ERIKSON ERIK
- zaproponował pełniejszą teorie dojrzewania osobowości od urodzenia aż do śmierci;
PSYCHOSPOŁECZNA TEORIA
- składa się z 8 etapów. Na poszczególnych etapach występuje konflikt, który musi być rozwiązany, aby mógł postępować dalszy zdrowy rozwój. Każdy etap niesie specyficzne zadanie rozwojowe, które wymaga diametralnej zmiany sposobu funkcjonowania. Zmiana mająca charakter kryzysu rozwojowego, wiąże się z wypracowaniem nowej właściwości ego, zwanej CNOTĄ. Każdy etap jest również połączeniem popędów biologicznych orz wymagań społecznych.
ETAP I - konflikt pomiędzy ufnością a nieufnością [pojawia się w pierwszym roku życia]
CNOTA: nadzieja
Rytualizacja ubóstwienia - występujące u niemowlęcia poczucie wielbionej obecności matki)
Wypaczenie rytualizacji ubóstwienia - idolizm (kult bohaterów)
ETAP II - konflikt pomiędzy autonomią (niezależnością), a wstydem i niepewnością [pojawia się, gdy dziecko zaczyna chodzić]
CNOTA: wola
Rytualizacja rozsądzająca - dziecko zaczyna oceniać samego siebie i innych oraz odróżniać dobra od zła.
Wypaczenie rytualizacji rozsądzającej - legalizm (osoba legalistyczna czerpie satysfakcję z tego, że skazany został ukarany i upokorzony, niezależnie od tego, czy taka była intencja prawa)
ETAP III - konflikt pomiędzy inicjatywą a poczuciem winy [pojawia się w wieku przedszkolnym]
CNOTA: zdecydowanie
Rytualizacja dramatyczna - dziecko aktywnie uczestniczy w odgrywaniu ról, przebierając się w różne stroje, naśladując dorosłych i udając wszelkiego rodzaju istot
Wypaczenie rytualizmu dramatycznego - wcielenie się (występuje w ciągu całego życia; człowiek dorosły odgrywa role, czyli postępuje w ten sposób, aby przekazać innym taki obraz siebie samego, który nie reprezentuje jego prawdziwej osobowości)
ETAP IV - konflikt pomiędzy kompetencją (pracowitość) a poczuciem niższości [pojawia się w wieku szkolnym]
CNOTA: kompetencja
Rytualizacja formalna - dziecko uczy się metodycznej pracy. Obserwowanie i uczenie się metod działania daje dziecku ogólnie poczucie doskonałości rzemiosła i perfekcji.
Wypaczenie rytualizmu w wieku dojrzałym - formalizm (powtarzanie bezsensownych formalności i pustych rytuałów)
ETAP V - konflikt pomiędzy tożsamością a pomieszaniem ról [pojawia się w okresie dojrzewania]
CNOTA: wierność
Kryzys tożsamości !!! - odnosi się do konieczności uporania się z przejściowym niepowodzeniem w kształtowaniu stabilnej tożsamości, czyli z pomieszaniem ról.
Rytualizacja ideologiczna - ideologia jest zespołem przekonań, który włącza rytualizacje z poprzednich stadiów w spójny zbiór idei i ideałów
Wypaczenie rytualizacji ideologicznej - totalizm (fanatyczne i wyłącznie zaabsorbowanie tym, co wydaje się bezsprzecznie słuszne czy idealne)
ETAP VI - konflikt pomiędzy bliskością a izolacją [pojawia się w wieku „młodych dorosłych”]
CNOTA: miłość
Rytualizacja filiacyjna - wspólne dzielenie ze sobą pracy, przyjaźni oraz miłości.
Wypaczenie rytualizacji afiliacji - elityzm (wyraża się w tworzeniu ekskluzywnych grup, które są pewną formą zbiorowego narcyzmu)
ETAP VII - konflikt pomiędzy kreatywnością a stagnacją [pojawia się podczas rozwoju rodzicielstwa]
CNOTA: opiekuńczość
Rytualizacja generacyjna - rytualizacja ról, w których dorosły przekazuje młodzieży idealne wartości.
Wypaczenie rytualizacji generacyjnej - autorytyzm (uchwycenie lub nadużycie władzy, niemożliwe do pogodzenia z opiekuńczością)
ETAP VIII - konflikt pomiędzy integralnością ego a rozpaczą
CNOTA: mądrość
Rytualizacja integralna - znajduje ona odbicie w mądrości starców.
Wypaczenie rytualizacji integralnej - sapientyzm („niemądre udawanie, że się jest mądrym”)
EGO rozwija się w konfliktach i dzięki nim się wzmacnia
- wydaje się niezmiernie mocne i elastyczne
- umie w każdym stadium wykorzystać połączenie wewnętrznej gotowości z zewnętrzną sposobnością
- potrafi odnaleźć twórcze rozwiązania nowych problemów
- jest panem a nie niewolnikiem id, świata zewnętrznego oraz superego
- Erikson dostrzega wpływ czynników kulturowych i ekonomicznych na poszczególne fazy rozwoju;
- Badacze współcześni mają zastrzeżenia, co do psychospołecznej teorii Eriksona. Uważają, że wcale nie jest uniwersalna. Poza tym etapy rozwoju osobowości, nie muszą zachodzić, w tej samej kolejności u każdego człowieka;
- Erikson podkreślał, że rozwój osobowości trwa przez całe zycie, nigdy się nie kończy (jest to proces ciągły)
- Największą zasługą Eriksona jest potraktowanie jednostki w kontekście rodziny i społeczeństwa oraz rozpoznanie zasadniczych problemów wieku dorosłego (tożsamości, kompetencji, miłości i opiekuńczości, umiejętności cieszenia się życiem i pogodzenia się ze śmiercią
1