Własna teoria osobowości
Gdzie są granice zdeterminowania biologicznego człowieka ?
Biologizm opierał się na założeniu, że rozwój człowieka jest zdeterminowany biologicznie i czynniki socjologiczne i kulturowe nie mają na niego wpływu. Zgodnie z tą teorią wraz z rozwojem fizycznym człowieka następuje równoczesny rozwój emocjonalny, intelektualny i społeczny. Konsekwencją takich poglądów było powstanie koncepcji wychowania pielęgnacyjnego, polegającego na biernym poddawaniu się prawom natury i stwarzaniu warunków dla uzyskania równowagi między środowiskiem a naturalnym potrzebami dziecka . Podważano sens wszelkich planowych działań wychowawczych. Rozważania te można poszerzyć o założenia naturalistów, którzy powoływali się na niezmienne jakoby prawa biopsychologiczne w sprawie dziedziczenia i niemożności zmiany zadatków wrodzonych. Człowiek przychodzi – uważano – na świat z gotowymi zadatkami wszelkich cech, uwarunkowanymi przez odziedziczony od rodziców aparat geniczny. Jednak teoria ta, spotkała się z krytyką, gdyż nieuzasadnione jest zdeterminowanie biologiczne, jakie przyjmuje naturalizm pedagogiczny. Rozwój osobnika nie jest wyznaczony wyłącznie przez czynniki odziedziczone. Człowieka nie da się określić jedynie za pomocą pojęć, instynktów i popędów, człowiek potrzeby swoje zmienia, wzbogaca i kształtuje nie tylko w toku historycznego rozwoju, ale także w toku osobniczej działalności, której najbardziej typowymi formami są zabawa, nauka, praca. Nieuzasadnione są również niektóre psychologiczne założenia naturalizmu pedagogicznego. Uzdolnienia i inteligencja nie są właściwościami niezmiennymi, wrodzonymi i zależnymi wyłącznie od pierwiastków odziedziczonych.
W jakim stopniu zachowania związane z płcią są wynikiem biologicznej konstrukcji, a w jakim stopniu są wyuczone?
Wszyscy od dziecka uczymy się definicji męskości i kobiecości obecnych i obowiązujących w kulturze, w której się urodziliśmy i wychowaliśmy. Na definicje te składają się zarówno skojarzenia bezpośrednio związane z płcią (np. anatomia), jak i dalsze, metaforyczne, takie jak np. typ kształtu (kanciasty versus okrągły). Te siatki skojarzeń tworzą schematy płci, które ukierunkowują indywidualną percepcję. W miarę dorastania uczymy się stosowania ich do oceny i asymilacji nowych informacji poprzez klasyfikowanie osób, ich cech i zachowań do kobiecej lub męskiej kategorii. Schematy kobiecości i męskości służą również do oceny własnych zachowań czy atrybutów. Dzieci naśladują zachowania agresywne oglądane w filmach, rozwijają je i utrwalają. Dzieci o podwyższonym poziomie agresywności z chęcią oglądają bajki i filmy ze scenami przemocy. Dzieje się tak, kiedy dzieci manifestujące agresywne zachowania są mniej akceptowane, mają gorsze wyniki w nauce. Poziom agresywności u dzieci uzależniony jest także od metod wychowawczych stosowanych przez rodziców wobec dziewcząt i chłopców. Stwierdzono, że matki odnoszą się w sposób bardziej tolerancyjny do agresywnego zachowania się ich synów względem kolegów i rodzeństwa, niż do podobnych zachowań u córek. Chłopcy często ganieni są za płacz, tchórzostwo. Mają oni być silni, odważni, energiczni, natomiast dziewczęta mają być delikatne, spokojne, łagodne, uprzejme. Dlatego dziewczynki w zabawach przyjmują rolę matki. Chłopcy przyjmują postawy męskie, silne, twarde.
Czy zachowanie człowieka wynika raczej ze stabilnych cech (np. temperamentu), czy ze zmiennych procesów wewnętrznych (np. różnych części osobowości)? Co przeważa?
We wstępie warto wspomnieć, iż temperament uzależniony jest od czynników wewnętrznych, biologicznych i od procesów nerwowych. Behawioryści postrzegają człowieka jako istotę, której zachowanie w decydującej mierze zdeterminowane jest przez środowisko. Twierdząc, że zachowanie wyznaczone jest przez system nagród i kar. Z kolei według zwolenników psychoanalizy, postępowaniem człowieka rządzą potężne siły dynamiczne: popędy, potrzeby i dążenia, które zwykle są nieświadome. Podstawową właściwością człowieka jest rozwój, wyznaczony głównie czynnikami wewnętrznymi. Głównym celem ludzkiej aktywności jest dążenie do samorealizacji, która może przejawiać się w rozmaity sposób (twórczość, miłość, altruizm). Z natury swej człowiek jest istotą dobrą i twórczą, lecz właściwości te nie zawsze są realizowane, co wynika z niewłaściwych warunków społecznych, wadliwego systemu wychowawczego, indoktrynacji itp. Ujawnienie i aktualizowanie wewnętrznych możliwości (samorealizacja) ma dla człowieka większe znaczenie, aniżeli zaspokojenie popędów.
Z jednej strony mówi się, że człowieka determinują głównie popędy i treści nieświadome, a z drugiej, że motywują go cele, ku którym się rozwija (np. samorealizacja). Jakie jest Państwa zdanie?
W znaczeniu psychologicznym motywacje są to te wszystkie popędy i dążenia biologiczne, społeczne i psychologiczne , które nie pozwalają nam pozostawać w bezczynności i popychają nas, mniej lub bardziej zdecydowanie, ku działaniu. Motywy naszych działań odwołują się do wielu różnych sił: głód należy do motywów biologicznych, potrzeba akceptacji do społecznych, a ciekawość do psychologicznych. Motywacja jest więc złożonym zjawiskiem. Powyższe zagadnienie można rozpatrywać pod kątem hierarchii potrzeb, które przedstawiają się w odpowiedniej kolejności : samorealizacja i rozwój osobisty, doznania estetyczne, aktywność poznawcza, poczucie własności wartości, miłość i przynależność, bezpieczeństwo, przetrwanie biologiczne. Odpowiedź na pytanie trzecie po części zawiera również odpowiedź na to zagadnienie. Zgadzam się w zupełności ze stwierdzeniem, iż z jednej strony człowieka determinują popędy, a z drugiej motywują go cele, ku którym się rozwija.
Jaki powinien być człowiek (cechy, sposób funkcjonowania, uczucia), aby można go było określać jako zdrowo funkcjonującego?
Zdrowo funkcjonujący człowiek ma dobrą pamięć, może skoncentrować się, gdy jest mu to potrzebne i ma podzielną uwagę oraz potrafi wydajnie uczyć się nowych rzeczy. Ma motywację do pracy zawodowej i rozwijania swoich umiejętności oraz zainteresowań. Znajduje na co dzień wolny czas na relaks, odpoczynek i przyjemności, ale nie zaniedbuje obowiązków w pracy i w domu. Radzi sobie ze stresem i potrafi zapanować nad własnym nastrojem i emocjami. Zdrowy człowiek znajduje się na poziomie rozwoju stosownym do swojego wieku i podejmuje role życiowe przypisane do momentu życia, w którym właśnie jest. Ma w miarę stabilną osobowość, ale w razie potrzeby dostosowuje się do sytuacji, które go spotykają jest twórczy i elastyczny. Odnajduje się w społeczeństwie, potrafi nawiązywać znajomości i przyjaźnie, spełnia się w życiu towarzyskim i rodzinnym. Zawiera satysfakcjonujące związki partnerskie, a w odpowiednim czasie i okolicznościach zakłada własną rodzinę. Mimo sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie i sieci wsparcia społecznego jest samodzielny i potrafi znieść okresy samotności, które zdarzają się w życiu każdego człowieka.
Co musi nastąpić, aby człowiek zaczął mieć „problemy ze sobą”?
Z pewnością osoba musi posiadać m.in. takie cechy jak: niepewność, niewiara we własne możliwości, obniżona samoocena (często kompleks niższości), niski poziom samoakceptacji, nadwrażliwość, nieufność, ostrożność, poczucie zagrożenia, zaburzony obraz własnej osoby, poczucie kontroli zewnętrznej, zmienność nastroju, słabość ego, nadmierna koncentracja na "ja", przypisywanie otoczeniu wrogich zamiarów (czasem nastawienie urojeniowe), postawa cierpiętnicza i męczeńskiego godzenia się z losem, a w stosunku do środowiska - zachowania złośliwe, agresywne lub nawet antyspołeczne. Osoby takie żyją zawiścią, buntem, nienawidzą zdrowych i szczęśliwych, życzą im źle lub czynnie starają się drugim szkodzić. Szczególnie chodzi tu o odmienność psychiki inwalidów, ich trudności w przystosowaniu psychicznym i społecznym, a zwłaszcza ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu w różnych rolach społecznych, m. in. rodzinnych, seksualnych, zawodowych, towarzyskich. Nieprawidłowy rozwój osobowości może być uwarunkowany różnego typu niepełnosprawnością, jak na przykład wrodzonymi wadami fizycznymi (skrzywienie kręgosłupa, zwichnięcie stawu biodrowego, wady serca, warga zajęcza itd.), ślepotą lub niedowidzeniem, głuchotą lub niedosłyszeniem, brzydotą (wrodzoną albo nabytą w wyniku wypadku, oparzeń itp.), przewlekłą chorobą somatyczną (dychawica oskrzelowa, choroba reumatyczna, schorzenia układu krążenia).
Niektórzy mówią, że kłopoty wynikają z wczesnych doświadczeń dziecięcych, inni że biorą się ze źle stawianych sobie celów. Jedni twierdzą, że kłopoty biorą się z nieadekwatnych przekonań o sobie i świecie, inni że z głębiej zakorzenionych wzorców przeżywania emocji. Jakie jest Państwa zdanie?
Wiele młodych osób, tuż po ukończeniu szkoły średniej zawiera związek małżeński. Okres następujący bezpośrednio po ślubie wiąże się oczywiście z przeżywaniem wielkiego szczęścia i cudownych chwil. Jednocześnie jednak młodzi małżonkowie muszą stawić czoła wielu kłopotom, jakie niesie ze sobą wspólne życie. Pierwszym przykładem są odmienne przyzwyczajenia. Z pewnością najwięcej konfliktów rodzi się pomiędzy młodymi małżonkami na tle codziennych drobiazgów. Każda ze stron ma swoje własne nawyki, z których wcale nie chce zrezygnować. Zwykle inaczej przygotowujemy posiłki, inaczej układamy rzeczy w szafie i mamy odmienne wyobrażenie o porządku. Związek osoby pedantycznie dbającej o czystość i bałaganiarza może przeżywać w początkowym okresie bardzo wiele nieporozumień. Z kolei jeśli połączą się ze sobą dwie osobowości świetnie znające się na kuchni, szybko może się okazać, że w domu nie będzie nic do jedzenia, bo każdy będzie chciał przeforsować swój przepis na określone danie. Drugim częstym problemem są różne tradycje rodzinne. Problemem młodych małżonków mogą się też paradoksalnie okazać święta. Po pierwsze pojawi się bowiem dylemat: u kogo spędzamy Boże Narodzenie, a u kogo Wielkanoc. Do całej sprawy na pewno dołączą się rodziny młodej pary, z których każda będzie chciała gościć u siebie świeżo upieczonych małżonków. Drugą kwestią jest zaś sprawa odmiennych tradycji świątecznych, jak choćby lista dań na wigilijnym stole. Ona na przykład będzie twierdzić, że nie obejdzie się bez kutii, a on, że muszą być pierogi z grzybami. W takim wypadku może się okazać, że zamiast dwunastu potraw na stole pojawi się ich dwadzieścia cztery. Kolejny z problemów dotyczy odmiennych oczekiwań. Może się również okazać, że młode małżeństwo podzieli kwestia odmiennych oczekiwań wobec związku. Mężczyzna będzie na przykład uważał, że wakacje powinien mieć jedynie dla siebie i spędzać je osobno, a żona potraktuje ten pomysł jako coś niedorzecznego. W tej materii również konieczne okażą się więc negocjacje.
Wiele osób zmaga się z dylematem: kareira zawodowa czy życie prywatne. Trudno jest pogodzić obie kwestie. Wie o tym każdy, kto stanął przed tego typu wyborem. Nie da się po równo i sprawiedliwie podzielić czasu między pracą a rodziną i znajomymi. Któraś z tych „stron" zawsze będzie cierpieć, czuć brak i niedosyt. Coraz więcej osób wybiera jednak karierę, gdyż uważa, że na miłość zawsze jest czas. Jednak, gdy osiągną już wymarzony stopień kariery zawodowej często zdają sobie sprawę, iż mogli kierować się potrzebą bliskości, wsparcia niż popularnością czy zaspokajaniem potrzeb materialnych.
Uważam, że kłopoty wynikają zarówno z wczesnych doświadczeń dziecięcych jak i źle stawianych sobie celów. Nie ma ludzi idealnych, każdy popełnia błędy, ale czy nie jest tak, iż człowiek uczy się na własnych błędach ? – odpowiedź jest oczywista.
Czego przede wszystkim trzeba się dowiedzieć o konkretnej osobie, aby mieć poczucie, że się ją poznało?
Na pewno nie da się nikogo poznać do końca, każdy skrywa jakieś tajemice, które chce zachować tylko iwyłącznie dla siebie. Można ewentualnie powiedzieć, że kogoś dobrze znamy. Najlepiej jak osoby pochodzą z różnych środowisk, są w różnym wieku- wtedy można poznać punkt widzenia, zachowania drugiej osoby. Zwierzając się ze swoich problemów, liczymy na zrozumienie oraz wsparcie bliskiej osoby. Ufamy sobie wzajemnie. Nie zachodzą podejrzenia, że nie dochowało się dyskrecji z powierzonej tajemnicy. Miło jest poznać najbliższą rodzinę danej osoby. Oprócz poglądów, problemów i rodziny istotne jest również poznanie wzajemnych oczekiwać, przyzwyczajeń oraz zainteresowań.