Sylwia Matusiak

Studia magisterskie – pedagogika

Nr albumu: 51630

Temat 2: Czym jest edukacja ekologiczna, jej cele, zadania?

Zadaniem edukacji ekologicznej jest z jednej strony dostarczenie człowiekowi wiedzy o środowisku jako systemie, sposobie jego funkcjonowania i wpływie różnorodnej działalności człowieka na ów system oraz mechanizmy i procesy w nim zachodzące, z drugiej zaś – na podstawie tej wiedzy – kształtowanie świadomości proekologicznej. W konsekwencji, edukacja ekologiczna prowadzić powinna do rozwijania poczucia odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska. Jest to możliwe wówczas, gdy człowiek postrzega środowisko przyrodnicze jako wartość życiową, zarówno własną, jak i całego społeczeństwa. Nie jest mu wobec tego obojętne, w jakim stanie (kondycji) znajduje się środowisko w najbliższym otoczeniu, ale także poza miejscem zamieszkania, w innych regionach Polski, Europy i świata.

Odzwierciedleniem poczucia odpowiedzialności i sprawdzianem skuteczności edukacji ekologicznej jest własny styl życia – zgodny z przyjętymi wartościami proekologicznymi. Jak łatwo się domyśleć, edukacja ekologiczna nie polega dziś na przedstawianiu konieczności ochrony przyrody w sposób irracjonalny, ale prezentowaniu potrzeby życia zgodnego z ideą rozwoju zrównoważonego, tak w odniesieniu do pojedynczego człowieka jak i całego społeczeństwa. Jedna z definicji rozwoju zrównoważonego brzmi: „Jest to rozwój, w którym obecne potrzeby są zaspokajane, ale równocześnie nie istnieje zagrożenie dla zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń”. W tym wypadku rozwój gospodarczy nie jest utożsamiany ze wzrostem gospodarczym. Historia udowodniła bowiem, że nieograniczony wzrost gospodarczy prowadzi do degradacji środowiska. U podstawy realizacji rozwoju zrównoważonego leżą względy etyczne, ale także względy społeczne i ekonomiczne. Tych aspektów nie może zabraknąć także w edukacji ekologicznej, bez której nie jest możliwe przetrwanie naszej cywilizacji. Kształcenie zgodne z tą koncepcją powinno być celem nadrzędnym w każdym obszarze edukacyjnym

Edukacja ekologiczna jest edukacją na rzecz rozwoju zrównoważonego, a zatem jej celem jest kształcenie umiejętności podejmowania takich decyzji osobistych i zawodowych, które nie pozostawałyby w sprzeczności z tą koncepcją. Każdy człowiek ma wpływ na stan środowiska, choć wpływ ten może być i jest różny w odniesieniu na przykład do osoby mieszkającej na wsi i żyjącej z renty oraz zamożnego decydenta na szczeblu gminnym, regionalnym czy rządowym. W obu wypadkach edukacja ekologiczna jest wskazana, choć jej przedmiot, zakres i cele są inne. Trzeba także mieć na względzie, iż cele edukacji nie mogą być formułowane bez uwzględniania realiów społecznych, ekonomicznych, ekologicznych każdej społeczności i obranych przez nią kierunków rozwoju. Z tego względu pojawić się może także ich zróżnicowanie. Różnorodność celów kształcenia wynika również ze zróżnicowania wieku adresata, do którego skierowana jest oferta edukacyjna.

Generalnie można przyjąć, że cele kształcenia ekologicznego obejmują trzy sfery: sferę wiedzy, sferę umiejętności praktycznych oraz sferę emocjonalną. Ukoronowaniem wysiłków obejmujących realizacje celów we wszystkich trzech obszarach jest ukształtowanie systemu wartości odpowiadającemu ekologicznemu stylowi życia lub zweryfikowanie dotychczasowej hierarchii wartości, w której tworzeniu zabrakło, z różnych przyczyn, myślenia ekologicznego. Jest to najważniejszy cel edukacji ekologicznej nie tylko szkolnej, ale także realizowanej wśród ludzi dorosłych, którzy posiadają już zazwyczaj własny model życia.

Nauczyciel realizujący edukację ekologiczną przede wszystkim musi wyraźnie określić cel swoich zadań, czyli w konsekwencji przewidzieć, jakich spodziewa się osiągnięć u uczniów, którzy będą uczestniczyć w jego zajęciach. Należy zatem odpowiedzieć na pytania:

• Co chce osiągnąć poprzez prowadzoną przez siebie edukację ekologiczną, czyli jaki ma być efekt końcowy?

• Co chciałby zmienić na korzyść u swoich uczniów - wychowanków? Jakie wydobyć wartości, jakie kształtować postawy?

• Na czym polegać ma pod tym względem jego rola jako nauczyciela?

Cele ogólne edukacji środowiskowej (ekologicznej) należy przełożyć na cele szczegółowe, odnoszące się do konkretnych tematów (problemów) ekologicznych prezentowanych w czasie lekcji. Zazwyczaj zazębiają są one z celami wychowawczymi. Cele szczegółowe tej samej lekcji (o tej samej problematyce) realizowanej w innej klasie, z innym zespołem uczniowskim mogą się różnić.

Cele edukacji ekologicznej (i nie tylko tej) powinny być jasne nie tylko dla nauczyciela, który je konstruuje (lub je przyjmuje jako odpowiednie i słuszne). Muszą być one także klarowne dla uczniów, bowiem ich czytelność będzie owocowała

w zwiększonym wysiłku twórczym dzięki większej i lepszej motywacji.

Należy też wyraźnie stwierdzić, że celem edukacji ekologicznej nie jest zmuszanie kogokolwiek do zmian we własnym życiu wbrew jego woli. Właściwie

prowadzona edukacja jest propozycją, którą można przyjąć lub odrzucić.