pkt. 6

Czytelnictwo powszechne

1. Demokratyzacja życia społecznego i kultury – wzrost udziału szerszych kręgów społeczeństwa w życiu kulturalnym państw.

2. Obowiązek szkolny

1. 1825- Prusy (częś Polski pod zaborem pruskim również)

2. lata 80’- Francja

3. 7 II 1919 dekret „O obowiązku szkolnym”:

- wprowadzał on obowiązkową 7-letnią szkołę powszechną dla wszystkich dzieci od 7 do 14 roku życia;

- szkoła miała być bezpłatna, co nakładało na państwo obowiązek zapewnienia dostępu do niej wszystkim dzieciom;

- jednocześnie dekret zakładał, biorąc pod uwagę rzeczywiste możliwości państwa, stopniową realizację jego postanowień

1. Wynalazki techniczne:

• wynalazek Gutenberga

• maszyna drukarska (maszyna parowa, urządzenia litograficzne)

• produkcja papieru

• oświetlenie (świeczka, oświetlenie gazowe)

• Łukasiewicz- lampa naftowa

1. Rozwój oświaty:

- 1800r.- powstało w Warszawie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (objęło patronat nad całością życia naukowo-literackiego w kraju oraz podjęło próbę wiązania nauki z praktycznymi potrzebami życia społecznego i gospodarczego)

* w ramach TPN- powstał ^- tomowy „Słownik języka polskiego” B. Lindego (1807-1814)

- działalność oświatowa S. K. Potockiego:

a) ustawa z 1808 „Urządzanie szkół miejskich i wiejskich elementarnych”

b) elementarz T. Wolickiego „Nauka początkowego czytania, pisania i rachowania”

- S. Staszic- propagator kształcenia dzieci proletariackich i rzemieślniczych

- po upadku powstania listopadowego rząd carski zaczął likwidować odrębność państwowości Królestwa Polskiego:

• zaostrzenie cenzury

• rusyfikacja

- zabór pruski:

• wysoki poziom oświaty lecz element polski był silnie germanizowany

• ożywienie polskiego ruchu oświatowego i czytelniczego po wydarzeniach Wiosny Ludów

- działalność E. Estkowskiego (czasopism. pedagog. „Szkoła Polska”)

- działalność wydawniczo-księgarska w Poznaniu (J. K. Żupański, W. M. Stefański, J. Moraczewski, i In.)

- zabór austriacki: 1872r.- ustawa o organizacji bezpłatnego szkolnictwa ludowego

- zainteresowanie książką w II poł. XIX w. wzrasta

- powstają towarzystwa czytania:

• Towarzystwo Czytelne (XVIIIw.); J. Załuski

• Towarzystwo Czytania w Kownie (na wzór genewskiego); A. Mickiewicz

• liczne inne.

• towarzystwa te współpracowały często z powstającymi bibliotekami szkolnymi

- prywatne wypożyczalnie książek („biblioteki dla amatorów”) oraz czytelnie organizowane przez księgarzy:

• wypożyczalnia N. Glucksberga

• wypożyczalnia S. Orgelbradnda (28- tomowa encyklopedia powszechna 1859-1868)

*po powstaniu styczniowym wypożyczalnie były poddawane częstym rewizjom i konfiskatom.

- zaspokajanie rosnących potrzeb czytelniczych szło w kierunku obniżania ceny książki oraz udostępniania książki bibliotecznej:

• pierwsze wielotomowe wydawnictwa „dla ludu”- Gebethner i Wolff

• prasa codzienna: „Bluszcz”, „Opiekun domowy”, „Rodzina”, „Tygodnik ilustrowany”

- udostępnianie księgozbioru:

• władze oświatowe przekazały do użytku publicznego większość bibliotek szkolnych

• indywidualni księgarze

• towarzystwa oświatowe

- wyłoniły się pierwsze biblioteki fachowe

- od 1890 powstała ze składek członkowskich czytelnia Dzieł i Pism Naukowych, będąca zalążkiem Biblioteki Publicznej m. Warszawy

- czytelnie parafialne- m.in. Towarzystwo Św. Wojciecha w Poznaniu

- towarzystwa agronomiczne

- działalność pozytywistów- „praca u podstaw”

• lata 60’ XIX w.- bezpłatne wypożyczalnie Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności (gł. w dzielnicach robotniczych i rzemieślniczych)

• Kasa im. Mianowskiego- udzielanie zapomóg oraz pożyczek osobom zajmującym się pracą naukową

- wielkie towarzystwa oświeceniowe:

• Towarzystwo Oświaty Ludowej (lwowskie i krakowskie)

• Towarzystwo Szkoły Ludowej (1891, Kraków, A. Asnyk)-„przez oświatę do wolności”

• Towarzystwo Czytelni Ludowych (1889), m.in.: J. K. Żupański

- na terenie zaboru rosyjskiego:

• Polska Macierz Szkolna (1906)

• Towarzystwo Czytelni m. Warszawy (1906)

• Towarzystwo Biblioteki Publicznej w Warszawie (1906)

- dostęp do książki (treści wykładowe):

• właściciele fabryk tworzyli biblioteki

• biblioteki parafialne

• biblioteki Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności

• sieć bibliotek kolejowych

• po 1905- sieć bibliotek Polskiej Macierzy Szkolnej

• biblioteki więzienne

- w okresie międzywojennym:

• Związek Nauczycielstwa Polskiego

• Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich

1. Cenzura:

1. cenzura w czasie zaborów- wykształcił się język ezopowy, odwoływał się do pojęć, które miały treści patriotyczne, zakazane

2. cenzura w powojennej Polsce Ludowej:

- Do 1946 pieczę nad cenzurą sprawował Minister Spraw Wewnętrznych oraz władze administracyjne I i II instancji.

- 5 lipca 1946 podpisany został "Dekret z dnia 5 lipca 1946 r. o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk." (Dz. U. z 1946 r. Nr 34, poz. 210).

- Dekret wszedł w życie 2 lipca 1946 i był oparty na podpisanej 3 stycznia 1945 "Ustawie Krajowej Rady Narodowej z dnia 3 stycznia 1945 r. o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy", która weszła w życie trzy dni później (Dz. U. z 1945 r. Nr 1, poz. 1).

- Zgodnie z owym aktem prawnym postanowieniem Rady Ministrów a zatwierdzeniem Prezydium Krajowej Rady Narodowej powołano Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

- Główny Urząd podlegał bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów a jego głównymi zadaniami był (wg artykułu 2)

- zniesienie cenzury- 11 kwietnia 1990

- Krótki czas po zakończeniu II wojny światowej, w październiku 1945 Ministerstwo Oświaty rozesłało do wszystkich polskich bibliotek poufne pismo wraz z załączoną listą książek, które miały zostać "niezwłocznie usunięte z bibliotek szkolnych wszystkich typów i stopni".

Zawierał on trzy listy:

• Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu nr 1

• Wykaz nr 2 (książki zdezaktualizowane)

• Wykaz nr 3 (książek dla dzieci)