FARMAKOLOGIA wykład 1 (8 X 01) NEUROPRZEKAŹNIKI

Szlaki neurochemiczne:

1. szlaki monoaminowe: katecholaminowe (DA, NA)

indoloaminowe (5-HT)

1. szlaki cholinergiczne (ACh)

2. szlaki peptydowe: opioidowe (endorfiny, enkefaliny, dysmorfiny)

nieopioidowe (substancja P, somatostatyna)

1. szlaki GABA-ergiczne

2. szlaki glutaminergiczne

3. szlaki glicynowe

4. szlaki L-argininy (NO)

Teoria: starzenie się układu nerwowego spowodowane niedoborem ACh w neuronach.

Dopamina

A. Charakterystyka: odgrywa rolę w mechanizmach poznawczych, czynnościach ruchowych i neuroendokrynnych,

jej stężenie jest znacznie obniżone w chorobie Parkinsona, a podwyższone w schizofrenii

B. Główne szlaki:

1. szlak czarno-prążkowy

2. szlak śródmózgowo-limbiczny

3. szlak guzkowo-lejkowy

Noradrenalina

• katecholamina

• przekaźnik w zazwojowych neuronach współczulnych

• odgrywa rolę w powstawaniu i utrzymywaniu nastroju: obniżenie aktywności NA związane jest z depresją, a wzrost aktywności NA prowadzi do zespołów maniakalnych

• szlaki: miejsce sinawe

• zmniejszenie liczby neuronów ACh w chorobie Alzheimera i chorobie Parkinsona

Leki psychotropowe to środki, które działając na określone struktury OUN, wpływają na stan psychiczny.

Podział leków psychotropowych wg Delaya:

1) psycholeptica (neuroleptica, anxiolytica, hypnotica)

2) psychoanaleptica (antidepressiva, psychostimulantia, euphorica)

3) psychodysleptica

Neuroleptyki – środki oddziałujące na objawy psychotyczne (urojenia i omamy) i usuwające zespoły psychotyczne.

Charakterystyczne cechy neuroleptyków:

1. działają zobojętniająco bez efektu narkotycznego

2. wpływają na sfery napędu psychoruchowego uspokajająco w stanach podniecenia, bądź aktywizująco w stanach zahamowania

3. powodują cofanie się ostrych i przewlekłych stanów psychotycznych

4. neutralizują objawy psychopatologiczne wywołane środkami psychodysleptycznymi

5. oddziałują na układ pozapiramidowy i wywołują wiele objawów wegetatywnych, ośrodkowych i obwodowych

Obszar działania:

1. układ mezo-limbiczny

2. układ nigro-striatalny (pozapiramidowy)

3. układ guzkowo-lejkowy

Neuroleptyki działają przez blokowanie:

1. receptorów dopaminergicznych D₂, również D₁, D₃, D₄ – właściwy efekt przeciwpsychotyczny

2. receptorów muskarynowych M – działanie niekorzystne (sucho w ustach, zaburzenia widzenia, problemy z mikcją)

3. receptorów adrenergicznych α₁, α₂

4. receptorów histaminergicznych H₁ oraz serotoninoergicznych 5-HT₂

_­Próg neuroleptyku – dawka usuwająca objawy psychotyczne. Siła neuroleptyku jest odwrotnie proporcjonalna do jego progu (im mniejszy próg – mniejsza dawka, tym większa siła). Siła oceniana jest zawsze względem lewomepromazyny.

W działaniu neuroleptyków wyróżniamy:

• efekty natychmiastowe (działanie uspokajające, wyrównanie nastrojów maniakalnych, działanie przeciwpsychotyczne)

• efekty długotrwałe (zmniejszenie przebiegu psychozy + zjawisko patomorfozy farmakologicznej)

Klasyfikacja neuroleptyków:

1. Pochodne fenotiazyny

   • alifatyczne

   • piperydynowe

   • piperazynowe

2. Pochodne tioksantenu

3. Pochodne dibenzoazepiny

4. Pochodne butyrofenu

5. Pochodne difenylobutylopiperydyny

6. Pochodne benzamidu

7. Pochodne indolu

Profil psychotropowy neuroleptyku

• neuroleptyki z przewagą działania sedatywnego (stany napięcia, niepokoju, podniecenia ruchowego)

  • lewomepromazyna, chlorpromazyna, chlorprotyksen, klopiksol

• neuroleptyki o silnym działaniu przeciwpsychotycznym

  • perfenazyna, flufenazyna, haloperydol (małe dawki pobudzają, duże hamują)

• neuroleptyki antyautystyczne, aktywizujące

  • flupentyksol, pimozyd, flufenazyna

• neuroleptyki o słabym działaniu przeciwdepresyjnym

  • lewomepromazyna, chlorprotyksen, salpiryd

Wskazania do stosowania neuroleptyków w zaburzeniach psychicznych:

• ostre i przewlekłe psychozy schizofreniczne

• psychozy schizoafektywne

• zespoły maniakalne

• psychozy urojeniowe inne niż wymienione

• depresje psychotyczne

• stany podniecenia, lękowe, dysforyczne

• reakcje egzogenne

Wskazania pozapsychiatryczne:

• tiki, ruchy pląsawicze

• wymioty, zawroty głowy

• nieustępliwa czkawka

• świąd

• bezsenność, stany napięcia i lęku

• choroby psychosomatyczne (nadciśnienie tętnicze, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy)

Przeciwwskazania:

Bezwzględne Względne

• choroba Addisona - uszkodzenie wątroby

• przebyty złośliwy zespół neuroleptyczny - uszkodzenie układu białokrwinkowego

• zatrucia barbituranami - choroba Parkinsona

• zatrucia anksjolitykami - niewydolność krążenia, IHD po zawale

• zatrucia narkotykami - jaskra

• zatrucia alkoholem - przerost gruczołu krokowego

Inne ograniczenia: ciąża, przebyta leukopenia polekowa

Działania uboczne: (objawy somatyczne: neurologiczne, wegetatywne i inne oraz psychiczne)

Neurologiczne Wegetatywne – zależą od kierunku działania leku:

1. wczesne dyskinezy antycholinergicznego lub antyadrenergicznego

2. zespół parkinsonoidalny

3. akatyzja, taksykineza Inne: leukopenia, zmiany skórne, zaparcia,

4. późne dyskinezy cholestaza wewnątrzwątrobowa

5. senność, sedacja zaburzenia endokrynologiczne

6. depresja polekowa

Dyskineza: zablokowanie receptorów pociąga za sobą wzmożoną syntezę neurotransmitera.

Powikłania:

Somatyczne Psychopatologiczne

• drgawki - zespół wyczerpania poneuroleptycznego

• padaczka - objawy depresyjne

• zapaść ortostatyczna - zaburzenia świadomości

• agranulocytoza - ostre stany pobudzenia psychoruchowego

• żółtaczka zastoinowa

• skurcz głośni

Atypowe leki neuroleptyczne:

• nieznaczne objawy uboczne ze strony układu pozapiramidowego (agonisto-antagoniści i agoniści do D₂, tzw. autoreceptor)

• zwiększony efekt terapeutyczny w stosunku do objawów negatywnych, pozytywnych i zaburzeń poznawczych

• obniżona lub brak hiperprolaktynemii w stosunku do leków tradycyjnych