POWTÓRKA:
Co to jest socjologia wychowania?
jedna z dziedzin socjologii, która zajmuje się wychowaniem jako procesem społecznym, bada przede wszystkim środowiskowe uwarunkowania szkoły, rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowanie różnych środowisk wychowawczych, zmiany celów i treści wychowania społecznego
Kto jest prekursorem socjologii wychowania, jako dyscypliny naukowej w Polsce?
Florian Znaniecki 1882-1958
Ustanowienie socjologii jako dyscypliny akademickiej w Polsce
Wstęp do socjologii (1922), Chłop polski w Europie i Ameryce (z W.I.Thomasem, 1918-1920)
Socjologia wychowania (1928-1930)
Znaniecki ujmuje wychowanie jako proces społeczny, wskazując jego szerokie społeczne uwarunkowania.
Zaznacza, że proces wychowania odbywa się za pośrednictwem starszego pokolenia, które jest zorganizowane w niezliczone, współistniejące, powiązane i krzyżujące się grupy społeczne. Podkreśla, że sukces wychowawczy jest zależny nie tylko od umiejętności nauczyciela i wychowawcy, ale od bardzo wielu innych zjawisk społecznych. Znaniecki podkreśla, że przedmiotem działalności wychowawczej jest osobnik społeczny, powiązany z wieloma układami społecznymi, i że wychowawca kształtuje nie izolowaną osobowość, lecz swoiste układy społeczne
Czym się interesuje socjologia wychowania?
1. Zjawiska, zbiorowości i instytucje wychowawcze decydujące o przebiegu wychowania, jego cechach, treści, formach, organizacji, zmianach w nich zachodzących
2. Procesy wewnętrzne warunkujące funkcjonowanie instytucji wychowawczych, decydujące o zwartości grup celowych, wyznaczające kierunek zmian i przekształceń w nich zachodzących
3. Szersze układy, systemy, zjawiska, procesy społeczne oraz te aspekty innych (a więc nie stawiających sobie za cel wychowania) grup i instytucji, które jednak wywierają wpływ na wychowanie, jego treść i społeczne skutki
Co to jest socjologia edukacji?
Socjologia edukacji to część socjologii wychowania
Jak Zbigniew Kwieciński rozumiał edukację?
Edukacja – ogół procesów rozwojowych, wpływów obejmujących wychowanie, jak i inne oddziaływania społeczne, które kształtują osobowość członków społeczeństwa.
Związki socjologii edukacji z innymi naukami:
Socjologia, w tym socjologia wychowania to nauka humanistyczna. Dlaczego?
Związki z innymi naukami...
Socjologia wychowania wiąże się z : filozofią, psychologią społeczną, pedagogiką społeczną oraz antropologią kultury
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA A PEDAGOGIKA SPOŁECZNA:
Pedagogika jest nauką o wychowaniu dziecka, pedagogika społeczna jest nauką o środowiskowych uwarunkowaniach procesów wychowawczych i problemu wychowania poza szkołą.
Z socjologią wychowania – wspólny przedmiot zainteresowań – środowisko wychowawcze i jego wpływ na jednostkę oraz socjalizacja...
W czym tkwi różnica?
Socjologia wychowania – opisuje, bada, analizuje, (jak zwykle teoretyzuje), nie ocenia, czyli nie pełni funkcji normatywnej, np. skupia się na różnicach edukacyjnych, natomiast pedagogika społeczna – działa – stara się tym różnicom zapobiegać.
FILOZOFIA -- -> SOCJOLOGIA I PEDAGOGIKA
CHARAKTER EMPIRYCZNY, TWIERDZENIA OPIERAJĄ NA BADANIACH
SOCJOLOGIA -> TEORIA
PEDAGOGIKA - >PRAKTYKA
CHARAKTER TEORETYCZNY I FORMALNY
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA A ANTROPOLOGIA KULTURY
Antropologia kulturowa - dyscyplina nauk społecznych badająca organizację kultury, rządzące nią prawa, historyczną zmienność i etniczną różnorodność kultur w celu skonstruowania ogólnej teorii kultury. Antropologia kulturowa akcentuje w badaniach różnorodność kultur i bada odniesienie zachowań ludzkich do ogólnego kształtu kultury danej społeczności.
W SOCJOLOGII WYCHOWANIA CZĘSTO ODNOSIMY SIĘ DO ANTROPOLOGII, KTÓRA POZWALA NAM ZROZUMIEĆ JEDNOSTKI WCHODZĄCE W SKŁAD DANEGO ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO NP. KLASY SZKOLNEJ, GRUPY RÓWIEŚNICZEJ
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA A PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA:
Psychologia społeczna jest niczym innym jak naukowym badaniem tego jak ludzie wpływają na myśli, zachowania i uczucia innych ludzi.
W PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ PODMIOTEM BADAŃ NAJCZĘŚCIEJ JEST GRUPA, W TYM PRZEDE WSZYSTKIM GRUPA RÓWIEŚNICZA.
Socjologia Wychowania będzie bazować na tych psychologicznych analizach w odniesieniu do jednostek, które funkcjonują w grupie.
Jak zbierane są dane w badaniach społecznych?:
Obserwacja
Komunikowanie się
Analiza dokumentów
Eksperymentowanie
DO CZEGO SOCJOLOGIA WYCHOWANIA MOŻE SIĘ PRZYDAĆ NAUCZYCIELOM, PEDAGOGOM...?
CZY BADANIA SOCJOLOGICZNE W ZAKRESIE WYCHOWANIA MOGĄ BYĆ ISTOTNE?
CZY WARTO POŚWIĘCAĆ 30 H ĆWICZEŃ I 15H WYKŁADÓW NA ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z SOCJOLOGIĄ WYCHOWANIA?
IDZIEMY TROSZKĘ DALEJ ...
- przedmiot i zakres zainteresowań
- dwa wymiary wychowania
- funkcje
- problemy
Socjologia wychowania – zawiera w sobie elementy teoretyczne jak i praktyczne.
Teoria to wiedza wyjaśniająca określoną dziedzinę zjawisk, pozostaje w związku z praktyką bo na jej podstawach jest formułowana.
Praktyka to świadoma działalność ludzi, wykorzystująca umiejętności i nawyki zdobyte w działaniach.
Przedmiot badań:
zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych
2. instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno – kulturowych warunków wychowania oraz działalność edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,
3. społeczno – kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań, organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno – zawodowej.
4. poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego.
Funkcje jakie spełnia socjologia wychowania:
Funkcja poznawcza i teoretyczna
polega na przekazywaniu społeczeństwu wiedzy,
służy poznawaniu życia społecznego ludzi,
umożliwia poznawanie mechanizmów, procesów i praw strukturalnych, rozwojowych,
wyjaśnianie opisywanych zjawisk i zależności.
. Funkcja humanistyczna – wyraża się głównie we wprowadzaniu w system norm i wartości, określania norm i zachowań grup i jednostek w rozwijaniu osobowości i kształtowaniu postaw i przekonań, a także stereotypów.
Funkcja wychowawcza – przejawia się w kształtowaniu wzorów i modeli zachowań społecznych, umożliwia świadome i celowe wykonywanie celów i zadań wychowania.
Funkcja diagnostyczna i prognostyczna – przejawia się w rozpoznawaniu określonego stanu rzeczy. Na podstawie diagnozy formułujemy optymalne rozwiązania.
Funkcja społeczno – pedagogiczna zajmuje się wyjaśnianiem sytuacji społeczno wychowawczych jak również wskazywaniem skutecznych metod i technik oddziaływania wychowawczego, funkcja socjotechniczna to organizowanie i kierowanie procesami wychowawczymi w szkole, klasie, grupie koleżeńskiej, środowisku społecznym.
Funkcja apologetyczna i demaskatorska – te funkcje są realizowane w zależności od tego jakie orientacje, interesy, cele i zadania światopoglądowe i moralno – etyczne propaguje i realizuje.
Apologetyka - obrona czyichś interesów, ukazywanie czyichś interesów, wywyższanie kogoś
Demaskatorska – odwrotność, wyszukiwanie pewnych mankamentów, uchybień, to co szkodliwe dla rozwoju człowieka. Funkcja apologetyczna i demaskatorska może dotyczyć zarówno czegoś jak i kogoś.
Aktualne problemy socjologii wychowania i edukacji to:
1. wychowanie jako zjawisko społeczne,
2. wychowanie a społeczeństwo,
3. wychowanie a problemy ludnościowe,
4. struktura społeczna szkoły,
5. ekologia wychowania,
6. stratyfikacja (różnicowanie) społeczna, a szkoła,
7. wychowanie, a procesy społeczne (współzawodnictwo, konflikty, asymilacja),
8. uspołecznianie jako proces wychowania,
9. dewiacyjne zachowania w szkole,
10. dynamika grup w wychowaniu,
11. warunki kształtujące programy nauczania,
12. społeczność lokalna, a szkoła,
13. wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej,
14. aktualne kontrowersje o wychowaniu,
15. wychowanie zdrowotne,
16. edukacja, a demokracja i polityka,
17. wychowanie do zmian i rozwoju,
18. wychowanie do przyszłości.
Wychowanie to ...
... działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej, której zadaniem, warunkującym faktyczne jej zamiary i metody, jest przygotowanie tego osobnika do stanowiska pełnego członka
Przedmiotem jest proces wychowawczy, mający charakter społeczny, którego przedmiotem jest osoba wychowana przez przedmiot działający czyli społeczeństwo wychowujące - rodzina, grupa społeczna, otoczenie, instytucje: szkoły, zakłady, kina, opery, biblioteki itp.; najważniejszym celem tego procesu jest przekazywanie kultury.
Zespół czynności wykonywanych przez pewnych ludzi z zamiarem wywołania, zahamowania lub zmodyfikowania, zaraz lub w dalszej przyszłości, pewnych czynności innych ludzi
Wg Floriana Znanieckiego teoria wychowania koncentruje się wokół 2 zagadnień:
® społeczne warunki wychowania czyli wpływy i czynności wychowawcze w środowisku
® społeczny przebieg procesu wychowania gdzie bada się efekty tych wpływów i działań.
Te teorie określają społeczne warunki wychowania.
DWA WYMIARY WYCHOWANIA:
Instytucjonalny
– obecność instytucji w wychowaniu
Aksjologiczny
– obecność wartości w wychowaniu
WYMIAR INSTYTUCJONALNY:
1. wielość – istnieje wiele różnych instytucji i zbiorowości, które uczestniczą świadomie i nieświadomie w procesie wychowania np.
rodzina i szkoła, organizacje społeczne, koleżeńskie grupy, kościelne, wojsko, instytucje bez aspiracji wychowawczych, ale wychowujące jak: sklep czy przychodnia lekarska.
2. zmienność siły oddziaływania w czasie życia ludzkiego:
Różne instytucje mają różną siłę oddziaływania w zależności od etapu rozwoju jednostki – jedne mają decydujący wpływ, inne zamierają np. małe dziecko – rodzina, młodzież – szkoła, grupa koleżeńska, dorosłe osoby – miejsce pracy, wojsko, uniwersytet itp.
3. konkurencyjność wpływów:
Propozycje wychowawcze poszczególnych instytucji bywają często zbieżne, ale także, co raz częściej bywają rozbieżne.
Wychowanie instytucjonalne jest dziś dominującą formą wychowania. Wychowanie indywidualne jest także formą wychowania instytucjonalnego, gdyż indywidualny wychowawca wychowuje w ramach pewnego instytucjonalnego modelu dydaktycznego
WYMIAR AKSJOLOGICZNY
Aksjos – celny
Aksjologia pedagogiki – stawianie celów
W procesie wychowania celem stają się wartości.
Celem wychowania jest prowadzenie do pełnego rozwoju osobistego, do bycia człowiekiem uczciwym, umiejącym żyć z innymi i dla innych (art. 4 ust. 1 ustawy o systemie oświaty). Wychowanie szkolne, do jakiego zobowiązany jest nauczyciel, można więc określić jako mądre towarzyszenie uczniowi na drodze jego rozwoju, stwarzanie mu wartościowego środowiska wychowawczego oraz wprowadzanie w świat wartości podstawowych.
Podczas kształcenia i wychowania odwołujemy się do wartości ogólnoludzkich, uniwersalnych, humanistycznych, takich jak: dobroć, miłość, odpowiedzialność, podmiotowość, piękno, prawda, przyjaźń, samorealizacja, szczęście, tolerancja, wolność, stanowiących podstawowe pojęcia dla dydaktyki. Edukacja efektywnie służy wielostronnemu rozwojowi ucznia, gdy staje się procesem integracji jego wokół wartości. Jest to możliwe, gdy wartości przenikają cały proces kształcenia i wychowania
SOCJOLOGICZNE DEFINICJE WYCHOWANIA
Emil Durkheim – wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego.
Florian Znaniecki – wychowanie to działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej i której zadaniem, warunkującym faktycznie jej zamiary i metody, jest przygotowanie osobnika do stanowiska pełnego członka.
Jan Szczepański – wychowanie jest procesem intencjonalnym, wzajemnych oddziaływań wychowawcy i wychowanka, zachodzących w ramach stosunku wychowawczego, zmierzających do ukształtowania osobowości wychowanka.
Krzysztof Przecławski – wychowanie to całokształt oddziaływań społeczno-kulturowych grupowych i jednostkowych, bezpośrednich i pośrednich, formalnych i nieformalnych, zamierzonych i niezamierzonych, powodujących względnie trwałą zmianę osobowości jednostki w kierunku jej socjalizacji.
Socjologowie traktują wychowanie jako rzeczywistość dynamiczną. Coś się zmienia, bo zmienia się wychowanie jednostek.
Wychowanek = kandydat do życia społecznego
Ewolucja czasowa między definicjami Emila Durkheima i Floriana Znanieckiego
a definicją Jana Szczepańskiego:
Definicje Durkheima i Znanieckiego:
oddziaływanie
wychowawca wychowanek
Definicja Jana Szczepańskiego:
oddziaływanie
wychowawca wychowanek
Stosunkiem wychowawczym Znaniecki nazywa swoisty stosunek społeczny, zachodzący między indywidualnym wychowankiem, a którąkolwiek z osób lub grup, świadomie, (choć nie koniecznie rozmyślnie) zdążających do urobienia go według pewnego wzoru, więc każdy proces wychowawczy dokonuje się na podłożu jakiegoś stosunku wychowawczego i wszelkie czynności wychowawcze zastępcze lub pomocnicze są podporządkowane czynnościom jakiejś osoby lub grupy, związanej stosunkiem wychowawczym z danym wychowankiem.
Znaniecki upatruje powodzenia procesu wychowania w
dobrowolnej i świadomej współpracy wychowanka i wychowawcy w jego realizacji.
Świadomości – zaznacza potrzebę refleksyjności i celowości działań ze strony wychowawcy i wychowanka (jeśli wychowanek pozbawiony jest refleksyjności to dodatkowe zdanie dla wychowawcy, by w nim ją wyrobić)
Właściwej relacji - wychowawca powinien świadomie i konsekwentnie przezwyciężać uprzedzenia i niechęci, pozyskiwać i zachowywać trwałe przywiązanie do swojej osoby.
Zauważa również krytycznie, że najczęściej udaje się to im dzięki własnej życzliwości dla wychowanków oraz osobistym przymiotom, niż dzięki planowemu, opartemu na obiektywnej wiedzy, doborowi metod. Większość zaś swoim postępowaniem przyczynia się do powstawania antagonizmów względem swojej osoby. Dzieje się tak dzięki niewłaściwemu doborowi środków oddziaływania na wychowanka.
Do tych środków Znaniecki zalicza przymus, dodatnią i ujemną ocenę czynów, uznanie i potępienie osobnika oraz rozwijanie dążenia do obiektywnej doskonałości.
Wychowanie jest procesem, w którym
wzajemna komunia osób
dochodzi do głosu w sposób szczególny.
Wychowawca jest osobą, która "rodzi„
w znaczeniu duchowym.
Wychowanie w tym ujęciu może być
równocześnie uważane
za prawdziwe apostolstwo.
Jest wspólnym uczestnictwem w prawdzie i miłości,
w tym ostatecznym celu,
który stanowi powołanie człowieka
ze strony Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego.
Jan Paweł II, „List do rodzin”, 16