Erikson

Erikson „Tożsamość…”

podstawowa ufność – stała opieka, troskliwość matki, stałe zaspokajanie potrzeb, wiara matki we własne siły pozwala dziecku nabrać ufności do samego siebie, uczy się w ten sposób reagować na własne potrzeby; ważna jakość związku z matką, inkorporacja – przyjmowanie wszystkiego, co dostaje, (faza oralna - przez usta, największa przyjemność)
podstawowa nieufność – w dorosłym życiu powoduje nieufność, zaburzenia psychiczne, uzależnienia
nadzieja – w dorosłym życiu przekonanie, że sobie poradzę, nadzieja na pozytywne wydarzenia, zawsze będzie ktoś kto mi pomoże

autonomia – dziecko chce decydować o sobie, kontrolować własne życie (poczucie sprawstwa), potrzebuje do tego wsparcia rodziców; przykład: negatywizm dziecięcy,
wstyd – powoduje go nadkontrola, dziecko nie jest w stanie samo kontrolować swojego ciała, ale też - dziecko ma wrażenie, że jest stale obserwowane, co powoduje poczucie małości, uważa swoje potrzeby za coś złego; widać to na przykładzie treningu czystości (nadmierne zawstydzanie dziecka podczas tej czynności, spowoduje „nieprzepracowanie” kryzysu)
wola – możliwość i umiejętność decydowania o sobie, samostanowienia, „mam wolę do podporządkowania się innym”

Średnie dzieciństwo

inicjatywa a poczucie winy, cnota: zdecydowanie, świadomość celu

po przepracowaniu poprzedniego kryzysu dziecko ma poczucie sprawstwa i siły, jest bardzo zainteresowane światem, w swym działaniu chce dorównać dorosłemu, jest jednak jeszcze nie dość rozwinięte psychicznie i ruchowo, co powoduje w nim poczucie winy (zadanie zakończone porażką i większa kontrola rodziców
inicjatywa – aby dziecko nie straciło zapału potrzebne jest wspólne działanie dziecka z rodzicem, zmniejsza to dystans między nimi, ważne, aby pokazać dziecku powody jego porażki

Późne dzieciństwo

pracowitość a poczucie niższości, cnota: kompetencja, adekwatność

poczucie pracowitości – poczucie bycia użytecznym, dzieci pragną robić rzeczy perfekcyjnie, dziecko, gdy coś robi, odczuwa przyjemność, musi nauczyć się uwagi i pilności, a nauczyciel i rodzice muszą go przeprowadzić przez chwilę, gdy mu coś nie wychodzi
poczucie niższości – przeświadczenie, że nigdy nie będzie dobry, ważna rola nauczyciela, aby nie pokazywał tego czego dziecko nie umie, lecz zwracał uwagę na szczególne uzdolnienia; „dzieci muszą być łagodnie, lecz stanowczo zmuszane do odkrywania”

tożsamość – aby pokonać ten kryzys młody człowiek musi scalić wiedzę na swój temat, musi zintegrować przeszłość, teraźniejszość i koncepcje przyszłości – synteza ego
dojrzała tożsamość – niezmienność i ciągłość pomiędzy tym kim się było, kim się jest i kim chce się być
ważne rozwiązanie kryzysów z poprzednich lat: I – umiejętność definiowania siebie, dawanie nadzei sobie i innym, II – „jestem tym, kim wyznacza moja wola” (negatywizm), III – definiowanie siebie poprzez podejmowanie róznych działań, „jestem tym, kim wyobraże sobie, że będę” (zabawy w udawanie), IV – „jestem czego się uczę” (szkoła)
alternatywa: brak wzorców identyfikacyjnych, tożasamość nie może się scalić, niepewność, przemieszanie ról
rozproszenie tożsamości – ucieczka, bierność, izolacja, przyjmowanie cudzych planów, realizuje różne niespójne role w przyszłości – różne systemy wartości, pochopne, przypadkwe decyzje
tożsamość negatywna – motywacje odwetowe, na skutek rozczarowania się pozytywnym wartościami, dominują wartości przeciwstawne do ogólnie przyjętych, źródło:rygoryzm, bezwzględne zakazy w dzieciństwie, negatywne etykietowanie, brutalność rodziców
tożsamość płciowa
autorefleksja – wcześniej to inni żródłem informacji o osobie, im mniejsza rozbieżność pomiędzy opinią innych a opinią jednostki tym łatwiej worzy się tożsamość

intymność – osiągnięcie zdolności do intymnych relacji z bliską osobą (nie tylko seksualnych) i podejmowanie odpowiedzialności za nią; aby przeżyć fizyczną i psychiczną bliskość z drugą osobą należy mieć zintegrowaną osobowość i tożsamość; pogodzenie dwóch biegunów: chęci do niezależności i autonomii oraz konieczności rezygnacji z części niezależności na rzecz drugiego człowieka
izolacja (oddalenie) – unikanie bycia z innymi i bliskich kontaktów, płytki związek, intymność tylko na poziomie seksualnym

generatywność – potrzeba ulokowania rodzicielskiej odpowiedzialności, wychowywanie dzieci i obdarzanie ich troską, można ten popęd też zaspokoić poprzez altruistyczną troskę i kreatywność
stagnacja – skupienie tylko na sobie i na rozwoju własnej osobowości, pobłażanie sobie, miłość do samego siebie