Szanowni Państwo, chciałabym przedstawić w swej pracy "Motyw zabawy w literaturze różnych epok „ . Na początek chcę wyjaśnić, czym ogólnie jest pojęcie „zabawa”. A więc jest to aktywność służąca rozrywce, sięgająca najgłębszych początków ludzkości. Z punktu widzenia nie istnieje społeczność, czyli inaczej kultura lub cywilizacja, której członkowie nie znaliby zabawy. Zabawa może również służyć edukacji („nauka przez zabawę”), czego dowodem mogą być różnego rodzaju edukacyjne gry. Na kartach literatury można odnaleźć różne sposoby zabaw bohaterów.
Pragnę opierając się na wybranych przeze mnie utworach przedstawić motyw zabawy w literaturze.
Pierwszym utworem przedstawiającym zabawę, będą młodopolscy „Chłopi „ W.S Reymonta. Akcja powieści rozpoczyna się w porze wykopków. Najbogatszy gospodarz we wsi, Maciej Boryna, zamierza się ożenić, mimo, iż jego dzieci domagają się rozdzielenia między nich ziemi. Decyduje się starać o rękę najpiękniejszej panny w Lipcach - Jagny Paczesiówny. Córka Dominikównej godzi się na ślub z Boryną, ponieważ we wszystkim słucha matki. Huczne wesele Jagny i Macieja trwa aż trzy dni. Na uroczystość zaproszeni zostali krewni, kumy ,oraz ludzie z okolicznych wiosek. Zgodnie z dawnym obyczajem przynosili młodym kury, chleb, placki, mąkę ,a nawet i srebrne ruble. Wszystko to było w podzięce za zaproszenie i tak wspaniałe ugoszczenie. Muzykanci z przystrojonymi instrumentami wprowadzili 6 drużbów Macieja. Potem wrócili po pana młodego, który pojawił się weselnie przystrojony, ogolony i dał się poprowadzić do domu narzeczonej. Dominikowa z synami witała gości na progu. Sień i podwórko były pełne ludzi. Młynarzowa z organistą wyprowadziły Jagnę z izby, w chwilę później obstąpiły ją druhny. Jak tradycja nakazywała Panna młoda ubrana była w białe aksamity- wyglądała pięknie, czym wzbudzała zachwyt gości. Boryna chwycił ją za rękę i wspólnie uklękli przed błogosławiąca ich matką dziewczyny .Jaguś padła do jej nóg z płaczem, żegnając się ze wszystkimi.
Goście wyszli przed dom i ustawili się w szeregu, prowadzonym przez muzykantów. Podziwiali Jagnę prowadzoną przez drużbów oraz podążającego za nią starego Borynę w towarzystwie druhen. Ślub odbył się szybko, ponieważ ksiądz spieszył się do chorego. Po ceremonii Dominikowa zapraszała gości do stołu. Na najważniejszym miejscu usiedli państwo młodzi, a obok goście. Drużbowie Boryny wraz z muzykantami zabawiali gości. Organista głośno odmówił modlitwę, po której goście jedli, pili i rozmawiali, a kucharki donosiły jedzenie, pilnując, by na stole niczego nie zabrakło. Gdy zjedzono pierwsze dania i wypito trochę alkoholu, z izby wzięto stoły, by zrobić miejsce na tańce i zabawy. Wszyscy dobrze się bawili. Po zakończeniu obrządków oczepinowych kobiety w czepiec zbierały pieniądze od gości dla młodych. Zabawie nie było końca. Tak oto chłopski naród bawił się na najbogatszym weselu w Lipcach. O świcie jeszcze tańczono, popijano alkohol. Kto się zmęczył – odpoczywał, a potem ponownie wracał do zabawy. Podsumowując w dziele „Chłopi” istnieje niezwykle dokładny i szczegółowy opis wesela Boryny i Jagusi przepełniony realistycznymi opisami ubiorów, zwyczajów, zachowań oraz wystrojem chałup i ich wnętrz. Wesele jest również obrzędem publicznym, w którym gromada bierze czynny udział we wszystkich uroczystościach. W ich trakcie wykonywane są różne zabiegi magiczne. Do obrzędów weselnych dołącza się zabawa, śpiewy, tańce i uczta do białego rana.
Kolejnym utworem jest ”Grande valse brillante” z poematu „Kwiaty polskie- Juliana Tuwima, który tworzył od roku 1940 do swej śmierci 1953. Motyw zabawy jest tu ukazany w postaci tańca. Wiersz jest wspomnieniem wydarzenia, które miało miejsce w przeszłości. Poeta wraca myślami do chwil, gdy wraz ze swą ukochaną kobietą tańczył walca. Jest niesamowicie szczęśliwy. Raduje się, iż może z nią tańczyć, bo było to jego wielkim marzeniem. Bardzo chciał aby wtedy zatrzymał się dla nich czas. Czuje jak by obejmował cały wielki ogrom świata ,a nie kruchą ,delikatną kobietę. Ona –niewiasta jest zdyszana, zmęczona i zawstydzona. Milcząca patrzy w dół, poddając się woli prowadzącego w tańcu mężczyzny. Bezgranicznie mu ufa. W jego ramionach czuje się bezpieczna i kochana. Oboje znajdują się „w domysłach i mgle” , czyli jakby w innym, nierealnym świecie, gdzie nie liczy się nawet dziura w podeszwie buta. Sprawcą tego cudu jest taniec….to dzięki niemu ludzie tak bardzo się do siebie zbliżają. Stopniowo nastrój wiersza zmienia się. Utwór staje się agresywny, padają bluźnierstwa i mało eleganckie (nie pasujące do walca) słownictwo. Mężczyzna jest wzburzony i zaskoczony. W sekundzie zmienia się nastrój panujący między obojgiem kochanków.
Prawdopodobnie jest to spowodowane znalezieniem na palcu kobiety pierścionka zaręczynowego. Krótko mówiąc taniec tylko towarzyszy emocją i napięciu jakie panuje pomiędzy dwojgiem bliskich sobie ludzi. Jest dopełnieniem i podkreśleniem całego sensu.
Trzecim dziełem ,które omówię będzie utwór Marka Twaina „Przygody Tomka Sawyera ”. Tematem powieści są przygody tytułowego bohatera i jego zgranej, lecz niesfornej „paczki”. Najbliższym przyjacielem Tomka jest Huck Finn. Chłopiec ma także młodszego brata, Sida. Wychowuje ich ciocia Polly. Akcja utworu rozgrywa się w amerykańskim miasteczku St. Petersburg, pod koniec XIX wieku. Twain w swej książce opisał codzienne(szkolne) życie Tomka, jego przygody i perypetie a także miłość do koleżanki ze szkolnej ławki Becky. Motyw zabawy jest tu ukazany w życiu i przygodach samego bohatera . Pewnego pięknego dnia Tomek wdał się w bójkę z eleganckim nieznajomym chłocem . Gdy o całym incydencie dowiedziała się Ciocia Polly za karę kazała chłopcu pomalować w sobotę płot. Chłopiec nie był tym pomysłem ucieszony …..bardzo chciał pograć z kolegami w piłkę, a malowanie sztachet było ostatnią rzeczą, na jaką miał ochotę. Pomysłowość Tomka przechodziła jednak wszelkie pojęcie. Zaczął z pasją i poświęceniem udawać przed swoim kolegą, Benem Rogersem, że malowanie płotu to bardzo ciekawe i fascynujące zajęcie. Chłopiec zainteresował się nową pracą i bardzo chciał przejąć pędzel i farbę od Tomka. Ten z udawaną niechęcią oddał narzędzie pracy i zachęcił kolejnych chłopców do nowej zabawy. Sam usiadł pod drzewem i obserwował, jak inni pracowali za niego. Koledzy paradoksalnie dziękowali sprytnemu koledze za jego łaskawość. Ciocia nagrodziła Tomka za jego pracę wręczając mu duże, soczyste jabłko. Po jakże pracowitym dla bohatera dniu wyszedł na podwórko by bawić się z innymi dziećmi z sąsiedztwa.
Jednym z wniosków, który nasuwa mi się po przeczytaniu tej książki jest fakt, iż w dzisiejszych czasach dzieci zachowują się podobnie lub nawet tak samo jak bohaterowie w książce. Nadal lubią ironizować, popisywać się humorem, aby zwrócić na siebie czyjąś uwagę. Dzięki swej przebiegłości mają więcej czasu dla siebie ,bo potrafią w ciekawy sposób zachęcić innych do wykonania pracy jaką im ktoś zlecił. Mają zamiłowanie do przygód lubią, gdy kończą się one dla nich dobrze, przynoszą im sławę i rozgłos. Wtedy to są na ustach wszystkich obserwatorów.
Reasumując zabawa przedstawiona w mojej prezentacji kojarzona jest z przyjemnością oraz z beztroskim spędzaniem czasu. Może być dziecięca jak również przeznaczona dla dorosłych.
Zabawy dla dorosłych najczęściej kojarzone są z przyjęciem, tańcem, weselem, ucztą – czasem, w którym ludzie oddają się przyjemnością stołu, śpiewu i tańca. A więc korzystajmy z życia i bawmy się jak najdłużej!!
Bibliografia
Literatura podmiotu:
W.S. Reymont, Chłopi , t.1, GREG, Kraków 1975.
J. Tuwim , Grande valse brillante [w:] J. Tuwim , Kwiaty polskie,Literatura, Warszawa 2010, s. 58-59.
M. Twain , Przygody Tomka Sawyera ,GREG ,Kraków.
Literatura przedmiotu:
S. Burkot, Literatura polska po 1939 roku, PWN 2002, s. 156-158.
M. Podraza – Kwiatkowska, Literatura Młodej Polski, PWN, Warszawa 2001, s. 59-63.
Ramowy plan wydarzeń:
Omówienie problemu:
Na kartach literatury można odnaleźć różne sposoby zabaw bohaterów.
Kolejność prezentowanych treści:
„Chłopi”
Omówienie przygotowania do obrzędu zaślubin.
Motyw wesela jako zabawa.
„Grande valse brillante”
Omówienie tańca jako zabawy.
Analiza wiersza.
„Przygody Tomka Sawyera”
Codziennych przygody chłopca jako motyw przewodni.
Wnioski:
Motyw zabawy ma wiele różnorakich znaczeń ( wesele ,taniec, gościnność, beztroskie spędzanie czasu a także dziecięce swawolne wybryki).
Materiały pomocnicze:
Plakat