Dna moczanowa (diathesis urica, arthritis uricia) – zapalenie stawów spowodowane krystalizacją i fagocytozą moczanu sodu w płynie stawowym oraz powstawaniem złogów kryształów w tkankach.

Epidemiologia : mężczyźni chorują ok. 9x częściej niż kobiety. Predyspozycja: pikniczny typ budowy ciała, nadużywanie alkoholu, stres, wiek powyżej 40 r.ż.

Kwas moczowy – normy:

Mężczyźni : 6,9-7,5 mg %

Kobiety: 5,7 – 6,6 mg %

Hiperurikemia nie jest jednoznaczna z dną – tylko ok. 10-20 % osób z hiperurikemią choruje na dnę.

Podział dny:

• Dna pierwotna, genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości enzymów uczestniczących w przemianie puryn

• W 90 % przypadków, przyczyną jest upośledzone wydalanie kwasu moczowego do światła cewek nerkowych za sprawą obniżonej filtracji lub sekrecji kwasu moczowego lub zwiększonej jego resorpcji

• W 10% przyczyną jest nadprodukcja kwasu moczowego, co może być wywołane niedoborem fosforybozylotransferazy (HG-PRT) występującym w zespołach Lescha – Nyhana i Kelleya – Seeqmillera. Rzadziej przyczyną jest nasilona aktywność syntetazy osforybozylopirofosforanowej (zwiększona biosynteza puryn – choroba von Gierkiego)

• Dna wtórna, której przyczynami może być zwiększone wytwarzanie kwasu moczowego

• Zwiększona podaż puryn w diecie: mięso, podroby, owoce morze, jarzyny

• Zwiększony rozpad nukleotydów : białaczka, czerwienica, niedokrwistość hemolityczna; jako efekt rozpadu komórek w skutek chemio- lub radioterapii nowotworów

• Przyspieszony rozpad ATP-alkohol

• Zmniejszone wydalanie kwasu moczowego wynikające:

• Chorób nerek

• Kwasicy ketonowej lub mleczanowej

• Działania niektórych leków

Kryteria diagnostyczne dny moczanowej:

• Nawracające ostre zapalenie stawów z okresami remisji, występujące u mężczyzn po 40 r.ż lub u kobiet w okresie menopauzy, często rodzinnie, z towarzyszącą hiperurykemią

• Rozpoznanie dny jest pewne, gdy u chorego z zapaleniem stawu (-ów), stwierdza się w płynie stawowym obecność sfagocytowanych kryształów moczanu sodu lub złogów tych kryształów w tkankach

• Jeżeli nie można uzyskać materiału do badania kryształów, rozpoznanie ustala się na podstawie spełnienia przynajmniej 2 spośród następujących kryteriów:

• Co najmniej 2 przebyte napady bólu i obrzęk stawu w obrębie kończyn

• Napady umiejscowione w pierwszych stawach śródstopno - paliczkowych

• Obecność guzków dnawych

• Ustępowanie objawów napadu po podaniu kolchicyny doustnie w dawce 1 mg co 6 h w pierwszej dobie napadu. 1 mg co 8h w drugiej dobie – wyraźna poprawa powinna nastąpić w ciągu 48 h

Objawy kliniczne:

• Zazwyczaj pierwszym objawem jest ostry atak dny. Jest to ostry ból jednego, rzadziej kilku stawów, powiązany z ogólnoustrojowymi objawami zapalenia. W zależności od występowania bólu atakom tym nadano odpowiednie nazwy:

• Podagra – zapalenia stawu śródstopno – paliczkowego palucha

• Chirarga – zapalenia któregoś ze stawów ręki

• Gonagra – zapalenie stawu kolanowego

• Omagra- zapalenie stawu barkowego

• Atak zazwyczaj pojawia się nad ranem, często po sytym posiłku połączonym ze spożyciem alkoholu. Nieleczony ustępuje samoistnie po około 3 tygodniach.

• Nieleczona dna prowadzi do dny przewlekłej. Pojawiają się w wówczas:

• Guzki dnawe (tophi) będące złogami kwasu moczowego w tkankach miękkich, ich naturalną droga ewakuacji jest przebijanie się na zewnątrz

• Charakteryzujące ubytki kostne

• Objawy ze strony układu moczowego, przede wszystkim kamica moczanowa lub nefropatia

Choroby towarzyszące dnie:

• Otyłość

• Hiperlipoproteinemia

• Cukrzyca

• Nadciśnienie tętnicze

• Skłonność do miażdżycy naczyń

• Czynnik ryzyka zawału serca

Inne objawy laboratoryjne:

• Wysokie OB, leukocytoza

• Okrągłe lub owalne ubytki kostne ostro odgraniczone od otaczającej tkanki – „wysztancowane”

• Masy złogów w tkankach miękkich

Rozpoznanie różnicowe:

Ostry napad dny może przypominać:

• Dna rzekoma (w przebiegu chondrokalcynozy lub apatytowego zapalenia stawów)

• Bakteryjne i reaktywne zapalenie stawów

• Stan po urazie

• Wylew dostawowy

• Choroba posurowicza

Dnę przewlekłą należy różnicować:

• RZS

• Choroba zwyrodnieniowa stawów

Guzki dnawe należy różnicować: (najczęściej znajdują się na małżowinach usznych, paluchu, pięcie, łokciu)

• Guzkami reumatoidalnymi

• Złogami cholesterolu

Leczenie:

Leczenie napadu:

• Kolchicyna 1 doba 4x1mg

• 2 doba 3x1mg

• 3 doba 2x1mg

• Następnie 0,5-1mg dziennie

• NLPZ z wyjątkiem salicylu

• GKS

Leczenie przewlekłe:

• Sieta niskopurynowa, zaprzestanie spożywania alkoholu

• Leki moczanopędne – probenecyd – Benemid 1-3x500 mg

• Inhibitory oksydazy ksantynowej – allopurinol – Milurit, Zyloric : 1-4x100 mg

• Operacyjne usuwanie z logów moczanu

Chondrokalcynoza:

• Dna rzekoma

• Jest to napadowe zapalenie stawów wywołane krystalizacją i fagocytozą dwuwodnego pirofosforanu wapnia w płynie stawowym. Charakterystyczne jest powstawanie złogów jego kryształów w chrząstce stawowej

Wyróżniamy chondrokalcynozę pierwotną i wtórną.

Chondrokalcynoza wtórna towarzyszy: hemachromatozie, nadczynności przytarczyc, niedoczynności tarczycy, amyloidozie starczej, niedoborowi magnezu lub fosforu.

Kryształy pirofosforanu wapnia tworzą się w przypadku podwyższonego stężenia wapnia lub fosforanów nieorganicznych.

Najczęściej spotykane są zwapnienia:

• Łąkotek stawów kolanowych

• Chrząstki trójkątnej kości promieniowej

• Chrząstkozrostu spojenia łonowego

• Obrąbka panewki stawu biodrowego

Epidemiologia: mężczyźni chorują równie często jak kobiety, wiek chorych po 60 r.ż., najczęściej zajęte stawy kolanowe

Rozpoznanie:

• Stwierdzenie obecności sfagocytowanych kryształów dwuwodnego pirofosforanu wapnia (dodatnie załamywanie światła spolaryzowanego, kształt rombów)