DNA MOCZANOWA (skaza moczanowa, podagra, artretyzm)
Dna moczanowa jest chorobą zaliczaną do chorób przemiany materii. Jest nawrotnym, ostrym zapaleniem stawów obwodowych wywołanym odkładaniem się w żywych strukturach kryształków jednosodowych moczanów. Kryształki wytrącają się przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego w płynach ustrojowych. Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn (A i G).
Prawidłowy poziom kwasu moczowego we krwi wynosi 7mg/dl u mężczyzn i 6mg/dl u kobiet. Podwyższony poziom nazywany jest hiperurykemią i stwarza zagrożenie dną. Nie zawsze jednak podwyższony poziom kwasu w surowicy krwi prowadzi do wystąpienie dny dlatego też należy róznicować dnę i podwyższony poziom stężenia kwasu moczowego.
Wytrącanie moczanów w temperaturze ponizej 30°C występuje już w stężeniu 4mg/d dlatego też igiełki kryształów moczanu odkładają się w tkankach słabo unaczynionych tj. w ścięgnach, więzadłach, kaletkach maziowych a także w tkankach nieunaczynionych(chrząstka) np. w małżowinach usznych. W zaawansowanych postaciach choroby złogi kryształków moczanowych odkładaja się nawet w dużych stawach i nerkach. Kryształek moczanowy w dnie moczanowej nazywany jest guzkiem dnawym lub artretycznym.
PRZYCZYNY
ZABURZENIA PRZEMIANY KWASU MOCZOWEGO
-zwiększenie wytwarzania kwasu moczowego ze składników żywnościowych zawierających puryny(mięso wieprzowe,nadmiar potraw tlustych i bogatych w białko, nadmierne spożycie kawy i alkoholu)←z tego powodu dna nazywana jest chorobą ludzi bogatych.
-niedostateczne wydzielanie kwasu z organizmu
-złe odżywianie i nieumiejętne odchudzanie się
DNA MOŻE UJAWNIĆ SIĘ W PRZEBIEGU NASTĘPUJĄCYCH CHORÓB:
-niedokrwistość
-białaczka
-choroby nerek
Zmniejszenie czynnej masy miąższu nerek
Upośledzenie wydzielania kwasu moczowego przez komórki cewek proksymalnych
Zwiększenie resorpcji zwrotnej kwasu moczowego w odcinkach proksymalnym lub dystalnych nefronów lub w dwóch odcinkach jednocześnie.
OBJAWY
Napady kolki nerkowej
Zaczerwienienie i obrzęk zapalny stawu, rozgrzanie zajętego stawu
Gwałtowne bóle stawów w czasie napadów dny
Guzki artretyczne
Najczęściej zajętym stawem bo aż w 2/3 przypadków jest staw śródstopno-paliczkowy dużego palucha (podagra). Zmiany obejmują też stawy dłoni, głównie stawy kciuka. Rzadziej choroba dotyczy stawu kolanowego (gonagra), barkowego (omagra), łokciowego, biodrowego i stawów kregosłupa (rachidagra).
POSTACIE DNY
Wyróżniamy postać pierwotną dny i wtórną (70% przypadków) będącą skutkiem innych chorób.
Pierwotna
-jest stanem chorobowym charakteryzującym się głównie napadem skazy dnawej. Jest występujacym rodzinnie zaburzeniem metabolizmu polegającym na skłonności organizmu do wytworzenia nadmiaru kwasu moczowego oraz upośledzeniu wydalania go przez nerki. W bardzo rzadkich przypadkach przyczyną upośledzenia jest defekt enzymatyczny. Napadom dny sprzyjaja:
Dieta bogata w związki purynowe
Alkohol
Nadmierny wysiłek fizyczny
Przechłodzenie
Kuracje głodowe
Wtórna
-polega na nadmiernym gromadzeniu się kwasu moczowego w organizmie na skutek chorób współistniejących. Przyczynami są:
-białaczka
-nowotwory
-leczenie napromieniowaniem
-chemioterapia
-niedokrwistość
-choroby nerek
-cukrzyca
-otyłośc
-nadciśnienie tętnicze
OBRAZ RADIOLOGICZNY
Prawidłowy w okresie początkowym
W przewlekłej artropatii→objawy uszkodzenia chrząstki i tkanki podchrzestnej, powstają okrągławe dość duże ubytki kostne, głównie w nasadach tuż pod warstwą korową (staw śródstopno-palcowy palucha, stawy palców, kości śródstopia i śródręcza)
W cięzkich przypadkach→znaczne zniszczenie nasad
Ponadto zwężenie szpar stawowych i wtórne zmiany zwyrodnieniowe
Rzadko stwierdza się osteoporozę
PRZEBIEG DNY
Dna przebiega najczęściej w 4 fazach:
Faza bezobjawowa
Może trwać nawet 20-30 lat zanim ujawni się ostrym napadem dny. W fazie tej stwierdza się jedynie podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi. Bardzo rzadko wystepują napady kolki nerkowej lub guzki dnawe.
Faza ostrych zapaleń stawowych napadów dny
Objawia się ostrym, dnawym zapaleniem stawów, które często wyzwalane jest przez stres fizyczny i psychiczny, spożywanie alkoholu i produktów bogatych w puryny. Pierwszym objawem choroby jest ostry, nagły ból pojawiający się najczęściem w nocy, stopniowo nasilający się o charaktarze rozdzierającym. Towarzyszy temu wzrost temperatury ciała, obrzęk, nadmierne ucieplenie, zaczerwienienie i znaczna wrażliwość okolicy chorego stawu. Skóra nad stawem jest napięta, błyszcząca, czerwona lub sinopurpurowa. Atak dny trwa od kilku dni do kilku tygodni a napady mogą powtarzać się co kilka tygodni lub miesięcy. Częste są kolki nerkowe. Ostremu napadowi dny towarzyszą często objawy ogólne jak gorączka,dreszcze, kołatanie serca. W rozmazie krwi obwodowej stwierdza się podwyższoną liczbę leukocytów (obecny proces zapalny). Ostre zapalenie stawów dotyczy częsciej mężczyzn. Mężczyźni zwlaszcza po 45 r.ż. chorują ok. dwudziestu kilku razy częściej niż kobiety. Ostre zapalenie stawów pojawia się po raz pierwszy między 40 a 60 r.ż.
Faza międzynapadowa
Określa czas od ostrego zapalenia stawów do wystąpienia kolejnego ataku dny. W okresie tym stopniowo ustępuja bóle stawowe a okresy międzynapadowe są coraz krótsze.
Faza przewlekłego zapalenia stawów
Częste powroty ostrych zapaleń stawów przechodzą w postać przewlekłego zapalenia i prowadzą do nieodwracalnych deformacji stawów z ograniczeniami zakresu ruchu. Zapalenie chroniczne obejmuje wiele stawów, na powierzchniach których pojawiają się nadżerki. Wieloletni przebieg choroby doprowadza do powstania guzków dnawych na rękach i stopach. Guzki przebijają skórę a zawarte w nich moczany wydostają się na zewnątrz w postaci kredowej masy. W fazie tej dochodzi też do patologicznych złamań, zniekształceń i zesztywnień stawowych.
ROZPOZNANIE
Rozpoznanie dny potwierdza podwyższony poziom kwasu moczowego w surowicy krwi, zwiększone wydzielanie jego z moczem oraz zwiększony stosunek stężeń kwasu moczowego i kreatyniny w dowolnej próbie moczu.
Badanie RTG może wykazać okrągławe ubytki tkanki kostnej i podchrzęstnej.
W celu ustalenia przyczyny dny oznacza się także specyficzne enzymy.
W wątpliwych przypadkach może być pomocne badanie płynu stawowego na obecność kryształów moczanu sodowego.
LECZENIE
Każda postać dny wymaga jak najszybszego leczenia specjalistycznego. Dna jest schorzeniem nieuleczalnym ale odpowiedni tryb życia, dieta oraz wspomaganie środkami farmakologicznymi zwykle umożliwiają uniknięcia napadów dny i powikłań.
Leczenie polega na:
Przerwaniu ostrego napadu dny
Zwalczaniu hyperurykemii
Zapobieganiu nowym napadom
Leczeniu powikłań
PRZERWANIE OSTREGO NAPADU DNY
Ostry napad leczy się kolchicyną, która ma właściwości p/zapalne i obniżające poziom kwasu moczowego w organizmie. Bóle stawowe zmniejszają się już po 12 h. po podaniu leku a całkowicie ustepują po 36-48 h. Leki podawane są również jako terapia podtrzymująca w celu zapobiegania nawrotom napadów dny. W czasie leczenia farmakologicznego ważne jest aby chory przyjmował minimum 3 l. płynów na dobę→nie dopuszczamy do odwodnienia organizmu a tym samym do wytrącania się moczanów w nerkach. Celowe jest w tym okresie unieruchomienie chorego stawu.
ZWALCZANIE HIPERURYKEMII
Stosujemy leki zwiększające wydalanie kwasu moczowego (w okresie międzynapadowym)
ZAPOBIEGANIE NOWYM NAPADOM
Polega na unikaniu sytuacji stresowych i ograniczeniu spożycia alkoholu. Chorych nie należy przekarmiac a jeśli stosuje się terapię odchudzającą to musi być ona przeprowadzona w szpitalu→głodzenie może być przyczyną napadu dny
LECZENIE POWIKŁAŃ
Leczenie powikłań nerkowych polega na zwalczaniu zakażeń bakteryjnych dróg moczowych oraz chirurgicznym usuwaniu kamieni z dróg moczowych (jeśli nie można rozpuścic ich lekami). Leczenie dietetyczne straciło wiele na znaczeniu z chwilą wprowadzenia skutecznych leków. Poza tym stosowanie diety ubogiej w puryny w małym stopniu wpływa na stężenie kwasu moczowego we krwi. Przy sprawnie działających nerkach poleca się zwykłą dietę z dużą zawartoscią owoców i warzyw. Zniekształcenia stawowe koryguje się opaskami usztywniającymi i wzmacniającymi osłabione stawy. Prowadzimy usprawnianie ruchowe aby nie dopuścic do zesztywnienia stawu i ograniczenia jego ruchomości. Zwracamy szczególną uwagę na stawy dystalnych części ciała. Prowadzimy ćwiczenia samowspomagane, manualne z piłeczkami, kołeczkami itp.
ROKOWANIE
Rokowanie na ogół jest dobre a choroba nie ogranicza w istotny sposób normalnego trybu życia pod warunkiem wczesnego wykrycia i odpowiedniego leczenia. Dna ma cięższy przebieg jeśli jej poczatek wystąpił przed 30 r.ż. Ryzyko napadu dny wzrasta wraz ze wzrostem stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.
POWIKŁANIA
Nefropatia dnawa
Kamica moczanowa