Nadciśnienie, aż do chwili wystąpienia powikłań, zwykle przebiega skrycie. Podwyższone wartości ciśnienia tętniczego wykrywane są w wyniku rutynowego badania lekarskiego bądź incydentalnym pomiarem.
Przez wiele lat istniejącemu nadciśnieniu mogą nie towarzyszyć żadne objawy. Jeśli już wystąpią, są one mało charakterystyczne: bóle głowy, nadmierna pobudliwość, bezsenność, łatwe męczenie, czasem uczucie kołatania serca, zaczerwienienie twarzy, szyi, klatki piersiowej (zwłaszcza przy dużym wzroście ciśnienia). W przypadku nadciśnienia wtórnego mogą być obecne objawy choroby podstawowej.
U niektórych chorych nadciśnienie może mieć charakter chwiejny i nie powodować powikłań narządowych przez długi czas, natomiast u innych od chwili rozpoznania ma charakter utrwalony i wcześnie prowadzi do owych powikłań.
Powikłaniem przede wszystkim jest uszkodzenie nerek (przewlekła niewydolność nerek, aż do konieczności dializy), układu krążenia (niewydolność mięśnia sercowego, zawał serca) oraz powikłania ze strony układu nerwowego (niedokrwienny udar mózgu, zespół otępienny).
Stadia nadciśnienia tętniczego wg WHO
I – brak zmian w narządach
II – przerost lewej komory serca lub retinopatia nadciśnieniowa I°/II° lub białkomocz
III – nadciśnieniowe uszkodzenie serca (niewydolność lewokomorowa),
nerek (niewydolność nerek), mózgu i oka (retinopatia III°/IV°)
Kompleks intima-media – mikroskopowy obraz zwapniałej blaszki miażdżycowej w ścianie tętnicy
O subklinicznych uszkodzeniach narządowych świadczą:
serce – cechy przerostu lewej komory (LVH) w EKG, bądź w badaniu echokardiograficznym
nerki – niewielki wzrost stężenia kreatyniny w surowicy, mikroalbuminuria, zmniejszone szacowane przesączanie kłębuszkowe, mały klirens kreatyniny
naczynia krwionośne – blaszka miażdżycowa lub zgrubienie kompleksu intima-media (IMT) tętnic szyjnych > 0,9 mm (mierzone w badaniu USG), wskaźnik kostkowo-ramienny obniżony poniżej 0,9, prędkość fali tętna między tętnicą szyjną a udową > 12 m/s.
Nadciśnienie złośliwe
Nadciśnienie złośliwe jest ciężką postacią nadciśnienia tętniczego przebiegającą z wysokimi wartościami ciśnienia (zazwyczaj 120–140 mmHg rozkurczowego, skurczowe zwykle powyżej 200 mmHg), uszkodzeniem małych naczyń w siatkówce i ostrą, szybko postępującą niewydolnością nerek i serca, a także innych narządów. Jest stanem zagrożenia życia i nieleczone prowadzi do zgonu w ciągu od kilku dni do kilkunastu miesięcy[14]. Typowym objawem szybko rozwijającego się nadciśnienia tętniczego jest ból głowy, zwykle zlokalizowany w potylicy, występujący głównie w godzinach porannych. Często towarzyszą mu zaburzenia widzenia. Można także stwierdzić zaburzenia myślenia, orientacji, świadomości, parestezje, drgawki, śpiączkę. Są one objawami ciężkiej encefalopatii nadciśnieniowej. Wśród objawów ogólnoustrojowych mogą występować: bóle brzucha, osłabienie, duszność, wielomocz, nykturia, zmniejszenie masy ciała.
Leczenie nadciśnienie złośliwego powinno odbywać się w warunkach szpitalnych, na oddziale umożliwiającym ciągłe monitorowanie ciśnienia.