Zdrowe starzenie się

Projekt „Zdrowe starzenie się” definiuje zdrowe starzenie się jako „proces, w którym w konkretnych warunkach zdrowia (psychicznego, fizycznego i społecznego) jednostki stwarza się osobom starszym optymalne warunki uczestnictwa w życiu społecznym bez przejawów dyskryminacji, pozwalający na czerpanie satysfakcji z niezależności oraz dobrej jakości życia.

Celem trzyletniego (2004-2007) projektu „Zdrowe starzenie się”, współfinansowanego przez Komisję Europejską, jest promowanie zdrowego starzenia się wśród osób, które ukończyły 50. rok życia. Bierze w nim udział 10 krajów, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Europejska Platforma Osób Starszych (AGE) oraz EuroHealth- Net. Projekt ma służyć wymianie wiedzy i doświadczeń.

Aktywne starzenie się (według definicji Komisji Europejskiej) polega między innymi na uczestnictwie w kształceniu ustawicznym, dłuższej pracy zawodowej, późniejszym i stopniowym przechodzeniu na emeryturę oraz angażowaniu się w formy aktywności sprzyjające utrzymaniu zdrowia i dobrej kondycji.

Światowa Organizacja Zdrowia „Aktywne starzenie się”. WHO zaproponowała trzy cele dla aktywnego starzenia się:

1. Utrzymywanie niezależności i zapobieganie niepełnosprawności.

2. Przywracanie utraconej sprawności poprzez rehabilitację.

3. Zapewnianie dobrej jakości życia w przypadku, gdy utrata sprawności jest nieodwracalna.

Dla większości ludzi starzenie się wiąże się ze spadkiem możliwości fizycznych oraz zdolności do nauki i utrzymywania relacji społecznych. Może to wpływać na zdolność do podejmowania działań, zdobywania i przyswajania informacji oraz definiowania i realizacji celów. Rzeczą o podstawowym znaczeniu jest znalezienie równowagi między możliwościami a celami jednostki, co pozwala uzyskać punkt wyjścia do dalszego rozwoju koncepcji zdrowego starzenia się.

Możliwości osoby starszej, jej cele oraz środowisko to trzy powiązane ze sobą czynniki, które trzeba uwzględniać jednocześnie w ramach promowania zdrowego starzenia się.

PROBLEMY

Czas przed i po odejściu na emeryturę

-zwalnianie przed początkiem okresu ochronnego

- zwiększająca się różnica między możliwościami a wymaganiami życia zawodowego

- W Europie w 2050 roku na dwie osoby w wieku od 1 5 do 64 lat będzie przypadać jedna osoba powyżej65. roku życia, podczas gdy obecnie proporcja ta wynosi cztery do jednego. To oznacza, że na utrzymanie systemu emerytalnego będzie pracować coraz mniejszy odsetek ludzi czynnych zawodowo. Więcej pracowników będzie kończyć aktywność zawodową niż ją zaczynać, w związku z czym kraje będą odczuwać problemy z rekrutacją wykwalifikowanych pracowników. Sytuację tę pogorszy dodatkowo coraz mniejsza liczba narodzin. Potencjalnym sposobem na rozwiązanie wspomnianego problemu jest zaoferowanie osobom starszym możliwości wydłużenia ich życia zawodowego poza obecny próg wieku emerytalnego. Główną przyczyną wcześniejszego przechodzenia na emeryturę jest zły stan zdrowia. Działania na rzecz zdrowego starzenia się oraz docenianie znaczenia osób starszych powinny być traktowane nie tylko jako korzystne dla jednostek, lecz również jako inwestycja w krajach stojących w obliczu niedoboru siły roboczej.

Kapitał społeczny

-wyraża stopień aktywności obywateli w sprawach społecznych i ich gotowość do udzielania się na forum politycznym i społecznym, wyraża ich poczucie przynależności

- wolontariat zwiększa komfort psychiczny osób starszych będących wolontariuszami, a także wpływa na poprawę zdrowia psychicznego osób starszych, które otrzymują tego rodzaju pomoc,

- działania podejmowane w celu organizowania edukacyjnych i społecznych zajęć grupowych dla konkretnych grup zapobiegają samotności i izolacji osób starszych

Zdrowie psychiczne

Uczestnictwo w ważnych działaniach. Starsi ludzie mówią, że pragną wnosić swój wkład w społeczeństwo, ale często napotykają przeszkody uniemożliwiające im uczestnictwo, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym. Silne relacje interpersonalne. Izolacja społeczna jest poważnym czynnikiem ryzyka dla zdrowia psychicznego. • Zdrowie fizyczne. Starsi ludzie podkreślają znaczenie aktywności fizycznej i zdrowego sposobu odżywiania się i uważają, że są one ściśle związane z nastrojem i komfortem psychicznym. • Ubóstwo. Wiele osób starszych posiada niewystarczające dochody, mieszka w złych warunkach i ogólnie doświadcza wykluczenia poza nawias społeczeństwa.

Dyskryminacja. Dyskryminacja ze względu na wiek jest najbardziej powszechnym rodzajem uprzedzenia, jakiego doświadczają ludzie powyżej 55. roku życia i wywiera ona negatywny wpływ na zdrowie psychiczne.

Środowisko

- warunki środowiskowe

- dostęp do terenów zielonych

- ograniczenie mobilności, sprawności i niepełnosprawność

ODŻYWIANIE

Priorytet: promowanie wśród osób starszych zdrowych nawyków żywieniowych i zdrowej żywności z naciskiem na znaczenie niskiego spożycia tłuszczów nasyconych i wysokiego spożycia żywności zawierającej dużą ilość błonnika oraz świeżych owoców i warzyw.

Złe nawyki żywieniowe: otyłość i nadwaga, które związane są z dużą ilością węglowodanów i tłuszczów nasyconych oraz niską aktywnością fizyczną. Wskaźnik BMI rośnie wraz z wiekiem. Najwyższą wartość osiąga wśród osób w średnim wieku. Otyłość wśród osób starszych prowadzi do: choroby wieńcowej, cukrzycy i nowotworów. Co ważne, u osób starszych zapotrzebowanie na energię jest niższe, ale ich potrzeby co do podstawowych środków odżywczych są nadal równie wysokie, dlatego gdy osoba starsza utrzymuje swoją wagę taką jaką miała wcześniej, można ją nazwać zdrową.

Co niekorzystnie wpływa na odżywianie?

• Depresja i utrata bliskich

• Zmiany fizjologiczne ( utrata apetytu przez brak aktywności fizycznej)

• Leki ( niektóre powodują suchość w ustach i zaparcia)

• Niesprawność (zmniejsza zdolność do samodzielnego jedzenia; wpływa na zmysł smaku i zapachu)

• Słabnący z wiekiem zmysł smaku i zapachu

• Grzybice ust (wywołują ból podczas jedzenia)

• Gorsza koordynacja mięśni przełyku

• Demencja starcza.

Co pomaga?

• Witamina D3 + wapń – to skuteczny sposób zapobiegania załamaniom, które mogą powstać przy upadkach

• Warzywa – zmniejszają ryzyko raka u osób w wieku 40-80lat.

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Priorytet: zwiększenie poziomu aktywności fizycznej osób starszych w calu osiągnięcia zalecanego standardu międzynarodowego, który wynosi min. 30 min. Co najmniej umiarkowanego wysiłku fizycznego najlepiej codziennie.

Co daje aktywność fizyczna?

Poprawia jakość i długość życia. Z wiekiem ludzie stają się mniej aktywni intensywnie a więcej umiarkowanie (spacery). Najmniej aktywnymi osobami są 80latki oraz osoby chore, zażywające leki i mniej wykształcone oraz uboższe. Aktywność fizyczna zwiększa siłę, wytrzymałość, równowagę i ruchliwość oraz sprzyja samodzielnemu życiu. Może także zapobiegać osteoporozie (szczególnie gdy podnosimy ciężarki), obniża ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko zachorowania na udar, depresję i choroby sercowo-naczyniowe.

Co możemy zrobić?

• Kierować osoby strasze do specjalistów z zakresu aktywności fizycznej lub zatrudniać je w domach opieki

• Polecać ćwiczenia z ciężarkami i z oporem (zwiększa szybkość ruchu)

• Zorganizować krótkie, nawet 10min. Porady u pracowników służby zdrowia.

Przykładem może być Andrew McKendrick (66lat) oraz John Langton (70lat).

ZAPOBIEGANIE URAZOM FIZYCZNYM

Priorytet: promowanie bezpieczeństwa i sposobów zapobiegania urazom, w tym przeciwko przemocy i samobójstwie. Działania indywidualne obejmujące odżywianie się i aktywność fizyczną, bezpiecznie miejsca zamieszkania oraz ostrożne przepisywanie leków psychotropowych.

Urazy fizyczne są drugą w Europie przyczyną śmierci. Osoby powyżej 65 roku życia są na nie bardziej narażone przez problemy natury medycznej (gorszy wzrok chód i równowaga). Ich urazy są poważniejsze przez osteoporozę i osłabienie organizmu. Na osoby w wieku powyżej 60 roku życia przypada również aż 30% urazów śmiertelnych!

Przyczyny: urazy zadane samemu sobie, upadki oraz te spowodowane wypadkami zdrowotnymi. Samobójstwa, szczególnie u osób powyżej 65 roku życia (przez śmieć osoby bliskiej, chorobę, inwalidztwo). Kobiety są na nie bardziej narażone niż mężczyźni przez mniejszą siłę i częstsze osteoporozy. U osób starszych często też występuje przemoc w rodzinie i zakładach opieki przez napięte relacje rodzinne. Osoby starsze stają się uzależnione od społeczeństwa i często przez nie nieakceptowane ( bo są mało zdolne fizycznie, psychicznie).

Co można zrobić?

• Ocena zagrożeń w miejscu zamieszkania i wprowadzenie zmian przez pracowników służby zdrowia

• Aktywność fizyczna

• Kursy Tau Chi i inne ćwiczenia poprawiające równowagę i pracę mięśni

• Działania lokalne na rzecz zapobiegania urazom

• Ostrożne przepisywanie leków psychotropowych

Ochraniacze na biodra u osób z wysokim ryzykiem urazu stawu biodrowego

Używki i ich nadużywanie

Priorytetowe obszary działania:

-Zachęcanie do rzucenia palenia

-Ograniczanie szkodliwej konsumpcji alkoholu wśród osób starszych

Palenie tytoniu

Palenie tytoniu rozpoczyna się w okresie dojrzewania , ale jego skutki w postaci zwiększonej śmiertelności i zachorowań występują głównie u osób w starszym wieku. Większość spośród pół miliona zgonów rocznie spowodowanych skutkami palenia tytoniu dosięga ludzi starszych. Śmiertelność spowodowana skutkami palenia tytoniu wzrośnie w następnych dekadach. Schorzeniem najsilniej związanym z paleniem tytoniu jest rak płuc a związana z nim śmiertelność stanowi najlepszy wskaźnik skutków długotrwałego wystawienia na działanie szkodliwych substancji .Palaczami jest około 1/3 mężczyzn i około ¼ kobiet zamieszkujących państwa starej Unii Europejskiej. Udział palaczy w populacji zmniejsza się wraz z wiekiem. Badania epidemiologiczne wykazały, że osoby , które zerwą z nałogiem w wieku 67-70 lat mogą zmniejszyć ryzyko przedwczesnej śmierci o połowę. Badania dowodzą , że rzucenie palenia stanowi najskuteczniejszą metodę zmniejszenia ryzyka zachorowania spowodowanego paleniem w każdym wieku , również u ludzi powyżej 60 roku życia. Niepalenie jest jednym z czynników wpływającym na zdrowe starzenie się.

Alkohol

Zaburzenia spowodowane spożyciem alkoholu są często spotykane u osób starszych i powodują znaczne problemy zdrowotne. Pozostają często niewykryte lub są błędnie diagnozowane , ponieważ badania przesiewowe koncentrują się głównie na osobach młodych. Wyniki spisu powszechnego w Wielkiej Brytanii w 1994 roku wykazały , że 17% mężczyzn i 7% kobiet w wieku powyżej 65 lat przekraczało rozsądne granice spożycia alkoholu. Nadużywanie alkoholu przez osoby starsze może być przyczyną poważnych chorób, pogarszać inne stany chorobowe i zakłócać działanie przepisanych leków, znacznie obniżać jakość życia. Spożywanie alkoholu nie może być zalecane z przyczyn zdrowotnych. Spożywanie niewielkich lub umiarkowanych ilości alkoholu może mieć korzystny wpływ na zdrowie. Szczególnie na stan zdrowia serca. W ujęciu globalnym ,nie ma jednak kraju , w którym pozytywne skutki spożywania alkoholu były większe od jego skutków negatywnych.

Stosowanie leków i związane z tym problemy.

Priorytetowe obszary działania:

- unikanie problemów związanych ze stosowaniem leków poprzez systematyczne wykorzystywanie jakościowych wskaźników leków oraz lepszą koordynację między różnymi segmentami opieki zdrowotnej,

- konieczne są analizy stosowanych terapii oraz włączenie osób starszych do przeprowadzanych prób klinicznych.

Osoby starsze stanowią grupę , w której liczba przyjmowanych leków na osobę jest największa. Dotyczy to 100.000 produktów farmaceutycznych dopuszczonych do sprzedaży w krajach Unii Europejskiej. Wydatki na lekarstwa stanowią bardzo dużą część ogółu wydatków na opiekę zdrowotną. Stosowanie niewłaściwych leków przez osoby starsze jest powszechnie występującym problemem a dodatkowym , istotnym czynnikiem komplikującym jest brak kontroli i analiz stosowanych terapii. Problemy związane ze stosowaniem leków mogą mieć następujące przyczyny:

- błędne przyjmowanie leków lub nieprzestrzeganie zaleceń,

- zapisanie niewłaściwego leku ,

- interakcje,

- przyjmowanie zbyt małych ilości leków ze względu na utrudniony dostęp do lekarza lub aptek,

- interakcje z innymi rodzajami terapii.

Do powyższych problemów dochodzi fakt, że pewna liczba leków spożywanych przez osoby starsze nie była badana na tej grupie wiekowej. Włączenie osób starszych do prób klinicznych może dostarczyć cennych informacji na temat dozowania, skuteczności i skutków długotrwałych , dopuszczalnych dawek i bezpieczeństwa stosowania. Racjonalne stosowanie leków i bezpieczeństwo pacjentów powinno być traktowane jako ważne zagadnienie w ramach promowania zdrowia i wysokiej jakości życia wśród osób starszych.

DOM POMOCY SPOŁECZNEJ W BORNYM SULINOWIE

Jedna z najnowszych placówek w kraju dla osób w podeszłym wieku. Posiada 129 miejsc na pobyt stały. Mieszkania mają zapewnione (przedstawienie na zdjęciach): 1-2 osobowe pokoje z łazienkami dostosowanymi dla niepełnosprawnych, aneks kuchenny, sala TV, kaplica, taras widokowy, czytelnia, biblioteka, rowery, bilard, oszklone atrium wypoczynkowo-relaksacyjne.

Posiada także wykwalifikowany, całodobowy personel. Przy domu znajduje się Zakład Opieki Zdrowotnej. Realizowana jest tutaj myśl „wiek dojrzały nie jest wiekiem bezczynnym”. Do kadry należą między innymi terapeuci, psychologowie, muzykoterapeuci, prowadzone są terapie zajęciowe. Organizowane są wyjazdy rekreacyjno-kulturowe i integracyjne z mieszkańcami innych Domów Pomocy Społecznej.

Średni miesięczny koszt pobytu wynosi 2642,76zł.

DOM KOMBATANTA

Funkcjonuje od 1996 roku, prowadzony jest dla 235 osób w podeszłym wieku oraz przewlekle somatycznie chorych. Pokoje są 1-2osobowe z łazienką i przedpokojem oraz wyposażeniem w funkcjonalne, estetyczne meble, Jednak można sobie urządzić samemu pokój, wedle uznania.

Prowadzona jest tutaj terapia zajęciowa ( muzyka, plastyka, robótki ręczne, prace techniczne, czytelnictwo, gry świetlicowe). Zajęcia odbywają się w pomieszczeniach do terapii, Sali TV, jadalni, świetlicach, bibliotece. Pracownik terapii zajęciowej przy współudziale innych pracowników Domu organizuje:

• Imprezy okolicznościowe (Dzień Babci, Dzień Dziadka)

• Wycieczki w plener

• Odczyty popularno-naukowe

• Pieczenie kiełbasek

• Wyjścia do teatru, kina, itp.

Imprezy i zajęcia (pokazane za zdjęciach):

• Podróże po świecie – filmy krajoznawcze, które pokazują kulturę, historię i obyczaje różnych narodów. Na zdjęciu przedstawiane są Włochy.

• Dzień Kobiet – retrospekcja obchodów Dnia Kobiet z epoki PRL.

• „To były piękne dni” – spektakl kabaretu „Dwudziestolatek” Stowarzyszenia Uniwersytetów III Wieku.

• Spektakle autorskie – Elżbieta Płonka, autora „Wspomnienia wiersze”. Jest to mieszkanka DPS przy ulicy Kruczej w Szczecinie.

DOM MUZYKI SENIORA

Fundacja SENIOR powołana w 2004 roku projektuje Dom Muzyki Seniora, który zapewni bezpieczeństwo emerytowanym muzykom w trudnej sytuacji życiowej (choroba, niepełnosprawność, samotność). Fundacja otrzymała już działkę na skraju Puszczy Chojnowskiej koło Kalwarii.

Trwa już budowa Domu Muzyki Seniora w Kątach, dzięki współfinansowania ze środków UE z 50 miejscami dla artystów-muzyków seniorów.

Uniwersytet III wieku

Jest to placówka dydaktyczna dla osób starszych. Celem działania jest poprawa jakości życia osób starszych poprzez ich aktywizację , wykorzystanie ich potencjału na rynku pracy , umiejętności ,wiedzy i doświadczenia zawodowego. Uczelnie są miejscem spotkań z podobnymi do nich osobami. W ofercie programowej znajdują się wykłady , seminaria, koła zainteresowań, warsztaty artystyczne, imprezy kulturalne, artystyczne, kursy , szkolenia. Pierwszy Uniwersytet III wieku powstał w 1973 roku we Francji , założony przez Pierra Vellasa . 20 lat później we Francji istniało ponad 40 tego typu placówek . W Polsce pierwszy powstał w Warszawie. Zadania UTW to dążenie do dobrostanu psychofizycznego osób starszych i osiągnięcie należytej , godnej pozycji ludzi starszych w społeczeństwie. Na przykład w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej słuchacze korzystają z zajęć języka angielskiego , informatyki , gimnastyki usprawniającej , gimnastyki na basenie, tańca towarzyskiego , zajęć śpiewu.

Podział UTW ze względu na kryterium siły związku z uczelniami wyższymi :

Model francuski ściśle związany z ośrodkami akademickimi , wysoki poziom działalności dydaktycznej i naukowo – badawczej.

Model brytyjski oparty na samokształceniu i samopomocy seniorów, bez wsparcia ze strony uczelni wyższych.

PROJEKTY

BEZORGAN

OŚRODEK DZIENNEGO POBYTU BEZORGAN

(Szwecja) z powodzeniem działa na rzecz zdrowia, dobrego samopoczucia i integracji ze społeczeństwem szwedzkim starszych kobiet pochodzących z Iranu. Uczestniczki zajęć zyskują poczucie bezpieczeństwa, kontroli i równowagi psychicznej.

W OCZEKIWANIU NA ZŁOTĄ JESIEŃ (Holandia)

Program koncentruje się na zdrowiu psychicznym i kapitale społecznym w okresie przejścia na emeryturę i jest oferowany osobom w wieku 50-75 lat. W wyniku udziału w programie wzrosły umiejętności uczestników w radzeniu sobie w życiu, a także zdolność do czynnego przygotowania się do nadchodzącej starości. Nie zaobserwowano żadnych skutków ubocznych w postaci niepokoju czy złego nastroju uczestników, ani ogólnego negatywnego wpływu na skuteczność ich działania.

Spacerowicze z Hambelton. Wielka Brytania.

Zaproszono do spacerów osoby powyżej 50 roku życia oraz te, które prowadzą siedzący tryb życia i są zagrożone chorobami sercowo-naczyniowymi. Według ankiety „Spacer po Hambleton” 2/3 uczestników zgłosiło poprawę swojego zdrowia po wzięciu udziału w inicjatywnie i 50% zwiększyło częstotliwość spacerów. Jednak głównym powodem tej inicjatywy było nawiązanie nowych kontaktów towarzyskich, równie ważnych dla osób starszych.

Braveheart

W ramach tej inicjatywy udało się uzyskać zmiany zachowania wśród uczestników pod względem aktywności fizycznej i poprawy ich nawyków żywieniowych. Projekt odnotował również wzrost zrozumienia diagnoz i zasad terapii lekowej a także odczuwane subiektywne korzyści związane ze spotkaniami z innymi osobami dotkniętymi podobnymi problemami zdrowotnymi.

Seniorzy jako filary społeczności

Celem tej inicjatywy jest zmiana sposobu patrzenia na osoby starsze , tak aby zamiast traktować je jako odbiorców usług i działań , widzieć w nich doświadczonych członków społeczeństwa, posiadających zdolności i kwalifikacje , umiejętności teoretyczne i praktyczne. Doceniona została mądrość ludzi starszych, którzy zostali przedstawieni jako ważne bogactwo społeczeństwa.

PROJEKT PASEO

Grupa partnerów projektu PASEO składa się z reprezentantów 28 instytucji z 15 krajów członkowskich UE

Partnerem projektu Paseo w Polsce jest Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Państwowy Zakład Higieny

Budowanie i wzmocnienie potencjału promocji zdrowia dla Seniorów nie podejmujących aktywności fizycznej

Oszacowanie potencjału dotychczasowych działań w zakresie promocji aktywności fizycznej wśród osób starszych prowadzących mało aktywny tryb życia.

Pomoc w nawiązywaniu współpracy międzyorganizacyjnej mającej na celu budowę potencjału działań w zakresie promocji aktywności fizycznej wśród osób starszych. Zwiększenie potencjału działań w zakresie promocji aktywności fizycznej wśród osób starszych poprzez zacieśnianie współpracy międzyorganizacyjnej.

Monitorowanie działań w obszarze promocji aktywności fizycznej wśród osób starszych prowadzących mało aktywny tryb życia.

Zasady dobrego starzenia się

• Osoby starsze stanowią nieodłączną wartość dla społeczeństwa

Wiele osób starszych prowadzi wypełnione sensem życie i stanowi bogactwo dla społeczeństwa. Przyczyniają się one do rozwoju społeczeństwa, pracują za wynagrodzenie lub jako wolontariusze, opiekują się członkami swoich rodzin lub przyjaciółmi oraz wykonują prace społeczne w organizacjach i stowarzyszeniach. Dyskryminacja z powodu wieku jest zabroniona w niektórych uregulowaniach prawnych UE, lecz potrzebne jest jeszcze ich stosowanie oraz działania edukacyjne.

• Nigdy nie jest za późno na działania prozdrowotne

Istnieją dowody na to, że działania prozdrowotne mogą wydłużyć życie i poprawić jego jakość. Promocja zdrowia i profilaktyka są możliwe również w grupach o bardzo zaawansowanym

wieku. Wiele programów działań profilaktycznych i prozdrowotnych nie obejmuje swoim zasięgiem osób starszych.

• Równość w dziedzinie zdrowia

Likwidacja nierówności w dziedzinie zdrowia w późniejszym okresie życia oraz poprawa czynników socjoekonomicznych wśród osób starszych powinny stanowić podstawę każdej strategii dotyczącej zdrowego starzenia się oraz wszystkich działań prozdrowotnych. Równość w dziedzinie zdrowia dla osób starszych obejmuje w sposób oczywisty również niedyskryminowanie tej grupy.

• Autonomia i kontrola nad własnym życiem

Autonomia i kontrola nad własnym życiem mają istotne znaczenie dla poczucia ludzkiej godności i integralności w całym okresie życia. Wszyscy ludzie muszą mieć możliwość osobistego rozwoju i powinni uczestniczyć w podejmowaniu decyzji, które ich dotyczą.

• Różnorodność

Konieczne jest uwzględnianie różnorodności występującej wśród osób starszych. Obejmuje ona różnice dotyczące płci, kultury i pochodzenia etnicznego oraz orientacji seksualnej, a także różny stan zdrowia, stopień niepełnosprawności i sytuację socjoekonomiczną. Trzeba również wziąć pod uwagę różnice pokoleniowe wśród osób starszych. Grupa populacji w wieku od 50 do ponad 100 lat obejmuje kilka pokoleń.