GŁÓWNI PRODUCENCI MANGANU

W Polsce znane są drobne wystąpienia rud manganu w Górach Bardzkich, a także w Górach Świętokrzyskich, Karpatach i na Górnym Śląsku. Obecnie nie eksploatowane. Światowe zasoby rud manganu ocenia się na okło 5 mld. Ton. Największe złoża manganu w ZSRR (Cziaturia, Nikopol) wydobycie manganu w tys. ton na 1976 rok. Ogółem 14 490 ton z czego RPA 5600, Gabon 2200, Australia 2000, Brazylia 1660, Indie 1380.

MOLIBDEN-MINERAŁY TYPY ZŁÓŻ
Ponad 90% produkcji molibdenu zużywa się do produkcji stali i różnych stopów. Ma on również zastosowanie w elektrotechnice, chemii, medycynie. Minerały molibdenu o znaczeniu przemysłowym: MOLIBDENIT MoS₂;

POWELIN CaMoO_4; MOLIBDYT FeO 3MnO₃ 8H₂O; WULFENIT

Molibden występuje przeważnie w pegmatytach razem z cyną, wolframem, berylem w złożach hydrotelmalnych, natomiast w postaci domieszek z minerałami miedzi, ołowiu, cynku i uranu. Najwieksze koncentracje molibdenu związane są z granitami. Najważniejsze typy złóż: PEGMATYTOWE, MEZOTERMALNE.

Złoża pegmatytowe związane są z granitami i sjenitami. Molibdenit występuje w postaci wpryśnięć. Mineralizacja ta charakteryzuje się dużym rozproszeniem i jest przeważnie uboga. Występowanie: Kanada, Australia, Szwecja i Rosja.

Złoża mezotermalne genetycznie związane z granitoidami.Najbardziej wartościowe są odcinki złóż charakteryzujace się drobnoziarnistością wpryśnięć molibdenitu. Oprócz molibdenitu występuje także bornit i chalkopiryt. Występowanie: Chile, Meksyk, Rosja.

Występowanie w Polsce: drobne ilości w masywie granitowym Strzelina oraz w masywie Strzegomia.

Zasoby i produkcja. Światowe zasoby w rudach są oceniane na około 4,3 mln ton. Roczna produkcja wynosi około 75 000 ton, a cena za jedną tonę molibdenitu wynosi około 9000 USD.

TYTAN- MINERAŁY, TYPY ZŁÓŻ, PRODUCENCI

Tytan jest stosowany do produkcji specjalnych gatunków stali oraz licznych stopów. Stopy tytanu służą do budowy reaktorów atomowych, statków morskich, samolotów i maszyn.

W przyrodzie istnieje ponad 70 minerałów zawierających tytan. Najważniejsze o znaczeniu przemysłowym to: ILMENIT FeTiO₃, RUTYL TiO₂, TYTANOMAGNETYT Fe₃O₄ TiO₂.

W skorupie ziemskiej tytan występuje przede wszystkim w magmach bazaltowych. Duża część związana jest z ilmonitem i tytanomagnetytem.

Typy złóż rud tytanu: magmowe, okruchowe.

Złoża magmowe- tytan występuje w skałach ultrazasadowych i alkaicznych. Ciała rudne związane są z ilmenitem i ilmenitomagnetytem oraz rutylem i hematytem. Złoża RPA, Rosja, Kanada.

Złoża okruchowe- złoża tego typu ciągną się niekiedy na długości 100 do 150 km i szerokości 20 do 60 m a grubość waha się od kilkudziesięciu cm do 4 m. Zawartość minerałów tytanu waha się od 1 do 60%. Źródłem powstania tych złóż były skały intruzywne zawierające magnetyt i ilmenit. Złoża okruchowe występują jako przybrzeżno-morskie i aluwialne. Występowanie: Australia, Brazylia, USA, Indie, Rosja, Nowa Zelandia.

Zasoby i produkcja: Światowe zasoby TiO₂ wynoszą około 650 mln ton. Największe zasoby: RPA, Tanzania, Kanada, USA, Indie, Norwegia. Najważniejsi producenci: USA, Niemcy, Japonia, Anglia, Francja, Włochy, Hiszpania.

WOLFRAM- MINERAŁY, TYPY ZŁÓŻ, GŁÓWNI PRODUCENCI

90% produkcji wolframu zużywa się w metalurgii do produkcji żaroodpornych i kwasoodpornych stopów oraz stali specjalnych, w mniejszym stopniu ma zastosowanie w elektrotechnice i przemyśle farbiarskim. Występuje przede wszystkim w granitoidach. Znaczenie przemysłowe mają minerały: Wolframit (Fe, Mn)WO₄, Ferberyt, FeWO₄ , Hibneryt MnWO₄, Szelit CaWO₄.Znaczenie przemysłowe mają rudy z minimalną zawartością co najmniej 0.2 % WO₃, najważniejsze złoża: skarnowe, katatermalne. Złoża skarnowe- pochodzi z nich około 25% światowej produkcji wolframu. Złoża te powstają na kontakcie granodiorytów ze skałami węglanowymi. Zawartość WO₃ w złożach wynosi do 1%. Rudy prócz wolframu zawierają przemysłowe koncentracje molibdenu. Złoża: Rosja, Korea, Chiny. Złoża katatermalne- reprezentowane są przez żyły i ciała rudne o zmiennej konfiguracji. Żyły odgrywają główną rolę pod względem zasobów i wydobycia. Ze złożami katatermalnymi są również związane bogate przemysłowe koncentracje złóż okruchowych wolframu. Na złoża pierwotne oraz związane z nimi złoża okruchowe przypada około 75% światowej produkcji. Złoża: Chiny, Birma, Rosja, Boliwia, Portugalia. W Polsce w Paszowicach koło Jawora. Zasoby i produkcja. Zasoby szacuje się na około 570000 ton w przeliczeniu na WO₃. Producenci: USA, Korea Płd., Boliwia, Tajlandia.

WANAD- MINERAŁY TYPY ZŁÓŻ, PRODUCENCI.

Wanad jest dość rozpowszechniony w skorupie ziemskiej ale rzadko tworzy koncentrację przemysłowe. Jest stosowany do specjalnych gatunków stali, której nadają wytrzymałość. Stosuje się także w przemyśle chemicznym, farbiarskim, fotograficznym i leczniczym. Występuje głównie w skałach zasadowych i ultra zasadowych. Tworzy wrosty w piroksenach, biotycie i hormblendzie oraz magnetycie. Minerały Wanadu: Wanadynit, Karnotyt, Patronit, Roskelit. W rudach bilansowych min. procentowa zawartość Wanadu wynosi 0.3 %. Typy złóż: infiltracyjne, osadowe. Wanad w złożach infiltracyjnych wyst. w strefach utlenienia pod postacią karnotytu i roskelitu. Kruszce te spotykane są w piaskowcach, które charakteryzują się podwyższoną ilością związków organicznych. Złoża: USA, Australia. Z tego typu złóż pochodzi około 50% światowej produkcji wanadu. Drugim rodzajem złóż infiltracyjnych są złoża polimetaliczne, gdzie wanad został doprowadzony wodami gruntowymi ze skał otaczających. Dają one około 25% światowej produkcji. Wyst. w Zambii i RPA. W złożach osadowych rud żelaza, glinu oraz łupkach bitumicznych w węglu i ropie naftowej. Wanad wyst. w warstwach zawierających szczątki organiczne. Zawartość w tych złożach wynosi 0.05 do 0.1%. Największe złoża: Peru, Rosja, USA. Zasoby: 6.7 mln. ton w przeliczeniu na tlenek wanadu. Producenci: USA, RPA, Finlandia, Norwegia.

chrom – minerały, typy złóż, producenci.

Chrom stosowany jest jako domieszka do wysokogatunkowej stali, nadając jej twardość, odporność na korozję i wysoką temp. 65% rud chromu ma zastosowanie w metalurgii do produkcji ferrochromu, jako dodatku do wielu stali. Chrom z niklem, kobaltem glinem tworzy stopy tzw. stellity. Związki chromu stosuje się do produkcji ogniotrwałych wykładzin pieców hutniczych. Chrom związany jest przede wszystkim ze skałami ultrazasadowymi (perodytu, serpentynitu). W przyrodzie występuje kilkadziesiąt minerałów zawierających metaliczny chrom (chromit FeCr₂O₄ – zawierający 47-60% chromu jest związany wyłącznie z procesami magmowymi).

Typy złóż:

• magmowe: wśród tych złóż występują złoża regregacyjne (powstały podczas formowania się ultrazasadowych masywów; złoża: RPA, Rosja Kuba) i iniekcyjne (chrom krystalizował z pozostałości rudonośnych roztworów przy współudziale lotnych składników. Skupienia rudne występują w postaci soczewek i żył mające ostre kontakty ze skałami otaczającymi; złoża: Rosja, Jugosławia, Albania, Grecja, Turcja, Kuba);

• wietrzeniowe: powstały wskutek wietrzenia ultrazasadowych skał; złoża: Nowa Kaledonia, Filipiny, Kuba.

Złoża chromu w Polsce są w okolicach Tąpadła koło Sobótki, rudy chromu występują w serpentynitach (zaw. Cr₂O₃ ok. 29% ). Światowe zasoby wynoszą ok. 1mld 300tyś ton. Wydobycie RPA, Turcja, Filipiny, Indie.

Cynk i ołów minerały kruszcowe - typy złóż

Minerały kruszcowe PbS - galena - ruda ołowiu

ZnS - sfaleryt - ruda cynku. Galena i sfaleryt pochodzą

głównie ze złóż pierwotnych. Zwietrzałe rudy cynku i ołowiu zwane w gwarze górniczej galmanami.

Typy złóż cynku i ołowiu :

- złoża skarnowe - tworzą się na kontakcie skał węglanowych i kwaśnych skał magmowych (granity, porfiry)

Ważniejsze złoża tego typu : Franklin (USA); Tetiuche, Kara - Mazor, (były ZSRR); Orijarwi - Finlandia

- złoża hydrotermalne : pochodzą (wytrącają się ) z roztworów po magmowych,

a) epitermalne - tri State (USA) , Missisipi - Missouri (USA) Karaton były ZSRR, okręg Śląsko - Krakowski

b)_mezotermalne - Ałtaj (ZSRR) Freiberg (Niemcy)

c) Kata termalne - Sullivan (Kanada) , Broken hill (Australia)

3. Złoża osadowe - b. Mało na świecie ; Meggen - Romelsberg (Niemcy)

Złoża cynku i ołowiu - w Polsce, zasoby , produkcja.

Złoża siarczkowe: obwód zagłębia Górnośląskiego; Bytom - Chorzów - Olkusz, miąższość 30 do 50 m. ,

zmienność miąższości b. duża. Eksploatowane także galmany, zwłaszcza w okolicach Olkusza (duża zawartość srebra).

Złoża występują w sąsiedztwie dolomitów z okresu triasu. Oprócz żył w dolomitach, występują w formie kieszeni, gniazd, psełdopokładów. W Polsce istnieją oprócz w.w udokumentowane złoża na monoklinie przedsudeckiej. Stan w Polsce ( na rok 1994 ) - rozpoznanych i udokumentowanych 18 złóż. Zasoby bilansowe :

- rudy cynku i ołowiu 211,14 mln t rud.

Eksploatowane:

- Olkusz (Pomorzany)

- Trzebionka,

- Krzykawa,

Wśród bilansowych są tylko rudy siarczkowe. Złoża cynku ponadto zawierają : Ag - 4430 t; Cd. - 78840 t;

Ga - 180 t ; Ge - 140 t ; Tl - 12230 t (Tal)

Cyna-mineraly kruszcowe,typy złóż,producenci,ceny.

Główne minerały:kasyteryt-główne znaczenie(zawiera 78.6%)

stanin-zawiera 27.6%cyny

canfildyt

Typy złóż : -pegmatytowe-dość powszechne lecz nie mają znaczenia gospodarczego.

-pneumatolityczne-związane z typem gejzerowym

-hydrotermalne-

-osadowe-duże znaczenie przemysłowe.

Kasyteryt-może koncentrować się w złożach okruchowych dzięki dużej odporności na wietrzenie i ścieranie,jednak ze względu na swoją kruchość łatwo ulega rozdrobnieniu i rozproszeniu.

Koncentracje cyny w Polsce są na Dolnym Śląsku, w Górach Izerskich w rejonie Gierczyna-Przecznicy.Większość światowych zasobów jest skoncentrowana w SE Azji.W takich krajach jak:Chiny,Indonezja,Tajlandia,Malezja,byłe ZSRR.Duże zasoby wyztępują też na kontynencie Płd.Amerykańskim (Boliwia,Brazylia),Afrykanskim(Zair,Nigeria),i w Australi.

GŁÓWNI PRODUCENCI:

Malezja 64 tys.ton

Boliwja 27.1tys.ton

Indonezja 25tys.ton

Tajlandia 18.5 tys.ton

CENY CYNY RAFINOWANEJ:

KONIEC LAT 80-8200$,W 94r.5400$

W 1996r. Import-1.5 tys.ton cyny głównie metalicznej,niestopowej

GLIN Al. (aluminium).

Największe znaczenie mają takie minerały jak: (tlenki) – Al₂0₃⋅H₂O diasport , benit -Al₂O₃⋅3H₂Ohydrargilit-Na(Al.SiO₄)nefelin, - K(Al.SiO₄)leucyt, -Al₂O₃korund (strona mineralogiczna ).

Glin czysty techniczne nazywamy aluminium. Rudy aluminium to Boksyty (główny surowiec prod. Al. ) zbudowane z różnych minerałów zawierających Al.

Proces powstania boksytów : a)-wietrzenie wylewnych skał magmowych w warunkach podzwrotnikowych, zwrotnikowych w formie pokryw; b)- tworzą się w klimacie wilgotnym, ciepłym w wyniku wietrzenia skał wapiennych.

Typy złóż Al. (genetycznie): a)- wietrzeniowe: na skałach magmowych obojętnych (USA, Indie, Brazylia, Gwinea); b)- osadowe: rozwinęły się w wyniku wietrzenia skał wapiennych (Francja, Włochy, Węgry, Jugosławia); c)- magmowe: wyjątek jedynie na półwyspie Kola; Źródło do produkcji Al.: boksyty, alumina (mieszanina, półprodukt). Produkcja w Polsce (94r): 49,5tyś. ton; import 26,9; eksport 2,1; w sumie 74,4tyś. ton. Produkcja na świecie: aluminy (aluminium pierwotne): USA-3,3mln. ton; Rosja 2,7; Kanada, Chiny, Australia.

Aluminium z sur. wtórnych: USA-3mln. ton; Japonia-1,5; Niemcy-0,5; Włochy, Francja. Powszechnie uważa się, że wykorzystanie Al. Świadczy o rozwiniętym przemyśle kraju. Ceny śr. 1139 $/t (94).

MAGNEZ – MINERAŁY , TYPY ZŁÓŻ ,PRODUCENCI

Magnez jest składnikiem tzw. „stopów lekkich” używanych jako materiały konstrukcyjne. Podstawowe minerały – karnalit ( KCl MgCl₂ ⋅ 6 H₂O), dolomit (CaMg (CO₃)₂),magnez (MgCO₃). Do czołowych producentów metalicznego magnezu w1987r należały USA 118 tys. ton, ZSRR 90 tys. ton, Norwegia 60tys.ton.