Nie ma jednej teorii wychowania. Jest wiele różnych.
Teoria wychowania ma dwa podstawowe działy:
-pedagogika
-dydaktyka
Pedagogika zajmuje się formacją wychowania, kształtowania kompetencji interpersonalnej.
Teoria kształcenia zajmuje się kompetencją poznawczą, intelektualną, wychowaniem czynności dydaktycznych, formacją edukacyjną, odnosi się do instytucji szkolnych, oświatowych.
Są konkurencyjne teorie kształcenia mają wpływy wychowawcze, jest to współzależne.
Teoria wychowania może być uprawiana w różny sposób, przyjmowanie różnych paradygmat.
DWA PODSTAWOWE PARADYGMATY:
Sientystyczny- przeciwstawne, opozycyjne
Humanistyczny- są odmienne, inne strategie
TEORIA SIENTYSTYCZNA- powinna być nauką ścisłą na wzór nauk przyrodniczych, twierdzenia, założenia wymierne.
TEORIA HUMANISTYCZNA- człowiek i sprawy ludzkie są specyficzne w świecie przyrody, nie można w ten sam sposób rozumieć i poznawać człowieka .
Człowiek to nie świat przyrodniczy. O człowieku nie można wnioskować na podstawie wiedzy przyrodniczej. Procesy wychowania są pewne różnych dylematów, wiele nie można przewidzieć. Na efekty wychowania składa się wiele zmiennych.
DEFINICJA:
Przedmiotem wychowania są wszelkie świadome akty wychowania, ich uwarunkowania, przebieg i skutki.
ŚWIADOME AKTY WYCHOWANIA
Świadome działania, zamierzenia wychowawcze, procesy socjalizacyjne- głęboki wpływ na człowieka, ale nie są tożsame co wychowanie intencjonalne, socjalizacyjne, powiązane z kulturą, środowiskiem lokalnym. Świadome akty wychowawcze są inne od procesów socjalizacyjnych.
SOCJALIZACJA- NIE CELOWA
WYCHOWANIE- CELOWE
Wychowanie jest zawsze w jakiś warunkach, które mają wpływ na jego wychowanie. Jeśli jest złe traktowanie, to przekazywane są złe wzorce, dużo zależy od uwarunkowania.
PRZEBIEG WYCHOWANIA:
Czynność ciągła, długotrwała, wieloaspektowa, nie jest dorazna jest to proces więc zaczyna się i trwa a nie wiadomo kiedy się kończy, ma etapy.
SKUTKI DORAZNE I ODROCZONE
Nie zawsze jest odzwierciedleniem dobrego czy złego, efekty widoczne są po paru latach, nie od razu, mogą powracać do człowieka, mogą ujawnić się po paru latach.
SKUTKI
Co chcemy osiągnąć, jaki ma być efekt i końcowe konsekwencje. Intencje dobre mogą rozwijać się z efektami, efekty muszą być równoznaczne względem intencji, wtedy są konstruktywne wychowawczo i prorozwojowe.
HUMANISTYCZNY wymiar wyraża się że życie jest postrzegane jako tragiczne. Tragiczność wyraża się w tym, że życie jest nieprzewidywalne, tragizm wyraża też się w tym, że chcemy dobrze a jest zle lub odwrotnie. Tragizm wyraża się w konflikcie międzygeneracyjnym ( rodzice- dzieci) odmienne widzenie. Struktura konfliktu- wpisuje się dążenie ludzkie do samodzielności, autonomii.
Człowiek rodzi się jako zależny , lecz nie jest własnością. DZIECI TO SYNOWIE I CÓRKI JUTRA to jest skuteczne gdy słowa stają się rzeczywistością w osobie nauczyciela. Najbardziej swoiste dziedzictwo ludzkie przyczynia się do rozwoju, ma charakter symboliczny, czynniki komunikatywności wynikają ze słowa, odgrywa kluczową rolę, nauczanie polega na komunikatywności ma charakter werbalny.
Rzeczywistość przekazywana w słowach musi mieć reprezentanta, żeby stała się bliska ( nauczyciel ).
FLORIAN ZNANIECKI
Wychowanie jest działalnością dążącą do wywarcia wpływu na postępowanie ludzkie i jest czynnością społeczną. Jasne spolaryzowanie ról w społeczności, świat dorosłych to świat gotowych, którzy będą kształtować innych ( dzieci ) wywieranie wpływów dorosłych na dzieci. Wychowanie jest odzwierciedleniem etosu społecznego. Wychowanie ma służyć ciągłości bytu społecznego.
HELENA RADLIŃSKA – pedagog
Najistotniejszą cechą wychowania jest wartościowanie i uczenie wyboru.
WARTOŚCIOWANIE- różnicowanie, coś co jest dobre, coś co jest złe, ocenianie. Dzieci uczy się wartościowania wdrażając w dokonywanie wyboru.
JON DEWEY- amerykański filozof i pedagog
Wychowanie jest procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku i posiada dwie strony: psychologiczną i socjologiczną. Jednostka wzrasta w społeczną świadomość gatunku ( narodowość, plemię ) ma tradycje, organizacje życia, wychowanie odzwierciedla społeczne ambicje. Te procesy społecznego wzrastania mają dwie strony : psychologiczną- postrzeganie, emocje, przyzwyczajenia, nabywa uprzedzenia, nawyków. Socjologiczną – współzależność życia z innymi, prawo, organizację życia kulturowego.
JANUSZ KORCZAK
Istotą teorii wychowania jest teoria życia u podstaw której leżą osobiste doświadczenie i myślenie samodzielne.
RUDOLF STEINER- niemiecki filozof i pedagog
Każde dziecko jest boską zagadką, a zadaniem wychowania jest jej rozwiązanie. Dziecko jest tajemnicą, kimś kogo trzeba dobrze zinterpretować. Świat dziecka kieruje się czym innym niż świat dorosłego, dziecko inaczej postrzega. Nad tą zagadką trzeba się pochylić, żeby ją odgadnąć. Dorośli swoje zachowania muszą dostosować do dzieci.
ERICH FRONM
Kształcenie, wychowanie, zapoznawanie młodego człowieka z najlepszym dziedzictwem rasy ludzkiej. Większość dziedzictwa sformułowana jest jednak w słowach stąd kształcenie………
HISTORIA POJĘĆ:
WYCHOWANIE-chowanie- przedmiotowe traktowanie.
PROCES WYCHOWANIA- świadomość współczesna, etapy. Pierwsze 8 lat życia – mózg najbardziej się rozwija, pierwsze lata są kluczowe.
NATURALIZM PEDAGOGICZNY JEST Z J. RUSSO ( XVIII w. )
NATURALIZM PEDAGOGICZNY ZAKŁADAŁ:
Dziecko powinno wychowywać się zgodnie z rytmem natury, cyklów przyrodniczych. Przyroda sama narzuca rytm rozwoju człowieka. Wychowanie i edukacja nie powinna być narzucana przez rodziców, dziecko samo powinno chcieć. Cywilizacja i kultura demoralizuje człowieka. Wychowanie powinno odbywać się harmonijnie jak pory roku. Życie przyrodnicze jest konspektem życia człowieka.
Rola dorosłych sprowadza się towarzyszeniu dziecku, rozbudzania jego aktywności, odkrywania jego zdolności, nie narzucaniu dziecku zewnętrznych typów aktywności lecz rozwijania jego zdolności.
Dziecko z natury jest dobre, pozytywne motywacje. Człowiek posiada potencjalności rozwojowe, trzeba je tylko wydobyć . Człowiek jest zapisaną kartą , ma niepowtarzalną tożsamość trzeba ją tylko wydobyć, dostosować je do człowieka.
PAJDROCENTRYZM- działanie w imię dobra dziecka, świat dorosłych pochyla się nad światem dziecka.
WYCHOWANIE JAKO POMOC W SOCJALIZACJI
SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY ZAKŁADAŁ:
Wychowanie jest funkcją aktywności i interesów społecznych. Jak wychowywać i edukować decyduje społeczeństwo, które działa w myśl swoich interesów. W wychowaniu i edukacji chodzi o zabezpieczenie ciągłości i trwałości form życia społecznego. Nauczyciele itp. są jako żandarmi. Wychowanie jest sprowadzone do socjalizacji- wychowania. Podstawową funkcją jest funkcja socjalizująca. Wychowanie sprowadza konformizujące – wywiera się na wychowanka presję to czego się od niego wymaga. Celem tych osiągnięć jest wdrążenie człowieka do pełnienia określonych ról. Rola dziecka, pracownika, obywatela- określają miejsce w społeczeństwie, zmuszają do przybierania masek, zachowań. Społeczeństwo byt absolutny. Wychowanie i edukacja odzwierciedla etos społeczeństwa. Kreowanie twórczego myślenia.
WYCHOWANIE JAKO POMOC INKULTURACJI- to podejście odwołuje się do pedagogiki kultury
Pedagogika kultury. Podstawowym kontekstem oddziaływań wychowawczych i edukacyjnych czyni kategorię kultur, zakłada, że wychowanie i edukacja jest na miarę kultury, realizują postulaty kulturowe , przystosowanie kulturowe, kod kulturowy to język, obyczaj, historia, język niesie znaczenie kulturowe. Wychowanie i edukacja pełnią rolę adaptacyjną. KULTURA MATERIALNA-miejsca kulturowe, symboliczne. KULTURA DUCHOWA- przepływ idei, tradycji, osiągnięcia. Reasumując pedagogikę kultury to przygotowanie do uczestnictwa /partycypacja/kulturowego. ANTYCYPACJA-wyprzedzanie, nowe kierunki kultury. Wychowanie jako pomoc inkulturacji –należy rozumieć że oddziaływania te dostosowują człowieka do efektywnego uczestnictwa życiu kulturowym. Respektowanie tego uczestnictwa kulturowego ma szanse na awans. Podstawowym kryterium dostosowania człowieka jest wkomponowanie się w kulturę.
WYCHOWANIE JAKO POMOC PERSONALIZACJI- odwołuje się do personalizmu pedagogicznego
Podstawowe założenia:
Rozwój człowieka powinien być rozwojem integralnym. Człowiek bowiem jest istotą wielowymiarową, bytem osobowym, rozwija się w wielu aspektach. Życie człowieka jest nie sprowadzanie do innych form. Rozwój jest na pograniczu to co przyrodnicze, kulturowe, społeczne, duchowe, fizyczne(cielesne) lub motoryczne. Żadnej z tych sfer nie można zamienić na inną sferę. Pedagogika personalizmu jest pedagogiką zaawansowaną, zaszczepienie nowych dążeń pozwalających odkrywać siebie samego, urzeczywistnianie co ludzkie.
WYCHOWANIE JAKO POMOC PERSONALIZACJI
Integralny rozwój, aspekt duchowy, kultura jest tworem duchowym. Wychowanie ma kształcić kompetencje inteligencji ale też charakter człowieka
Rola wspólnotowości, zakładają że człowiek zostaje w relacji do innych ludzi, jest zależny od innych ludzi, jakość i kształcenie człowieka jest kompetem innych ludzi.
WYCHOWANIE JAKO POMOC W EMANCYPACJI- odwołuje się do idei pedagogiki emancypacji ( druga połowa XX w )
Zakłada:
Społeczeństwo i kultura są źródłem zniewolenia i zafałszowania jego różnych aspektów życia. Są podszyte interesem grup, które mają władzę. Podstawowym zadaniem – sprzyjanie tendencji wyzwalający się z tej mistyfikacji społecznej.
Ma służyć: uczenie krytycznego myślenia, usamodzielnienia człowieka.
Pedagogika emancypacyjna – wyrównanie praw i przywilejów grup społecznych, muszą być te prawa symetryczne.
WYCHOWANIE JAKO POMOC W EMANCYPACJI
Kładzie akcent na usamodzielnianie, upodmiotowieniu, równe traktowanie
Nie ma jednoznacznych kanonów kulturowych i społecznych
ŹRÓDŁA INSPIRACJI TEORII WYCHOWANIA
Interdyscyplinarny charakter- ustalenia wiedzą są czerpane z różnych źródeł naukowych.
Podstawowe dziedziny:
Psychologia
Socjologia
Nauki biomedyczne
Filozofia
Znaczenie tych dziedzin:
Psychologia- badanie indywidualnych czynników człowieka, badanie funkcji poznawczych, mechanizmy regulacji jednostkowe, rozwój intelektualny, pozwala zrozumieć człowieka jako jednostkę, pozwala diagnozować traumatyczne doznania.
Socjologia- dostarcza wiedzy mechanizmów życia zbiorowego. Bada mechanizmy regulacji życia zbiorowego, ma charakter oddziaływań grupowych. Wpływa na ogólny klimat grupy.
Nauki biomedyczne- wiedza o standardzie zdrowia, dojrzewanie, wydolność człowieka.
Filozofia- kogo wychowywać, ku czemu, czemu tak, a nie inaczej, rozstrzygnięcia światopoglądowe lub filozoficzne, czerpane są ideały człowieczeństwa, na kogo chcemy wychować. Rozstrzygnięcia które wymagają refleksji nad życiem.
PODATAWOWE FUNKCJE TEORII WYCHOWANIA
Deskryptywną ( opisywać) i diagnostyczną
DYSKRYPTYWNA
Rozpoznanie i opisanie tego z czym mamy doczynienia, właściwa orientacja- kim są wychowankowie.
Ewaluatywna –szacowanie ocenianie
To co zostało rozpoznane i opisane poddane jest ocenie, czy daje szanse rozwojowe, czy należy korygować, wspierać. Dokonywanie oceny z perspektywy szans i zagrożeń wychowawczych.
Prognostyczna i projektująca
Prognoza- czego nie ma, a co nastanie
Projektująca- planowanie działań
Te funkcje są powiązane ze sobą i jedna wynika z drugiej.
DWA SKRAJNE PODEJŚCIA DO TEORII WYCHOWANIA ( WYKLUCZAJĄCE SIĘ )
Normatywno- filozoficzne
Normatywne- odnoszące się do norm, zasad narzucanych przez społeczeństwo
Filozoficzne- ideały filozoficzne- w warstwowym założeniu filozoficznym.
Orientacja normatywno- filozoficzna
Wychowanie jest urzeczywistnianiem ideału odnoszącego się do światopoglądu
Cele wychowawcze- zawsze posiadają pozanaukową światopoglądowo- ideologiczną geenaologię, do jakich wartości się odwołujemy to nasz wybór, nie anukowy. W skrajnych przypadkach przybiera postać indoktrynacji- wmawianie rzeczy.
Empiryczno- indukcyjne
Empiryczny- doświadczeni owy ( naukowy)
Indukcyjny- analizuje doświadczenia ( fakty)
Koncentruje się na faktach. To podejścia, które analizują praktykę wychowawczą. Czy wychowankowie poddają się autorytetom czy nie.
SUBDYSCYPLINY TEORII WYCHOWANIA
J. Górniewicz- 3 postawowe subdyscypliny:
- antropologia pedagogiczna
- auksologia pedagogiczna
- teleologia pedagogiczna
Posiadają powiązanie do filozofii.
Antropologia pedagogiczna- nauka o człowieku, to nauka o człowieku, który się rozwija jest w drodze ku dorosłości, kim jest człowiek, czego można go nauczyć, czy można go wychować, czego nie możemy przezwyciężyć, kim może się stać.
Auksologia pedagogiczna(teoria wartości)- nauka zajmująca się teorią wartości, jakie wartości ma do wyboru, które wartości sprzyjają wychowaniu, w imię jakich wartości, wychowanie- edukacja są wartościami.
Teleologia pedagogiczna- wspólne działanie wiedzy o formułowaniu celów, dział wiedzy pedagogicznej, pytamy jakim celom ma służyć wychowanie, cele nadrzędne i pochodne wychowaniu, zawsze ma cele.
Oddziaływanie wychowawcze- zawsze chodzi o kształtowanie człowieka, wyobrażenie antropologiczne- każde oddziaływania odnoszą się do wartości- teleologia- formułują jakieś cele ( bliskie i dalekie)
Związek jaki zachodzi:
Opieki- inkulturacji- wychowania- socjalizacji
Cechy atrybutywne wychowania
Opieka- wychowanie obejmuje piecze swojego wychowanka( różne sfery)
Inkulturacja- przyswajanie kultury zastanej zewnętrznej . procesy wychowawcze zawsze przesiąknięte są standartami kulturowymi, uwarunkowania przestrzenno- czasowe, kultura i cywilizacja są konspektem wychowania.
Socjalizacja- procesy wywierania wpływu na jednostkę nie zamierzone, tym czym jesteśmy otoczeni w codziennym życiu, trudno rozgraniczyć procesy socjalizacyjne i wychowawcze trudno je rozgraniczać. Wychowanie nie inwercjonalne – jeśli dochodzi do rozbieżności między socjalizacją a wychowaniem to zazwyczaj do głosu dochodzą te socjalizacyjne.
SOCJALIZACJA, OPIEKA, INKULTURACJA
Socjalizacja :
Znaczenie wąskie:
Włączanie jednostki w bieg życia społecznego
Stawanie się pełnowartościowym członkiem grupy społecznej( inicjacja grupowa, etapowa, procesy socjalizacyjne)
Znaczenie szerokie:
Procesy kształtowania osobowości
Nabywanie społecznych kompetencji i dojrzałości( algorytmy)
Przyswajanie zachowań zgodnych z kontekstem społecznym ( mechanizm naśladownictwa)
Np. każda grupa posiada strukturę socjometryczną
Figury * gwiazda( przywódca)
Socjometryczne* żołnierz ( wykonuje to co każe mu gwiazda)
Czarna owca ( jednostka odsunięta od grupy)
Adaptacja- integracja do sposobu myślenia, odczuwania i działania- nawiązuje do podstawowej struktury podstawy
Myśleniowy
Uczuciowy
Behawioralny- działanie
Socjalizacja pierwotna:
Utożsamianie jest ze wczesnym dzieciństwem, wczesne doświadczenia, niski czynnik refleksyjności, rodzą pozytywne spektrum wydarzeń lub złe ( traumy rozwojowe)
Socjalizacja wtórna:
Następuje po pierwotnym okresie, rozumie co się wokół dzieje, posiada pewien stopień świadomości
Fazy socjalizacji:
Per socjalizacja-wczesny okres, rodzice, opiekunowie
Właściwa – kontakty z rówieśnikami, interakcje społeczne ( pierwsze)
Wieku szkolnego- doświadczenia szkolne, rzeczywistość szkolna
Wieku środowisk- okres życia człowieka wkracza w różne środowiska socjalizacyjne( rodzące, własne przekonania, dysonanse wychowawcze, rozbieżność wymagań nie koniecznie są to zjawiska socjopatologiczne)
Inkulturacja
Oznacza procesy powiązane z wpływem kultury na człowieka i przenikaniem jego sfer myślenia, czucia i działania. Otoczony jest klimatem kulturowym danego środowiska w którym przebywa.
Procesy:
Oznaczają przyjmowanie dziedzictwa kulturowego, uczy wartościowania, zaszczepia preferencje, kształtuje się określony gust, uwewnętrznianie sobie pewnych wzorców wartośći.
Internalizacja- uwewnętrznianie ( przyswajać sobie zewnętrzne rzeczy)
Internalizacja- z czym spotyka się jednostka z czasem na zasadzie asymilacji, utożsamia się z tymi wartościami, uznaje za swoje.
Asymilacja- utożsamianie z wzorcami kulturowymi
Opieka: zaspokajanie pilnych lub nieredukowalnych potrzeb ( niedających się pominąć) potrzeby, opieka może dotyczyć różnych sfer.
Moralno- społeczna- ( zapobieganie demoralizacji) odnosi się do przestrzeni życia jednostki przed tymi wzorcami, które mogą zagrażać w przystosowaniu zasad, norm, może mieć różną intensywność.
Higieniczno- zdrowotna- ( okaleczanie dziecka, powikłania po chorobie, nie doleczenia, wady postawy) pełni pierwotną postawę
Psychiczno- emocjonalna- ( poczucie własnej wartości, tożsamości) to wynika z kondycji psychiczno- emocjonalnej, cechy charakterologiczne( radzenie sobie ze stresem, umiejętność motywowania się)
Emocjonalno- moralna- oznacza siłę emocjonalną i psychiczną
OPIEKA ROZPATRYWANA ZE WZGLĘDU NA STAN ZAGROŻENIA
Działania profilaktyczne ( ostrzeganie)
Interwencyjna ( przerwanie pewnych działań)
Kompensacyjna ( opiekuńcza o działaniu kompensacyjnym)
Opieka ma postacie:
Materialna, zdrowotna, moralna, prawna, wychowawcza
Opieka trudna jest do oddzielenia, są ze sobą sprzężone wychowując- opiekujemy się
Wyznaczniki wychowania
Cechy atrybutywne wychowania ( sposób specyficzny działań )
Pięć charakterystyk wg Łobodzkiego ( teorii wychowania)
Złożoność
Intencjonalność
Interakcyjność
Relatywność
Długotrwałość
Są to cechy atrybutywne, określają specyficze wychowanie
Złożoność
Można rozpatrywać na różne sposoby. Możliwość wyróżnienia determinantów zewnętrznych lub wewnętrznych. Uwarunkowania zewnętrzne- środowisko w którym dziecko przychodzi na świat, czynniki sytuacyjne, losowe, oddziaływania innych. Uwarunkowania wewnętrzne- osobiste doświadczenia, sposób przeżywania tych doświadczeń , intensywność, cechy temperamentu lub osobowości, specyficzne aspiracje, motywacje, specyficzny układ nerwowy, hormonalno- gruczołowy, odmienne sposoby reagowania na bodźce zewnętrzne( powiązane z typem układu nerwowego). Męczliwy układ nerwowy- introwertyczny profil osobowości. Nie męczliwy powiązany jest z ekstrawertycznym profilem osobowości.
Introwertyk- bierze do siebie, relacje są intensywne na bodźce zewnętrzne, lubi porządek, jest nieśmiały, ma opory w kontaktach interpersonalnych lubi samotność, ale nie cierpi z samotnośći, jest pamiętliwy, jest konsekwentny, wytrwały, jest spokojny, dotrzymuje słowa.
Ekstrawertyk-śmiały, dusza towarzystwa, roztrzepany lubi towarzystwo, poszukuje nowych wrażeń, bardzo szybko się uczy( dostosowywuje się), nie uporządkowany,’’ szybko wypiera z pamięci złe doświadczenia, zastępuje je nowymi wrażeniami, tendencje do zachowań nadpobudliwych)
Intencjonalność
Wyraża się w tym, że wychowanie jest zamierzone i celowe, podejmowane jest z jakimiś intencjami. Intencjonalność wychowania- staramy się aranżować wychowanie, rozpościeramy horyzonty, możemy czasem, za dożo wymagać, nadopiekuńczość. intencjonalność zakłada świadome wywieranie presji, wydzielanie autonomii osobistej, poświęcanie uwagi ( dzieci maja duże poczucie wartości)
Interaktywność
Wyraża się w tym, że wychowanie ma charakter interakcji między ludźmi ( relacja) bezpośredniość. Wychowanie wytwarza specyficzną przestrzeń interpersonalną, bezpośrednia styczność- najważniejsza . poprzez interakcje człowiek wchodzi w świat zewnętrzny. Wyraża się tym, że dziecko wprowadzane jest, oswaja go z nowym, wprowadza się dziecko przez co jest oswajane z nowym doświadczeniem.
Relatywność
Względność pojawia się w tym znaczeniu, że wychowanie nie zawsze jest takie same, nie zawsze o to samo chodzi w wychowaniu. Nigdy nie możemy być pewni czy nasze dobre intencje zagwarantują dobre wychowanie. Można chcieć dobrze, a jednocześnie krzywdzić, czasem jest to na odwrót, że wychodzi na dobre.
Długotrwałość
Wychowanie jest procesem, jest rozciągnięte w czasie, etapowe, skutki wychowania nawarstwiają się. Wpływy wychowanka kumulują się w organizmie, efekty wychowania dobre i złe uwydatniają się po jakimś czasie, gdy człowiek jest dorosły wracają do niego złe efekty.
| Podstawowe kategorie i pojęcia teorii i praktyki wychowania |
|---|
| Model heteroedykacji |
|
Antynomiczne- te pojęcia są przeciwstawne
Model hetero edukacji
bazuje na obligatoryjności ( obowiązkowość ) zakazy, sankcje, nakazy. W jednoznaczny sposób polaryzuje przestrzeń kontaktów społecznych. Dorośli- dzieci. Dorośli w roli arbitrów. Oparty na zobowiązaniu, nadrzędno- podrzędny. Wychowanka się modeluje relacja podmiotowo- przedmiotowa. Oddziaływania wychowawcze, ich skuteczność jest traktowana jako pochodna aktywności dorosłych wychowawców, kształtuje człowieka zewnątrz sterownego.
Model autoedukacji
Podstawowym zadaniem wychowawczym i edukacyjnym jest stymulowanie własne wychowanka. Zakłada, że podstawowym elementem wychowania, wpływów wychowania, nie jest kontrola, ale osobowy wpływ tych co wychowują. Ci co wychowują powinni wspierać, pomagać, inicjować aktywność wychowanka. Chce kształtować człowieka wewnątrz-sterownego ( sam podejmuje działania na potrzeby swojego wychowanka).
Reprezentantem hetero edukacji jest socjologizm pedagogiczny
Reprezentantem autoedukacyjnym jest naturalizm pedagogiczny
Socjologizm- żandarmi, zakazy ( kiedy co można)
Naturalizm- w sposób spontaniczny, rozwój jednostki, rola dorosłych polega na wspieraniu w celu rozbudzenia jego własnej aktywności.
Wychowanie bezpośrednie
opiera się na tym, że dorośli ściśle kontrolują proces wychowania i edukacji , jako mandatariusze porządku, mają nagromadzać , karać. Opiera się na założeniu, że efektywność wychowania jest pochodną interwencjonizmu wychowawczego, czyli ingerowania dorosłych w procesy wychowawcze. Inkwizytorzy opiera się też na uprzedmiotowieniu wychowanka. Wychowanka rozlicza się, nakazuje, relacja jednokierunkowa. Cały przebieg tych oddziaływań jest kierowany zewnętrznie. Jest mu narzucane co może, co powinien. Cele i zadania wychowawcze są całkowicie zaplanowane przez dorosłych, bez udziału wychowanków. Dorośli wiedzą lepiej . źródłem zmian wywoływanych w wychowaniu są bodźce zewnętrzne, które dostarczane są poprzez dorosłych. Dorośli wywołują te zmiany, są sprawcami rozwoju.
Wychowanie pośrednie
Zakłada, że ci co wychowują powinni rezygnować lub ograniczać na tyle, ile to możliwe współczynnik interwencjonizm wychowawczy. Powinni limitować swoją ingerencję. Rezygnuje z logiki interwencjonalizmu . Akcentuje fakt, że oddziaływania powinny wzbogacać aktywność jednostki. Upodmiotowienie relacji- drugi człowiek traktowany jest jak ktoś, kto zasługuje na dobre traktowanie. Dorośli sugerują, pomagają. Człowiek traktowany jako podmiot sprawczy.
Orientacja wychowania dyrektywnego
Ci co wychowują traktują siebie jak tych co wyliczają cele, rozkazują. Wprowadza podział na tych co rządzą, mają władze i tych co są poddani. Ci co wymagają i oceniają- ci oceniani.
Relacja jednokierunkowa, efektywność jest pochodną stosowania strategii , technik oddziaływań socjotechnicznych, wywierania wpływu na człowieka.
Socjotechniczne- manipulacja, odnośnik do wiedzy, czy się boi, to wtedy dziecko jest straszone.
Bazuje na socjotechnicznych wpływach. Kary i nagrody to też manipulacja. Zakłada ujednolicenie, ustandaryzowanie, normalizowanie wychowanków. Wychowanie dyrektywne zakłada ujednolicenie wszystkich trzeba traktować tak samo, jak matryca maszynowa. Zakłada, że w swych najgłębszych intencjach ma charakter reprodukcyjny. Wychowankowie traktowani są jako konsumenci usług edukacyjnych.
Orientacja wychowania nie dyrektywnego
Wychowanie opiera się na relacjach upodmiotowienia. System edukacyjny jest elastyczny. Zakłada, że efektywność i konstruktywnego oddziaływania wychowania jest efektem przyjaznego klimatu emocjonalnego. Zachęcanie a nie zamykanie, rozwijanie a nie cofanie. Uczy dojrzałości oddziaływań wychowawczych. Powinny być zróżnicowane, ze względu na różnych adresatów oddziaływań. Ludzie są różni. Powinny różnicować. Podstawową funkcję i edukacyjną, generowanie nowych tendencji rozwojowych. Nabywanie nowych kompetencji, a nie wyciąganie z lamusa przeszłości. Ma charakter ‘’ produkcyjny’’. Bierze pod uwagę nowe wyzwania, by być na miarę człowieka współczesnego. Podstawowymi kategoriami , które usensawniają wychowanie i edukacje jest samo kształcenie, samowychowanie. Kwestia rezygnacji z rozstrzygnięć arbitalnych- wyraża się, że adresaci wciągani są w proces decyzyjny. Eksponuje zadania, odpowiedzialność , jakie przypisuje się pedagogowi – wychowawcy. Zadania i odpowiedzi są kierowane do twórczych postaw, zachęcanie, zaszczepienie wiary we własne możliwości, dodawanie otuchy. Zadania i odpowiedzi jest kierowanie przyjaznego, ciepłego emocjonalnie, konstruktywnego klimatu.
Racjonalność adaptacyjna
Zakłada taki sposób, myśl zgodnie z którymi podstawowym zadaniem wychowania jest wymusić na wychowanku przystosowanie się do oczekiwań i wymogów życia społecznego. W komformizowaniu wychowanka, ma charakter reprodukcyjny. Opiera się na formowaniu tz. Konwencjonalnej tożsamości człowieka, pełnieniu określonych ról , pełnienie tych ról , pryzmatem są pełnione przez niego role. Rozwój wychowawczy jest traktowany jako zaadaptowanie się do warunków życia społecznego.
Racjonalność emancypacyjna- wyzwalanie
Takie podstawy i postanowienia zgodne z którymi wspieramy, poszerzamy nowe kierunki człowieka, wyzwalamy się z schematów. Stajemy po stronie jednostki. Każdy czas wyznacza swoje pryncypia i obszary własności, dostosowywać sposób do życia w świecie. Formy życia społecznego generują obszary zakłamania. Odnosi się do różnych sfer np. równouprawnienia, dyskryminacja z powodu skóry, a powinno być równouprawnienie. Domaganie się praw dla dzieci.
Didaskalocentryzm pedagogiczny
Zakłada, że wychowanie i edukacja służą zabezpieczeniu interesów społecznych i ciągłości życia społecznego. Didaskalocentryzm kończy się totalitaryzmem, spycha jednostkę na margines społeczny. Zakłada, że wychowanie i edukacja polega na transmisji i egzekwowaniu dorobku i dziedzictwa kultury, ma charakter reprodukcyjny, podtrzymanie pewnych przywilejów. Edukacja i wychowanie maja przygotowywać do pełnienia ról społecznych. Pełnienie tych ról jest gwarancją ciągłości tego społeczeństwa. Zmiany dotyczące celów i zadań wychowawczych są wynikiem zmian samej struktury społecznej.
Paradygmat pajdocentryczny- dziecko ( dobro rozwojowe)
Wyprowadza swoje zadania i cele z tego co jest rozpoznawane jako służące dobru dziecka. Świat dorosłych, nie może dzieckiem dysponować. Przyczynia się do budowania większości pokoleń. Rozbudzenie swobodnego rozwoju dziecka. Źródło rozwoju tkwi w dziecku, należy ukierunkować dziecko. Podstawowa racja to wyzwalanie poczucia wartości i akceptacja w dziecku. Akceptowane dziecko całkiem inaczej ustawia się w relacjach interpersonalnych.
Współczynnik poczucia wartości- duże- wyższe ambicje
Małe- nie mają ambicji, uważają, że im się nic nie należy.
Stara się uważnie pochylać nad tym to co dobro człowieka. Wyrazem tego były poglądy R. Sztajnera. Wychowawca powinien być jak lekarz, powinien dobrze diagnozować, powinien otaczać pozytywnymi emocjami.
Problematyka i cele wychowania- różne sposoby ich systematyzowania
Różne sposoby celów wychowawczych dzielą się na:
Proste
Złożone
Proste
To takie, które łatwo zdefiniować, określić ich zakres np. nauczanie sznurowania butów
Złożone
To takie, które trudno zdefiniować, ich realizacja jest wieloetapowa, nie wiadomo kiedy i w jakim stopniu jest realizowana
Inny sposób rozróżniania celów
Konkretne
Abstrakcyjne
Konkretne to takie, że zadanie rozpoczyna się i kończy ( wiemy kiedy). Nie rodzą dylematów, są jasne
abstrakcyjne trudno je precyzyjnie określić, mocno uogólnione, składa się na ten cel wiele innych rzeczy.
Inny sposób rozróznicowania celów
formalne
materialne
formalne – zadaniem jest wykształtowanie ogólnych kompetencji ( odpowiedzialność osobista, autonomia osobista) nie wskazujemy do czego te cele mogą być wykorzystane.
Materialne- ogólne kompetencje nasycone są jednoznacznymi treściami ( np. krytyczne myślenie wobec czegoś)
Na rodzaj zmian wyróżniamy:
Cele dotyczące lub odnoszące się do sfery poznawczo- formalnej
Cele odnoszące się do sfery emocjonalno- motywacyjnej
Wyrażają się tym, że kształtowanie naszych podstawowych racji do przyrody, innych ludzi. Dotyczą naszej percepcji
Człowiek nabywa uczucia i sposoby oceniania, coś lubi coś nie. Reaguje na otaczający go świat, towarzyszą mu aspiracje, rosną intencje.
Inny rodzaj podziału celów
Cele o charakterze alternatywnym
Cele o charakterze kumulatywnym
Które opierają się na alternatywności
Które, się nawarstwiają, kumulują się w jedną spójną całość, realizacja jednego celu wpływa na drugi cel.
Cele podział na stopień współzależności
Instrumentalne
Kontrabutywne
Właściwe(autoteliczne)
Stają się ‘’instrumentem’’ do urzeczywistnienia innych celów dzięki celom instrumentalnym, możemy realizować cele właściwe
Które są realizowane samoistnie przy okazji realizacji innych celów
Nadrzędne, wybierają kierunek oddziaływań wychowawczych , ukształtowanie samodzielności, teleologiczne horyzonty wychowania. Autoteliczne to cele same w sobie, nie potrzebują innych uzasadnień.
Cele operacyjne
To takie cele, które są skierowane na realizację konkretnego stanu, do konkretnego aspektu sfery życia. Są operacjonalizowaniem czyli zastosowanie do konkretnej sfery i dziedziny życia.
Kreatywne (cele)
Optymalizujące
Minimalizujące
Korekcyjne
Wyrażają się w intencji kreowania, gdy chcemy coś wywołać ukształtować ( np. kreowanie aktywności sportowej)
Zwiększać, maksymalizować- w intencji wzmóc lub zwiększyć coś co już zachodzi ( zachowanie)
Zminimalizowanie czegoś co zachodzi w takim, a nie innym stopniu. Osłabić lub ograniczyć ( np. nadwrażliwość)
Oparte na korygowaniu czegoś, poprawiamy coś
Temporalne orientacje teleologiczne wychowania
Temporalne- odnoszące się do sposobu i wartościowania( teraźniejszość, przyszłość, przeszłość)
Teleologiczne- cele zamierzone, celowe
Ludzie doświadczenie jest ustosunkowane do trzech wymiarów czasowych ( niesie co minione, co nastanie, co jest)
Wyróżniamy trzy rodzaje odnoszące się do czasu
Retrospektywna
Prezenty styczna
futurystyczna
retrospektywne- przywiązanie do przeszłości i jej idealizowanie( to co przeszłe to najlepsze) – samozachowawczość i niechęć do zmian- pasywność i niska motywacja do działania- ucieczka od teraźniejszości i przyszłości. Wiąże się z : konserwatyzm, rygoryzm, tradycjonalizm, ortodoksja religijna. Na gruncie pedagogicznym: pedagogika konserwatywna, i tradycyjna
prezenty styczna- koncentracja na teraźniejszości i idealizacji ( carpe diem) – przychylny stosunek do zmian i ich wspieranie – powiązana jest z dużym poczuciem satysfakcji i zadowolenia z siebie – ucieka od przeszłości i nieufność wobec przyszłości
futurystyczna- idealizacja przyszłości i nakierowanie na nią- silna motywacja do działania i podejmowanie wyzwań – ucieczka od przeszłości i teraźniejszości ( teraźniejszość Ajko trampolina w przyszłość)
Problematyka metod wychowawczych
Kumulują się podstawowe i fundamentalne zagadnienia teorii wychowania. Metody wychowawcze odzwierciedlają nasze zaplecze teoretyczne, jakie założenia, jak rozumiemy wychowanka. Metody są najniższym pułapem.
Indywidualne
Grupowe
Wśród metod indywidualnych wyróżniamy:
Metodę modelowania
Metodę zadaniową
Metodę perfazyjną
Metodę karania ( wzmocnień negatywnych)
Metodę nagradzania( wzmocnień pozytywnych)
Karanie – jest mało skuteczne, eliminuje doraźnie ale nie wpływa na ukształtowanie podstaw negatywnych, niczego nie rodzi dobrego, powinno być niedopuszczalne, kary fizyczne nie są pedagogiczne.
Nagroda- jest skuteczna bardziej niż kara, jest motywująca, może uczyć interesowności, mogą być uprzywilejowane, inni mogą czuć się jak szare myszki, doraźne nagrody motywują, są dobre.
Modelowanie- naśladowanie, imitowanie, powielanie wzorców z modeli ( wychowawca)
Zachowania w modelowaniu:
Prospołeczność – antyspołeczność
Wspólne cele, gotowość do działania / wrogie nastawienie do innych
Altruizm- egoizm
Bezinteresowne, dobre działanie dla drugiego człowieka / dbanie o swój interes
Czynniki ułatwiające proces modelowania
Jest bardziej skuteczne dla dzieci starszych
Chłopcy częściej naśladują mężczyzn, dziewczynki kobiety
Wpływ modelowania jest większy im większą rolę pełni model
Modelowanie jest bardziej skuteczne im większa jest ilość modeli koło dziecka
Od czego zależy wpływ samego modela ( kiedy dziecko chce naśladować)
Wpływ modela jest większy
Im większy jest poziom prestiżu i poziom kompetencji modela
Większy zakres władzy i możliwości posiada model
W większym stopniu obserwator ( dziecko) dostrzega podobieństwo u modela do siebie
Wpływ modela jest większy, gdy w większym stopniu przejawia on entuzjazm o pozytywne nastawienie do dziecka.