Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

1/21

Teorie Osobowości

Kurs przekazany przez psyche.com.pl

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

2/21

Teorie Osobowości

Kurs przekazany przez psyche.com.pl

Spis treści:

L01 Wstęp – historia psychologii

L02 Teorie osobowości

Teoria psychodynamiczna Freuda

L03 Teoria psychodynamiczna Freuda cd.

Spojrzenie na Psychoanalizę

L04 Co się stało po śmierci Z. Freuda?

L05 Teoria C.G. Junga

L06 Teoria pola Kurta Goldsteina

L07 Teorie czynnikowe Guillforda, Cattela i Eysencka

L08 Teoria uczenia się społecznego –Alberta Bandury

L9

Teorie psychologii humanistycznej C. Rogersa i A. Maslowa

L10 Behawioryzm

L11 Motywacja do pracy a środowisko

L12 Parę słów o sukcesie

L13 Zakończenie, cytaty i piękna opowieść

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

3/21

Teorie czynnikowe:

Guillford, Cattel, Eysenck

CATTELL JAMES MCKEEN (1860–1944),

psycholog amerykański. Jeden gł. z inicjatorów

i organizatorów

badań

z zakresu

psychologii

eksperymentalnej w USA, uczeń W. Wundta.

1888–91

prof.

University

of

Pennsylvania

w Filadelfii, 1891–1917 — Columbia University

w Nowym Jorku, założyciel laboratoriów psychol.

w obu tych uniw.; od 1901 czł. Nar. Akad. Nauk

w Waszyngtonie. Prowadził gł. badania funkcji sensorycznych i sensomotorycznych

(m.in. czasów reakcji); skonstruował pierwszy zestaw „testów umysłowych”

(wprowadził ten termin) do badania różnic indywidualnych w zakresie sprawności

percepcyjnej i psychomotorycznej, inicjując w psychologii amer. rozwój badań

w dziedzinie psychologii stosowanej; założyciel, red. i wydawca wielu czasopism

nauk., m.in.: „Psychological Review” (1894–1904, wraz z J.M. Baldwinem),

„Science” (wydawca od 1894), „Scientific Monthly” (1915–43); 1906–39 red.

seryjnego wydawnictwa «American Men of Science».

EYSENCK HANS JÜRGEN (ur. 1916–97),

psycholog ang., pochodzenia niem.; od 1955 prof.

uniw. w Londynie; badacz i teoretyk osobowości;

posługując się analizą czynnikową oprac. wiele testów

do badania cech osobowości; także autor prac z zakresu

psychopatologii i psychoterapii; jeden z twórców

systemu terapii behawioralnej, krytyk psychoanalizy.

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

4/21

Wybrane działa:

Sens i nonsens w psychologii (1957, wyd. pol. 1965);

Dimensions of Personality (1947),

The Scientific Study of Personality (1952),

The Psychology of Politics (1954),

Personality Structure and Measurement (1967),

Personality Genetics and Behaviour (1982).

J. P. GUILLFORD

Teoria osobowości w ujęciu J. P. Guilforda opiera się przede wszystkim na analizie

czynnikowej. W swoich rozważaniach wzoruje się na Spermanie, Vernonie,

Thurstonie, Allporcie i Cattellu. Definicja osobowości, którą proponuje Guilford jest

dość ogólnikowa. Osobowość jest więc jedynym w swoim rodzaju układem cech

jednostki. Natomiast głównym elementem struktury osobowości jest cecha. Guilford

cechę osobowości określa jako dający się wyróżnić względnie trwały sposób

zachowania, różniący jednostkę od innych jednostek.

Termin cecha jest ściśle określony:

"Cecha to pewna dająca się wyróżnić stała właściwość, w której jedna

indywidualność różni się od drugiej".

Z definicji tej wynika, że cecha - będąc wspólną właściwością - może być podstawą

porównywania osób między sobą. Dokonując porównywania osób poznaje się ich

inność, a co za tym idzie ich osobowości. Poszczególne osoby posiadające cechy

wspólne różnią się pomiędzy sobą jedynie stopniem posiadania tych cech. Wszystkie

cechy osobowości, natężone we właściwym stopniu dla określonej indywidualności,

tworzą jedyną i niepowtarzalną konfigurację, którą nazywamy układem. Sama

osobowość jest wypadkową wpływających na siebie cech tworzących ten układ.

Dzięki analizie czynnikowej, wielość cech osobowości poznawalnych

z bezpośredniej obserwacji można sprowadzić do niewielkiej ich ilości tzw. cech

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

5/21

podstawowych.

Cechy wchodzące w skład osobowości zostały przez Guilforda połączone w siedem

grup, które nazwał modalnościami. Każda z modalności dotyczy innego aspektu

osobowości. Do tak rozumianej osobowości zaliczamy:

- potrzeby,

- zainteresowania,

- postawy,

- temperament,

- uzdolnienia,

- cechy fizjologiczne organizmu

- cechy morfologiczne organizmu.

Wymienione elementy struktury osobowości Guilford dzieli na mniejsze grupy

i wyróżnia wymiary poszczególnych cech. Tak przykładowo Guilford wyróżnia trzy

główne wymiary uzdolnień, dzieląc je na:

- uzdolnienia percepcyjne,

- psychometryczne

- intelektualne;

pięć wymiarów temperamentu i pięć wymiarów potrzeb. Kryteriami tych podziałów

są wnioskowania logiczne lub analiza czynnikowa różnych badań tych cech

osobowości, albo analizy doświadczalnych prac różnych autorów zajmujących się

problemem określonych cech osobowości.

Guilford jest zwolennikiem hierarchicznego modelu struktury osobowości. Model ten

jest podobny do modelu struktury osobowości Eysencka. Schemat hierarchicznego

modelu struktury osobowości, według koncepcji Guilforda przedstawia się

następująco:

1. typ psychiczny - najwyższy poziom organizacji osobowości. Takiego

człowieka cechuje: towarzyskość, dominacja, spokój, zaufanie do siebie;

2. cecha osobowości - pierwotne lub podstawowe cechy osobowości. Cechy

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

6/21

podstawowe to: towarzyskość, dominacja;

3. specyficzne tendencje - reagowania w ograniczonej liczbie konkretnych sytuacji.

Tendencje i schematy reagowania określone są terminem "HEXIS". Cechy to:

zamiłowanie do bycia w towarzystwie, organizacji czegoś, prac zespołowych, oraz

gotowość do podejmowania się trudnych zadań i werbalnej obrony siebie;

4. reakcje specyficzne jednostki tj. uśmiech, kontrola uczuć i szybkość decyzji.

Najniższy poziom w przedstawionym modelu stanowią reakcje specyficzne

jednostki, do których zaliczamy: wrażenia i reakcje na pojedyncze bodźce. Natomiast

wyższy poziom stanowią względnie trwałe tendencje do reagowania na poziomie

"hexis", czyli tendencje do reagowania w specyficzny sposób w ograniczonej liczbie

i w określonych sytuacjach. Trzeci poziom organizacji osobowości stanowią

podstawowe lub pierwotne cechy osobowości. Są to cechy, do których dochodzi się

na podstawie analizy czynnikowej poprzez dużą ilość badań różnych zachowań

człowieka. Natomiast czwarty poziom organizacji osobowości, a zarazem najwyższy

tworzą elementy struktury zwane typami. Są one zespołem skorelowanych ze sobą

cech. Przykładowo typ jednostki dobrze emocjonalnie przystosowanej składałby się

z następujących cech: spokój, zaufanie do siebie, obiektywizm.

Możemy powiedzieć, iż Guilford zidentyfikował dwie grupy ogólnych czynników

osobowościowych, którym nadaje nazwę hormetyczne i temperamentalne, jak

również grupę czynników odnoszących się do funkcjonowania intelektu. Cechy

w ujęciu hormetycznym związane są z motywacyjną sferą osobowości danej

jednostki i zależą od fizycznych potrzeb organizmu oraz od rodzaju doświadczeń

danej jednostki. Mogą one być różne w różnych społeczeństwach. Cechy te obejmują

potrzeby, postawy i zainteresowania. Natomiast w ujęciu temperamentalnym cecha

nigdy nie występuje sama. Jest ona uwarunkowana i modyfikowana przez wszystkie

inne cechy jak i właściwości danej jednostki. Natomiast czynniki intelektualne

Guilford klasyfikuje według treści - typu informacji, według rodzaju wytworu -

formy oraz według operacji. Wyróżnia tym samym pięć rodzajów operacji: ocenianie,

wytwarzanie zbieżne, wytwarzanie rozbieżne, pamięć

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

7/21

i poznawanie; oraz sześć rodzajów wytworów: jednostki, klasy, relacje, systemy,

transformacje, implikacje; a także cztery rodzaje treści: figuralne, symboliczne,

semantyczne oraz behawioralne. Różne kombinacje treści, wytworów i operacji dają

według Guilforda około sto dwadzieścia możliwych zdolności intelektualnych.

CATTELL

Po raz pierwszy wprowadził analizę czynnikową do badania osobowości.

-

zachowanie człowieka jest funkcją osobowości i sytuacji S - O – R

-

osobowość to jest to, co umożliwia przewidywanie zachowania jednostki

w określonym czasie \ sytuacji

-

osobowość można scharakteryzować za pomocą cech

-

zachowanie jednostki w określonej sytuacji jest funkcją cech osobowości

i cech sytuacji:

R = f (S1, C1 + S2, C2 + S3, C3…)

-

w różnych sytuacjach niezbędne są różne cechy przy rozwiązywaniu różnych

zadań \ odmienne proporcje wpływu cech osobowości i sytuacji

-

w zachowaniu człowieka biorą udział trzy rodzaje cech:

{temperamantalne- psychofizyczne dyspozycje}

{dynamiczne- motywują działanie}

1.

Ergi: seksualne, towarzyskie, opiekuńcze, bezpieczeństwa, głodu,

dbałości o własne sprawy, źródłowe, konstytucjonalne - wrodzone,

dynamiczne.

2.

Sentymenty: cechy dynamiczne, środowiskowe i źródłowe. Są one nabyte

przez jednostkę

i kształtują się pod wpływem czynników społeczno - kulturowych

np. tendencja do spostrzegania obiektu.

- przedmiotem sentymentów jest własna osoba, inne osoby,

instytucje, zawód, kariera, sport.

3.

Postawy: dynamiczne, środowiskowe i powierzchniowe cechy. Te

najbardziej obserwowalne, przejawiają się w zachowaniach. Stanowią

tendencję do działania, zachowania się w określony sposób do

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

8/21

określonych obiektów; mogą być wyrażane słownie, uświadamiane bądź

nie (projekcja); mogą być badane za pomocą kwestionariuszy.

Źródłowe

Powierzchniowe

ERGI  Sentymenty  Postawy

Konstytucjonalne

Środowsiskowe

Cechy temperamentalne, środowiskowe, konstytucjonalne wiążą się z formalnym

aspektem informacji. Określają zachowanie niezależnie od bodźców.

Cechy uzdolnieniowe, poznawcze: jak dany podmiot wykonuje zadanie

z uwzględnieniem skuteczności działania.

Zdolności:

- Centralne - konstytucjonalne; jako ogólne parametry pracy mózgu jako

całości, które wpływają na kształtowanie się wszystkich zdolności poznawczych.

Cechy: szybkość pamięci, łatwość kojarzenia, inteligencja płynna.

- Lokalne - środowiskowe, konstytucjonalne; wrodzone, nabyta organizacja pól

sensorycznych i motorycznych. Wiążą się z praca poszczególnych pól.

- Czynniki pośredniczące - instrumentalne, sprawcze, środowiskowe; nabyte

nawyki, które powstają pod wpływem uczenia się. Związane z warunkami, w

których żyjemy (czynnik liczbowy, rozumienie słów, wnioskowanie, dedukcja,

inteligencja skrystalizowana).

Metoda indukcyjna

Podział cech Cattella:

1.

Cechy indywidualne: specyficzne dla danej osoby.

2.

Wspólne: porównanie ludzi miedzy sobą.

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

9/21

1.

Powierzchniowe: wyodrębniane są w oparciu o korelację miedzy zachowaniami.

2.

Źródłowe: są to czynniki wyodrębniane w oparciu o analizę czynnikową

Cechy

indywidualne wspólne

powierzchniowe źródłowe

konstytucjonalne środowiskowe

dynamiczne

uzdolnienia

dynamiczne uzdolnienia

temperamentalne

temperamentalne

Cattell wyszedł od zebranych przez Allporta terminów opisujących osobowość

(4500); wyeliminował synonimy, rzadko spotykane, wieloznaczne i otrzymał ok.

2000.

Przeprowadzono badania; zastosowana metodę obserwacyjną, wprowadzono

zmienne(L); zastosowano szereg kwestionariuszy (zmienne Q), gdzie podmiot sam

siebie oceniał. Zastosowano zespół testów psychologicznych (zmienne T).

Na podstawie czynników korelacji i analizy czynnikowej wyodrębniono cechy

powierzchniowe i źródłowe. W skład cechy źródłowej wchodziły cechy, które

potwierdziły się w analizach czynnikowych.

Cechy źródłowe oznaczono od A do O z pominięciem D, J, K oraz wprowadzono

literę Q.

Utworzono 16- czynnikowy kwestionariusz dla dorosłych opisujący osobowość.

Eysenck stwierdził, że czynniki Cattella są ze sobą skorelowane. Wydzielił

podstawowe (ekstrawersja, neurotyzm, psychotyzm).

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

10/21

16 czynników Cattella:

1.

[A] +cyklotymia - szczerość, opanowanie, łatwa ekspresja, szczery w kontaktach

-schizotymia

2.

[B] +inteligentny - błyskotliwy

-mało inteligentny

3.

[C] +siła ego - zrównoważenie emocjonalne, stałość emocji, wyrozumiałość

-niezrównoważony emocjonalnie

4.

[E] +dominacja - agresywność, upór, awanturnik

-uległość

5.

[F] +ekstrawersja

-introwersja

6.

[G] +silny charakter - super ego, wytrwałość

-słaby

7.

[H] +śmiałość - zdolny do ryzyka

-nieśmiałość

8.

[I] +neurotyzm

-brak neurotyzmu

9.

[L] +paranoidalne zachowanie - podejrzliwość

-brak

10.

[H] +niekonwencjonalność - ekscentryczność

-konwencjonalność

11.

[N] +chłodny racjonalizm

-prostota

12.

[O] +skłonność do obwiniania

-spokojna ufność

13.

[Q

1

] +radykalizm

-konserwatyzm

14.

[Q

2

] niezależność

15.

[Q

3

] integracyjna osobowość

16.

[Q

4

] energetyczność, duże napięcie nerwowe

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

11/21

Na podstawie tego kwestionariusza można stworzyć psychogram. Posłużył on do

badania wybitnych osób (uczeni, artyści). Stwierdza, że cechuje ich:

A-

B+ C+ E+ F- G- I+ O- Q

1

+ Q

2

+ Q

3

+

Badano związek wymiarów z religijnością. Stwierdzono różnice między osobami

wysoko i nisko religijnymi. Osoby wysoko religijne różnią się od nisko religijnych:

Q

1

- N- Q

2

+ M-

Badania uczniów wybitnie zdolnych: B+, niższa uległość, E+ F- Q

1

-, wysoka

samoocena, wysoka wrażliwość.

EYSENCK

Stwierdził , że na podstawie analizy czynnikowej można wyodrębnić następujące

wymiary osobowości

Osobowość można rozpatrywać w dwóch wymiarach i można nanieść dodatkowo

wymiar

neurotyk

ekstrawertyk

introwertyk

brak

choleryk

melancholik

flegmatyk

sangwinik

psychotyk

pobudzenie
korowe i układu
siatkowatego,
hamowanie
korowe,
trudniej się
uczą,
trudniej
socjalizują,
częściej kierują
się popędem

ekstrawersja

introwersja

pobudzenie
korowe,
łatwiej się uczą,
występowanie
natrętnych
myśli,
negatywne
emocje

neurotyzm

brak

psychopaci

dystymicy

nerwice

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

12/21

Melancholik - jeden z 4 typów temperamentu (obok choleryka,

flegmatyka i sangwinika) wyróżnionych przez Hipokratesa; człowiek

o usposobieniu łagodnym, biernym, którego cechuje brak

impulsywności, silne, wolno narastające reakcje uczuciowe;

w działaniu mało odporny, niewytrwały; wg I.P. Pawłowa fizjol.

podstawę temperamentu melancholika stanowi tzw. słaby typ układu

nerwowego.

Flegmatyk - jeden z 4 typów temperamentu wyróżnionych przez

Hipokratesa

(choleryk,

melancholik,

sangwinik);

człowiek

odznaczający się mało dynamicznym usposobieniem, nie ulegający

gwałtownym emocjom, słabo reagujący na podniety, ale wytrwały

w działaniu i konsekwentny w uczuciach; wg typologii I.P. Pawłowa

fizjol. podstawę temperamentu flegmatyka stanowi silny,

zrównoważony i mało ruchliwy typ układu nerwowego.

Sangwinik - jeden z 4 typów temperamentu wyróżnionych przez

Hipokratesa (choleryk, flegmatyk, melancholik); człowiek o żywym

usposobieniu, wrażliwy, o silnych, szybkich reakcjach; łatwo

dostosowuje się do zmiennych warunków życia, odporny na

trudności; w typologii wyższej czynności nerwowej I.P. Pawłowa

odpowiada mu silny, zrównoważony i ruchliwy typ układu

nerwowego.

Choleryk - jeden z 4 klas. typów temperamentu wyodrębnionych

przez Hipokratesa; człowiek wybuchowy, o silnych i szybko

powstających reakcjach uczuciowych; odznacza się dużą energią

życiową i brakiem opanowania; wg typologii I.P. Pawłowa fizjol.

podstawę temperamentu choleryka stanowi silny, niezrównoważony

(przewaga procesu pobudzenia nad procesem hamowania) typ układu

nerwowego.

Ekstrawertyk: nastawiony na zewnątrz, impulsywny, aktywny, działa

pod wpływem chwili, ma wielu znajomych, lubi ruch, ryzyko, często

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

13/21

zmienia pracę, łatwo wpada w gniew, nie można na nim polegać,

optymista, asertywny, poszukujący doznań, beztroski.

Ekstrawersja - cecha osobowości wyodrębniona przez C.G. Junga,

oznaczająca jej ukierunkowanie „na zewnątrz”; skłonność do

kierowania uwagi i zainteresowań na świat zewn., na otoczenie,

innych

ludzi;

przeciwieństwo

introwersji;

ekstrawertyka

charakteryzują m.in. łatwość wyrażania myśli i uczuć oraz

nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, silna potrzeba działania,

aktywności, uczestnictwa; współcz. badania prowadzone nad

ekstrawersją i introwersją (H.J. Eysenck) wskazują na ich pośredni

związek

z dziedzicznie

uwarunkowanymi

różnicami

w funkcjonowaniu układu nerwowego, dotyczącymi tzw. poziomu

aktywacji.

Introwertyk: nastawiony do wewnątrz, aktywny intelektualnie,

rezerwa wobec innych, rzadko agresywny,

kontroluje uczucia, emocje, pesymista.

Introwersja - cecha osobowości wyróżniona przez C.G. Junga,

oznaczająca ukierunkowanie osobowości „do wewnątrz”; skłonność do

skupiania się na własnych przeżyciach wewn. przy braku

zainteresowania światem zewn.; dla typu osobowościowego

introwertyka charakterystyczna jest przewaga myślenia nad

działaniem, refleksji nad czynem, duża wrażliwość, wysoki stopień

samoświadomości, a zarazem powściągliwość i trudności w kontaktach

z innymi ludźmi oraz w przystosowaniu się do otoczenia;

przeciwieństwo ekstrawersji.

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

14/21

Badania eksperymentalne wykazały różnice między ekstrawersją a introwersją.

Introwertyk Ekstrawertyk

uczenie się

szybsze

wolniejsze

reminiscencja mała

duża

poziom aspiracji

wyższy

niższy

wytrwałość

↑

↓

szybkość

↓

↑

towarzyskość

↓

↑

reakcja na stres

↑

↓

próg uspokojenia

↑

↓

Neurotyzm - chwiejność emocjonalna, łatwo zmienialne nastroje,

skłonność do zamartwiania się, brak wiary

we własne siły, poczucie niższości, lęki, depresje, reakcje kompulsywne,

praca układu limbicznego (wegetatywnego), poczucie winy,

nieśmiałość.

Psychotyzm - zaburzenia procesów poznawczych, ma predyspozycje do

psychoz, gorsza koncentracja uwagi, gorsza pamięć, ruchy

nieadekwatne do sytuacji, mało adekwatny poziom aspiracji, agresywny,

zimny,egocentryczny, impulsywny, aspołeczny, twórczy, brak

fizjologicznych podstaw psycotyzmu.

Introwertycy są bardziej neurotyczni, a ekstrawertycy bardziej psychopatyczni.

Psychopaci: nieczuły, hedonistyczny, emocjonalnie nie dojrzały, brak

rozsądku, powierzchowny czar, niewierni, brak im stylu, antyspołeczni,

patologicznie egocentrycy, nie zdolni do większych uczuć,

nieodpowiedzialni, brak planu życiowego, żyje trywialnie, skłonność do

przestępczości.

Szusłowska i Nęcka- badania studentów różnych kierunków:

- wykazano, że ukończeniu szkoły sprzyja introwersja i pewien poziom neurotyzmu.

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

15/21

- neurotyzm wzmaga motywację

- wysoka ekstrawersja → niepowodzenia na studiach

Inteligencja - przejawia się w bystrości, jasnym myśleniu, dobrych wynikach

w nauce, sukcesach, pomysłach,jest w znacznym stopniu wrodzona (badania bliżniąt

monozygotycznych).

- neurotyzm wzmaga motywację

- wysoka ekstrawersja → niepowodzenia na studiach

Eysenck zakłada,że inteligencja jest niezależna od pozostałych wymiarów, ale

koreluje z nauką

- W szkole podstawowej osoby ekstrawertywne mają lepsze wyniki, a w

szkole średniej introwertywne.

-osoby introwertywne więcej czytają,

Poziomy osobowości:

- L

4

– nawyki umysłowe, postawy społeczne.

- L

3

– nawyki, cechy zachowania, ekstrawersja,introwersja, psychotyzm,

inteligencja, neurotyzm (zdeterminowane biologicznie i środowiskowo)

- L

2

- zjawiska sprawdzone empirycznie, warunkowanie, perseweracja ,

reminiscencja, błąd czasu, próg pobudzenia.

- L

1

- konstrukty teoretyczne; pobudzenie, hamowanie.

W osobowości Eysenck wyodrębnił:

- składnik poznawczy; zdolności, inteligencja.

- składnik konatywny(?)

- składnik wolicjonalno-motywacyjny

- skł. afektywny, temperamentalny (ekstrawersja, introwersja, neurotyzm)

- skł. somatyczny (budowa ciała)

Osobowość

-

trwała

organizacja

charakteru,

inteligencji,

temperamentu, właściwości fizycznych jednostki, która determinuje

specyfikę przystosowania się do środowiska.

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

16/21

Pojęcie definiowane niejednolicie, najczęściej rozumiane bądź jako

zbiór względnie stałych dla danej jednostki właściwości (cech) psych.,

warunkujących stałość jej zachowania się i postaw, bądź jako zespół

warunków wewn., wyznaczający organizację zachowania się

człowieka, jego psych. tożsamość, kierunki i sposoby przystosowania

się do otoczenia i przekształcania tego otoczenia; w szerszym

znaczeniu pojęcie osobowości obejmuje całość warunków

biopsychicznych, od których zależy stałość i organizacja zachowania

się oraz zdolność człowieka do kierowania samym sobą; w znaczeniu

węższym termin ten jest odnoszony tylko do tych właściwości, które

decydują o wyborze celów i programów czynności oraz sposobach

ustosunkowywania się człowieka do świata (motywy, potrzeby,

przekonania, postawy itp.), pomija zaś te, które wyznaczają głównie

aspekt sprawnościowy lub stylistyczny zachowania się (inteligencja,

zdolności, temperament). Nie ma jednolitej teorii opisującej

kształtowanie się, organizację i zasady funkcjonowania osobowości;

do najważniejszych należą teorie przedstawiające osobowość jako

hierarchiczną organizację tzw. dyspozycji czy też cech psych. (teorie

czynnikowe lub teorie cech), jako organizację nawyków różnego

rodzaju nabywanych w toku uczenia się (neobehawiorystyczne teorie

społecznego uczenia się), jako organizację potrzeb, motywów,

częściowo wrodzonych, częściowo zaś przejmowanych w toku

socjalizacji jednostki (teorie dynamiczne), wreszcie jako system

przekonań (nie zawsze świadomych) zorganizowanych w złożone

systemy pojęciowe (teorie poznawcze); istnieją także próby tworzenia

teorii integrujących różne podejścia; nowsze ujęcia kładą nacisk na to,

że organizacja i sposób funkcjonowania osobowości nie są

zdeterminowane ani przez cechy biofizyczne człowieka, ani też przez

zewn. oddziaływania — wprawdzie jedne i drugie tworzą fundamenty

osobowości, ale o jej ostatecznym kształcie decyduje aktywność samej

jednostki, poprzez którą kształtuje się ona jako autonomiczny podmiot,

posiadający w mniejszym lub większym stopniu zdolność do

samodzielnej oceny siebie i swego otoczenia oraz dążący do tego, aby

oddziaływać na to otoczenie zgodnie z wytworzonymi przez siebie

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

17/21

celami i programami; podkreśla się także, że osobowość sama przez

się nie determinuje postępowania człowieka, a jedynie wyznacza, jak

człowiek interpretuje i ocenia to, z czym ma do czynienia, i jakie

dążenia w nim powstaną w zaistniałych warunkach; zachowanie się

ludzi jest więc zawsze współokreślone przez ich osobowość i przez

warunki, w których żyją i działają.

Ocena teorii Eysencka:

Pozytywna -ujęcie dymencjonalne

- czas tworzenia(okres po II wojnie światowej)

- uporządkowanie jednostek nozologiczznych

- płynne przejście między zdrowiem, a zaburzeniami

- opierał się na badaniach eksp.(twarde metody)

- wyeliminował szereg błędnych sądów (MPJ, EPJ, MMQ)

Negatywna:

- biologizm teorii

- pomija ambiwalentyków, zajmuje się krańcowymi przypadkami

- nie powiedział co znajduje się na końcu-brak neurotyzmu

- nie wyjaśnia cz y wysoki neurotyzm to już nerwica, czy potrzebne są inne

czynniki

- nie opisał pola psychotyzm-ekstrawersja i psychotyzm-introwersja

- nie wskazuje na biologiczne podstawy psychotyzmu

- brak związku inteligencji z pozostałymi wymiarami

- zajmuje się formalną stroną osobowości, nie interesowały go cechy treściowe

- nawiązywał do Pawłowa, ale inaczej go rozumie

Badania wertfikacyjne koncepcji Eysencka :

- Zuckerman, Kuhlman, Camac (1978 ) : postanowili sprawdzić słuszność teorii

Eysencka.

Zastosowali szereg metod (skale, testy) i doszli do wyodrębnienia trzech czyników.

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

18/21

EKSTRAWERSJA NEUROTYZM PSYCHOTYZM

towarzyskość emocjonalność impulsywność

↑ ↑ ↑ ↑ ↑

ekstr., tow. atywność neurotyzm psychotyzm agresywność

↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑ ↑

ekstr. aktyw. złość lęk psych. autonomia agresyw.

konformizm

Badania potwierdziły wybór trzech gł. czynników osobowości.

- poszukiwanie doznań Eysenck wiązał z ekstrawersją, a badacze

z psychotyzmem

- głównym osiągnięciem jest lepsze zrozumienie czynnika P (nonkonformizm,

brak ograniczenia w poszukiwaniu doznań, brak odpowiedzialności,

impulsywność, niski poziom socjalizacji) – cechy te są char. dla psychopatii

(dewiacja społ.)

- studenci szkół artystycznych i ich nauczyciele mają wyższy poziom

czynnika P niż psychotycy. Sugeruje to, że inne cechy niż psychotyzm

wchodzą w skład czynnika P.

- kobiety mają wyższy poziom czynnika N, a mężczyźni czynnika P.

Kobiety Meżczyżni

afiliacja (potrzeba kontakt.em.)

↑ ↓

giętkość myślenia

↓ ↑

poziom energii

↓ ↑

tendencja do odosobnienia

↓ ↑

autonomia

↓ ↑

psychotyzm

↓ ↑

podejmowanie ryzyka

↓ ↑

agresywność

↓ ↑

szukanie przygód

↓ ↑

odpowiedzialność

↑ ↓

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

19/21

lęk

↑ ↓

wsparcie

↑ ↓

kontrola emocji

↓ ↑

MODEL “BIG – 5” (lata 80-te): model oparty na badaniach różnych warstw społ.

i środow. (samoopis, inwentarze, longitudinalne studia, obserwacja, analiza

czynnikowa):

-

celem było szukanie podstawowych czynników osobowości (czynnikowa

teoria Cattela jako teora wyjściowa).

-

5 czynników

I)

E – ekstrawersja (aktywność, agresja, ufność, asertywność)

II)

A – zgodność (uprzejmość, ufność, entuzjazm, łatwe uleganie innym,

mało sceptyczny, ciepły, współczucie innym)

III)

C – sumienność ( dobra organizacja, pracowitość, rzetelność,

odpowiedzialność, dokładność, kontrola emocji, opanowanie,

produktywność, lubi gratyfikacje, wysoki poziom agresji)

IV)

N – neurotyzm (lęk, samoobwinianie się, napięcie, drażliwość,

nieśmiałość)

V)

O – otwartość (oryginalność, imaginatyczność, wrażliwość, otwarty

umysł, introspekcja, myślenie niepospolite, wrażliwy esteta)

Co charakteryzuje te czynniki?

-

stałość czasowa, dobry predyktor zachowania

-

wysoki poziom czynn. C – wysoki predyktor powodzenia zawodowego

-

czynniki N i A – zadowolenie z życia, stan zdrowia (choroba wieńcowa)

-

czynn. O – zainteresowanie zawodowe

-

trafność prognostyczna – daje możliwość przewidywania

-

niezmienność – mogą być wyodrębnione za pomocą różnych metod

-

uniwersalność – wyodrębnione niezależnie od wieku, rasy, płci

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

20/21

N –41%

E – 53%

A – 41% Jang, Liresley

C – 44%

O – 61%

W oparciu o model “BIG -5” utworzono kwestionariusz do badania czynników

osobowości

NEO-FFJ (OCEAN).

Ocena metody i modelu:

• daje pełny, wyczerpujący i rozłączny opis czynn. osob.( brak błędów reprez. i

nadreprez.)

• metoda może służyć do badań naukowych i stosowanych

• nadaje się do badań wstępnych (eksploracyjnych)

• brak mu teoretycznych podstaw (model statystyczny)

• ujęcie niefunkcjonalne i nie rozwojowe

•

Porównanie OCEAN z PEN Eysencka

• próba określenia korelacji między czynnikami wyodrębnionymi przez EPP i

EPQ

• czynniki A i C związane z P Eysencka

-

wysoki czynn. A to: grzeczny, mało stanowczy, troszczy się o dobre

samopoczucie innych

-

wysoki czynn. C to : grzeczny, mało stanowczy, postępuje zgodnie z

zasadami

-

uzewnętrznianie lub brak przejawia się w czynn. A i C, a u Eysencka w

czynn. P.

-

czynn. C –zorganizowanie, samokontrola, potrzeba osiągnięć

• model NEO-FFJ pełniej opisuje osobowość niż PEN

• czynnika O nie uwzględnia model PEN – może być traktowany jako odwrotność

czynn. P, lecz twórczość nie jest początkowo skorelowana z czynn. P ( O jest

aspektem zdolności poznawczej )

Kurs z Teorii Osobowości przekazany przez psyche.com.pl

__________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

21/21

• model Eysencka tworzy wyjaśnienia (sposób indukcyjny → od badań do tw.

ogólnych)

Ciąg dalszy w następnej lekcji już jutro!

Korzystano z materiałów zawartych w Wolnej Encyklopedii Wikipedii

www.wikipedia.pl

,

której treść udostępniana jest na licencji

http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html

, GNU Free

Documentation License

www.gnu.org/copyleft/fdl.html

, Informacje prawne na ten temat

http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Zrzeczenie_się_odpowiedzialności

,

haseł

Encyklopedii PWN dostępnych na stronie

http://encyklopedia.pwn.pl/0_3.html

, materiałów

archiwalnych serwisu psychobaza

http://www.psychobaza.prv.pl

oraz materiałów własnych

http://psyche.com.pl

Otrzymujesz kurs ponieważ zapisałeś się na niego poprzez formularz zgłoszeniowy dostępny

pod adresem

http://psyche.com.pl

Nie udostępniam nikomu Twoich danych osobowych.

W każdej chwili możesz wypisać się z listy mailingowej. Szczegóły znajdziesz

http://psyche.com.pl/?p=polityka_prywatnosci