Choroba zwyrodnieniowa stawów

Zwana też osteoartroza, to proces chorobowy prowadzący do zaburzeń równowagi pomiędzy tworzeniem i degradacją chrząstki stawowej, powiązany z przebudową podchrzęstnej części kości, który prowadzi do trwałego uszkodzenia strukturalnego stawu i upośledzenia jego funkcji.

Etiopatogeneza:

• Zwyrodnienia mogą dotyczyć: ścięgien oraz ich przyczepów (entezopatie zwyrodnieniowe), więzadeł, torebek stawowych, mięśni, błon maziowych (występuje odczyn zapalny z wysiękiem, oraz obrzękiem stawu)

Deformacja stawu, osteofitoza (tworzenie wyrośli kostnych)m niekiedy znaczne zaburzenia w mechanice ruchu i obrzęk mogą być przyczyną neurologicznych zespołów uciskowych, np. zespół cieśni nadgarstka.

Obraz chorobowy, jaki może rozwinąć się w przypadku osteoartroza, nawet jednego stawu, może znacznie przekroczyć jego granice, wywołując wiele objawów odległych: zanik mięśni, zastój żylny, objawy neurologiczne.

Występowanie:

• Najczęstsza choroba stawów

• U większości osób po 50 rż, stwierdza się zwyrodnieniowe zmiany stawów w badaniu RTG

• Po 65 rż zmiany zwyrodnieniowe są obecne u większości osób

• Ocenia się ż eu około 13% społeczeństwa w Europie występują objawy choroby zwyrodnieniowej

• Częściej chorują kobiety (wiek pomenopauzalny)

• Wtórne odmiany choroby mogą występować u osób przed 30 rż

Patogeneza:

• Nie jest do końca znana, nie jest jedynie związana z procesem starzenia. Postać pierwotna choroba z obecnością guzków Heberdena ma podłoże genetyczne

• W postaciach wtórnych zmiany zwyrodnieniowe są wynikiem działa czynników : mechanicznych i biologicznych, destabilizujących powiązane ze sobą procesy degradacji i syntezy macierzy chrzestnej

Zmiany morfologiczne:

• Miejscowe rozmiękanie chrząstki szklistej

• Utrata elastyczności

• Pękanie

• Owrzodzenia

• Ubytki

• Mineralizacja chrząstki

• Zagęszczenie podchrzęstnej tkanki kostnej z tworzeniem osteofitów, geod, zmiana kształtu nasad

Lokalizacja:

Choroba zwyrodnieniowa stawów może zajmować jeden lub wiele stawów. Zmiany rozwijają się w każdym stawie maziówkowym .

• Staw kolanowy

• Stawy rąk i stóp

• Stawy biodrowe

Przebieg choroby jest powolny, rozpoczyna się małymi zmianami chrząstki stawowej w postaci pęknięć i włókienkowatości, postępujące jej niszczenie prowadzi do całkowitej utraty i odsłonięcia powierzchni stawowej.

Czynniki ryzyka:

• Nadwaga

• Kumulacja mikrourazów

• Praca fizyczna

• Sport wyczynowy

• Wrodzone dysplazje

• Wiek

• Wady postawy

• Szpotawość, koślawość

• Choroby i zanik mięśni

• Choroby metaboliczne, neurologiczne, endokrynologiczne

Podział ze względu na lokalizację i czynniki etiologiczne wg Altmana

Choroba zwyrodnieniowa:

1. Pierwotna

2. Wtórna

Pierwotna choroba zwyrodnieniowa:

• Lokalizacja w stawach: rąk, stóp, kolan, bioder, kręgosłupa

• Uogólniona : 3 lub więcej stawów

Wtórna choroba zwyrodnieniowa (pourazowa lub wrodzona):

• Lokalizacja:

• Stawy biodrowe, np. czynniki mechaniczne, nadwaga, przeciążenie, dysplazja

• Stawy kolanowe np. czynniki mechaniczne, urazowe; koślawość, szpotawość, dysplazje, hipermobilność

• Uogólniona:

• Dysplazja kości

• Choroby metaboliczne

• Uogólniona hipermobilność stawów

Diagnostyka:

• Wywiad

• Badanie fizykalne

• Diagnostyka obrazowa (RTG, MRI, USG)

• Artroskopia

Objawy kliniczne:

• Ból

• Sztywność stawów

• Trzeszczenie

• Ograniczenie sprawności

• Zmieniony obraz stawu

Objawy przedmiotowe:

• Wyczuwalne trzeszczenie

• Ograniczenie ruchomości stawów

• Bolesność stawu i tkanek okołostawowych

• Okołostawowy obrzek tkanek miękkich

• Utrudnione funkcjonowanie np. utykanie w przypadku zajęcia kończyn dolnych lub ograniczona funkcji ręki

• Typowe deformacje stawów

• Zaniki i osłabienie mięsni

• Nadmierne ucieplenie lub wysięki stawowe

• Niestabilność stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego :

• Radiologicznie stwierdza się u 27% osób po 45 roku życia

• Ból zwykle pojawia się w: pachwinie, obrębie uda, pośladku

W postaci zaawansowanej pojawiają się:

• Bóle spoczynkowe

• Ograniczenie rotacji wewnętrznej

• Ograniczenie wyprostu

• Ograniczenia odwodzenia

• Opadanie miednicy po stronie zajętego stawu

• Niewydolny mięsień pośladkowy średni

• Pojawia się wzorzec torebkowy

	Choroba zwyrodnieniowa	RZS
Stan ogólny	Brak stanu zapalnego, dobry stan pacjenta, inne narządy nie są zajęte	Podwyższona temperatura ciała, spadek masy ciała, osłabienie, sztywność poranna
Zajęcie stawów	Zajęcie jednego lub kilku stawów – zmiany nie tak szerokie jak w RZS, obrzęk, wysięk, sztywność po spoczynku	Wielostawowe, wysięk w stawie, ograniczenie ruchomości i przykurcze
Zmiany pozastawowe	Brak	Guzki reumatoidalne, szereg zmian narządowych
Badania laboratoryjne	Badania w normie	IgE, CRP, IF, OB. Podwyższone wszystko
Zmiany RTG	Torbiele zwyrodnieniowe, zwężenia szpary stawowej	Osteoporoza okołostawowa, torbiele, nadżerki, zmniejszenie szpary stawowej