WYKŁADNIA – III ścieżka stosowania prawa

• WYKŁADNIA PRAWA – teoria prawa a rozumienie elementów kulturowych

1. Wobec rzeczywistości możemy przyjąć 2 postawy

   1. wyjaśniająca

      1. wobec obiektów naturalnych (np. krzesło)

      2. przyjmujemy postawę zewnętrzną – zdystansowanie wobec przedmiotu poznania

      3. są poznawalne obiektywnie – nie wprowadzamy elementów subiektywnych

   2. rozumiejąca

      1. wobec obiektów kulturowych (np. dzieło sztuki) – wynik świadomej aktywności człowieka

      2. poznanie znaczenia – 3 elementy

         1. znak – poznajemy obiektywnie

         2. przeżycie psychiczne – subiektywnie

         3. sens – intersubiektywnie

            1. tylko wtedy zrozumiemy sens bo jesteśmy już wyposażeni w pewne sensy

2. Interpretowane znaki

   1. mowa

      1. monolog

      2. dialog

         1. rozmowa – przyjmujemy pewną godność tego z kim rozmawiamy

         2. dyskurs – wymiana argumentów

   2. teksty

3. W teorii prawa można mówić o 3 poziomach wykładni

   1. orzecznictwo (doktryna) – wykładnia doktryny sądowej = orzecznicza

      1. są rożne linie orzecznictwa

      2. co jakiś czas następują zmiany terminów

      3. może być tzw. zygzak orzeczniczy – gdy sąd się nie zgadza z linią orzeczniczą sądu wyższej instancji

      4. precedens faktyczny – gdy autorytet sądu decyduje że jakieś orzeczenie przeważa w linii orzeczniczej

   2. dogmatyka – budowa pojęć niezwiązanych z przepisami

      1. aparatura pojęciowa całej kultury jest tu brana pod uwagę

      2. przepis jest 1 z możliwości budowy pojęć

   3. teoria wykładni – rysunek !!

• 2 KONCEPCJE WYKŁADNI

1. TEORIA KWALIFIKACYJNA

   1. proces wykładni nie jest immanentny dla stosowania prawa

   2. odróżnia sytuację

      1. izomorfii - istnieje bezpośrednie rozumienie tekstu – po przeczytaniu rozumiemy co w nim jest nie trzeba interpretować clara non sunt interpretanda tekst wystarcza do wydania wyroku

      2. wykładni - tylko te teksty które są niejasne wymagają interpretacji

         1. w zależności od kontekstu językowego, systemowego, funkcjonalnego ta sama norma może być jasna lub niejasna, np. czy coś jest kradzieżą z włamaniem czy nie

   3. 3 rodzaje wykładni

      1. wykładnia językowa – norma nie spełnia wymagań językowych

      2. wykładnia systemowa - norma nie spełnia oczekiwań budowy systemu prawa

      3. wykładnia funkcjonalna – norma nie odpowiada skutkom społecznym, które chcemy wywołać

   4. dyrektywy

      1. i stopnia (językowa, systemowa, funkcjonalna)

      2. II stopnia – preferencji i procedury

   5. na końcu pojawia się decyzja interpretacyjna sędziego

2. TEORIA DERYWACYJNA (DEKODOWANIA)

   1. nie ma wyodrębnionego momentu izomorfii prawa– omnia sunt interpretanda

   2. proces stosowania prawa jest dekodowaniem z przepisu prawa jednoznacznej dla danego przypadku normy prawa

   3. ta norma musi mieć formę nakazu/zakazu

   4. interpretacja jest obowiązkiem na każdym poziomie stosowania prawa – nie ma poznania bez interpretacji

   5. zarzut:

      1. czasem nie da się osiągnąć jednoznaczności przy interpretacji

      2. wątpliwości czy da się wszystkie normy sprowadzić do nakazu/zakazu

3. DZIŚ: kompromis między tymi 2 teoriami

   1. SN – omnia sunt interpretanda

   2. NSA – clara non sunt interpretanda

      1. spor czy istnieje bezpośredni rozumienie = spór o aktywność sędziowską (czy ma być aktywny)

• RODZAJE WYKŁADNI

1. WYKŁADNIA JĘZYKOWA (GRAMATYCZNA) – odwołujemy się do kontekstu językowego

   1. stosuje się definicje legalne

   2. domniemanie języka potocznego

   3. domniemanie języka prawnego

   4. domniemanie języka prawniczego (specjalnego)

   5. zakaz wykładni homonimicznej

   6. zakaz wykładni synonimicznej

   7. zakaz wykładni per non est

   8. zasada 1. wykładni językowej

2. WYKŁADNIA SYSTEMOWA

   1. ustalaj znaczenie normy prawnej tak aby nie było ona sprzeczna z zasadami prawnymi

      1. koncepcje zasad prawnych

         1. Wróblweki – zasada prawna to norma prawna – od zasad odróżnia się postulaty

         2. Dworkin

            1. reguły - typ normy prawnej co do której możemy mówić o binarności, czy została ona przez podmiot zastosowana czy nie

            2. zasady – normy w których nie ma binarności

               • trzeba zbudować standard aksjologiczny dla sytuacji która jest w normie przewidziana, żeby ocenić czy została ona przez podmiot zastosowana

                 1. np. interes dzieci przy rozwodzie

               • przy zasadach nie ma tak/nie – spełniona/niespełniona

               • trzeba analizować całe tło aksjologiczne tej normy

               • zasady się waży

            3. koncepcja D stosowana jest przez TK

   2. ustalaj znaczenie normy prawnej tak aby nie było ona sprzeczna z innymi normami

   3. interpretacja która prowadzi to tezy że w prawie jest luka jest zła

   4. systematyka wewnętrzna - interpretując normę trzeba brać pod uwagę położenie normy w akcie normatywnym

   5. systematyka zewnętrzna - interpretując normę trzeba brać pod uwagę relację normy (aktu prawnego) do innego aktu prawnego

3. WYKŁADNIA FUNKCJONALNA – kontekst społeczny normy prawnej

   1. kontekst funkcjonalny składa się z elementów o charakterze

      1. ustrojowym

      2. aksjologicznym

   2. badanie woli historycznego prawodawcy

   3. wykładnia komparatystyczna

   4. dyrektywy związane z celami prawa – nie należy celów zbyt ogólnie formułować – co najwyżej cel instytucji a nie cel gałęzi prawa

   5. powinno się brać pod uwagę powszechnie akceptowane reguły moralne, zasady słuszności i sprawiedliwości

4. SĄ

   1. dyrektywy wykładni dla danej dziedziny prawa – nie ma podatku bez ustawy

   2. dyrektywy wykładni na gruncie danej instytucji prawnej – (np. w VAT)

• RACJONALNY PRAWODAWCA

1. założenie istnienia prawodawcy, który ma

   1. kompletną wiedzę

   2. kompletną wiedzę językową (nie robi błędów językowych)

   3. systemowość myślenia – wie o wszystkich konsekwencjach aksjologicznych, logicznych norm które ustanawia

   4. jego rozwiązania są asymetryczne i przechodnie – całe ciągi wartości prawnych

   5. jest konsekwentny w tym co robi

   6. zawsze stara się wybierać najlepsze cele unormowania w oparciu o wiedzę jaką dysponuje i wybiera najlepsze środki ido realizacji tych celów

2. obecnie pojęcie racjonalnego prawodawcy nabiera znaczenia normatywnego – błąd bo K’97 o nim nie mówi

• ŹRÓDŁO DYREKTYW OGÓLNYCH UZUPEŁNIA SIĘ TYM ŻE WIĄŻĄ SIĘ ONE Z IDEOLOGIAMI WYKŁADNI

1. statyczna – nawiązuje do stałości prawa, ochrony pewności prawnej

2. dynamiczna – prawo powinno nadążać za życiem

• PROBLEM WYKŁADNI PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

1. ETS: jest to prawo sui generis – nie odpowiada ani systemowi prawa wewnętrznego ani prawa międzynarodowego

2. brak aparatu biurokratycznego

3. soft law (miękkie prawo)- nie jest związane z nakazem i zakazem, składa się z norm zorientowanych na cel

   1. ETS zazwyczaj bada się realizację pewnych celów

4. multicentryczność - organy krajowe muszą stosować prawo europejskie

   1. sąd krajowy przybiera rolę sędziego unijnego

5. 1. prawa wspólnotowego nie oznacza uchylenia prawa wewnętrznego – sędzia odmawia tylko stosowania prawa wewnętrznego

6. sędzia nie powinien ograniczać się do wykładni językowej

   1. jest 21 języków jest równoważnych – 21 wersji językowych autonomicznych traktatów

   2. w pewnym sensie nie ma wykładni językowej w rozumieniu jakiegoś języka potocznego

   3. nie ma języka prawnego w rozumieniu naszej kultury – nie istnieje tam precyzja prawnicza

      1. nonszalancja językowa – jest to język głównie ekonomiczny

7. podejście do prawa ekonomiczne a nie pojęciowe