Temat warsztatu:

„Źródła prawa”

1. Źródła prawa.

Źródła prawa – jest to akt wydany przez organ państwa na podstawie przysługując mu kompetencji do stanowienia prawa i zgony z przepisami, które warunkują realizację tej koncepcji i zawierający w sobie treści dyrektywy, którą uznajemy za normy prawne.

Hierarchia – to uporządkowanie systemu, od aktu najwyższego do najniższego i ustalenie pierwszeństwa aktu w oparciu o przypisywaną im moc prawną.

Do systemu źródeł prawa konieczne jest ustalenie hierarchii aktów pod względem ich mocy i ważności. Prymat konstytucji to jej pierwszeństwo nad innymi aktami prawnymi.

1. Klasyfikacja źródeł prawa.

Źródła prawa dzielą się na:

• Źródła prawa powszechnie obowiązującego (83 art. Konstytucji, uzupełniony o 235 art. Konstytucji)

• Źródła prawa wewnętrznego (art. 93 konstytucji)

Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego ma charakter zamknięty, co oznacza, że konstytucyjny wykaz jest zupełny i wyczerpujący. Zgodnie z art. konstytucji do katalogu tego należą:

• Konstytucja

• Ustawy

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Rozporządzenia

• Rozporządzenia z mocą ustawy

• Akty prawa miejscowego obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Do aktów prawa wewnętrznego zaliczamy:

• Uchwały Rady Ministrów

• Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 1998 r. każdy akt wewnętrzny musi spełniać następujące przesłanki:

• Może obowiązywać tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akt. Następnie każdy z tych aktów podlega kontroli, co do jego zgodności z przepisami prawa powszechnego.

• Żaden z tych aktów nie może stanowić podstawy prawnej, decyzji kierowanej do: osoby prawnej, osoby fizycznej lub jednostki nie mającej osobowości prawnej.

1. Zagadnienia zamkniętości i otwartości systemu źródeł prawnych.

Zamknięcie systemu jest to środek, który służy wprowadzeniu łady i uporządkowanie aktów prawnych. Zamknięcie ma dwa aspekty:

• Aspekt przedmiotowy (konstytucja wyczerpująca formy aktów normatywnych).

• Aspekt podmiotowy (konstytucja wyczerpująco wylicza podmioty upoważnienie

wylicza podmioty upoważnione do wydawania tych aktów).

Poza zakresem wyznaczonym w konstytucji nie ma podstaw dla działania organów państwowych.

Źródła prawa obowiązującego nakłada na każdego obywatela prawa i obowiązki.

Koncepcja otwartego systemu źródeł prawa wiąże się z pytaniem, czy źródła prawa określają prawo, czy też prawo określa źródła prawa.

W systemie otwartym przyjmuje się, że zmiany systemu, mogą następować na podstawie nieokreślonych w nim sposobów. System prawa może być uzupełniający o zwyczaj, orzecznictwo, doktrynę. W systemie otwartym bierze się pod uwagę wpływ różnych praktycznych czynników na powstawanie prawa.

1. Źródła prawa zewnętrznego.
   
   1. Konstytucja

Konstytucja wydana została w 1997 r. Jest to najwyższe źródło prawne. Cały system musi wynikać z konstytucji oraz musi być z nią zgodny. Postanowienia konstytucji mają charakter normatywny (wiążą konkretne organy w ich działaniach).

Konstytucja wprowadza zasadę bezpośredniego stosowania jej przepisów bez potrzeby rozwijania ich w ustawie. Obywatele mogą bezpośrednio powoływać się na zapisy konstytucji.

System bezpośredniego stosowania konstytucji może przybierać trzy formy:

• Stosowanie samoistne (polega ona na stosowaniu normy konstytucyjnej jak jedynej i wyłącznej formy rozstrzygnięcia)

• Współstosowanie (polega ona stosowaniu normy konstytucyjnej z normą ustawodawstwa zwykłego)

• Stwierdzenie konfliktu (między normą konstytucyjną, a normą niższego rzędu)

2. Ustawy

W hierarchii źródeł ustawa zajmuje drugie miejsce po konstytucji. Ustawa może być przedstawiona w ujęciu materialnym (jest to akt zawierający normy generalne – abstrakcyjne) i w ujęciu formalnym (jest to akt woli parlamentu podjęty w odpowiedniej procedurze).

Procedura uchwalania ustawy składa się z takich etapów jak:

1. Inicjatywa ustawodawcza.

2. Rozpatrywanie projektów na sesjach parlamentu.

3. Przedłużenie uchwalonej ustawy do podpisania i ogłoszenie w oficjalnym dzienniku publikacyjnym.

Konstytucja wprowadza zasadę wyłączności ustawowej, co oznacza, że niektóre kategorie spraw mogą być regulowane wyłącznie w drodze ustawy.

2. Rozporządzenia

Rozporządzenia są to akty, wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia ustawowego i w celu wykonania ustawy. Upoważnienie musi wskazywać:

1. Organ upoważniony do wydania.

2. Zakres spraw przekazanych do regulacji.

3. Wytyczne co do treści.

Upoważnienie musi być czytelne i wyraźne, musi zawierać wszystkie te trzy elementy, ponieważ brak jakiegokolwiek z tych elementów powoduje, że jest ono nieważne i nieskuteczne.

W zakresie upoważnienia konkretnego organu do wydania rozporządzenia istnieje zakaz subdelegacji (czyli przekazywania kompetencji).

Rozporządzenie to akt wykonawczy do ustawy. USTAWA ROZPORZĄDZENIE

Rozporządzenia mają charakter tylko wykonawczy i są prawidłowe tylko wtedy, jeżeli konkretyzują normy zawarte w ustawie. Samo rozporządzenie nie formułuje norm, ale wyłącznie je konkretyzuje.

Organy upoważnione do wydawania rozporządzeń (katalog organów jest zamknięty):

1. Prezydent

2. Prezes Rady Ministrów

3. Minister kierujący działaniem Administracji Rządowej

4. Przewodniczący komitetów wchodzący w skład Rady Ministrów

5. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

2. Rozporządzenia z mocą ustawy

Wydaje je prezydent tylko w czasie stanu wojennego, jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzeniu. Rozporządzenia takie określają:

1. Sposób działania organów władzy publicznej w tym czasie

2. Określają w jakim zakresie mogą być ograniczone prawa i wolności obywatelskie

3. Określają sposób wyrównywania strat majątkowych, które wynikają z tych ograniczeń

4. Ograniczenia muszą być tak sformułowane, żeby odpowiadać rzeczywistemu stopniowi zagrożenia i żeby później jak najszybciej przywrócić stan normalnego funkcjonowania

2. Umowy międzynarodowe

Umowa jest to porozumienie RP a podmiotem prawa międzynarodowego. Jest regulowana przez prawo międzynarodowe. Jest traktowana jako źródło prawa, co wynika z art. 87 konstytucji i art. 9 konstytucji (RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego).

Ratyfikowana umowa po jej ogłoszeniu w dzienniku ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest stosowana bezpośrednio, chyba że jej stosowanie zależy od uprzedniego wydania ustawy. Ratyfikowana umowa ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

Konstytucja wyróżnia dwie grupy umów:

1. Umowy, których ratyfikacja należy wyłącznie do prezydenta.

2. Umowy, których ratyfikacja wymaga zgody wyrażonej w ustawie.

Do tych drugich umów należą umowy, które dotyczą pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych, wolności, praw lub obowiązków obywatelskich członków RP w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia państw pod względem finansowym i umowy wydawanej w sprawach materii ustawowej.

1. Publikacja i promulgacja źródeł prawa

Promulgacja – oznacza urzędowe stwierdzanie przez organ inny niż ten, który akt wydał, że akt prawotwórczy doszedł do skutku z równoczesnym poleceniem ogłoszenia go i wezwaniem wszystkich organów państwowych do jego stanowienia.

Publikacja i promulgacja, oznacza nadanie aktowi mocy obowiązującej zgodnie z art. 88 konstytucji. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie

Ustawa z 20 lipca 2000 r. traktuje o ogłoszeniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.

Ustawa ta wprowadza obowiązek ogłaszania aktów w dziennikach urzędowych i zasadę niezwłocznego ich ogłoszenia. Ustawa wprowadza co do zasady jednolity okres vacatio legis, który wynosi 14 dni od dnia ogłoszenia danego aktu.

Jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia z życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego, nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie jest dzień jego ogłoszenia.

1. Rodzaje dzienników urzędowych

1. Dziennik Ustaw RP

Jest on wydawany przez Prezesa Rady Ministrów, publikujący konstytucje, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, rozporządzenia z mocą ustawy i uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenia ministrów.

1. Dziennik Urzędowy UE

Jest wydawany przez urząd oficjalnych Publikacji Komisji Europejskiej i publikuje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zlecenia i opinie.

1. Dziennik urzędowy RP – Monitor Polski

2. Dziennik Urzędowy Ministrów

3. Dzienniki Urzędowe urzędów centralnych

4. Wojewódzkie dzienniki urzędowe

1. Niezorganizowane źródła prawa

Niezorganizowane źródła są to czynniki poza prawne, które wpływają na porządek prawny. Najczęściej wymienia się: zwyczaj, orzecznictwo i doktrynę.

1. Zwyczaj.

Jest to pozaprawna reguła postępowania w obrębie danej struktury organizacyjnej w podobnych sytuacjach i w określonym czasie. Zwyczaj może uzupełniać ustawę dla ułatwienia jej stosowania. Zwyczaj może formułować zasady niezależne od ustawy, które stanowią pewne prawidła działania organów państwowych. Zwyczaj nigdy nie może być sprzeczny z ustawą.

1. Prawo sędziowskie (autorytetowe – orzecznictwo)

Prawo to jest stworzone przez orzecznictwo sądu, które dokonują norm prawnych wskazują jakie normy w jaki sposób i w jakim przypadku mają być zastosowane. Orzecznictwo działa tylko w danym konkretnym przypadku.