42. WYZNACZNIKI LITERACKOŚCI

Znalezione:

Czym jest literatura?

1. utwór literacki jest dziełem sztuki, bądź przedmiotem przeżycia estetycznego:

- trudno określić co jest dziełem sztuki

- literatura w tym wypadku miałaby odnosić się tylko do dzieł „wartościowych”

2. cechą swoistą języka literackiego jest obrazowość:

- nie zawsze występuje w dziele literackim

3. język lit. traktowany jako pewna odmiana języka emotywnego:

- I.A. Richards: bardziej chodzi o oddziaływanie na odbiorcę niż sam język

4. C. Brooks: tylko w poezji kontekst jest zawsze obręby:

- przeczą temu choćby poetyckie konwencje

- metafory można zrozumieć odwołując się do ogólnego kontekstu i znaczenia użytych słów.

5. R. Jacobson: lit. posiada funkcję poetycką (wypowiedź uporządkowana w sposób nie dający się uzasadnić zwykłymi potrzebami komunikacji językowej)

- brak zainteresowania prozą

6. Fikcja jako wyznacznik literackości (całkowita autonomiczność świata przedstawionego w utworze)

Wniosek: heterogeniczność utworów, które obecnie uznaje się za literaturę uniemożliwia stworzenie, jednej, jedynej pełnej definicji, w której można zamknąć te dzieła. Do XVIII w. terminem literatura określano jedynie poezję.

Pojmowanie pojęcia poezja:

Gorgiasz – kryterium formalne, poezja posiada „budowę metryczną”

Arystoteles – kryterium mimesis, wykorzystanie rytmu mowy i melodii,.

Hellenizm – zbliżenie poezji do wymowy.

Średniowiecze – ścisły związek z retoryką, zatarcie granic między fikcją, a rzeczywistością w poezji.

Renesans – całe piśmiennictwo o treści humanistycznej, poza komediami informacyjnymi.

Romantyzm – jeszcze większe „rozmycie” pojęcia.

Obecnie – zatarcie granic między literatura, a filozofią, reportażem, nauka, publicystyką.

Próba definicji Markiwiecza:

Cechą „literackości” jest to, że utwór spełnia podstawowe funkcje językowe (przedstawieniową i wolicjonalną) w sposób odmienny niż wypowiedzi potoczne i naukowe: to znaczy przy udziale fikcji literackiej, a więc pośrednio nieasertorycznie i ze zmniejszoną jednoznacznością lub z „uporządkowaniem naddanym” lub wreszcie ze zwiększoną obrazowością.

45. STRUKTURA I STRUKTURALNOŚĆ UTWORU LITERACKIEGO

Struktura utworu literackiego – całokształt relacji zachodzących między składnikami dzieła, system koordynujący stosunki na jego płaszczyznach.

Struktura opiera się na związkach hierarchicznych: są w niej zależności konstytutywne i zależności drugorzędne, tj. peryferyjne.

Dzieło literackie jest strukturą dynamiczną.

Sfera treści i sfera formy w strukturze dzieła literackiego

Sfera treści: to, o czym wypowiedź powiadamia (jej przedmiot, na który wskazuje znaczenie słów), czyli zawartość;

Sfera formy: to – jak powiadamia ( porządek znaków i znaczeń), czyli kształt.

Rozróżnienie tych sfer jest zabiegiem analitycznym, w rzeczywistością stanowią one integralną całość.

Strukturalność utworu literackiego – pozycja każdego elementu dzieła literackiego jest warunkowana przez położenie wszystkich innych elementów; i odwrotnie – każdy element struktury określa sobą wszystkie pozostałe.

Strukturalność nie jest równomierna na całym obszarze utworu, ma różne stopnie „gęstości” i „luźności”.