Wstęp

Konsolidacja w sektorze bankowym jest procesem bardzo złożonym i trudnym do jednoznacznej oceny. Jej zwolennicy podkreślają, że duży, powstały w wyniku konsolidacji bank dysponuje znaczną siłą rynkową oraz wysokim kapitałem, co sprawia, że może osiągać większe zyski niż jednostki małe. Oponenci tych procesów argumentują natomiast, że korzyści wynikające z przeprowadzania fuzji i przejęć są wątpliwe i trudne do uzyskania, a ryzyko niepowodzenia takich transakcji wysokie. Twierdzą też, iż tylko małe struktury są na tyle elastyczne, aby móc skutecznie reagować na zmiany zachodzące na rynkach. O ile ocena konsolidacji budzi wiele kontrowersji, o tyle bezspornym jest, że koncentracja rynków bankowych występuje, a nawet nasila się. Tendencja ta ma przy tym tak duże znaczenie, że staje się obiektem licznych dyskusji i prac badawczych.

Dobrym punktem wyjścia do rozważań dotyczących zjawiska scalania się sektora bankowego może być stwierdzenie, że wszystkie systemy bankowe przechodzą przez procesy konsolidacji, które w wielu przypadkach nie są w pełni zaawansowane lub zakończone, zaś czynniki powodujące połączenia banków nie są stałe i różnią się w zależności od stopnia rozwoju systemu bankowego.¹

Analizując historię systemów finansowych w Ameryce Północnej, Europie i Japonii można dojść do wniosku, że zjawiska połączeniowe nie są wynalazkiem obecnych czasów, gdyż w zasadzie już od przełomu XIX i XX w. obserwuje się istnienie tendencji integracyjnych. Co prawda nie zawsze były one tak silne jak obecnie, ale bezwątpienia możemy zauważyć okresy wzrostu zainteresowania transakcjami fuzji i przejęć, które dotyczą również instytucji bankowych.

Już po tak pobieżnej analizie widzimy, że konsolidacja jest zjawiskiem wielowymiarowym, skomplikowanym, a jednocześnie szalenie ważnym dla uczestników życia gospodarczego. Warto więc głębiej się nad nią pochylić i podjąć próbę szerszego jej omówienia.

1. Teoretyczny zarys procesów konsolidacyjnych

   1. Czynniki wywołujące konsolidację

W przypadku banków głównymi czynnikami wywołującymi współczesne procesy konsolidacyjne są przede wszystkim:

• Postępująca deregulacja sektora finansowego

• Zmniejszenie ochrony państwa nad rynkiem finansowym

• Liberalizacja rynków finansowych

• Wzrastająca konkurencja na rynku finansowym.

Tendencje te powodują, że banki zmuszone są do poszukiwania zewnętrznych możliwości wzrostu, ponieważ wzrost wewnętrzny, polegający na dokonywaniu inwestycji bezpośrednich (rzeczowych), nie jest wystarczający. Szczególnie w warunkach dojrzałości, stabilizacji i dużego nasycenia rynku usługami bankowymi najszybszą metodą wzrostu, przyczyniającą się do zwiększenia wartości banku i jego udziału w rynku, staje się właśnie wzrost zewnętrzny, realizowany przez fuzje i przejęcia.

1. Formy i typy konsolidacji

Ogólnie rzecz biorąc integrację podmiotów gospodarczych można realizować przez dwa główne rodzaje transakcji: fuzje i przejęcia.

Generalnie fuzje przedsiębiorstw to forma współpracy między firmami, które powzięły postanowienie o wspólnym prowadzeniu działalności, dzięki integracji i połączeniu swoich zasobów i umiejętności. Ma ona miejsce wtedy, gdy dwa lub więcej przedsiębiorstw, w wyniku umowy, łączą się, tworząc nową spółkę. Jest ona formalnym następcą prawnym połączonych firm. Należy podkreślić, że jest to działanie dobrowolne, a partnerzy mają zazwyczaj zbliżoną wielkość. Na ogół fuzja może przebiegać na dwa sposoby:

1. Rozwiązanie obu spółek i stworzenie nowego przedsiębiorstwa, które powstaje z połączenia aktywów i kapitałów obu firm.

2. Inkorporowanie (przyłączenie) jednego z przedsiębiorstw do drugiego.

Przejęcie oznacza natomiast transfer kontroli, czyli przeniesienie kontroli nad działalnością gospodarczą przedsiębiorstwa z jednej grupy inwestorów na drugą. Może to nastąpić przez zakup akcji, aktywów, prywatyzację spółki państwowej lub wspólne przedsięwzięcie. Wyróżniamy dwa rodzaje przejęć:

1. Przyjazne

2. Wrogie

Należy podkreślić, że podział na fuzje i przejęcia jest umowny ze względu na liczbę i różnorodność tego typu transakcji. Zdarza się, że połączenie ma początkowo charakter przejęcia, a kończy się fuzją.

1. Definicja konsolidacji w sektorze bankowym

W literaturze traktującej o rynkach finansowych możemy spotkać się z wieloma nieco odmiennymi definicjami omawianego tutaj procesu. S. Lachowski uważa, że „konsolidacja (…) to fuzja, przejęcie lub współpraca strategiczna dwóch lub kilku banków w celu zachowania lub wzmocnienia konkurencyjności rynkowej”². Konsolidacja jest więc tutaj postrzegana jako całokształt procesów przejęć i połączeń banków, których celem jest zwiększenie ich konkurencyjności.

B. Kosiński natomiast mianem konsolidacji w sektorze bankowym określa wszelkie przedsięwzięcia polegające na łączeniu dwóch lub więcej banków w jedną organizacyjną całość lub tworzeniu zespołu banków powiązanych kapitałowo, współdziałających ze sobą i prowadzących wspólną politykę³. Celem tych działań jest powstanie podmiotu silniejszego kapitałowo i organizacyjnie, o zwiększonych możliwościach i skali działania.

Jak łatwo zauważyć definicje te są w gruncie rzeczy bardzo zbliżone. Analizując te i inne najczęściej używane określenia opisujące proces koncentracji w branży bankowej należy skonstatować, że „w każdym przypadku konsolidacja jest pojmowana szeroko i uwzględnia całokształt procesów przejęć oraz połączeń, których efektem powinno być ogólnie pojęte wzmocnienie pozycji konkurencyjnej banku”⁴.

1. Formy połączeń banków

W praktyce konsolidacja przybiera różnorodne formy, które różnią się przebiegiem i charakterem. Można wyróżnić jednak kilka standardowych typów do których należą:

1. Klasyczne fuzje dwóch lub kilku samodzielnych banków, u których podstaw leży decyzja o połączeniu sił w celu skutecznej realizacji przyjętej strategii (rozszerzenie skali i zakresu działania, obniżka kosztów, umocnienie swej pozycji wobec konkurentów). Na skutek przeprowadzonego połączenia powstaje nowa jednostka, dysponująca całym majątkiem łączonych jednostek, przejmująca wszelkie zobowiązania i należności oraz sieć oddziałów i obsługiwaną klientelę.

2. Przejmowanie przez bank większy i silniejszy, np. w drodze zakupu, instytucji mniejszej i słabszej kapitałowo. W praktyce z forma ta występuje wtedy, gdy słabszy bank znalazł się w złej sytuacji finansowej, a bank silniejszy jest gotów przejąć jego aktywa i pasywa oraz działać na rzecz naprawienia zaistniałej sytuacji, pokrycia strat, wyeliminowania potencjalnych zagrożeń. W zamian bank przejmujący czerpie pewne korzyści m.in. przejmuje sieć placówek, klientelę, sumę zgromadzonych depozytów. Inicjującym może być tu bank przejmowany (uniknięcie konieczności ogłoszenia niewypłacalności), bank przejmujący lub nadzór bankowy.

3. Zakup udziałów w kapitale akcyjnym banku przez bank dostatecznie silny kapitałowo w wysokości pozwalającej na aktywny wpływ na strategię i politykę operacyjną oraz obsadę stanowisk kierowniczych. Zwykle z inicjatywy nabywcy, często jest to forma wchodzenia na nowe rynki finansowe i poszerzenia sieci placówek. Obecnie tendencję taką daje się zauważyć w przypadku tzw. banków globalnych, które część swoich aktywów lokują za granicą, tworząc filie lub kupując przedsiębiorstwa bankowe (dużą rolę odgrywa tu nadzór bankowy który może podjąć działania protekcjonistyczne lub pobudzać napływ obcego kapitału do krajowego rynku).

4. Tworzenie bankowych holdingów i grup kapitałowych, tzn. zespołów podmiotów w których jednostka dominująca posiada kluczowe pakiety akcji jednostek podporządkowanych. W tym przypadku istnieje jedna wspólna strategia, a decyzje w sprawie polityki kadrowej oraz stanowisk kierowniczych są podejmowane centralnie. Banki wchodzące w skład grupy zachowują prawną samodzielność, ogłaszają własne bilanse, ale też bilanse skonsolidowane dla całego zespołu. Występuje tu współodpowiedzialność wszystkich członków za zobowiązania każdego z nich i współpraca w rozwiązywaniu problemów.

Przez holding bankowy rozumie się taką formę współpracy, w której jednostką dominującą jest spółka holdingowa nieprowadząca działalności bankowej, a zarządzająca pakietami akcji jednostek podporządkowanych. Kapitałowa grupa bankowa zaś to zespół złożony z banku dominującego, posiadającego kluczowe pakiety akcji, oraz banków podporządkowanych.

5. Tworzenie się konglomeratów finansowych polegające na tworzeniu szczególnego rodzaju grup bankowych, w których skład, oprócz banków depozytowo-kredytowych, wchodzą banki inwestycyjne oraz instytucje ubezpieczeniowe. Podmioty należące do konglomeratu oferują klientom pełną gamę produktów finansowych. Ten rodzaj operacji konsolidacyjnej wiąże się z poszerzeniem zakresu działania, przynoszącym, oprócz efektów wzrostu skali, dodatkowe korzyści marketingowe.

6. Zrzeszanie się małych banków, np. spółdzielczych, lokalnych kas oszczędnościowych, w celu prowadzenia współpracy z bankiem dużym. Zrzeszone jednostki stają się akcjonariuszami banków o zasięgu regionalnym oraz banku o zasięgu ogólnokrajowym, które pełnią w stosunku do podmiotów zrzeszonych funkcję banku banków, co gwarantuje małym bankom zaplecze finansowe i umacnia ich pozycję rynkową.

W skali globalnej transakcje połączeniowe banków możemy podzielić na pięć podstawowych typów:

1. Tworzenie sojuszy przez przyjazne zakupy mniejszościowych pakietów właścicielskich.

2. Tworzenie grup bankowych przez nabywanie mniejszościowych pakietów właścicielskich o charakterze strategicznym.

3. Transgraniczne przejęcia mniejszych banków przez większe.

4. Narodowe fuzje lub przejęcia banków w celu zdominowania rynku krajowego.

5. Fuzje tworzące międzynarodowe giganty.

   1. Przyczyny konsolidacji

Menedżerowie podejmujący decyzje o połączeniu lub przejęciu innego podmiotu mogą kierować się całą paletą motywów. Jest ich tak dużo, że nie sposób wszystkich wymienić. Nie umniejszając roli i wagi pozostałych, można jednak powiedzieć, że dwa czynniki mają fundamentalne znaczenie. Są to mianowicie wzrost i zysk. Wszystkie inne przyczyny są tak naprawdę pochodnymi tych dwóch. Jeżeli chcemy jednak dokonać bardziej szczegółowej klasyfikacji motywów konsolidacyjnych, możemy je podzielić na następujące grupy:

1. Techniczne i operacyjne- zwiększenie efektywności zarządzania, pozyskanie bardziej efektywnego kierownictwa, synergia operacyjna, korzyści skali, komplementarność zasobów i umiejętności, ograniczenie kosztów transakcyjnych, korzyści integracji technicznej.

2. Rynkowe i marketingowe- zwiększenie udziału w rynku, zwiększenie wartości dodanej, wyeliminowanie konkurencji, komplementarność produktów (rynków), dywersyfikacja ryzyka działalności, wejście w nowe obszary działalności.

3. Finansowe- wykorzystanie funduszy nadwyżkowych, zwiększenie zdolności zadłużenia, obniżenie kosztu kapitału, korzyści podatkowe.

4. Menadżerskie- wzrost wynagrodzeń kierownictwa, wzrost prestiżu i władzy, zmniejszenie ryzyka zarządzania, zwiększenie swobody działania.

Zgodnie z wyżej omówionymi definicjami należy uznać, że głównym celem operacji konsolidacyjnych jest stworzenie większej i silniejszej finansowo struktury, o zwiększonej odporności na powstające zagrożenia i zwiększonych możliwościach działania, zdolnej do umocnienia swojej pozycji rynkowej. W związku z tym do głównych przyczyn tego rodzaju operacji należy zaliczyć:

• konkurencję ze strony innych banków oraz instytucji parabankowych i niebankowych

• globalizację i liberalizację rynków finansowych

• zmiany w otoczeniu gospodarczym na skutek wdrażania innowacji technologicznych

• rozszerzenie bazy klientów i zwiększenie ich zdolności wyboru konkurencyjnych źródeł finansowania lub lokat finansowych

• zagrożenie upadłością banków o trudnej sytuacji finansowej

• potrzebę reorganizacji i restrukturyzacji instytucji finansowych

• możliwości osiągnięcia przez banki korzyści wynikających z synergii

• nacisk właścicieli banków na polepszenie efektywności finansowej, zwłaszcza zwrotu z kapitału

• działania władz kształtujących politykę gospodarczą

• relatywnie niską cenę zakupu w stosunku do kosztów inwestycji odtworzeniowych czy tworzenia nowych instytucji lub sieci

• łatwy dostęp do źródeł finansowania tych transakcji dzięki posiadaniu nadwyżek wolnych środków pieniężnych lub dobrej koniunkturze na rynku kapitałowym⁵.

Głównym efektem koncentracji sektora bankowego jest powstanie wielkich instytucji, a co za tym idzie marginalizacja jednostek słabych. Przyczyną występowania takich tendencji jest przewaga strategiczna dużych podmiotów. Ograniczenia małych banków, wpływające na nasilenie tendencji konsolidacyjnych są następujące:

• nie mają one odpowiednich zasobów, pozwalających na zmianę polityki w trakcie cyklu koniunkturalnego

• nie posiadają licznego personelu, którego kwalifikacje pozwalałyby na głębokie zmiany zarówno w działalności pożyczkowej, jak i lokacyjnej

• nie dysponują odpowiednimi środkami na szkolenie personelu w takim samym stopniu jak mogą to robić duże banki

• brak jest także zasobów finansowych, które pozwoliłyby na sprostanie wzrastającemu popytowi na kredyty ze strony rozwijających się pożyczkobiorców.

  1. Koszty konsolidacji

Transakcje fuzji i przejęć są operacjami bardzo skomplikowanymi i ryzykownymi. Sprawia to, że towarzyszą im wysokie i trudne do oszacowania koszty. Co więcej mogą być one ponoszone nawet przez kilka lat (np. często występujące pogorszenie wyników finansowych, spowodowane koniecznością wprowadzenia zmian organizacyjnych i integracji procesów).

Koszty konsolidacji można podzielić na:

1. Transakcyjne, ponoszone na usługi doradcze, obsługę prawną przedsięwzięcia, prowizje dla banków inwestycyjnych, itp..

2. Jednorazowe koszty finansowe integracji, związane z prowadzeniem procesu przejęcia, koszty redukcji, harmonizacji procesów.

3. Niejednorazowe koszty finansowe, będące wydatkami rozłożonymi w czasie i ponoszonymi w celu zintegrowania łączących się podmiotów.

4. Koszty zasobów ludzkich, wynikające z utraty produktywności pracy związanej z implementacją planu integracji.

W praktyce operacjom konsolidacyjnym towarzyszą zwykle wysokie koszty, wynikające z przeprowadzonych zmian organizacyjnych i kadrowych, zmian technicznych, odpraw dla zwalnianych załóg, przystosowania zespołu pracowników do nowych rozwiązań. Procesom tym mogą ponadto towarzyszyć niekorzystne zjawiska w postaci powstawania dodatkowych jednostek organizacyjnych, ułatwiających zarządzanie reorganizującą się instytucją, co może powodować przejściowy wzrost kosztów administracyjnych, a w ostateczności zmniejszenie sprawności działania na szczeblu zarządzania połączoną instytucją na skutek wydłużania się procesu decyzyjnego oraz istnienia zbiurokratyzowanych reguł.

1. Przebieg procesu konsolidacyjnego w wybranych krajach

   1. Kryterium podziału

Na potrzeby tej pracy dokonaliśmy podziału świata na części, w których występował podobny charakter procesów konsolidacyjnych. W związku z tym wyróżniliśmy procesy fuzji i przejęć w :

• Stanach Zjednoczonych

• Japonii

• krajach Starej Unii Europejskiej

• Polsce.

Na końcu pracy zostały natomiast opisane konsolidacje, które miały miejsce w ostatnich miesiącach, w związku z kryzysem finansowy,

1. Stany Zjednoczone

   1. Przyczyny procesów konsolidacyjnych

Dopiero lata 80. XX wieku przyniosły wiele zmian w specyfice projektów konsolidacyjnych w USA. Były one wynikiem istotnych deregulacji, które miały miejsce w federalnym prawie dotyczącym instytucji finansowych.

W sektorze finansowym Stanów Zjednoczonych istniał już od początku XX wieku tradycyjny podział instytucji finansowych na 3 główne typy: instytucje depozytowae, banki specjalistyczne i firmy ubezpieczeniowe. Prawo federalne ściśle określało jaki rodzaj i zakres działalności mogły prowadzić dane instytucje i jakie nie mogły być prowadzone przez te same podmioty.

Zmiany z przełomu lat 1980/1990 przyniosły zasadnicze zmiany. Germain Depository Act z 1982 r. i Competitive Equality Banking Act z 1987 r. pozwoliły na zakup międzystanowy upadłych banków oraz wykup instytucji zagrożonych upadkiem.

Ważną rolę w przyspieszeniu fuzji odgral także Riegel-Neal Interstate Banking and Branching Efficiency Act zezwalający na zakup międzystanowych spółek posiadających banki, połączenia banków w różnych stanach, a także ekspansję banków do innych stanów poprzez otwieranie nowych oddziałów. Pozostałe regulacje ograniczające procesy konsolidacyjne zostały zniesione przez Financial Act Modernization.

Opisana deregulacja a także pojawienie się rywalizującyh banków zagranicznych, spowodowało wzrost konkurencji w sektorze bankowym w USA, czego rezultatem była konsolidacja.

1. Przebieg procesów konsolidacyjnych

W latach 1990-1999 liczba banków komercyjnych. w Stanach Zjednoczonych zmniejszyła się o 1/3 przy jednoczesnym znacznym wzroście aktywów tych banków. W okresie tym został także odnotowany silny wzrost transakcji przejęć i połączeń krajowych i trans granicznych, zarówno w ujęciu ilościowym jak i wartościowym.

W 1995 r. nastąpiła jedna z największych do tej pory fuzji. W wyniku połączenia Chase Manhattan Corporation oraz Chemical Banking Corporation powstał nowy bank -Chase Manhattan Corporation. W 1998 r, jego aktywa wyniosły ponad 300 mld USD i stał się on jednym z trzech największych banków w USA, a także piątym co o wielkości bankiem na świecie.

W 1998 r. została przeprowadzona w Stanach Zjednoczonych fuzja Citicorp i Travellers Group Inc. Powstała międzynarodowa instytucja finansowa o charakterze konglomeratu oparta na 3 filarach: bankowości detalicznej, inwestycyjnej oraz działalności ubezpieczeniowej. Dzięki komplementarności usług oferowanych przez obie instytucje zostal osiągnięty efekt synergii operacyjnej oraz efekt dywersyfikacji, a łączna wartość połączonych instytucji wyniosła 700 mld US, zapewniając Citigrouip miano największej instytucji finansowej na świecie.

1. Prognoza na najbliższe lata

Zdaniem prof. Kingi Stępień „w najbliższych latach liczba banków w USA spadnie poniżej 5 tys., a system będzie sie składał z małej liczby banków o dominującej pozycji w pewnych segmentach lub regionach geograficznych”. W Stanach Zjednoczonych w dalszym ciągu brak jest banku o charakterze ogólnokrajowym, co będzie przyczyną dalszej konsolidacji wśród największych banków w celu stworzenia instytucji o zasięgu ogólnokrajowym.

1. Konsolidacja w Japonii

   1. Przyczyny

W wyniku recesji gospodarczej oraz powiększającego się portfela „złych długów”, w latach 1990 -1996 nastąpiło pogorszenie sytuacji japońskich banków. Banki japońskie charakteryzowały sie małą efektywności i niskim poziomem świadczonych usług. Reforma rozpoczęta w 1996 r. przyczyniła się do deregulacji rynków kapitałowych, co umożliwiło wzrost procesów konsolidacyjnych. W 998r. został zniesiony akt, który po wojnie wprowadził zakaz tworzenia struktur holdingowych w sferze usług finansowych.

1. Przebieg procesów konsolidacyjnych

Od 2000 r. obserwuje się znaczący wzrost procesów konsolidacyjnych w japońskim sektorze bankowym. Jednak głównym czynnikiem hamującym większe natężenie konsolidacji jest reguła, że wszelkie zabiegi konsolidacyjne i restrukturyzacyjne przynoszą oszczędności kosztowe w długim terminie.

Największym przedsięwzięciem w japońskim sektorze bankowym było rozpoczęte w 1996 r. połączenie 2 banków: Mitsubishi Bank oraz Bank of Tokyo, w wyniku którego powstał największy japoński bank posiadający 600 mld USD aktywów na koniec 1998 roku. W wyniku połączenia bank ten osiągnął obniżki kosztów działania, które były wynikiem racjonalizacji sieci placówek, zmniejszenia liczby etatów oraz koncentracji w jednym ośrodku realizacji zadań ogólnych.⁶

1. Konsolidacja w krajach Starej UE

   1. Warunki przebiegu procesów

Najważniejszym czynnikiem sprzyjającym procesom konsolidacyjnym w krajach Starej UE było powstanie unii walutowej, do której przystąpiło większość członków UE. Także w krajach basenu Morza Śródziemnego i Płw. Iberyjskiego występowało znaczne rozdrobnienie instytucji finansowych. W części tych krajów oraz głownie w Niemczech istniała liczna grupa banków z silnym udziałem własności państwowej.

1. Przebieg

W ostatnich latach XX wieku nasiliły się procesy fuzji i przejęć w Europie Zachodniej. Procesy te przebiegały w 2 głównych formach: integracji kapitałowej z innymi bankami oraz integracji z firmami ubezpieczeniowymi. Operacje te były prowadzone w 2 kierunkach geograficznych: w ramach krajów Starej UE , w tym wewnątrz krajów oraz w krajach rozwijających się Europy Środkowo Wschodniej.

W roku 1999 w krajach UE przeprowadzono 414 przejęć krajowych, 27 międzynarodowych w krajach UE oraz 56 w krajach spoza UE. W 80 % transakcji były zaangażowane głównie banki niemieckie, włoskie, francuskie i austriackie.

Specyficznym rodzajem transakcji są konsolidacje regionalne w wyniku których powstał niemiecki HVB Group, belgijski KBC oraz włoski Unicredito. Szczególnie ciekawe było powstanie skandynawskiego banku Nordea w wyniku połączenia banków z regionu Morza Bałtyckiego.

1. Prognozy na przyszłość

W przyszłości będą miały miejsce głownie transakcje międzynarodowe z powodu regulacji antymonopolowych w krajach członkowskich, a także w celu dywersyfikacji swojej działalności, co złagodzi skutki cyklów koniunkturalnych dla banków.

1. Charakterystyka konsolidacji banków w Polsce

   1. Geneza konsolidacji

Głównym warunkiem umożliwiającym procesy konsolidacyjne w sektorze bankowym była transformacja polskiej gospodarki na początku lat 90. XX wieku, co wymuszało prywatyzacje banków, gdzie sprzedającym był Skarb Państwa. Brak kapitału krajowego wymusił pozyskiwanie go z zagranicy. Było to konieczne, ponieważ banki te na ogół wymagały natychmiastowego dokapitalizowania oraz wdrożenia nowych, kapitałochłonnych technologii. Taki sposób prywatyzacji miał również licznych przeciwników, którzy argumentowali, że banki te będą transferować swoje zyski za granicę.

1. Przebieg procesów konsolidacyjnych

W Polsce można wyróżnić dotychczas 3 fazy procesów konsolidacyjnych w sektorze bankowym⁷:

• od 1996 r. fuzje i przejęcia sanacyjne

• od 1997 do 1999 r. fuzje i przejęcia podmiotów w dobrej sytuacji ekonomicznej oraz konsolidacja administracyjna

• od 1999 r. konsolidacja właścicielska, będąca wynikiem przejmowania banków polskich przez kapitał zagraniczny.

Od 1999 r. decyzje dotyczące fuzji banków w Polsce podejmowane są na ogół zagranicą. Taka sytuacja ma miejsce najczęściej w 3 wariantach. Pierwszy, gdy obecny na polskim rynku bank zagraniczny przejmuje kontrolę nad bankiem polskim i łączy go ze swoją spółką-córką ( np. połączenie Citibanku Poland z Bankiem Handlowym). Drugi gdy, zagraniczny inwestor strategiczny kupuje 2 banki polskie, a następnie je łączy w jeden ( np. połączenie Banku Kredytowego z Bankiem Zachodnim, w którym strategicznym inwestorem był Allied Irish Bank). Trzeci rodzaj ma miejsce, gdy łączą się 2 banki zagraniczne, które są właścicielami polskich banków (np. w wyniku połączenia HypoVereinsbanku z Bankiem Austrii, połączył się Bank Przemysłowo-Handlowy z Powszechnym Bankiem Kredytowym).

1. Podsumowanie

W wyniku procesów konsolidacyjnych w polskim sektorze bankowym a także wprowadzaniu nowych podmiotów na giełdę nastąpił znaczący wzrost udziału banków kapitalizacji giełdy. Odnotowany został także wzrost koncentracji usług bankowych mierzony udziałem wielkości aktywów 5 największych banków. Mimo tego, polski sektor bankowy w dalszym ciągu cechuje duże rozproszenie.

1. Ostatnie wielkie transakcje

W wyniku połączenia UniCredito z HVB 2 polskie banki, Pekao S.A. oraz BPH, znalazły się w rękach tego samego podmiotu. Na podstawie umowy z rządem bank BPH został podzielony, a jego większa część została wchłonięta przez Pekao S.A. Natomiast pozostałą część oddziałów i rachunków klientów indywidualnych została nabyta przez GE Money Bank, a w najbliższym roku planowana jest ich fuzja.

W wyniku kryzysu finansowego AIG planuje sprzedać swój polski AIG Bank. Prawdopodobnie zostanie on wchłonięty przez PKO BP.

1. Zagraniczne transakcje wymuszone krachem finansowym

W rezultacie bankructwa Lehman Brothers we wrześniu 2008 r. jego część inwestycyjna została przejęta przez Barclays. Innym bankiem, który musiał być sprzedany w wyniku negatywnego odczucia kryzysu finansowego był Bear Stearns, który został nabyty przez JP Morgan. Podobny przyczyny legły u podstaw wykupienia Merrill Lynch przez Bank of America.

1. Podsumowanie

Prowadzona od przełomu lat 80/90 XX wieku deregulacja rynków kapitałowych na wszystkich kontynentach przyczyniła się do wzmożonej intensywności procesów konsolidacyjnych na całym świecie.

Obecny kryzys finansowy, naszym zdaniem, przyczyni się do pogłębiania tych tendencji. Większość banków w ostatnim roku znacząco potaniało. Wiele z nich odczuwa brak kapitałów. Przyczyni się to do wykupu mniejszych i słabszych banków przez te, które dysponują swobodnym kapitałem, np. przez banki japońskie i arabskie.

Bibliografia:

1. B. Kosiński, Konsolidacja kapitałowa w sektorze bankowym, „Bank i Kredyt”, 2000, nr10, Bankowe ABC, nr66.

2. K. Stępień, Konsolidacja a efektywność banków w Polsce, CeDeWu, Warszawa, 2004.

3. M. Zalewska (red), Współczesna bankowość, Difin, Warszawa, 2007.

4. O. Kowalewski, Konsolidacja banków na świecie i w Polsce-studia przypadków, „Materiały i studia”, z.79, NBP, Warszawa, 1998.

5. S. Lachowski, Niezwykłe przyspieszenie, „Bank”, 1998, nr 1.

---

1. J. Revell, Mergers and the role of banks, Institute of European Finance, University of North Wales, Bangor.↩

2. S. Lachowski, Niezwykłe przyspieszenie, „Bank”, 1998, nr 1, s.34.↩

3. B. Kosiński, Konsolidacja kapitałowa w sektorze bankowym, „Bank i Kredyt”, 2000, nr10, Bankowe ABC, nr66, s.1.↩

4. K. Stępień, Konsolidacja a efektywność banków w Polsce, CeDeWu, Warszawa, 2004, s.78.↩

5. B. Kosiński, Konsolidacja kapitałowa w sektorze bankowym, „Bank i Kredyt”, 2000, nr10, Bankowe ABC, nr66, s.117.↩

6. B. Kosiński, Konsolidacja …, s.12↩

7. Kinga Stępień – „Konsolidacja a efektywność banków w Polsce”↩