UNIA BRZESKA 16.05
Polonizacja i latynizacja Kościoła Unickiego
Rola bazylianów wprowadzających element łaciński do liturgii
1720 synod zamojjski
Dodawali filioque do credo
Wspominanie papieża w czasie nabożeństw
Wydanie katechizmu
Nakaz organizowania studiów teologicznych w klasztorze bazylianów
ROZBIORY
Podział Kościoła unickiego w granicach Austrii, diecezja lwowska i przemyska oraz część chełmskiej i łuckiej, zaś Rosji diecezja połocka resztki smoleńskiej, kijowska, pińska, łucka, włodzimirska, część lwowskiej i chełmińskiej
Zabór rosyjski
Polityka Katarzyny II zmierza do likwidacji Unii, zniesienie bp greckokatolickiego
Polityke kontynuował Aleksander II
1789- utworzenie 2 biskupstw, łucki i brzeski
1804- podporządkowanie unickiego kolegium
1834- zaczęto ujednolicać obrządek unicki i prawosławny
1839- Mikołaj I ogłasza połączenie kościoła unickiego i prawosławnego
W Królestwie Polskimwzględna swoboda, potem rusyfikacja ( nasilenie po powstaniu styczniowym)
Głownie działania przeciw Unii po powstaniu styczniowym, kasacja klasztoru bazylianów, tłumiono opór
1862- mianowano bp Michała Kuzimskiego- 3 lata rządził- duch zmian, zniósł bractwa różańcowe i nadawanie im polskich imion. Po jego usunięciu bp Marcel Popiel- akcja rusyfikacyjna, przejście diecezji na prawosławie
Kościół greko-katolicki schodzi do podziemia
1903- Liga Narodowa – Towarzystwo Opieki nad unitami- Aleksander Zamojski ( tajne spotkania, pielgrzymki unitów do Rzymu)
Zmiany w Rosji, potem polityka wznawia represje wobec unitów
Zabór austriacki
Otacza opieka kościół unicki pragnąc osłabić kościół łaciński
O 1818 wprowadza nauke jęz.ukraińskiego w szkołach ludowych w Galicji wch.
Księża obu obrządków traktowani tak samo
Nauka religii
Rozwój kościoła unickiego i ruchu ukraińskiego, byli za to wdzięczni i przywiązani do Austrii
1885 – Leon XIV diecezje w Stanisławowie
Odrodzenie ruchu monastycznego
Reforma bazylianów- prężny zakon
Nowe zgromadzenia zakonne – Zakon Sudytów
Konflikt wewnętrzny walka pomiędzy rusofilami( świętojurcy) a dicodentalistami (uniatyzm, chcieli czerpać z Kośc.katol. zbliżenie liturgiczne do prawosławia przy zachowaniu wierności kościołowi łacińskiemu, bp. Andrzej Szeptycki)
NEOUNIA
Przeznaczona dla Rusinów i Ukraińców poza metropolia unicką halicko- lwowska
Inicjator bp Henryk Przeździecki
Juzuici organizowali wschodnia gałąź swgo towarzystwa
Do 1937 założono 43 parafie z ponad 25 tys.wiernych, 1 biskupstwo, 39 księży, 31 zakonników
Po 1945 tylko 4 parafie; w Kostomłotach, w Kodniu, w Połoskach i w Pawłowie Starym. Oprócz tej w Kostomłotach( tradycja rytu bizantyjsko- słowaińskiego , nie wprowadzono liturgii łacińskiej), reszta przestała istnieć
Dziś – ślad unii w parafii św.Nikity Męczenników w Kostomłotach licząca ok 120 wiernych, jedyny kapłan obrządku buzantyjsko- słowiańskiego to ks. Roman Piatka
II RP
Kościół unicki ostoją opozycji ukraińskiej przeciw Polsce
Metropolita Andrzej Szeptycki
Spory pomiędzy bizantystami ( Szeptycki, zakon studytów) a decedentalistami bp. Stanisławowski Grzegorz Chomyszyn, bp przemyski Jozafat Kocyłowski
1928 utw. Grekokatolickiej Akademii duchownej, rektor Józef Slipuj
Działalność wśród świeckich, Akcja Katolicka w 1939- 2491 parafii, 2284 księży, 3 587 000 wiernych
Przeciwko temu studyci, Chomszyna wygrał- wyświęcenie z celibatem
PRL I III RP
Po’45 nie było żadnego dekretu kasacyjnego dla Kościoła grekokatolickiego ale władze dbały aby go nie wspominać
Kres jego działalności przyniosła akcja „Wisła” w’47
Odżywa kościół grekokatolicki od lat 60-tych
1969- so seminarium duchownego w Lublinie przyjęto I kandydata grekokatolickiego na studia teologiczne
Lata 80 odrodzenie struktur kościoła gr-kat.
Dziś zwierzchnikiem abp. Przemysko-warszawski Jan Maryniak
80-10000 wiernych ( 50tys. Stały kontakt z kościołem), 69 kapłanów. 63 parafie, w 1992 , ‘96 metropolia przemysko-warszawska
KOŚCIÓŁ ORMIAŃSKI
Na ziemie Polski I grupa Ormian przybyła w XI w, uchodźctwo przed najazdem seldżuckim
Kościół przedchalcedoński, monofizycki
Obecnie wśród diaspory Ormian na całym świecie
Chrześcijaństwo dotarło do Armenii w czasach apostolskich
Chrystianizacja mimo początkowych prześladowań
301- data tradycyjna (314 – badaczy) Grzegorz Oświeciciel ochrzcił króla, religia państwowa
451- nie uczestniczą w soborze chalcedońskim ( kwestia monofizytyzmu)
Poparcie dla monofizytyzmu powszechcne, uchwały soborowe odrzucone na 4 synodzie
Odłączenie się od Kościoła
Pierwsze osady- Ruś Czerwona, Podole, Ruś Kijowska
1356- Kazimierz Wielki potwierdza autonomię ormiańskiej kolonii we Lwowie, Kamieńcu Podolskim ( docenia korzyści z ich pobytu)
1363- podniesienie lwowskiego kościóła Ormian do rangi katedry
Osady – Brzezomy, Lublin, Jarosław, Mohylew Podolski
Trudnią się handlem i pośrednictwem z krajami leżącymi na wschodzie
Miano Żydów wschodnich
Początkowo podlegali zwierzchnictwu kościoła ormiańskiego z siedzibą w Armenii, Katoliksowi w Eczmiadzyniu
Rzemiosło też prężnie kwitnie- produkcja dywanów, garbarstwo, złotnictwo, potem uprawa roli, hodowla, zarządzanie majątkami
1630 unia z Rzymem, katolicy obrządku ormiańskiego
Rola bp. Mikołaja Torosowicza – przywódca Ormian w Polsce
-przyjął jurysdykcje Stolicy Apostolskiej
-bez zmian w liturgii
- złożył wyznanie wiary 2 razy- 1630 we Lwowie, 1635 w Rzymie
Większość Ormian sprzeciwiła się temu ale zmuszono do przyjęcia Unii przez podległych Ormian
Przeciw Torosowiczowi- gmina lwowska zaprotestowała, jako zdrajca Ormian, część ucieka
W liturgii język staro-ormiański
Na co dzień po hipczarsku
Totalna asymilacja w XVII –zrównanie z prawami mieszczan, język ich wyszedł z użycia. Mówili tylko Ci co później z Rumunii przybyli
Ten sam proces co w kościele gr-kat.
Ormianie opłacali się Polsce- wojsko, tłumaczyli
U schyłku I Rzeczpos. 18 parafii, 3,5 tys wiernych,
Zabory większość pod panowaniem austriackim
Unia z Rzymem, zanik jęz.rodzimego procesy modelucjące ormiański lud w wieku XVII-XIX
Nie cała asymilacja. Pamięć o pochodzeniu, o przodkach
II RP- obszar Galicja Wschodnia
Ośrodki życia najważniejsze- Lwów, siedziba archidiecezji, w Brzezarach, Horodence
Oprócz tych co od dawna byli, uchodźcy z Armenii w wyniku prześladowań tureckich przybyli I holocaust Ormian ( 2 mln zabitych)
Część tych Ormian emigrantów pozostała w Polsce, a część do USA
Centrum kulturowe w Polsce- okres międzywojenny- Lwów, urząd abp. Józef Teodorowicz
Istniała zakon benedyktynów Ormiańskich
Uniwersytet Lwowski –lektoraty jęz. Ormiańskiego
1927 – rozpoczęcie edycji pisma o ich życiu
II wojna- 1938- zm. Teodorowicz
Działania wojenne i następstwa- negatywna zmiana
Metropolita- Dionizy Kajetanowicz 1940 aresztowany przez Niemców a rok potem skazany przez sowietów- 10 lat w łagrach
Ośrodki- do sowieckiego obozu
75% ci co przeżyli wojne w Ziemiach Odzyskanych ( Kraków, Dolny Śląśk)
Życie publiczne –instytucje o charakterze religijnym, inne formy utrudnione
Kraków , Gdańsk, Gliwice
Do’ 45 -89 proces dezintegracji tożsamości, polonizacja
Odrodzenie świadomości etnicznej (Tożsamości prxzeł lat 70/80
1980- rocznica uni z Rzymem ( 350)
Pod auspicjami Organizacji Zrzeszającej Polskich Ormian
Koło Zainteresowań Kulturą Ormian
Oddziały w innych miastach – Warszawa, Gdańsk
Odżywiona działalność w Gliwicach, ks. Kowalczyk
Armenia- trzęscienie ziemi- dary polskich Ormian
Po 1989- dalszy rozwój aktywności
Armeńskie Towarzystwo Kultury w Krakowie- prezes Adam Terlecki
Październik 1995- Związek Ormian Polskiech im bp. Teodorowicza w Gliwichach
2006- Fundacja Dziedzictwa i Kultuy Ormian
Nowa fala migracji z Armenii –cele zarobkowe
400 tys Ormian, część nadal, część dalej poszła
Te 2 grupy różnią się językiem, nazwiskami. Polscy Ormianie- zpolszczone nazwiaska
Problem- wspólne budowanie kontaktów pomiędzy grupami, ich asymilacji
Próba wsparcia nowych emigrantów, ale duże rozporoszenie
W Gdańsku – Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej- ks. Cezary Anusewicz 2-8 tys liczebność
Szkoły w Warszawie i Krakowie ( zajęcia na Rajskiej w Bibliotece)
2000- Kościół Ormiańskich Apostołów w Rzeczypospolitej zarejestrowani , nowa emigracja, podlegają katoliksowi Eczmidzyńskiemu
2010 zarejestrowali Ormiański Kościół Apostlski Katolikosatu, Bez porozumienia z oficjalnymi strukturami Apostolski Kościół Ormian ,bez zgody Katolikosa wszystkich Ormian Garegina II. Osoby świeckie na czele . właściwy Apostolski Kościół Ormian nie planuje utworzenia swoich struktur w naszym kraju.
ISLAM POLSKI TATARZY
Historia islamu na ziemiach polskich XIV , pierwsi muzułmanie to tatarzy ze Złotej Ordy
1397 pierwsze potwierdzenie przypadków osadnictwa tatarskiego
Później przybywali na Litwiem, przez cały XV XVI XVII,
Liczba w XVIII 15 tys
Osadnictwo ma charakter wojskowy, nadawano im ziemie w zamian za służbę wojskową
I osady; Sanok Tatarski, Prudziany, Kołnotary, Mereszkany znajdują się koło dużych osad jak Wilno, Kowni ,Troki, Mińsk
Swoboda religijna , przywileje od władców
XVI w.zatracają swój język i zaczynają posługiwać się językiem otoczenia
Kontrreformacja- Sytyacja prawna Tatarów na Litwie pogarsza siię
1672- Bunt Lipków (tatarzy z Wołonia)
By uśmierzyć niepokoje i pozyskać na nowo tatarów Jan III Sobieski przywrócił im dawne prawa, a w zamian za zaległy żołd przyznał ziemie w Kruszynianach, Bohonikach, Nietuplach, Łużanach, Malawiczach, Drahlah. Jest to poczet osadnictwa tatarskiego w obecnych granicach Polski
W Bohomikach i Kruszynianach zachował się zabytkowy meczet i cmentarze
Tatarzy w prawie wszystkie wojny polskie brali udział
Polska/Litwa w czasch rozbiorów duże swobody mieli
Preferowani przez władców rosyjskich- chcieli zrobić z nich lojalną grupę przeciw Polsce
I wojna- pewna ilość w oddziałach polskich, walki z bolszewikami
Bitwa warszawska 1920.