ZMIANY ZWYRODNIENIOWE KRĘGOSŁUPA

Jest to choroba polegająca na przedwczesnym zużyciu i zwyrodnieniu tkanek tworzących staw. Występuje u osób w średnim, podeszłym wieku może wystąpić również w młodym wieku.

Zmiany chorobowe:

- pierwotne (niejasna etiologia)

- wtórne – rozwija się w następstwie zmian: wrodzonych, zapalnych, nowotworowych, metabolicznych, hormonalnych, przeciążeniowych.

Ponieważ chrząstka szklista ma niewielkie zdolności regeneracji w miejscu jej uszkodzenia powstaje chrząstka włóknista o gorszych właściwościach biomechanicznych. W takich przypadkach obciążenia przenoszone są przez podchrzęstną warstwę kostną, która ulega pogrubieniu. Jednocześnie powstaje przewlekły odczyn wytwórczy kości i błony maziowej.

Objawy:

- wolny początek, niepostrzeżenie, ból początkowo wysiłkowy następnie spoczynkowy,

- ograniczenie ruchomości stawu,

- miejscowe pogrubienie, odczyn zapalny, wysięk, obrzęk, ocieplenie skóry nad stawem,

- w rtg początkowo nieznaczne zwężenie szpary stawowej, w miarę postępu choroby pojawiają się na brzegach stawu wyrośla kostne -osteofity, później ubytki tkanki kostnej, złamania powięzi stawowej, oraz całkowite zniszczenie stawów.

Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa występują u ½ populacji po 50 – 55 r.ż. i u wszystkich po 60 – 65 r.ż.

Mogą dotyczyć połączeń międzytrzonowych: spondylosis deformens, stawów pomiędzy wyrostkami stawowymi, stawów znajdujących się na tylno-bocznych pow. C4-C7, wyrostków kolczystych, więzadeł

Przyczyny:

- niefizjologiczne obciążenia statyczno-dynamiczne, np. na stronę wklęsłą w skoliozie, na przedni brzeg trzonu w nadmiernej kifozie

- wady ustawienia miednicy pow. skrzywienia kręgosłupa,

- długotrwała praca w nie fizjologicznej pozycji,

- złamania trzonów, wyrostków stawowych, łuków kręgów,

- uszkodzenia krążka międzykręgowego,

- wady wrodzone,

- lumbalizacja (6 kręg lędźwiowy)

- przerost wyrostków kolczystych

- Zmiany pozapalne: zwiększa podatność okres przekwitania, leczenie preparatami hormonalnymi, akromegalia, krzywica, osteomalacja, ch. wrodzone (dysplazje)!

Wg międzynarodowej klasyfikacji zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa dzielimy na:

I) uszkodzenie krążków międzykręgowych - dyskopatia

Siły działające na krążek międzykręgowy składa się z 2 elementów:

1-siły ściskania zgniatających krążek,

2-rozciągania- potencjalna tendencja do rozwarstwiania pierścienia włóknistego.

Istotne znaczenie ma zachowanie siły rozciągającej ku tyłowi, bo pierścień włóknisty w tylnej części jest cieńszy, a grubszy z przodu. Gdy odcinek lędźwiowy kręgosłupa ustawiony w przeproście wtedy siły rozciągające działające na pierścień włóknisty tylny są stosunkowo mniejsze, gdy odcinek ten znajduje sie w pozycji zgięcia do przodu to siły rozciągające działające na tylną część pierścienia włóknistego są stosunkowo duże. Siły te zwiększają sie bardziej podczas dźwigania z pozycji pochylonej ciężkich przedmiotów, mogą być wystarczająco duże by spowodować wypadnięcie jądra miażdżystego.

Obraz kliniczny: w zależności od stopnia uwypuklenia sie jądra miażdżystego można podzielić na 3 grupy:

a) częściowe przerwanie włókiem pierścienia włóknistego i uwypuklenie jądra miażdżystego w kierunku tylnym – ucisk na więzadło podłużne tylne kręgosłupa – dyskopatia prosta.

Charakteryzuje sie: bólem w okolicy przykręgosłupowej, zwiększone napięcie mięśni przykręgosłupowych. Dolegliwości te wywołane są podrażnieniem zakończeń nerwowych znajdujących się w zewnętrznej warstwie pierścienia włóknistego i więzadle podłużnym kręgosłupa. Nie dochodzi do ucisku na korzenie nerwowe, nie ma objawów korzeniowych, czuciowych i ruchowych, odruchy ścięgniste zachowane. W Rtg bez zmian. Niekiedy zwężenie krążka ... radikulografia pozwala uwidocznić pęknięcia i szczeliny w krążku.

b) przerwanie ciągłości włókien pierścienia i wypadnięcie jądra częściowe lub całkowite w kierunku tylno-bocznym dając ucisk na znajdujące się korzenie nerwowe. Druga grupa przypadków powodujące ucisk na korzenie nerwowe, charakteryzuje sie nagłym wystąpieniem silnych bólów promieniujących do kończy g/d.

Przyczyny: czynniki mechaniczne, nagły ruch, silne kichanie. W większości przypadków: zaburzenie czucia (ucisk na korzenie), niedowłady, porażenia, osłabienie/brak odruchów śgięgnistych i okostnowych z powodu ucisku na korzenie ruchowe lub czuciowe.

Najczęściej dochodzi do wypadnięcia jądra w odcinku lędźwiowym i dolnym odcinku szyjnym.

Wypadnięcie jądra w kierunku tylno-bocznym daje zwykle największy ucisk na korzeń nerwowy wychodzący przez otwór miedzykręgowy poniżej zmienionego krążka. Wypadnięcie jądra na poziomie L4-L5 daje ucisk na korzeń L5, a pomiędzy L5-S1 ucisk na S1.

Na podstawie obrazu klinicznego można dokładnie ustalić poziom wypadnięcia jądra. W dolnym odcinku – dodatni objaw Laseda (w leżeniu na plecach przy uniesieniu nogi w górę występuje – ból) i czynnościowe skrzywienie boczne kręgosłupa.

c) Przerwanie włókien pierścienia i wypadnięcie jądra w kierunku tylnym – daje ucisk na rdzeń kręgowy lub ogon koński w zależności od poziomu wypadnięcia. Charakteryzuje się występowaniem odległych strzelających bólów, zaburzeniami czucia, porażeniami lub niedowładami, możliwe zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca, ucisk na rdzeń kręgowy w odcinku szyjnym może powodować niedowłady wszystkich kończyn. W kończynach dolnych występuje wtedy niedowład spastyczny, w górnych – zespół mieszany kurczowo-wiotki oraz zaburzenia czucia powierzchniowego głębokiego i wiotkiego. Duże wypadnięcie dysku w kierunku tylnym w odcinku lędźwiowym powoduje ucisk na ogon koński, którego uciśnięcie daje wielokorzeniowe zaburzenie czuciowe i ruchowe oraz zaburzenia w oddawaniu stolca i moczu. Osłabieniu czucia w okolicy odbytu i krocza towarzyszy impotencji.

Leczenie: jest postępowaniem kompleksowym. Farmakologia polega na stosowaniu leków NLPZ, zmniejszających napięcie mięśniowe, l. uspokajające, gorsety, leczenie operacyjne.

II) choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa: najczęściej jest dalszym etapem rozwoju dyskopatii, dotyczy ona krążka międzykręgowego, jak i innych części jednostki ruchowej kręgosłupa: trzonów, stawów, wyrostków kolczystych. Najważniejszą rolę przyczynową w postawaniu zwyrodnienia przypisuje się czynnikom mechanicznym prowadzącym do przeciążenia kręgosłupa.

Etapy choroby zwyrodnieniowej:

1) Zmiany krążka międzykręgowego.

2) Odczyny kostne na górnych i dolnych powierzchniach trzonów.

3) Wały i wyrośla kostne – osteofity, na przednio-bocznych powierzchniach trzonów.

4) Zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych.

CHOROBA BAASTRUPA

Szczególna odmiana choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Polega na powstawaniu zmian zwyrodnieniowych w miejscu styku wyrostków kolczystych. Prawidłowo wyrostki kolczyste poszczególnych kręgów nie stykają się ze sobą, zaś w wadach wrodzonych przy zbyt długich wyrostkach kolczystych lub przy znacznie zwiększonej lordozie lędźwiowej lub szyjnej wyrostki kolczyste mogą ocierać się o siebie – w miejscach tych dochodzi do powstania zmian zwyrodnieniowych.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa występuje szczególnie często u osób w wieku podeszłym, ale zmiany zwyrodnieniowe krążków rozpoczynają się między 20-30 r.ż.

Główne dolegliwości: ból – rodzaj i promieniowanie zależy od miejsca zmian zwyrodnieniowych i stopnia ich nasilenia, zwiększone napięcie mięśni – ograniczenie ruchomości. Jeżeli nie dochodzi do ucisku na struktury nerwowe zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa mogą być klinicznie nieme – stwierdza się zwykle tylko zwiększone napięcie mięśni przykręgosłupowych.

Choroba zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego charakteryzuje się:

- bólem w odcinku szyjnym

- napięte, bolesne mięśnie karku

- ruchy głowy ograniczone i bolesne;

-promieniowanie bólu do głowy, karku, kończyn górnych, w zależności od lokalizacji i stopnia nasilenia zmian.

Zespół BARRE-LIEOU Szczególna odmiana choroby zwyrodnieniowej odcinka szyjnego kręgosłupa wywołana uciskiem na tętnice kręgowe.

Objawy:

- silne bóle głowy;

- zaburzenia równowagi;

- zaburzenia słuchu;

- oczopląs.

Choroba zwyrodnieniowa odcinka piersiowego Towarzyszy jej zwykle zwiększona kifoza tego odcinka.

Charakteryzuje się:

- bólem pleców nasilającym się po dłuższym przebywaniu w pozycji stojącej lub po wysiłku;

- napięciem i bolesnością mięśni przykręgosłupowych;

- bóle mogą promieniować wzdłuż międzyżebrzy lub do okolicy przedsercowej imitując dolegliwości występujące w chorobie niedokrwiennej mięśnia sercowego.

Różnicą jest to, że bóle spowodowane chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa narastają przy ruchach głowy lub tułowia.

Choroba zwyrodnieniowa odcinak lędźwiowego: Towarzyszy jej często zwiększona lordoza lędźwiowa.

Charakteryzuje się: bólem umiejscowionym tylko w okolicy lędźwiowej pod warunkiem, że nie doszło do konfliktu korzeniowo-kręgowego – LUMBAGO lub może promieniować do kończyn dolnych – RWA KULSZOWA i zwiększone napięcie mięśni przykręgosłupowych.

W badaniach dodatkowych jak nie ma współistniejącej choroby- wyniki prawidłowe. W RTG – zwężenie krążków międzykręgowych, obecność osteofitów, zwężenie szpar stawowych stawów kręgosłupa.

Postępowanie:

- leczenie przyczynowe – zlikwidowanie przyczyny wywołane nieprawidłowym obciążeniem kręgosłupa – wyrównać skrócenie kończyn, zlikwidowanie skrzywienia kręgosłupa, korygowanie postawy, nadwagi.

Profilaktyka: unikać nadmiernych obciążeń kręgosłupa.

Leczenie: l. p/zapalne, l. p/bólowe l. rozluźniające;

- kołnierze lub gorsety ortopedyczne – stabilizacje odcinka kręgosłupa powodują osłabienie mięśni.

- leczenie operacyjne – znaczny ucisk na struktury nerwowe – odbarczenie i usztywnienie dolnego segmentu kręgosłupa.

ZESPOŁY KORZENIOWE – najczęściej zastępstwo zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, rzadziej procesów zapalnych, infekcyjnych i nowotworowych.

Rwa ramienna – brachialgia

Najczęstsza przyczyna nerwobólu – ucisk na korzenie splotu ramiennego między C5- C7 i częściowo C4 i Th1 wywołany przez zmiany zwyrodnieniowe – osteofity w odcinku szyjnym, dyskopatie i/lub zmiany w naczyniach lub mięśniach, które przebiegają razem z pęczkami włókien nerwowych tworzących splot – zapalenie, uraz, guzy.

Objawy:

- ból w okolicy barku lub łopatki promieniującej wzdłuż kończyny górnej w zależności od poziomu podrażnienia, ból nasila się podczas ruchów głową i wzrost ciśnienia śródczaszkowego;

- zaburzenia czucia powierzchniowego i kończyny górnej, osłabienie siły mięśniowej, parastezje (czucie opaczna), niedowład, przykurcz mięśni, górny objaw Laseda (bierne unoszenie kończyny z nawracanie – znaczne nasilenie bólu);

- zaburzenia troficzne i naczynioruchowe z ograniczeniem ruchów w stawie barkowym.

- zespół bark-ręka, zespół cieśni nadgarstka,

3 okresy: ostry, podostry, przewlekły.

Okres ostry – ból nagle, po urazie, silny, stały, promieniujący do kończyny górnej, na ogół w początkowym okresie brak ograniczeń ruchów ani zaników mięśniowych.

Postępowanie: leki p/zapalne, p/bólowe, rozkurczające, uspokajające, unieruchomienie z ułożeniem głowy w pozycji najmniej bolesnej, najczęściej pozycja pośrednia na małym wałku pod głową, kołnierz ortopedyczno-stabilizacja odcinka szyjnego kręgosłupa, zmniejsza dolegliwości bólowe.

Okres podostry – silne bóle, często zaburzenia czucia, zwłaszcza palców, ograniczenie ruchów głowy oraz stawu barkowego, początki osłabienie siły mięśniowej, odruchy ścięgniste osłabione lub zniesione.

Postępowanie: farmakoterapia jw. wg potrzeb, kołnierz ortopedyczny.

Okres przewlekły – może się rozwijać albo niepostrzeżenie powoli lub po ustąpieniu ostrego zespołu bólowego, ból o większym lub mniejszym nasileniu utrzymuje się stale i nasila po ciężkiej pracy, występują zaniki masy mięśniowej, zwłaszcza mięśni obręczy kończyny górnej i ograniczenia ruchu w stawie ramiennym.

Postępowanie: jw. włącznie z zabiegiem operacyjnym.

RWA KULSZOWA Ischialgia

Przyczyna nerwobólu – najczęściej dyskopatia na poziomie L4-L5 i L5-S1, rzadziej zmiany zapalne lub nowotworowe.

Objawy:

- główna dolegliwość - silny ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do kończyny dolnej

W zależności od umiejscowienia zmiany:

*dyskopatia L4-L5 – ucisk na korzeń L5 – ból promieniuje wzdłuż tylnej powierzchni uda i tylno-bocznej powierzchni podudzia do palucha, czucie zaburzone na zewnętrznej stronie podudzia i palucha, utrudniony chód na piętach, osłabiony odruch kolanowy;

*dyskopatia L5-S1 – ucisk na S1 – ból promieniuje wzdłuż tylnej powierzchni uda i podudzia do 5-ego palca, czucie zaburzone na zewnętrznej powierzchni stopy i od 3 do 5 palca, utrudniony chód na palcach, zniesiony odruch skokowy, dodatni objaw Laseta.

3 okresy:

Okres ostry – tydzień do 10 dni , reakcja zapalno – obrzękowa i bardzo silne bóle utrudniające wykonywanie najprostszych ruchów,;

Postępowanie: bezwzględne unieruchomienie w łóżku, pozycja p/bólowa dogodna dla pacjenta, mięśnie całkowicie rozluźnione a pacjent nie odczuwa bólu, l. p/zapalne, p/ bólowe, rozluźniające, uspokajające.

Okres podostry – 2-3 tygodnie, bardzo podobny do okresu ostrego, l. p/zapalne, l. p/bólowe, rozluźniające, wyciągi.

Okres przewlekły – 4-6 tygodnie; stan chorego w miarę się poprawia, postępowanie podobne do ww.

Leczenie zachowawcze: pozytywne wyniki w ok. 70%;

Częste nawroty: wskazania do leczenia chirurgicznego.

RWA UDOWA Zespół bólowy w rwie udowej odpowiada poziomowi L3-L4.

Objawy:

- ból promieniujący wzdłuż przedniej powierzchni uda i nasilający się przy biernym zginaniu stawu kolanowego u chorego leżącego na brzuchu. Upośledzenie czucia w obrębie uda, niedowład mięśnia czterogłowego, osłabienie lub zanik ruchu kolanowego.

Przyczyny i postępowanie – jak w rwie kulszowej.

Zespół rdzeniowy szyjny – z powodu niedokrwienia lub ucisku na rdzeń i tętnice kręgowe przez różne wypukłości kostne.

Objawy:

- zaburzenia czucia w kończynach górnych;

- osłabienie mięśni i pogorszenie koordynacji;

- drętwienie;

- mrowienie;

- silny ból – palce;

- w kończynach dolnych napięcie spastyczne.

LUMBAGO – w wyniku ucisku na więzadło tylne w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, ostry silny ból w okolicy lędźwiowej, nasilający się podczas ruchów, obciążenia kręgosłupa, wzrost napięcia mięśni przykręgosłupowych.

Leczenie i postępowanie podobne jak w zespołach korzeniowych.

Choroba zwyrodnieniowa stawów: zmiany zwyrodnieniowe zniekształcające nie stanowią jednolitej jednostki chorobowej, lecz zespół zmian patologicznych powstałych w wyniku skojarzonego procesu niszczenia chrząstek stawowych i wtórnych zmian w warstwie podchrzęstnej kości. Zmiany te prowadzą do uszkodzenia struktury anatomicznej stawu, upośledzenia jego funkcji i dolegliwości bólowych. Zmianom może towarzyszyć wtórny proces zapalenia błony maziowej co tłumaczy używaną coraz powszechniej nazwę osteoarthritis zamiast osteoarthrosis.

Zmiany zwyrodnieniowo wytwórcze przez wiele lat były uważane za chorobę związaną z procesem starzenia się tkanek, ale doświadczenia kliniczne nie potwierdzają tego. Objawy mogą występować już u osób młodych w 2 dekadzie życia. Po 60 r.ż. dotyczy 60-70% populacji zarówno K jak i M.

U osób chorych zajęte są głównie stawy obciążone ciężarem ciała. Typowe dla zmian zwyrodnieniowych jest pogrubienie obrysów stawów głównie kolanowych, odkształcenia osi kończyny. Przy ruchach w stawie wyczuwalne jest tarcie i słyszalne charakterystyczne trzaski. Zakres ruchów w stawach w następstwie zwłóknienia torebki stawowej może być wyraźnie ograniczone. Charakterystyczne jest wytwarzanie wyrośli kostnych i zmian w obrębie wyrośli stawowych.

W początkowej fazie ból występuję przy obciążeniu stawów. Ból nasila się sie przy współistnieniu wtórnego odczynu zapalnego – utrzymuje się w czasie spoczynku. Przyczyną gwałtownych dolegliwości bólowych mogą być ciała wolne blokujące staw, które uniemożliwiają wykonanie jakiegokolwiek ruchu.

Uczucie sztywności porannej nie jest zbyt nasilone, szybko ustępuje po przejściu kilku metrów. Ogólny stan chorego jest dobry. Przebieg choroby powolny, a przyczyną inwalidztwa – ch. zwyrodnieniowa stawów kolanowych i biodrowych.

Ch. zwyrodnieniowa dzieli się na pierwotną (idiopatyczną) i wtórną. Wyróżniamy 3 podtypy ch. zwyr. st:

1) nadrzerkowy

2) zapalny

3) postać destrukcyjna gwałtownie postępująca (st. barkowe, rzadziej biodrowe i kolanowe u os. starszych).

Postać pierwotna obejmuje stawy obwodowe szczególnie międzypaliczkowe bliższe – guzki boucharda, a zajęcie st. międzypaliczkowych dalszych – guzki heberdena, st krążków międzykręgowych, 1 staw śródstopnopaliczkowy, st. biodrowe, st. kolanowe.

Wtórna choroba zwyrodnieniowa: jest prawdopodobnie wynikiem zaburzeń zmieniających mikrootoczenie chrząstki. Zaliczamy do niej wrodzone nieprawidłowości stawowe, defekty genetyczne, zakaźne, metaboliczne, endokrynologiczne, związane z ukł. nerwowym, ch zmieniające prawidłową strukturę i funkcję chrząstki szklistej (dna, RZS), wtórny uraz, złamanie, przeciążenie stawów związanych z wykonywaniem określonych zawodów. Prawidłowo stawy maja niski współczynnik tarcia i przy właściwej eksploatacji nie ulegają przedwczesnemu zużyciu. Stan i funkcja chrząstki zależą od wywieranego na nią nacisku i jego zwalniania w czasie przenoszenia obciążeń przez staw w czasie jego pracy.

Proces patofizjologiczny w chor zwyrodnieniowej ma charakter postępujący objawia się zwiększoną syntezą tk kostnej. W miarę coraz bardziej nasilonego tworzenia kości w warstwie podchrzęstnej zmieniają sie jej właściwości fizyczne. Kość staje sie sztywniejsza, mniej podatna, mogą występować mikrozłamania.

W wyniku metaplazji komórek synowitalnych tworzą się osteofity. Ponadto powstają torbiele kostne, dochodzi do chropowacenia i ubytków chrząstki szklistej. Występuje również proces proliferacji błony maziowej i często stan zapalny(łagodny). Do najwcześniejszych objawów należy: ból nasilający sie podczas ćwiczeń i wysiłku, a zmniejszający w spoczynku. Poranna sztywność trwa krócej niź 15 min, zmniejsza się w czasie ruchu. W miarę rozwoju choroby następuje ograniczenie ruchomości stawów mogą powstawać przykurcze zgięciowe, tkliwość, trzeszczenia lub tarcie podczas ruchu w stawie. Proliferacja kości, chrząstki, więzadeł, ścięgien, torebek stawowych, błony maziowej łącznie ze zmienną ilością wysięku stawowego ostatecznie przyczyniają sie do powiększenia obrysu stawu typowego dla tej choroby.

Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego - Gonarthrosis

Jest przyczyną upośledzenia tego stawu u około 10-15% osób po 55 r.ż. powodując często ciężkie kalectwo.

Etiologia: wieloczynnikowa, obejmuje ogólne uwarunkowania (otyłość, starzenie się, czynniki genetyczne, mechaniczne).

Choroba wiąże się z dolegliwościami bólowymi i upośledzeniem czynnościowym. Fizyczna niepełnosprawność spowodowana bólem i ograniczeniem czynności stawu i ogr jakości życia chorego. Zwiększa ryzyko innych chorób.

Celem postępowania terapeutycznego jest łagodzenie objawów metodami:

- leczenie niefarmakologiczne- edukacja zmiany stylu życia, ćwiczenia fizyczne

- leczenie farmalologiczne- NLPZ, leki stos zewnętrznie

- zabiegi inwazyjne- wstrzyknięcia dostawowe, płukanie, artroplastyka.

W trakcie terapii dąży sie do łagodzenia bólu, próba zahamowania postępu choroby, zapobiegania następstwom.

Obowiązujące zasady:

- optymalne postępowanie wymaga połączenia środków farmakologicznych i nie,

- leczenie dostosowane do czynników ryzyka występowania zmian zwyrodnieniowych (otyłość, szkodliwe czynniki mechaniczne, aktywność fizyczna). Ogólnych czynników ryzyka-wiek, choroby współistniejące, polipragmazja, objawy stanu zapalnego, stopnia nasilenia bólu i spowodowana tym niepełnosprawność.

- niefarmakologiczne metody leczenia: edukacja, ćwiczenia fizyczne, zmniejszenie masy ciała, zaopatrzenie ortopedyczne,

- alloplastyka stawu kolanowego u osób, u których zawiodły inne metody leczenia, a przebieg choroby jest ciężki. Wskazania- silny całodzienny ból znacznie ograniczający samodzielność chorego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych:

Stanowi obok choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa najczęściej wyst po 40 r.ż.

Przyczyny: wady wrodzone i nabyte, przebyte urazy, choroby metaboliczne, nadwaga, nadmierne przeciążenia stawów, brak aktywności fizycznej, przyjmowanie niewłaściwej postawy.

Uwzględniając czynniki przyczynowe wyróżniamy 2 podstawowe grupy:

- koksarthrozy pierwotne: powstają bez uchwytnej przyczyny

- koksarthrozy wtórne: powstają na wskutek urazów, stanów zapalnych, dysplazji stawu biodrowego, wieloletniej nadwagi, długotrwałej pracy fizycznej, pracy w niekorzystnych warunkach.

W objawach klinicznych dominują dolegliwości bólowe występujące w okolicach pachwin czasami pośladka. Chorzy skarżą się na bóle okolicy kolana. Początkowo związane z chodzeniem i wysiłkiem fizycznym, w trakcie wypoczynku zmniejszające się. Wraz z postępem choroby dolegliwości bólowe okolicy biodra, pachwiny potęgują się i przyjmują charakter spoczynkowy. W postaci zaawansowanej wyst również w nocy.

Początkowo ograniczenie ruchów dotyczy rotacji wewnętrznej, wyprostu uda(do tyłu) w dalszym przebiegu ograniczenie ruchomości dotyczą wszystkich płaszczyzn stawu, a skrajne pozycje głowy k. udowej w panewce wywołują silne dolegliwości bólowe, osłabienie mm pośladków. Bad. dodatkowe laboratoryjne są prawidłowe.

Potwierdzeniem choroby jest zdjęcie RTG, które w zaawansowanym procesie choroby nie daje wątpliwości.

1) koksartrozy protruzyjne: których główną cechą jest pogrubienie panewki z jej ścieńczeniem, poza ograniczeniem ruchomości, skrócenie kończyny.

2) koksartrozy dysplastyczne: spłycenie panewki.

3) z destrukcją głowy kości udowej: dominuj obraz zniekształcenia głowy kości udowej, martwica.

4)hiperosteotyczne: z przewagą osteofitów w obrębie panewki, ograniczenie ruchomości w stawie

5) mieszane.

Leczenie zmian: w pierwszym okresie choroby zachowawcze, stosowanie profilaktyki, podstawowym elementem odciążenie chorego stawu – polega na stosowaniu laski, kuli łokciowej po przeciwnej stronie chorego stawu. leczenie jw.

Fibromialgia: obecnie zwana uogólniona tendomiopatią. To przewlekły zespół chorobowy charakteryzujący się rozlanymi dolegliwościami bólowymi oraz obecnością tkliwych punktów i uczucie bardzo stałego zmęczenia. Nie towarzyszą jej objawy kliniczne – zapalenie stawów itp.

Choroba w 90% dotyczy K w wieku 30-40 lat.

Główne objawy:

- przewlekły, słabo zlokalizowany, rozsiany, słaby ból w okolicy barków, szyi, przybiera postać uogólnioną,

- po przebudzeniu chory odczuwa głębokie zmęczenie, narasta w godzinach popołudniowych,

- ograniczenie siły mięśniowej, obecność punktów tkliwych które nie znajdują potwierdzenia w badaniach przedmiotowych, badaniach laboratoryjnych

- bardzo często depresja, migrenowe bóle głowy, zaburzenia snu.

Celem leczenia jest poprawa funkcji narządu ruchu i likwidowanie dolegliwości bólowych.

Skuteczność leczenia zależy od edukacji chorego. Musi być poinformowany, że w chorobie tej nie dochodzi do deformacji stawów ani pogorszenia się stanu zdrowia i choroba nie zagraża życiu.

Należy stopniowo wprowadzać ruch, spacery, aerobik, psychoterapię, relaksację, medytację, jaga.