ISTOTA PRAWA

• BŁĘDY POZNAWCZE - niewłaściwa postawa wobec P

1. UTOŻSAMIANIE PRZEPISU PRAWNEGO ( TEKSTU ) Z PRAWEM

   1. prawo nie zamyka się w tekstach prawnych - odwołując się do koncepcji sprawiedliwości, prawa naturalnego okazuje się że tekst to za mało

   2. suchy tekst K’97 bez analizy TK jest nic nieznaczący

   3. dopiero czynność humanistyczna osadzania wypełnia tekst znaczeniem

2. UTOŻSAMIANIE PRAWA Z PRZYMUSEM, SANKCJĄ, ZBIOREM NAKAZÓW I ZAKAZÓW

   1. rozróżnia się

      1. hard law (twarde prawo) - hipoteza, dyspozycja, sankcja

      2. soft law (miękkie prawo)- nie jest związane z nakazem i zakazem, składa się z norm zorientowanych na cel

         1. prawo anglosaskie

         2. prawo europejskie

         3. prawo międzynarodowe publiczne

   2. prawo responsywne – odpowiadanie na potrzeby społeczeństwa

   3. wzrasta rola prawa mediacyjnego

3. UTOŻSAMIANIE PAŃSTWA SPOŁECZEŃSTWA I JEDNOSTKI

   1. zakłada się że państwo to twórca prawa – prawo jest przejawem działania państwa w ujęciu funkcjonalnym

   2. ale prawo nie jest do końca dawane przez państwo – wiele uprawnień jest tylko chronionych a nie tworzonych przez państwo

   3. historia

      1. średniowiecze

         1. dużą rolę odgrywa zwyczaj

         2. korzysta się z wielu pozapaństwowych źródeł prawa

      2. w państwie biurokratycznym

         1. państwo wyznacza cele i środki do ich realizacji

         2. realizacja instrumentalnego modelu działania odbywa się poprzez prawo = prawo służy do zarządzania społeczeństwem , bo jest dobrym środkiem przymusu

      3. II poł. XX w.

         1. zaczyna się proces oddzielania prawa (rozumianego jako wolność) od państwa (zarządzającego społeczeństwem) bo zwiększają się wymagania społeczeństwa

   4. prawo wywodzi się z godności i wolności człowieka

      1. prawa człowieka nie są dane przez państwo ani organizację międzynarodową

      2. powstanie praw człowieka spowodowało oddzielenie państwa i prawa

      3. zasada ochrony praw nabytych - gdy obywatele uzyskują jakieś prawa podmiotowe (np. ulgi) to państwo nie może ich uchylać

   5. należy odróżnić:

      1. prawo przedmiotowe - wytworzone przez państwo

      2. prawo rozumiane szerzej- jako wolność wobec państwa

         1. często zyskuje przewagę nad prawem pozytywnym

   6. prawo zaczyna kształtować moralność i narzucać pewne wartości (np. kara śmierci - prawo wykluczyło pogląd że jest właściwa i akceptowalna)

4. ROZSTRZYGANIE KONFLIKTÓW PRZEZ PRAWO

   1. sprawa sądowa inicjuje walkę – ktoś musi wygrać a ktoś przegrać

   2. ale czy to właściwe? – obecnie przywraca się alternatywne sposób rozwiązywania sporów

      1. mediacje

      2. negocjacje

      3. postępowanie pojednawcze

      4. ugody

      5. sądy polubowne

• DEFINICJA PRAWA - nie można zbudować jednolitej definicji prawa – buduje się je na zasadzie opozycji

1. PRAWO NATURY A PRAWO POZYTYWNE

   1. prawo pozytywne- związane z funkcjonowaniem państwa

      1. źródłem obowiązywania prawa jest pewien układ społeczno – polityczny

   2. p natury

      1. wizja prawa sprawiedliwego – źródłem obowiązywania prawa jest to że

         1. realizuje pewne wartości

         2. jest sprawiedliwe

         3. uznaje prawa i wolności człowieka

      2. to pochodna zgodności prawa z moralnością/prawem natury

      3. wiąże się z wizją człowieka poznającego i egzystującego

      4. prawo natury oczekuje od prawa pozytywnego realizacji wartości

2. PRAWO PODMIOTOWE- PRAWO PRZEDMIOTOWE

   1. prawo podmiotowe- wolność człowieka, częściowo wyznaczona przez państwo (np. prawo do prywatności), ale wywodzi się tez z praw człowieka, godności ludzkiej

   2. prawo przedmiotowe - wynik aktywności państwa

3. PRAWO WEWNĘTRZNE- PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE

   1. prawo wewnętrzne – odwołuje się do pojedynczego suwerena (Kelsen)

      1. koncepcja pozytywistyczna – prawo to piramida na której szczycie jest suweren

      2. dzisiaj ma szersze znaczenie bo są też umowy międzynarodowe zawierane przez suwerena

   2. p międzynarodowe publiczne – jest wynikiem istnienia

      1. wspólnoty międzynarodowej

      2. zwyczaju międzynarodowego

      3. prawa naturalnego

   3. prawo wspólnotowe- dla niego buduje się nową teorią prawa

      1. ETS: jest to prawo sui generis – nie odpowiada ani systemowi prawa wewnętrznego ani prawa międzynarodowego

      2. brak aparatu biurokratycznego

      3. soft law (miękkie prawo)- nie jest związane z nakazem i zakazem, składa się z norm zorientowanych na cel

         1. ETS zazwyczaj bada się realizację pewnych celów

      4. multicentryczność - organy krajowe muszą stosować prawo europejskie

         1. sąd krajowy przybiera rolę sędziego unijnego

      5. 1. prawa wspólnotowego nie oznacza uchylenia prawa wewnętrznego – sędzia odmawia tylko stosowania prawa wewnętrznego

      6. sędzia nie powinien ograniczać się do wykładni językowej

         1. jest 21 języków jest równoważnych – 21 wersji językowych autonomicznych traktatów

         2. w pewnym sensie nie ma wykładni językowej w rozumieniu jakiegoś języka potocznego

         3. nie ma języka prawnego w rozumieniu naszej kultury – nie istnieje tam precyzja prawnicza

            1. nonszalancja językowa – jest to język głównie ekonomiczny

      7. podejście do prawa ekonomiczne a nie pojęciowe

4. TEORIA PRAWA WYŁONIŁA SIĘ ZE SPORÓW DOT.

   1. prawa pozytywnego

   2. prawa przedmiotowego

   3. prawa wewnętrznego

• PRAWO JEST ZJAWISKIEM KULTUROWYM

1. OBIEKTY MOŻNA PODZIELIĆ NA:

   1. naturalne (np. krzesło)

      1. przyjmujemy postawę wyjaśniającą

      2. przyjmujemy postawę zewnętrzną – zdystansowanie wobec przedmiotu poznania

      3. są poznawalne obiektywnie – nie wprowadzamy elementów subiektywnych

   2. kulturowe (np. dzieło sztuki) – wynik świadomej aktywności człowieka

      1. wymagana jest postawa empatyczna – wczuwania się w twórcę

      2. przyjmujemy postawę rozumiejącą

         1. poznanie znaczenia – 3 elementy

            1. znak – poznajemy obiektywnie

            2. przeżycie psychiczne – subiektywnie

            3. sens – intersubiektywnie

               • tylko wtedy zrozumiemy sens bo jesteśmy już wyposażeni w pewne sensy

      3. prawo jest obiektem kulturowym

         1. pojawia się tylko w pewnej kulturze – w pewnych formach regulacji stosunków międzyludzkich

         2. o prawie nie można mówić od 0 – zawsze jest zanurzone w szerszej warstwie normatywnej

         3. w kulturze tej istnieje wiele normatywności – normy moralne, obyczajowe, polityka, ekonomia itp.

2. 3 sfery działania człowieka

   1. sfera obiektywna – przyjmujemy postawę wyjaśniającą

   2. sfera subiektywna – wewnętrzne przeżycia

   3. sfera intersubiektywna – prawo należy do sfery intersubiektywnej

      1. cechy

         1. sfera dyskursu – poprzez porozumiewanie się wspólnie produkujemy znaczenia i symbole służące do kierowania społeczeństwem

         2. nie ma nigdy punktu 0 kiedy zaczynamy poznawać od nowa

         3. nie ma początku ani końca

         4. nie ma oddzielenia podmiotu i przedmiotu poznania - każdy wnosi swoją subiektywność do poznania

         5. niesamowity dynamizm

      2. etapy rozwoju sfery intersubiektywnej

         1. mamy sytuację semiotyczną – mamy znak który ma wiele elementów: zapis, znaczenie, wymiar pragmatyczny

         2. żeby uporządkować świat konieczne jest wyposażenie w pewne znaczenia

            1. typowym zabiegiem jest definiowanie znaczeń

            2. pojęcie – zdefiniowane znaczenie

         3. mechanizmy kulturowe stabilizowania znaczeń – konwencjonalizacja semantyki

            1. następuje poprzez wprowadzanie pojęć – tworzenie siatki pojęciowej, które są przekazywane jako wiedza

            2. * taką siatkę pojęciową nazywamy często teorią

            3. przy dużej stabilizacji obiektów semantycznych mamy skłonność do widzenia w nich artefaktów – obiektów niemalże realnych

      3. w prawie jest dokładnie ta sama droga

         1. w prawie rzymskim pojawia się siatka pojęciowa która jest przekształcana: glosatorzy pandekty – widziała w PR tylko pojęcia – chciała stworzyć idealne kodeksy budowanie całych instytucji

      4. ta stabilizacja znaczeń ma ogromne znaczenie

         1. ludzie ufają prawu jeśli jest trwałe

         2. prawo rozwija się jako przedmiot kulturowy jeśli

            1. ma dobre wyposażenie instytucjonalne

            2. ma wielopokoleniową ciągłość przekazu znaczeń

               • rozwój następuje przez analizę znaczeń kulturowych – definiowanie i redefiniowanie

3 typy wiedzy o P

1. ROZUMIENIE ZNACZENIOWE

   1. minimum obywatelskie – wiedza która pozwala nam działać w państwie bez narażania się na interwencję prawa

   2. minimum wymagane w danej roli społecznej

2. AD HOC – wiedza potrzebna 1 raz w życiu – np. ktoś się rozwodzi

• AUTONOMIA PRAWA KULTURZE

1. AUTONOMIA P

   1. do zrozumienia P konieczna jest znajomość dyskursu prawniczego – jeśli to dobrze funkcjonuje to P jest obiektem kulturowym

   2. tę kulturę można przedstawić jako rozciągniętą siatkę do której wrzucone są ciężkie kule siatka ugina się pod ich ciężarem pojawiają się agregaty znaczeń, np. polityka (kule spadają w 1 miejsce)

   3. autonomia P istnieje jeśli kula P nie jest ściągnięta ano do polityki, ani ekonomii, ani religii – te 3 kule nie mogą zdominować kuli P

   4. kultura przedstawiona jest jako agregat rożnych sił – optymalny dyskurs mamy jeśli między tymi siłami istnieje równowaga – gdy P ma

      1. własne pojęcia

      2. niezależny dyskurs prawniczy

      3. swoją sferę wartości

         1. legalność

         2. sprawiedliwość formalna - procedura rozdzielania dóbr czy kar

2. INSTRUMENTALIZACJA P – naruszenie autonomii P

   1. podstawowe pojęcia, wartości i dyskurs są podporządkowane pojęciom, wartościom, i dyskursowi religijnemu, politycznemu, ekonomicznemu

3. ALIENACJA PRAWA - przegięcie w drugą stronę, prawo zaczyna się "wyrywać" z kultury

   1. P nie ma cechy integrowania kultury

   2. np. uciekanie w skrajny formalizm – lud takiego P nie rozumie

   3. nie odczuwa się pewnych wartości pozaprawnych

   4. III władza się izoluje – nie uczestniczy w demokracji