1. Warunkowanie Klasyczne

2. Iwan Pietrowicz Pawłow
   (26.09 1849 – 27.07.1936)

• Rosyjski fizjolog, twórca metody i teorii odruchów warunkowych,

• Laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny,

• Badając fizjologię wydzielania śliny odkrył, że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedza

• Wysławił się odkryciem podstawowych zasad warunkowania klasycznego

1. Zadziwiające obserwacje.!

• Pawłow nie zamierzał badać warunkowania klasycznego ani żadnego innego zjawiska psychologicznego.

• Zjawisko to odkrył zupełnie przypadkiem, prowadząc badania nad trawieniem.

• Wymyślił on technikę badania procesów trawiennych u psów.

• Mierzył i analizował ślinę wydzielaną przez psy podczas jedzenia.

1. Przebieg doświadczenia:

• Pies otrzymywał pokarm.

• Mierzono i analizowano ilość wydzielanej śliny.

• Zaobserwowano u wyuczonych psów wydzielanie się śliny przed podaniem pokarmu.

• Teoria Pawłowa: różne bodźce, które regularnie poprzedzały podanie pokarmu (pokarm, asystenci, odgłos ich kroków) z czasem same wywoływały ślinienie.

1. Jak to wytłumaczyć.?

• Psy wykazywały prostą metodę uczenia się w wyniku skojarzenia dwóch bodźców.

• Ten rodzaj uczenia się stanowi podstawę warunkowania klasycznego.

1. Badanie warunkowania klasycznego:

• Umieszczanie psa w uprzęży krępującej jego ruchy.

• Podawanie pokarmu w regularnych odstępach czasu poprzedzone dźwięczeniem tonu. Pierwszą reakcją psa było reakcja orientacyjna – nastawienia uszu.

• Po wielu powtórzeniach łączenia tonu z pokarmem reakcja orientacyjna przestała występować i pojawiło się ślinienie.

1. Podstawowe cechy warunkowania klasycznego:

• Przed warunkowaniem bodziec bezwarunkowy, w naturalny sposób wywołuje reakcje bezwarunkową.

• Bodziec obojętny, taki jak ton nie wywołuje tej reakcji.

• Podczas warunkowania zestawia się bodziec obojętny z bodźcem bezwarunkowym.

• Wskutek skojarzenia z bodźcem bezwarunkowym, bodziec obojętny staje się bodźcem warunkowym i wywołuje reakcje warunkową, która jest podobna do reakcji bezwarunkowej.

1. Kluczowe definicje:

• Bodziec bezwarunkowy (Sb) – naturalnie wywołuje reakcje (jedzenie).

• Reakcja bezwarunkowa (Rb) – naturalna reakcja na bodziec bezwarunkowy, nie wyuczona reakcja (ślinienie).

• Bodziec warunkowy (Sw) – poprzednio neutralny bodziec wywołuje reakcje (dzwonek).

• Reakcja warunkowa (Rw) – wyuczona reakcja na bodziec naturalny (ślinienie).

1. Procesy podstawowe:

• Wygaszanie – osłabienie związku warunkowego, gdy nie jest podawany czynnik wzmacniający czyli bodziec bezwarunkowy.

- w miarę upływu czasu gdy Sw (dzwonek) przestaje zapowiadać Sb (jedzenie), Rw (ślinienie) słabnie i w końcu przestaje występować

- warunkowanie nie jest permanentne

- kiedy w obecności Sw (przy braku Sb) nie występuje już Rw to mówimy, że doszło do wygaszenia

- wygaszanie odbywa się stopniowo i jest procesem

- kiedy następuje nie ma już Rw

- ale asocjacja miedzy Sw, a Sb nie jest usunięta

- dowodem jest np. samodzielne chodzenie, oszczędność przy uczeniu się

• Samorzutne odnowienie – ponowne pojawienie się wygaszonej Rw po okresie odpoczynku, czyli przerwy bez dalszego eksperymentowania Sb

- nawet jeżeli Rw nie pojawiło się po całym dniu, kiedy tylko próby wygaszania zostały zastosowane, to następnego dnia Rw i tak się pojawi

- czas jest kluczowy – im więcej czasu upłynie po miedzy pierwsza, a drugą reakcja tym bardziej widzimy reakcje samorzutnego wygaszania się

• Generalizacja bodźca – automatyczne rozszerzenie reakcji warunkowej na podobne bodźce, które nigdy nie były zestawione z bodźcem bezwarunkowym.

- bodziec podobny do pierwotnego Sw również wywołuje Rw

- im bardziej bodziec jest podobny do pierwotnego tym silniej wywołuje reakcje warunkową

• Różnicowanie bodźców – proces warunkowania, kiedy to organizm uczy się reagować inaczej na bodźce, które w pewnym wymiarze różnią się od bodźca warunkowego.

- aby funkcjonować optymalnie, procesy generalizacji i różnicowania muszą pozostawać w równowadze

- osoba uczy się reagować na jeden bodziec ale nie na podobne bodźce

1. Podsumowanie.!

Warunkowanie klasyczne to forma uczenia się polegająca na tym, że zachowanie (reakcja warunkowa) zaczyna być wywoływane przez pewien bodziec (bodziec warunkowy), który uzyskał tę zdolność wskutek powiązania go z bodźcem istotnym biologicznie (bodźcem bezwarunkowym)

1. W warunkowaniu klasycznym:

• Uczymy się zachowań przez asocjacje (skojarzenie) z naturalnymi odruchami.

• Musi istnieć czasowo-przestrzenny związek pomiędzy bodźcami.

• Bodziec, który w sposób naturalny wywołuje pewną reakcje jest skojarzony innym neutralnym bodźcem w czasie lub przestrzeni.

• Z czasem ten naturalny bodziec wywołuje tą samą reakcje.

• Niekorzystne reakcje można zmienić poprzez „oduczenie się” czyli zerwanie danych asocjacji.

1. Zastosowanie w codziennym życiu:

• piosenki

• zapachy

• ludzie

• reklamy

• kontekst środowiska

• przedmioty

• fobie

• awersje do smaków

1. Przykład warunkowania klasycznego:

Dziecko zaprowadzone do szpitala i poddane tam bolesnemu zabiegowi – w przypadku wielokrotnego powtórzenia takich bolesnych zabiegów sprawi, że reakcje strachu i towarzyszące jej objawy, takie jak przyśpieszone bicie serca i tendencja do unikania bólu będą wywołane przez poprzednio neutralne bodźce, takie jak budynek szpitalny, biały fartuch czy informacja, że przyjdzie lekarz lub pielęgniarka.

1. Bibliografia

• R. J. Gerrig, P. G. Zimbardo, Psychologia i życie, Warszawa 1999, str. 314-318

• P. Pawłow , Odpowiedź fizjologa psychologom i inne prace, Warszawa 1990, str. 2

• Malewski , O zastosowaniach teorii zachowania, Warszawa 1975, str. 57-60

• Informacje uzyskane podczas wykładu z psychologii