – Polacy uznali, że jest to dobry moment, zęby wystąpić z postulatami o swoje prawa. 1848 – na tron Franciszek Józef I, który będzie rządził do 1916 roku (68 lat). On początkowo wykonuje kilka ruchów, które mogły świadczyć,ze w Austrii będą się dokonywały zmiany liberalne – znosi nadworną komisję studiów i powołuje ministerstwo wyznań i oświaty, zapowiada demokratyzację szkolnictwa (wszyscy mają mieć dostęp) i ma być zagwarantowana możliwość nauki w języku ojczystym. Następnie z części tych postulatów będzie się wycofywał. Polacy wyszli z postulatami – grupa lojalistów (na czele Aleksander Fredro) chcieli poprosić o pewne przywileje dla Polaków, chodziło o unarodowienie szkolnictwa (nauczanie w języku ojczystym) oraz o powołanie władzy nadzorczej nad edukacją na wzór KEN. Na czele grupy stoją też kolejni namiestnicy Galicji Wacław.....Udaje im się część postulatów uzyskać. 1848 powstaje władze oświatowa nad edukacją”Rada Szkolna Krajowa” - krótko funkcjonuje i powróci dopiero za 20 lat. Następnie przechodzi władza austriacka do reakcji – zaczyna odbierać co wcześniej obiecała – bombardowanie uniwersytetu lwowskiego i wprowadzenie stanu wojennego na terenie ziem zaboru austriackiego. Dla Polaków jedyną szansą na uzyskanie ustępstw była sytuacja w której konkretny zaborca wdawał się w niezbyt korzystną wojną – Austria wikła się w kilka wojen w tym wojen z Francją i wychodzi z tej wojny poważnie osłabiona. Okazuje się też, ze Austria przestaje panować nad całym obszarem sobie podporządkowanym. Franciszek Józef I jest w stanie iść na ustępstwa dla tych narodowości, które są najbardziej liczne na teranie zaboru austriackiego – Węgrzy i Polacy. Powstaje monarchia austro-węgierska – Austro-Węgry i narody otrzymują własne sejmy krajowe (Polski z siedzibą we Lwowie). Przy Sejmie Krajowym we Lwowie zostaje reaktywowana rada szkolna krajowa jako stabilna władza krajowa. Na forum Sejmu Krajowego wiele osób zaczyna podnosić postulaty dotyczące reorganizacji szkolnictwa, jego spolszczenia. Jedną z osób, która na forum tego Sejmu najczęściej podejmuje te problemy jest Dietl Józef.

Józef Dietl – pochodził z niemieckiej rodziny, jego dziad i ojciec byli Niemcami, ale matka była Polką i matce zawdzięczał, że w dzieciństwie posługiwał się językiem polskim. Ukończył na terenie Galicji szkoły średnie, podjął edukację uniwersytecką, we Lwowie studiował filozofię, ale bardzo szybko porzucił studia i wyjechał do Wiednia gdzie ukończył medycynę. Zaczął rozwijać praktykę lekarską. W momencie największego rozkwitu kariery nie myślał o powrocie na ziemie polskie, ale dostał propozycję by objąć jedną z katedr na UJ. Kilkanaście lat kierował katedrą – nie znał zbyt dobrze polskiego, ale po kilku latach swoje ostanie prace pisał w j.pol. Stał się ważną osobistością ówczesnego Krakowa, bo został w 1861-1862 wybrany na rektora Uniwersytetu. Dodatkowo przez wiele lat pełnił funkcję prezydenta miasta Krakowa – czas prezydentury jego był dla miasta okresem dynamicznego rozwoju – renowacja kamienic krakowskich, organizacja terenu plant krakowskich, odnowa krakowskich sukiennic, zadbał o wygląd ulic. J.D. Przede wszystkim znany był jako naukowiec i działacz społeczno-polityczny. W zakresie medycyny – postulował, by chorzy byli w szpitalach umieszczani w osobnych pomieszczeniach, współtwórca balneologii (nauka o wodach leczniczych) dzięki niemu powstało wiele uzdrowisk polskich. Zalicza się też do grona osób, które przyczyniły się do zwalczania zjawiska kołtuna polskiego. Dokonania w zakresie oświaty – w szeregu swoich wystąpień przedstawia postulaty dotyczący zmiany w polskim szkolnictwie – publikuje „O reformie szkół krajowych” zebrane te wszystkie postulaty – w sposób systematyczny. Stwierdza, że oświata powinna zostać zlaicyzowana – wydarta z nadmiernej kontroli Kościoła i oddana pod opiekę państwa, domaga się też, żeby oświata była prowadzona w języku narodowym uczniów, tej kwestii poświęca bardzo dużo miejsca. Realizacja jego postulatów: Została powołana rada Szkolna Krajowa (zaczyna działać w 1867 roku, w jej skład wchodzi 10 przedstawicieli, którzy z jednej strony reprezentują władzę oświatowe, reprezentanci kleru i reprezentanci środowisk nauczycielskich, rada nawiązuje do tradycji KENu i wydaje odezwę do Polaków, w której zapowiada, ze będzie dążyła do reorganizacji oświaty w duchu potrzeb polskich). Główne obowiązki były określone w statucie: mianowanie na nauczycieli, proponowanie kandydatów na inspektorów, administracja itd. Otoczyła troską rozwój szkolnictwa ludowego – dbała o zwiększenie liczby szkół ludowych, zwiększanie poziomu nauczania, polepszenie kadry nauczycielskiej. Zostały zreorganizowane seminaria nauczycielskie, które miały być zawodowymi szkołami dla nauczycieli do szkół ludowych – przyjmowano absolwentów szkół elementarnych, seminaria były zarówno państwowe jak i prywatne i przeznaczone zarówno dla chłopców jak i dla dziewcząt, zaletą ich było to, że łączono naukę teoretyczną (psychologia, pedagogia, historia wychowania) z elementami praktyki pedagogicznej. Seminaria stały się szybko kuźnią kształcenia galicyjskich nauczycieli, dzięki seminarium nauczyciele galicyjscy zaczęli publikować podręczniki – ożywienie tej grupy zawodowej. Troska o szkolnictwo ludowe Rady Szkolnej Krajowej wywoływała niepokój środowisk konserwatywnych – grupa konserwatystów krakowskich, która przyjęła nazwę stańczyków sprzeciwiła się nadmiernej liberalizacji szkolnictwa. Kiedy na czele RSZK staną Michał Bobrzyński -przedstawiciel konserwatystów zostały zahamowane działania. W związku z tymi zmianami Galicja miała spory odsetek analfabetyzmu. Mimo podejmowanych starań Rada szkolna krajowa musiała zwalczać opozycję i poszła na ustępstwa. Problemy pojawiły się w kwestii reformowania szkół średnich. Józef Dietl chciał by zmieniły kierunek z filologicznego na bardziej przyrodniczy. - ale twierdzono, ze szkoła oparta na łacinie i grece daje pełne wykształcenie. Niechętnie patrzono na szkoły realne. Gimnazja były klasyczne z językami starożytnymi, w których był przeładowany program. Krytykowano, że kształcenie jest jednostronne oderwane codziennych problemów. Nie było przemysłu, bo nie było szkół zawodowych – nadprodukcja inteligencji. Krytykowano, ze nie ma szkół średnich dla dziewcząt. Dopiero 1896 powstaje pierwsze gimnazjum żeńskie. Największe sukcesy i największe możliwości rozwoju osiągnął ten szczebel oświaty, który radzie krajowej nie podlegał – szkoły wyższe – mogły być wykłady po polsku, jeszcze jednak przez 10 lat wykłady odbywały się częściowo po polsku, a częściowo po niemiecku – JD sprowadza polskich profesorów do Krakowa i Lwowa, obydwa uniwersytety polonizują się na początku lat '60. Nadal rozwija się politechnika, powstaje Akademia Sztuk Pięknych, Lwów i Kraków – ośrodki rozwoju polskości. W 1892 – powstaje Akademia Umiejętności, która po odzyskaniu niepodległości zamienia się na Polską Akademię Umiejętności. Pierwsza kobietą przyjętą w poczet akademii umiejętności była Maria Skłodowska Curie. Bardzo pozytywnie autonomia wpłynęła na rozwój towarzystw i instytucji – Polacy dostali zgodę na zrzeszanie się – zaczęli zakładać najróżniejsze towarzystwa, uaktywnili się bardzo nauczyciele np. Towarzystwo nauczycieli szkół ludowych itd. Towarzystwo szkoły ludowej – stał na czele poeta Adam Asnyk – miało za główny cel zapobieganie analfabetyzmowi – wykłady publiczne, zakładanie bibliotek – wychodzą z wiedzą do ludu. Jedną z najważniejszych towarzystw,które powstały na terenie Galicji było towarzystwo pedagogiczne 1868 r. powstało i ono od początku swojego istnienia miało własne czasopismo „Szkoła”, które ukazywało się do 1939 roku. Drugim słynnym czasopismem pedagogicznym było wydawane przez Towarzystwo nauczycieli szkół wyższych „Muzeum”. Na terenie Galicji działały polskie muzeum szkolne, towarzystwo gimnastyczne „Sokół”, na terenie Galicji odbyły się dwa pierwsze zjazdy pedagogiczne 1894 i 1909. Ważne wydarzenia, bo na tych zjazdach dyskutowane wszystkie problemy, które trafiły polską oświatę. Przełomowe znaczenie miał pierwszy zjazd, na którym poruszono kwestię edukacji kobiet.

Podsumowanie:

Okres autonomii galicyjskiej 1860-1918 kiedy to Polacy dzięki osłabieniu pozycji Austrii uzyskują szereg przywilejów jak sejm krajowy, a dzięki temu możliwość rozwoju polskiej oświaty. Okres autonomii to okres kiedy na tronie austriackim zasiada Franciszek Józef I żył 86, a panował 68 lat. Synonimami tej autonomii są Rada Szkolna Krajowa i Józef Dietl. W żadnym z pozostałych zaborów tym okresie Polacy nie mieli tyle praw, możliwości i przywilejów. Młodzież z terenu zaboru pruskiego i rosyjskiego przybywała na studia do Galicji.

WYKŁAD NR 10 – 25.04.13

Ideologie wychowawcze:

-Ideologia wychowania narodowego

-państwowego

IDEOLOGIA WYCHOWAWCZA, pedagogika wychowawcza-ideologia słowo nacechowane jasno sprecyzowanymi określeniami, każda ideologia ma charakter zamknięty, ściśle określa granice, nie ma w niej miejsc niepewnych ,ideologia ma charakter ekskluzywny-dla wybranych, ideologia ma charakter fundamentalny(albo ktoś ją wyznaje albo jest przeciw), nie dopuszcza osób o innym sposobie myślenia.

KONCEPCJA, idea- może zostać stworzona i zostać na papierze, konstrukt, każda ideologia ma podbudowę teoretyczną każda ideologia chce wprowadzić idee w praktyce, ideologie realizują te postulaty wprowadzają przepisy rozporządzenia wydawane są deklaracje, programy)

Ideologia dąży do upraktycznienia konkretnego wzoru. Takich ideologii Wołoszyn wyróżnia kilka pisze o id. Wychowania narodowego, państwowego

Ideologia wych. Narodowego – wiąże się z okresem zaborów, starano się kultywować toco z narodem jest związane czyli język historię i kulturę. ta ideologia przede wszystkim realizowana na terenie Galicji (zabór pruski) bo tam Polacy mieli możliwość wyboru-Galicja ma autonomie mamy sejm, rade krajową itp..Ta ideologia przetrwała rok 1918, 20 lecie międzywojenne rozwija się do roku 1926 – w tym że roku miał miejsce zamach majowy-zamach stanu przeprowadzony przez zwolenników Józefa Piłsudzkiego- rządy sanacji ( sanacjo) –odrodzenie uzdrowienie rządy maja usprawnić i dać rozwój moralny państwa. sanacja wprowadza własną ideologię wychowawczą-państwa. Ideologia wych narodowego .Stanisław Prus szczepanowski żyjący w 2 połowie wieku 19 urodził się na terenie zaboru pruskiego studiowała w Wiedniu nauki inżynieryjne i techniczne miał wykształcenie ścisłe. Osiadł na terenie Anglii doceniany, Anglicy dali mu obywatelstwo zdecydował się wrócić do polski na zabór austriacki . chciał w karaju podnieść poziom gospodarczy i przemysłowy w Galicji . Był to najuboższy zabór. S. p szczepanowski wyrażał w formie zdania to ze jest bieda- nic dziwnego ze jest tam biednie bo człowiek konsumuje 2 razy tyle na ile zasłużył, ludzie próżnują nic nie dają państwu. Szanse na odrodzenie upatrywał w rozwoju przemysłu naftowego –zaczął go rozwijać na terenie Galicji. W Lwowie ma wielki pomnik .Chciał odrodzić naród przez edukacje i wychowanie , mowi ze trzeba odejsc od nadmiernego wzorowania się od obcych wzorów kultury – Niemcy , to ze względu na zabór był taki wpływ. Rodzime wychowanie- narodowe dostosowane miało być do polskich potrzeb, tradycji i kultury . S.P Szczepanowski apelował do polaków aby przestali naśladować obce wzory .w wychowaniu narodowym ważną role miała odgrywać historia polski. Wychowanie religijne jako kolejny filar oraz wychowanie fizyczne , cały naród miał przygotowywać się do przejęcia obowiązków , młodzi wstępowali do towarzystwa sokół. Aforyzmy o wychowaniu tam szczepanowski formuje zasady czym miało kierować się wychowanie narodowe . 1 zasada mówiła ze z wychowania należy wyeliminować nikczemność czy obojętność , trzeba zaszczepić świadomość wspólnego celu do kotnego powinni dążyć, propagowanie optymizmu że dobro zwycięży zło . wychowywanie młodych w dzielności charakteru , aktywności aktywizacja dzielność- oparta na wiedzy oraz umiejętnościach , człowiek zaradny ma cechy charakteru takie jak dokładność karność obowiązkowość punktualność. Polegał na propagowaniu idei polski niepodległej- nie załamywać się po powstaniach przekonanie narodu do tej idei. Szczepanowski poświęcał dużo czasu dla koncepcji idei , pisał na ten temat że człowiek powinien poświęcać się dla idei ze człowiek jest człowiekiem gdy żyje dla idei, najważniejszy jest charakter nie ma wykształcenia bez charakteru. Tworzy obraz wspaniałego wychowanka –karność w działaniu, swoboda w myśleniu. Po śmierci szczepanowskiego zebrano jego dzieło wydano tom myśli o wychowaniu narodowym . pierwszy propagator , szczepanowski chciał ożywić polaków wierze w swoje mocne strony , mówił ze polacy powinni dbać o zasadę moralność w polityce , prawdziwa religijność. szczepanowski chciał aby idee bohaterskie były widoczne zostały połączone z wiedzą i musztrą, ideały romantyczne połączone z realizmem angielskim ( Anglicy jako przykład realnego myślenia) mówił ze brakuje tego polakom. Polacy musza mieć świadomość odpowiedzialności za swe czyny aby umieli działać sami nie czekali Aż ktoś nimi pokieruje, te rozwiązania angielskie podobały MU SIĘ CHCIAŁ ABY system edukacyjne oparł się na Cooleyach (koledżach) wiele lat spędza a w Anglii . szczepanowski chciał czerpać z doświadczeń szkoły krzemienieckiej i komisji edukacji narodowej .kierunek obywatelski wyrabianie silnego charakteru, kształcenie ludzi czynnych nie biernych. Hasło demokratycznej oświaty taki sam dostęp do szkół dla wszystkich szkoła demokratyczna dla wszystkich łączenie w szkołach wiedzy humanistycznej z ścisłą , troska o wychowanie fizyczne. Za bardzo cenne cechy szkoły uznawał energię użytecznośc dla społeczeństwa. Znajdują się koncepcje patriotyczne- nie ma to być tylko szumny charakter , prawdziwy patriotyzm ma być poparty działaniami patriotycznymi – zaangażować się w sposób wymierny. Wzrost troski o rozwój fizyczny w Galicji idea sokoła towarzystwa gimnastyczneho hasło tego ruchu fizycznego – naród który karłowacieje fizycznie giznie.takimin postaciami waznymi dla tego ruchu Tadeusz Kościuszko Jan Kiliński, członkowie tego ruchu mieli czuj duch, ruch sokoli miał organizacje kobiecą- sokolice –pierwowzór harcerstwa Andrzej Małkowski i jego zona Olga Drahonowska-Małkowska . Andrzej tłumaczy książkę R. B Powella –scouting for boys. Scouting angielski oparty na księdze dżungli w Polsce były inne stopnie. Olga organizowała pierwsze kobiece drużyny żeńskie, określenie od harcowników – Zawisza czarny , wybierano wzorce osobowe ,trylogia Sienkiewicza –michał Wołodyjowski, hetman żółkiewski. Kodeks harcerski nawiązywał do polskich tradycji –kodeks moralny kadetów, filomaci i filareci. Harcerz ma mieć pewne osobowości charateru- prawdomówny obowiązkowy karny i posłuszny przełożonym ,harcerz miał być pogodną osobą. Harcerze mieli mieć pozytywny stosunek wobec przyrody. Harcerstwo miało hasło: Skaut-wierny ojczyźnie , zrozumienie oczekiwań ojczyzny .wychowanie narodowe-troska o poziom moralności w społeczeństwie ELEUSIS- wincenty Lutosławski powstają stowarzyszenia ludzi którzy chcą wyzwolić się od nałogu. Eleuteria czyli wyzwolenie z łaciny. Zygmunt Balicki- prawnik i socjolog jego życie przypada na przełom 19 i 20 wieku , zasady wychowania narodowego, egoizm narodowy wobec etyki-jego dzieła ., neguje etykę egoizm indywidualistyczny na rzecz etyki grupowej- utożsamienie z narodem jako grupą. Pierwszym ważnym krokiem było zapoznanie młodzieży z historią kulturą językiem. Młodzież miała poznać przeszłość własnego kraju nie można było zostać obojętnym do tych tradycji . propaguje pozytywny patriotyzm i postawy obywatelskie. Postawy miały się opierać na zasadach charakteru. Każde polskie dziecko powinno być przedsiębiorcze –stawiać pytania co chce osiągnąć i stworzyć w swoim życiu dziecko.

Lucjan Zarzecki jest nauczycielem matematykiem, jest nauczycielem prywatnym potem wykładowcą w instytucie pedagogicznym. autor pracy charakter jako cel wychowania . Wychowanie narodowe czerpie z przeszłość ale nie jest w niej całkowicie pochłonięta , nie ma charakteru konserwatywnego, otwiera się na to co będzie w przyszłości. Bardzo ważnym aspektem jest potrzeba funkcjonowania w narodzie gdyby nie było narodu trzeba by było go stworzyć wtedy ludzie narodzie wyzbywają się egoizmu . Lucjan dożywa odzyskania niepodległości. idea państwa podporządkowaną idei narodowej. Stanisław Pigoń - Ideologia ma granice –granica między realizmem a idealizmem – szczepanowski-granice miedzy realizmem a idealizmem mialy być takie żeby za nadto ani nie przybliżyć się do jednej ani do drugiej.

Granica między życiem w przepychu a idealistyczną zupełną pogardą dla konsumpcjonizmu. Polski charakter –im wyższa poprzeczka tym bardziej Polacy się motywują , trzeba stawiać polakom wysokie wymagania .Polak się zawsze uważa za lepszego od innych narodowości , ma problem przez to z określeniem swoich celów w wychowaniu .Granice miedzy postawa patriotyczną a komspolityzmem .Patrotyzm –musi być emocjonalny stosunek do spraw ojczyzny. Zygmunt balicki pisał o patriotyzmie literackim nie przenosi żadnych elementów z postaci. Przestrzegał aby patriotyzm nie przekształcił się w nacjonalizm. Zarzecki naród polski może kształtować swoje zachowania w stosunku takim ze SA krzywdzeni ( SA pod zaborami). Szowinizm –żaden naród nawet uciśniony nie powinien być szowinistyczny, nie może być patriotyzm bierny –polacy maja takie tendencje. element patriotyzm Stanisław Pigoń pisze o patriotyzmie niemownym i radosnym, niewolny-odwołuje się do tradycji upadku, klęsk prześladowań , przekazywana z pokolenie na pokolenie, przekazywać należy patriotyzm radosny dawnych polaków, pozbawiony mściwej pamięliwosci .naród nie może nieustannie rozpamiętywać zdarzeń złych jak będziemy się skupiać na tym ze kogoś nienawidzimy jakiegoś narodu , musimy odzyskać słoneczny i państwowotwórczy patriotyzm.

Jak czerpać z doświadczeń innych narodów ale żeby one nas nie przytłoczyły ?-szczepanowski kiedy Polacy zaczną się zamykać na dorobek kulturalny innych państw to będą ciągle rozważać to samo zahamuje się rozwój , aby zatrzymać ta tradycję trzeba stworzyć narodowy system wychowania-

Wszyscy autorzy dają polakom nadzieje na zbudowanie takiego systemu. wychowanie narodowe ma być oparte na historii języku i ojczyźnie , zarzecki mówi aby te przedmioty wprowadziły wstęp do zapoznania się do dorobku europejskiego mamy znać kulturę i dostrzec te elementy niebezpieczne dla polakow. Bardzo negatywne jest nieznanie historii polskiej –idea wychowania narodowego znajomość własnej historii tez ma być krytyczna , trzeba pamiętać tez o porażkach .Historia ma być łączona z wycieczkami – pokazać należy lokalną historię trzeba odwoływać się do tradycji rodzinnych SA tam bowiem wzorce osobowe, młodzież musi być sprawna fizycznie. Zarzecki pisał na ten temat ,Pigoń-zalecał on skauting.

Religia miała być oparta na poczuciu więzi tożsamości religijnej oparta na poczuciu harmonii, Polaków charakteryzuje specyficzna religijność .Polska albo będzie katolicka albo nie będzie jej wcale . Postawy moralne SA ważne.

WYKŁAD 11 – 16.05.2013

Wychowanie narodowe -twórcy chcieli zaprzestać konflikty społeczne i międzyludzkie, zauważano ze Polacy są konfliktowi, miało to charakter destrukcyjny, proponowano żeby to wychowywanie bez konfliktów było w szkole, chciano uniknąć zaściankowości, zalecano wyrzekania się kastowości interesów, niebezpieczne są te sytuacje gdy ktoś interesuje się tylko swoja grupą społeczną –kasty,

Ideologia wych. narodowego :Szkoła ,rodzina to są dwa pola gdzie powinno uczyć się właściwych postaw moralnych .panowała duża kontrola społeczna – gdy ktoś zachowywał się nieodpowiednio ktoś zwracał uwagę, Stach przed reakcją jak ktoś się zachowa-ideologia wychowania narodowego mówił że nie można być obojętnym na złe zachowanie. Polacy są wrażliwi na stawianie wyraźnych granic miedzy tym co dobre a złe, brak rozróżniania tych granic był niebezpieczny na gruncie zachowań patriotycznych. Trzeba wiedzieć co trzeba tępić a co pochwalać. Kiedy zostaną określone granice dobra i zła powinno się stosować teorię pracy grupowej. U polaków jednak lezy indywidualizm –każdy dba o swoje potrzeby i pragnienia .Szczepanowski- Polacy szukają niszy gdzie są elementy dobra i zła- elementy światłocieni. Trzeba to odrzucić kultywować dobro, ostatecznie trzeba wiedzieć że dobro zwycięży. Musimy żywić wiarę w to. Szczepanowski propaguje ta idee. Elementy związane z granicami mogą kształtować szkołę. Dużo uwagi poświęca się szkole , która ma być państwowa, tylko taka szkoła bowiem może wpajać młodym ludziom odpowiednie pojęcia i postawy. Granice miedzy apatia i biernością a twórczą aktywnością, z jednej strony apatia a z drugiej aktywność. Polacy mają słomiany zapał , szybko do czegoś się zapalają jednak szybko im to odchodzi, stają się apatyczni ( przykładem powstania). To czy człowiek jest bierny czy czynny zależy od charakteru trzeba zatem kształtować charakter otwarty na działanie. Poszukiwano w Polakach cech które im umożliwiają bycie twórczym. Szczepanowski pokazywał że Polacy maja potencjał ( mają twórczą syntezę, aktywność, trzeba rozwijać zapał w polakach).Panował brak wiary że nie odzyskamy niepodległości. Polacy jednak mają żyć w nadziei że odzyskamy niepodległość , dlatego nie należało być biernym, nie było warunków do walki, jednak trzeba robić wszystko by być gotowym na podjęcie wyzwań. Pigoń-czynność nie powinna być przypadkowa, działania nie maja być sprzeczne , ma mi przyświecać realizacja konkretnego celu. Oświata ma wychowywać w duchu świadomości że trzeba ponosić ofiarę-angażować się w życie społeczne. Trzeba rozróżnić aktywności: są biurokratyczne- wykonujemy coś jak maszyna jakieś zadania nie ma tam miejsca na wkład własny. Zadaniom twórczym ma się poddać młody człowiek. Wychowanie narodowe krytykuje szablonową twórczość. Trzeba zachować odpowiednią relacje między krytyką i szkalowaniem innych i z tym należy skończyć , przejść na oddziaływanie bezpośrednie, swym działaniem zarażać innych , przechodzić od krytyki działać samemu , dawać przykład, zachęcać. Zdaniem ideologii wych. narodowego ważną rolę mają informację które mówią o zdobyczach polaków np. w oświacie dużo Polacy osiągnęli. Zaborca Pruski mówi że w Polsce była ciemnota co jest nieprawdą. W przecież w Polsce były reformy edukacyjne, KEN. Stąd wyszła konieczność nauki historii niezakłamanej. Pojawiały się apele szczepanowskiego-że Polacy za dużo wartości przywiązują do opinii zagranicznej- jak by się nie mogli powołać na dzieło Polskie. Polacy muszą unikać szablonu. Jednak nie można być despotą –to ma być obywatelskie działanie bez przemocy. Polacy mają z swojego słownika wyrzucić słowo rezygnacja, wierzyć w niepodległość. Mówiono że postawy rezygnacji są niebezpieczne dla rozwoju kraju- to szkodzi idei wychowania narodowego. Ogromną rolę odgrywa rodzina i szkoła. W szkole musi być dobrze zorganizowana. Istnieje konieczność połączenia wiedzy i praktyki. Trzeba uczniów wdrażać w realia życia społecznego. Nauczyciele nie maja być szablonowi. Zalecano twórczą inicjatywę w procesie wychowania. Pojawia się apel do społeczeństwa aby podjęto próbę uzyskania wpływu na kształt systemu szkolnego, planu , trzeba zabierać głos na zebraniach, planować reformy-ich zmiany, publikować opinię , refleksje i wnioski. Zwracano uwagę że kształcenie na podręcznikach nie wystarczy. Trzeba mieć świeżo spojrzenie jako nauczyciel. Granice i różnice pomiędzy światem prawdziwej twórczej pracy a pozorem. Polacy często stosują grę pozorów co nie jest dobre. Grzechem narodowym jest niedołęstwo u Polaków- nieumiejętność robienia czegoś porządnie . Nauczyciele mogą wychowywać w duchu narodowym nauczyciele z powołaniem a nie nauczyciele karierowicze(oni ograniczają dzieci).Wychowanie narodowe zawiera się w państwowym

Po 1926-ideologia wychowania państwowego-ideologią związana z przewrotem majowym Piłsudzkim, elementem scalającym ma być państwo, mamy niepodległe państwo ministerstwo wyznań religijnych . 11 marzec 1932-ustawa szkolna Jędrzejewicza ta ustawa mówiła że szkoły polskie będą realizować ideologię wych. państwowego, wszystko było nastawione na kształtowanie ducha państwowego. Sławomir Czerwiński- wygłaszał swoje przemówienia na wiecach, główne ideologie wychowania państwowego są jego. Mówił że potrzebny jest ideał wychowawczy ,konieczność skrystalizowania ideału wychowawczego na co trzeba zwrócić uwagę w państwie Polskim. Ideał wojownika i pracownika – trzeba wybrać ideał z tymi i tymi elementami. Należy skończyć z typami z przeszłości- uciekać od szablonu. Ideał obywatela –ma czuć się odpowiedzialny za państwo. Czerwiński przypomina polakom że nie przestawili myślenia, że tkwią w epoce rozbioru nie czują że mają swojego państwa. Każdy polak zanim stanie się członkiem ugrupowania musi stać się państwowcem , musi działać dla państwa, nie być pasożytem społecznym. Wnosić coś do kraju. Czerwiński wprowadza ideał wychowawczy związany z osobą Piłsudzkiego. Mówi dużo o nadziejach związanych z Piłsudzkim. Czerwiński mówi o konieczności budowania bibliotek oraz domów studenckich. Mówi o zadaniach nauczycieli i o rolach ich. Mówi że trzeba tknąć ducha w szkołę bo ona go nie ma , muszą być racjonalne rozporządzenia dobrze wykonywane przez nauczycieli. Trzeba skupić się na obowiązkach , stanąć do walki o państwo. Wychowanie państwowe jest szeroką koncepcją w wychowaniem narodowym, religijnym. Wychowanie państwowe- ma mieć taką nazwę to wychowanie bo w Polsce są tez cudzoziemcy którzy mają pomagać Polsce. Ideologia wych. państwowego ma doprowadzić do połączenia interesów. Nie ma być zapożyczeń od innych cudzych wzorów mamy sami wypracować własne wzory i ideologię. Polscy pedagodzy interesowali się ideologią wych. państwowego- np. Kazimierz Sośnicki i Zygmunt Mysłakowski. Sośnicki- podstawy wychowania państwowego piszę – zwraca uwagę na znaczenie etosu państwowego, ten etos stwarza ład i porządek w życiu obywateli, ; etos Oresta powinności zadnia jakie trzeba realizować. Państwo ma stworzyć takie warunki aby każdy mógł poznać ten etos. Trzeba wytworzyć emocjonalny stosunek do niego, uwewnętrznić. Nie ma to być narzucony szablon , Obywatele maja mieć szacunek do etosu. Każdy ma mieć chęć kontynuowania tych elementów które ten etos przynosi. Etos wyznacza normy wartości każdy ma go uwewnętrznić. Mysłakowski” państwo i wychowanie”- akcentuje pojęcie mitu, zajmuje się pojęciami narodu , ojczyzny i państwa, zastanawia się czy jest coś co spaja te elementy, elementem scalającym według niego jest mit. Naród to nic innego jak tradycja kultury i pamięci pewnej grupy ludzi, państwo to organizacja która umożliwia osobom organizacje życia tych ludzi tworzy prawa, obowiązki. Naród bez państwa żyje tylko połowicznie nie ma pola do realizacji. MITY do tych pojęć . Mit narodowy- mit wzruszeń i emocji. Mit ojczyzny mit odosobnienia-źle wykorzystany może stworzyć skrajny nacjonalizm. Trzeba łączy elementy wychowania narodowego i państwowego. Twórcze połączenie możliwe wtedy gdy państwo będzie dawało każdemu obywatelowi działanie uspołecznione, będzie dawało wolność każdemu człowiekowi. Państwo nie może być dogmatycznym strażnikiem dać musi wolność dla każdego.

LITERATURA :dodatkowa

Joanna Falkowska Ideologia wychowania narodowego

Bogdan Nawroczyński- polska myśl pedagogiczna

Stefan Wołoszyn- Nauki o wychowaniu w Polsce w 20 wieku

Feliks Araszkiewicz- ideały wychowawcze 2 RP.

Stanisław Łempicki –polski ideał wychowawczy, polskie tradycje wychowawcze

Bartnicka- rozprawy z dziejów oświaty artykuł o wychowaniu państwowym

WYKŁAD NR 12 – 23 MAJA 2013

1.Problem tajnego nauczania

2.Sytuacja polskiej oświaty po roku 1945

1.Od samego początku zamierzenia Hitlera i Himmlera wobec polskich ziem były sprecyzowane, głównym celem było zmniejszenie liczby inteligencji, chodziło o zniszczenie społeczeństwa polskiego, maksymalną eksploatacje gospodaczą, wyludnienie ziem polskiej i sprowadzenie ludności niemieckiej. Ziemie podbite przez Niemców były podzielone na dwie części : ziemie bezpośrednio wcielone do rzeszy (Pomorze, Wielkopolska, Śląsk) i Generalne Gubernatorstwo utworzone na terenach centralnych (osobą zarządzającą był Hans Frank). Generalny gubernator miał jasno określone stanowisko wobec Polaków – Polakom trzeba stworzyć takie warunki życiowe, które wykażą im beznadziejność ich położenia. Bardzo szybko, bo już 2 miesiące po wybuchu II WŚ w listopadzie 1939 roku został opracowany w Berlinie „dokument, w sprawie traktowania ludności byłych obszarów Polski z rasowo politycznego punktu widzenia”. Pierwsze represje dotykały wykładowców uniwersyteckich, nauczycieli szkół średnich. Miało miejsce aresztowanie nauczycieli Uniwersytetu Jagiellońskiego. Była przewidziana bezwzględna germanizacja, zostały określone grupy osób szczególnie niebezpieczne: inteligencja (osoby już z maturą). Żeby nie powstawały kolejne pokolenia, które mogą zaliczyć się do inteligencji zarządzono zamknięcie szkół wyższych i średnich, pozwolono na zostawienie szkół powszechnych, ale z bardzo ograniczonym programem nauczania (pisanie, czytanie i rachunki) ,usunięto przedmioty jak historia polski, geografia, literatura. Zaczęli proces dewastacji dóbr kultury i nauki (Zamek Królewski, straty bibliotek (2/3 wszystkich zbiorów)). Polacy próbowali w jakiś sposób uporządkować funkcjonowanie oświaty i organizować strukturę oświaty podziemnej. Pojawiło się pytanie, kto ma tym kierować – pojawiło się kilka ośrodków kontrolujących polską oświatą. Wśród nich TON – Tajna Organizacja Nauczycielska to nic innego jak przyjęty na czas wojny kryptonim Związku Nauczycielstwa Polskiego. DOiK -Departament Oświaty i Kultury – nazwa departamentu utworzonego w ramach rządu londyńskiego na emigracji. Były też lokalne organy, które ujawniały się na poszczególnych ziemiach. Ponieważ zamknięto szkoły wyższe i średnie Polacy próbowali kontynuować edukację w konspiracji ukrywając swoje działania przez okupantem. W związku z tym rozbudowywano program szkół średnich – w generalnym gubernatorstwie prowadzono nielegalne lekcje języka polskiego, historii, kultury, literatury. Ponieważ zamknięto szkoły średnie ogólnokształcące to w szkołach średnich o charakterze zawodowym prowadzono tajne lekcje z wiedzy ogólnej. Żeby ujednolicić tajne komplety DOiK wydawało specjalne instrukcje, jak to organizować, jak się ukrywać by się nie zdemaskować. Niemcy nie ograniczyli się tylko do tego, że pozamykali szkoły i ograniczyli programy nauczania – Niemcy wydawali czasopismo „Ster” i na łamach tego czasopisma znajdowały się elementy propagujące kulturę Niemiec, prenumerata była obowiązkiem dla szkół. Polacy wydawali swoje własne czasopisma „Biedronka” tam między innymi znajdowały się różne hasła dla polskiej młodzieży np. „Ucz się, Niemcy chcą, żebyś był głupi”. Zakres tajnej oświaty i tajnego nauczania (ciężko się dowiedzieć, bo dokumentacja ograniczona do minimum) – przed nasileniem terroru przed rokiem 1942 liczba dzieci i młodzieży i nauczycieli zaangażowanych w tajne nauczanie była równa jak w 1939 w szkołach, gdy istniały szkoły państwowe. Na skutek nasilonego terroru okupacyjnego wskaźniki zmalały. W wyniku akcji eksterminacji inteligencji – około 10 tysięcy wykładowców i nauczycieli zginęło. Tajne nauczanie na uniwersytetach – Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Wolna Wszechnica Polska. W Warszawie w 1940 roku powstał Uniwersytet Ziem Zachodnich i ten uniwersytet to działający tajnie Uniwersytet Poznański. Tendencje antypolskie były prowadzone także przez okupanta radzieckiego – zamykano uniwersytety, wycofywano język.

2.Okres po 1945 roku – sytuacja Polskiego szkolnictwo w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – nazwa wprowadzona w 1952 (bo konstytucja z tego roku tak nazywała kraj) od 1945 do 89 mówimy o PRL-u.

Pierwsze działania: 1945 maj – zakończenie działań zbrojnych, Polacy rozpoczynali dążenie do odbudowania oświaty. Podobnie jak po 1918 wśród tych pierwszych działań mieliśmy zwołanie Sejmu Nauczycielskiego, podobna sytuacja miała miejsce po IIWŚ w czerwcu 1945 został zwołany zjazd oświatowy do łodzi – zgromadzenie wszystkich nauczycieli, pracowników oświaty i debatowano o tym jakie to szkolnictwo powinno wyglądać. Przede wszystkim miało być jednolite – takie samo jak na terenie całego kraju, miało nastąpić zniesienie wszelkich progów selekcyjnych. Szkolnictwo miało być powszechne, dla wszystkich; publiczne – upaństwowione i bezpłatne. Proponowano wprowadzenie 8-letniej i 8-klasowej szkoły podstawowej i to były przede wszystkim postulaty reprezentantów Ruchu Ludowego, bo chcieli wyrównać poziom dzieci wiejskich. Chciano przedłużyć 7-letnią naukę o rok by wszyscy przez 8 lat do szkoły uczęszczali. Początkowo te postulaty były tylko w wersji papierowej. Do 1947 roku – na czele Ministerstwa Oświaty stał reprezentant Polskiego Stronnictwa Ludowego Czesław Wycech, MO próbowało zachować niezależność od decydentów ze Związku Radzieckiego. W 1947 zduszono opozycję antykomunistyczną, postanowiono wprowadzić reformy, które odchodziły od postanowień zjazdu – wprowadzić 11-letnią szkołę ogólnokształcącą – 7-letnia szkołę podstawową i 4-letnie liceum – wzorowanie się na rozwiązaniach radzieckich. Jednocześnie rozpoczęto nasiloną likwidację szkół prywatnych, głównie prowadzonych przez zakony. Władza zaczęła podejmować działania mające na celu walkę z organizacjami powiązanymi z Kościołem. W celu ateizacji polskiej młodzieży utworzono TPD – Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Nasilony okres narzucania wzorów radzieckich i komunizmu trwa do roku 1953r. 1953 umiera Stalin i do roku 56 zachodzą procesy osłabiania kultu jednostki i następuje apogeum władzy komunistycznej, 1956- dwudziesty zjazd komunistycznej partii związku radzieckiego – ktoś coś wygłasza (Nikita). Zaczyna się potem okres odwilży, która jest widoczna w kwestii edukacji - w Polsce w 1956 zostaje zrehabilitowany Wiesław Gomułka – obejmuje władzę I sekretarza Partii Robotniczej , za czasów Gomułki ma miejsce akcja pt. „1000 szkół na 1000-lecie Państwa Polskiego”. 1966 r – była to rocznica przyjęcia przez Polskę chrztu. Władze komunistyczne próbowały odciągnąć uwagę społeczeństwa od wydarzeń religijnych – i przez to uruchomione zostało 1000 szkół. 1961 – wprowadzono reformę systemu oświaty – spełnione zostały postulaty ruchu ludowego – przedłużono naukę w szkole podstawowej do 8 lat,a potem do wyboru albo 4-letnie liceum albo 5 -letnie technikum. Dla osób, które nie miały takich aspiracji wprowadzono 3-letnie zasadnicze szkoły zawodowe gdzie poziom nauczania ogólnego był bardzo niski. Nauczyciele mogli kształcić się w liceach pedagogicznych, po tych liceach duża część nauczycieli szła do pracy. Jeżeli ktoś po maturze zdecydował się na bycie nauczycielem mógł się wybrać na 2-letnie studia pomaturalne, które dawały mu kwalifikacje zawodowe. 61 – ze szkoły zniknęła religia i zniesiono autonomię szkół wyższych. 1970-fala strajków na wybrzeżu, krwawa rozprawa władz, na fali tych procesów wypływa postać kolejnego przywódcy Polski Edwarda Gierka. E.G stał się synonimem lepszych czasów dla Polaków. W tym czasie podjęto dwie próby nieudanych reform – przeszczepić wzorce szkół radzieckich i idea szkół zbiorczych. W tym czasie zaczęła się aktywizować opozycja polityczna, która miała wpływ na przemiany oświatowe. Zaczęły pojawiać się uniwersytety latające – odbywały się wykłady nielegalne w ramach tego uniwersytetu. Następuje fala strajków i stan wojenny 81/83. W latach 80 polska miała fatalny poziom scholaryzacji -10% absolwentów szkół średnich podejmowało naukę w szkołach wyższych. Po 1989 roku symbolicznym hasłem, żeby polska odzyskała niepodległość miało być zmiana nazwy Ministerstwo Oświaty na MEN. Potem MENiS ( i sport). Potem MeiN – i nauki. Dla szkolnictwa wyższego utworzono odrębną instytucję Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego (?). Po 1989 mamy do czynienia z ważnymi w polskiej oświacie zjawiskami – przywrócona zostaje możliwość tworzenia szkół prywatnych i też prywatnego szkolnictwa wyższego. Do szkół powróciła religia. 89 – ważny moment i przełomowy dla polskiej oświaty Ważne to było , że w 97 wprowadzono ustawę o systemie oświaty – która miała usystematyzować te wszystkie przemiany. Zaczęto przygotowywać projekt reformy oświaty. Została przyjęta kolejna ustawa – zapis o systemie bolońskim, który podzielił 5-letnie jednolite studia magisterskie na system 3+2.

Indoktrynacja polityczna – miały wspomóc tą indoktrynację między innymi organizacje . Organizacje młodzieżowe wcześniej powstające miały tradycje przedwojenne i głównie były to stowarzyszenia religijne (sodalicje mariańskie, katolickie stowarzyszenia młodzieży, krucjaty eucharystyczne). Początkowo władze komunistyczne do 47 patrzyły niechętnie na rozwój tych organizacji, ale nie zakazywały ich istnienia, ale zachęcały do wstępowania w takie organizacje jak: ZWN – Związek Walki Młodych, OMTUR – Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, ZMW Wici – Związek Młodzieży Wiejskiej Wici, ale też ZHP, PCK, Liga Ochrony Przyrody, Liga Ochrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej. Kiedy się okazało, ze młodzież garnie się do organizacji katolickich, władze komunistyczne przeszły do ich bezpośredniego zwalczania. Kościół zniechęcał młodzież do wstępowania w te organizacje komunistyczne. Władze wprowadziły zapis o obowiązku współpracy z tymi związkami o nastawieniu komunistycznym – ZWN głównie. Istniała a paramilitarna organizacja dla młodzieży – Służba Polska. 48r. - wszystkie organizacje prokomunistyczne zjednoczyły się w jedną organizację ZMP – Związek Młodzieży Polskiej – celem miało być wychowanie młodych ludzi w duch nowego kanonu wartości, moralności w duchu postępu ( w rozumieniu komunistycznym) – atakowano Kościół, bardzo szybko rosły szeregi tego związku, stał się ten związek naprawdę olbrzymią organizacją, która wywierała znaczący wpływ na indoktrynację polskiej młodzieży. 57- ZMP został rozwiązany. Kolejna ważna organizacja, która miała tradycje przedwojenne – Harcerstwo – przed wybuchem IIWŚ należało do niej 200 tys. młodych ludzi po wojnie działacze szarych szeregów przyłączyli się. Harcerstwo chciało propagować humanitaryzm i chrześcijanizm, co było nie na rękę władzom komunistycznym – robili protesty – największe zamieszki 3 maja 1946 roku – chcieli przypomnieć, że jest to data ważna dla Polski, władze komunistyczne chciały to rozpędzić – dużo rannych. Postanowiono przejść do likwidacji harcerstwa , obniżono wiek przystępowania i zaczęto upodabniać do wzorów radzieckich pionierów. W efekcie tych wydarzeń harcerze dokonali samolikwidacji, zanim związek młodzieży polskiej sam przejmie harcerstwo. Dokonano zmiany w symbolice, zniknął krzyż linijka, pojawiły się radzieckie elementy - kłos i tryb od maszyny na tle płomienia, który miał symbolizować rewolucję. Potępiono działalność opartą na skautingu, książkę „Kamienie na Szaniec” uznano za niebezpieczną. Odpowiedzią było zorganizowanie konspiracyjnego harcerstwa – różne akcje sabotażowe, rozrzucanie ulotek – kary były bardzo surowe za to.Ta zła sytuacja trwała do 56 roku – potem przywrócono stare zasady.

Indoktrynacja w szkole – odbywała się poprzez właściwie ułożony program nauczania i właściwie dobrane podręczniki. Głównie na lekcjach języka polskiego i historii. Tam były eksponowane wątki przede wszystkim nawiązujące do zwycięstwa ruchu ludowego, prześladowania mas chłopskich, lektury gloryfikujące Stalina,Związek Radziecki, deprecjonujące Kościół. Wprowadzono listę lektur zakazanych np. Melchior Wańkowicz, Kamiński. Indoktrynacja dotknęła nauk pedagogicznych – czarna lista Kot, Łempicki. Wprowadzono nowe przedmioty ideologiczne – nauki o konstytucji. Były treści zakazane, których nie można było realizować np. o sanacji Piłsudskiego nie można było mówić dobrze, też o Katyniu.

1956 – mamy zelżenie procesów indoktrynacji – do roku 89 rzeczywiście Katyń, 17 września nie były omawiane

Wprowadzono w PRL-u system punktów preferencyjnych – punkty za pochodzenie (jeśli ktoś był od robotnika lub chłopa).

WYKŁAD 13 – 06.06.2013

Toruńska Pedagogika

W Toruniu Uniwersytet powstał w 1945. Profesorowie przesiedleni z Lwowa i Wilna zadecydowani zostać tu i zorganizować uczelnie wyższą. Pedagogika pojawiła się w Toruniu od razu dzięki obecności prof. Kazimierza Sośnickiego. Pedagogika rozwijała sie w ramach Wydziału Humanistycznego. WH Zaczął się rozwijać już latem 1945 i zadecydowano w powstaniu katedry Pedagogiki. Na jej czele stanął prof. Sośnicki. Liczyła 3 osoby. prócz prof. Sośnickiego w katedrze pracowali jego asystenci mgr. Moroz i mgr. Stefan Wołoszyn. Sośnicki był uczniem prof. Twardowskiego - filozof, dlatego też można zauważyć w badaniach Sośnickiego kontekst filozoficzny. W 1960 r. Sośnicki poszedł na emeryturę katedrę po nim objął prof. Ludwik Bandura, potem prof. Feliks Korniszewski, następnie prof. Bolesław Pleśniarski. Niestety w 1959 okazuje się że jest za mało kadry i następuje zawieszenie rekrutacji na wiele lat - impas. Katedra prowadziła tylko kursy dla innych kierunków (m.in. biologia, matematyka nauczycielska). Na początku lat 70. Katedra się wzmocniła, do tego stopnia, że otwarto studia zaoczne, zwiększenie liczby Pracowników naukowych = wykładowców, wznowiono rekrutację. 1976/77 - Przekształcono katedrę na Instytut Pedagogiki i Psychologii. Dyrektorami instytutu byli Bolesław Pleśniarski, Stanisław Kawula , Jerzy Danielewicz, Zdzisław Dąbrowski. Zwiększa się znacząco liczba pracowników. Zaczyna się kształtować struktura instytutu. Podzielono instytut na zakłady - Zakład pedagogiki społecznej - prof. Z. Kwieciński, Zakład Kształcenia Ustawicznego - prof. Elżbieta Zawadzka "ZOO", Zakład Pedagogiki Ogólnej. 1990 - Zmiana nazwy na Instytut Pedagogiki - prof. Roman Schulz, potem prof. Aleksander Nalaskowski-> Od 1995 - kierował najpierw instytutem, potem wydziałem. przyczynił sie do utworzenia wydziału

Po zmianie nazwy utworzono m.in. Zakład Animacji Pedagogicznej, Zakład Dydaktyki (w jego ramach zakład technologii)- prof. Siemieniecki, Zakład pedagogiki chrześcijańskiej ks. prof Jerzy Bagrowicz i ks Kustra, Zakład Historii Wychowania, prof. Stefan Wołoszyn, prof. Lechicka, - przekształca się w zakład myśli społecznej. Zakład pedagogiki specjalnej - należy wiązać z Cz. Kosakowaki, Wojciechowski, Kowalik, itd.

2000 - 2007 - zaczęto zauważać, ze można przekształcić instytut w samodzielny wydział. Plan opracował prof. Nalaskowski, ówczesny dyrektor instytutu. Było to możliwe dzięki temu, że wielu pracowników uzyskało habilitację co było jednym z najważniejszych warunków

Wydział Nauk Pedagogicznych w 2007 r. a działa oficjalnie od 1.10.2007r. Prof. Nalaskowski zostaje dziekanem. Pełni tą funkcję do 2012r. Od 2012 dziekanem jest prof. Piotr Petrykowski ;)

w skrócie:

1945 - katedra -> 1976/77 -instytut ->90 zmiana nazwy inst. -> 2007 - wydział

Kazimierz Sośnicki (1883 - 1976)

Studiował na uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie na kierunkach - filozofia i pedagogika ale też matematyka i fizyka (w ramach wydziału filozoficznego??). Po ukończeniu studiów w 1906 zdał egzamin nauczycielski. Spotyka na swojej drodze prof. Twardowskiego. W 1910 broni pracy doktorskiej "Wyjaśnianie i opis w badaniach naukowych" Kontakt z Twardowskim skłonił go do zajęcia się pedagogiką. Twardowski był w środowisku zwany n-lem uczonym. Sośnicki pracuje w różnych szkołach, ale też nie traci kontaktów ze środowiskiem naukowym. Wydaje publikacje. W 1929 - propozycja pracy na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Daje wykłady z pedagogiki. Lata 30 są okresem dynamicznego rozwoju jego pracy naukowej. habilitacja w latach 30. Członek Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Na uczelni spotkało go rozczarowanie, nie dostał katedry, dostał ja Suchodolski. W czasie II wojny światowej - organizował tajne nauczanie. II wojna światowa zakończyła okres lwowski w jego życiu. Po wojnie przybywa do Torunia, organizuje katedrę pedagogiki i ma ją do 1960 - emerytura. 1949 otrzymuje tytuł profesora zwyczajnego. Po 1960, okres gdański, prowadził wykłady dla studentów; wydawał publikacje m.in. Istota wychowania, Rozwój pedagogiki zachodniej.

Miał ulubioną bajkę o jeżu i o lisie - charakterystyka środowiska naukowego

Literatura:

S. Nalaskowski - "Od Katedry do wydziału"

Ryszard Borowicz - "Elżbieta Zawadzka "ZOO" Portret"

H. Gajdamowicz - O sośnickim.