Po wygaśnięciu głównej linii Kapetyngów tron francuski w XIV wieku przejął Karol, rozpoczynając czasy nowej dynastii – Walezjuszy. Córka Filipa Pięknego Izabela, była wówczas królową Anglii – wdową po Edwardzie II. Ona posiadała syna – Edwarda III. Odsunięcie Edwarda III od tronu francuskiego stało się główną przyczyną wojny francusko – angielskiej, która do historii przeszła pod nazwą stuletniej. Przyczyn jednak napięć pomiędzy Anglią i Francją było więcej:
· Anglia bowiem podporządkowała sobie już za panowania Edwarda I Walię, nie udał się natomiast podbój Szkocji. Podbojowi Szkocji przeszkadzała bowiem Francja, wspierając Szkotów.
· Punktem strategicznym dla Francji w walce z Brytanią mogła być Flandria. Aby uniemożliwić potraktowanie Flandrii jako bazy wypadowej dla Francji, Edward III zakazał wywozu do Flandrii wełny angielskiej oraz nakazał uwięzić kupców flandryjskich, którzy przebywali w Anglii. Flandria była krajem, którego sukcesy ekonomiczne opierały się przede wszystkim na wytwarzaniu i sprzedawaniu sukna. Surowca do produkcji sukna dostarczała Anglia. Wprowadzenie zatem takiego zakazu zaowocowało kryzysem ekonomicznym, bezrobociem i głodem. Aby ten kryzys przezwyciężyć Flandria w 1337 r. zawarła z Anglią umowę handlową. Flandria była jednak uzależniona od Francji. Zawarta umowa z Anglią doprowadziła do zerwania sojuszu z Francją. Flandria stała się lennem angielskim. W tej sytuacji Edward III wystąpił z pretensjami do korony francuskiej.
Pierwsza faza wojny toczyła się na morzu. Były to raczej przygotowania do desantu. Flota francuska została w 1340 roku zniszczona, a inicjatywa przeszła w ręce angielskie. Wojna jednak toczyła się przede wszystkim w strefie przygranicznej. W 1346 roku rozpoczęła się ofensywa angielska. Od południa Anglicy odnieśli sukcesy w Akwitanii, od północy sam Edward III wylądował w Normandii i ruszył na Paryż. Następnie zmienił kierunek i ruszył w kierunku Flandrii. Armia francuska dogoniła siły angielskie i doszło do bitwy pod Crecy 26 sierpnia 1346 roku. Armia francuska poniosła klęskę, a o wyniku walki zadecydowali łucznicy angielscy i spieszona ciężka jazda. Było to przede wszystkim wojsko najemne, lepsze i sprawniejsze od pospolitego ruszenia francuskiego. Następnie Anglicy zablokowali Calais. W roku następnym zawarto rozejm.
Przerwa w wojnie trwała dłużej, niż przewidywał to czas rozejmu, a to za sprawą zarazy, jaka nawiedziła Europę. Uciekająca przed epidemią przywleczoną ze wschodu ludność z basenu M. Śródziemnego roznosiła zarazę po całej Europie. W wyniku zarazy wymarła w Europie 1/3 część ludności.
Działania wojenne zostały wznowione w 1351 roku. Na tronie francuskim zasiadał wówczas nieudolny władca – Jan Dobry, a jego rządy sprawiały, że społeczeństwo francuskie przychylnie spoglądało ku królowi angielskiemu. Zarówno w Normandii jak i w Langwedocji możnowładcy francuscy przychylnie witali wojska angielskie. Próba zatrzymania wojsk angielskich zakończyła się w 1356 roku kolejną klęską Francji. Król dostał się do niewoli.
Zawarto kolejny rozejm. Wojska najemne służące królowi Francji, w wyniku braku żołdu rozpoczęły grabieże. To wywołało niezadowolenie w społeczeństwie francuskim. W 1358 roku wybuchło powstanie chłopskie – żakeria. Zostało ono krwawo stłumione.
Po upływie rozejmu w 1360 roku rozpoczęto kolejny etap wojny. Poprzednie dwa nauczyły Francję unikania bitwy w otwartym polu. Wojna zatem przybrała charakter partyzancki. Wojska angielskie nie mogły sobie poradzić z taką formą walki i zaczęły ponosić dotkliwe straty. Doszło do zawarcia pokoju. Na mocy tegoż Akwitania oraz port Calais pozostawał w rękach angielskich, za swojego króla Francja musiała zapłacić trzy miliony złotych talarów. W 1364 roku zmarł Jan Dobry, a tron objął Karol V.
Warunki pokoju nie zostały jednak spełnione przez żadną ze stron. W 9 lat po jego zawarciu rozgorzała zatem na nowo wojna. Francja zastosowała tę samą taktykę, co w poprzednim okresie i dzięki temu zaczęła odnosić sukcesy. Armia angielska została zepchnięta na wybrzeże francuskie. W 1375 roku zawarto kolejny rozejm. Zmarł Edward III, a na tronie angielskim zasiadł jego wnuk – Ryszard II. Zmarł również Karol V, a tron objął jego nieletni syn – Karol VI.
Również w Anglii doszło do zamieszek społecznych. Najpierw ze swoimi poglądami wystąpił John Wycliffe. Wzywano do sekularyzacji dóbr kościelnych. Konfiskata tych dóbr miała zniwelować braki materialne, jakie były skutkiem zarazy panującej wcześniej w Europie. W 1380 roku król ogłosił nowy podatek na pokrycie wydatków wojennych. Był to najwyższy podatek, który mieli płacić wszyscy, ale z wyłączeniem duchowieństwa. Pobór podatku napotkał na opór, a wówczas przeciwko opornym wysunięto narzędzia represji. W takiej sytuacji doszło do licznych napięć, często także do krwawych tumultów. W Essex doszło wybuchu powstania, które zaczęło zataczać coraz szersze kręgi. Na jego czele stanął Wat Tyler. Łupem zbuntowanych chłopów padały zamki szlacheckie. Bunt ogarnął Londyn. Król przerażony sukcesami buntowników postanowił pójść na ustępstwa, kiedy jednak zamordowano Wata Tylera, król odstąpił od obietnic i przy pomocy szlachty stłumił powstanie. Podobne powstanie wybuchło we Francji, a jego bezpośrednią przyczyną było podniesienie podatku od sprzedawanych na targu artykułów. Zbuntowana ludność zdobyła paryski ratusz. Ale i ten bunt został stłumiony.
Sytuacja we Francji była o tyle skomplikowana, że małoletni król nie rządził sam. W jego imieniu krajem zarządzali książęta Andegawenii, Burgundii i Berry. Bardziej dbali oni o własne interesy, aniżeli o sprawy państwa. Stan opieki został przedłużony, a to z powodu choroby króla, której skutkiem był uraz psychiczny. Doszło także do wewnętrznych sporów pomiędzy książętami, które doprowadziły do wojny domowej.
Tymczasem w Anglii baronowie doprowadzili do detronizacji Ryszarda II, oddając tron jego bratu stryjecznemu – Henrykowi IV. Nie udało się jednak Henrykowi IV wprowadzić pokoju w kraju. Musiał walczyć z baronami. Jego następca - Henryk V postanowił inaczej rozwiązać problem – znaleźć wroga zewnętrznego, by odwrócić uwagę od napięć wewnętrznych. W takiej sytuacji doszło do wznowienia konfliktu francusko – angielskiego w 1413 roku. Silna armia angielska ruszyła w kierunku Calais. 25 października 1415 roku doszło do bitwy pod Azincourt, w której Francuzi ponieśli klęskę. Wojska angielskie opanowały Normandię. Północ zajęli zatem Anglicy, południe pogrążone było w zamęcie wojny domowej. Stronnictwo burgundzkie opanowało Paryż, ale jego przywódca został zamordowany w 1419 roku. W tej sytuacji Burgundia przeszła na stronę króla angielskiego. Henryk V i Karol VI zawarli pokój, jego gwarancją było małżeństwo Henryka z córką Karola VI. W tej sytuacji Henryk został uznany za regenta i zajął Paryż. W 1422 roku zmarł Henryk V, Karol VI, a następcą na tronie angielskim oraz na ziemiach zajętych przez wojska angielskie następca ogłoszono Henryka VI. Z tą decyzją nie pogodziło się południe, które trwało przy Karolu VII. Karola VII poparły masy chłopskie, a wyrazicielką tego poparcia była młoda wieśniaczka – Joanna d’Arc. Poprowadziła ona ochotniczą armię na odsiecz Orleanowi. Dzięki tej akcji Anglicy zostali odrzuceni spod Orleanu. To zwycięstwo miało przede wszystkim wielkie znaczenie moralne. Nasilił się opór przeciwko Anglikom, coraz większą popularność zdobywał sobie Karol VII, który udał się do Reims i koronował się na króla. Po stronie Karola VII opowiedziało się wówczas wiele miast.
W 1430 roku Joanna d’Arc dostała się w ręce Anglików i pod zarzutem czarów została w roku następnym spalona na stosie.
Karol VII podjął rokowania z Burgundczykami, skłonił ich do zerwania sojuszu z Anglią, a następnie do wspólnej akcji przeciwko Anglikom. Zostali oni wyparci z kontynentu, zachowując w swoim władaniu jedynie port Calais. Tak w 1453 roku zakończyła się wojna stuletnia w Europie.
Jakie były jej skutki:
· w czasie tej wojny po raz pierwszy użyto w Europie broni palnej, która została zapożyczona ze Wschodu;
· Francja w wyniku ponoszonych klęsk została zmuszona do utworzenia stałej armii
· Wojna miała duże konsekwencje ekonomiczne i społeczne.
· Powstała nowa specjalność kupiecka – zaopatrzeniowcy armii
· We Francji wprowadzono podatek od soli, a następnie podatek pogłówny. Była to najbardziej znienawidzona forma podatku, który stał się jedną z przyczyn wielkiej rewolucji francuskiej w 1789 roku. W Anglii podobny podatek wywołał powstanie Wata Tylera.
· We Francji wzmocniona została pozycja Stanów Generalnych, które objęły cały kraj. W Anglii parlament stał się stałą instytucją dwuizbową. Jako język urzędowy w parlamencie został wprowadzony język angielski.
· Przy wyborach do niższej izby parlamentu angielskiego wprowadzono cenzus majątkowy, co przetrwało do 1832 roku.
· Joanna d’Arc spalona na stosie stała się narodową świętą Francji;
· Dynastia francuska wychodziła z wojny umocniona
· W Anglii wiadomość o ostatniej klęsce zaowocowała chorobą psychiczną Henryka VI i wojną Dwóch Róż, czyli sporem pomiędzy rodami Yorków i Lancasterów o władzę polityczną w Anglii |