Jakie istnieją drogi do wiedzy poza drogą naukową?
- podejście dogmatyczne, metoda autorytetu, metoda intuicji
Jakie są cele i założenia nauki?
- Cele:
* opis
* predykcja
* wyjaśnienie
* kontrola
- Założenia:
* porządek
* determinizm
* empiryzm
* oszczędność
Jakie są właściwości metody naukowej?
- obiektywność
- kontrola
- definicja operacyjna
- replikowalność
W jaki sposób tworzy się i modyfikuje teorie naukowe?
- indukcja, dedukcja i udoskonalanie bądź modyfikacja
Co to jest psychologia społeczna badań eksperymentalnych?
- badania metod eksperymentalnych (wpływ sytuacji, wpływ uczestników, wpływ eksperymentatora)
Porównaj dwie teorie psychologiczne z punktu widzenia ich statusu naukowego.
- psychoanaliza – przedmiot badań nieobserwowalny, trudny do zdefiniowania, trudności z kontrolą i replikowalnością. Występuje porządek i determinizm, ale są problemy z oszczędnością, problemy z testowaniem naukowym
- behawioryzm – ścisła kontrola, definicje obserwacyjne i replikowalność, porządek, determinizm, empiryzm i oszczędność, hipotezy testowalne eksperymentalnie.
Wyjaśnij, dlaczego Kuhn uważa, że psychologia jest wciąż prenauką.
- psychologia nie ma wypracowanego jednolitego paradygmatu, czyli zbioru założeń na temat tego, co powinno być badane i w jaki sposób.
Wyjaśnij krótko, co to są badania „nowego paradygmatu”
- nacisk na metody jakościowe, nie empiryczne:
- traktują badacza i uczestnika jako współpracowników, nie kontrolującego i podmiot
- otwarta analiza, uwzględnianie wpływów kulturowych, społecznych i historycznych na sposób myślenia i odczuwania jednostki
- nowe techniki uzyskiwania informacji, np. „badanie w działaniu”
Co psycholodzy rozumieją poprzez „kulturę”?
- część środowiska stworzona przez człowieka; może być zarówno obiektywna i fizyczna, jak i subiektywna i psychologiczna
- ludzie zarówno kształtują swoją kulturę, jak i są przez nią kształtowani
- każda kultura składa się ze szczególnych kombinacji przekonań, wartości, postaw, norm i zachowań, które odróżniają ją od innych kultur
- syndromy są przekazywane z pokolenia na pokolenie, przyjmowane za coś naturalnego, zdolne do wywołania silnych uczuć w przypadku pogwałcenia danych wartości kulturowych, zdolne do wywołania konfliktu z osobami wykazującymi ostrą niezgodność z syndromami.
Co oznacza „stronniczość eurocentryczna” w psychologii?
- psychologia jako nauka rozwinęła się głównie w obrębie Ameryki i Europy i jest silnie nastawiona na typ społeczeństwa, jaki panuje w tych obszarach; psychologia eurocentryczna stanowi źródło standardów, z którymi porównywane są wszystkie inne kultury
Przedstaw trzy sposoby utrwalania stronniczości eurocentrycznej.
- wybór uczestników badań – w zdecydowanej większości są to biali, amerykańscy studenci – mężczyźni.
- wybór metod – etyka zamiast emiki, stosowanie standardów wypracowanych we własnej kulturze do badania odmiennych kultur (etyka narzucona)
- komunikowanie szerszej publiczności - „filtrowanie” wszelkich publikacji przez kulturę dominującą, tak aby wszystko pasowało do jej standardów, „eurocentryzacja” treści.
Podaj przykłady stronniczości rasowej i płciowej w psychologii.
- stronniczość rasowa – nadmierne podkreślanie teoretycznych różnic biologicznych pomiędzy rasami;
- tradycyjny rasizm – uważanie jednej rasy za lepszą od innych;
- nowy rasizm – akcentowanie odrębności międzyrasowych, „filtrowanie” treści prac, dobór słownictwa sugerujący odmienność ras innych niż dominująca, odmawianie wsparcia badań innych kultur, taktyka pro forma
- stronniczość płciowa – lekceważenie spraw ważnych dla kobiet (np. ciąża, gwałty), formułowanie teorii nieuwzględniających różnic między płciami, „filtrowanie” i podkreślanie różnic, dobór słów, brak wsparcia dla badań w dziedzinach dotyczących wyłącznie kobiet, unikanie mianowania kobiet na stanowiska akademickie, taktyka pro forma.
Zaproponuj co najmniej sześć sposobów zwalczania stronniczości rasowej i płciowej w psychologii.
- nie chceeee mi się – improwizacja jakby co :P
Podsumuj główne punkty wytycznych BPS do badań z uczestnictwem ludzi i omów każdy z nich.
- ogólne – branie pod uwagę implikacji etycznych i konsekwencji psychologicznych badań dla ich uczestników
- zgoda uczestników – powinni być świadomi tego, co będzie z nimi robione (o ile to możliwe), zanim przystąpią do badań
- mistyfikacja – należy unikać wprowadzania w błąd uczestników badań, jest dopuszczalna, jeżeli ujawnienie hipotezy odbiera sens badaniom; nie powinno się jej stosować, gdy istnieje dla niej jakaś alternatywa, należy przedyskutować jej dopuszczalność
- demistyfikacja – omówienie wszystkiego w miarę możliwości jak najbardziej szczegółowo – tak, aby badany opuścił badanie w takim stanie, w jakim je podjął; intencja użycia demistyfikacji nie usprawiedliwia nadmiernego narażania badanych
- wycofanie się z badań – każdy badany powinien być poinformowany o takiej możliwości i powinien móc w dowolnej chwili wycofać się z badania i zażądać zniszczenia swoich danych
- poufność i prywatność – nieujawnianie tożsamości badanych, traktowanie wszelkich danych jako poufnych; można to ominąć, jeśli istnieje np. zagrożenie życia lub zdrowia albo też badany wyrazi na to świadomą, pisemną zgodę
- ochrona uczestników – chronienie ich przed wszelką możliwą krzywdą fizyczną lub psychiczną w trakcie badań, unikanie zagrożeń większych, niż mogą występować w codziennym życiu;
- porady dla uczestników – jeśli któremuś coś się dzieje, mamy mu pomóc, w miarę naszych kompetencji
- nadzór kolegów – superwizja, konsultowanie względów etycznych z innymi
Oceń jakość dwóch wybranych badań psychologicznych.
- Zimbardo i więzienie...
- Milgram i wstrząsy elektryczne...
Omów codzienne doświadczenia psychologów związane z problemami etycznymi.
- laaaanieeee wody.
Co oznacza termin „badania drażliwe społecznie”?
- badania o możliwych konsekwencjach lub implikacjach społecznych albo bezpośrednio dla ich uczestników, albo dla klasy jednostek reprezentowanych w badaniu
Wskaż dwa obszary badawcze, które mogą być uważane za drażliwe społecznie i uzasadnij swój wybór.
- stosowanie kar i bólu – może wywoływać uboczne skutki dla trenowanego
- wolna wola – np. dla terapii behawioralnej warunkowanie zachowań jednostki, których sama nigdy by nie podjęła
Przedstaw trzy ostrzeżenia, o których powinni pamiętać psycholodzy prowadzący badania drażliwe społecznie.
- trudno powstrzymać ich oddziaływanie
- interpretacja badań może spotkać się z niezrozumieniem społecznym
- nie istnieje kodeks postępowania, opisujący, na czym dokładnie ma polegać ostrożność w badaniach, w związku z czym jest to kwestia mocno subiektywna.
Jakie są poglądy Scarr, Aronsona i Howwita na badania drażliwe społecznie?
-Scaar: Psycholodzy nie mogą sobie pozwolić na unikanie tego typu badań, istnieje paląca potrzeba ich przeprowadzania, m.in. w celu wyrównania nierówności społecznych w obrębie rasowym bądź płciowym
- Aronson: badania nie powinny zostać zaniechane lub prowadzone potajemnie; należy ostrożnie edukować szerszą publiczność na ten temat, aby uchronić ją przed ich nadużywaniem
- Howwit: nie damy rady być całkiem obiektywni, więc psycholodzy nie powinni narzucać innym swoich wypracowanych naukowo poglądów na kwestie drażliwe społecznie
Zarysuj argumenty praktyczne za i przeciw wykorzystywaniu zwierząt w badaniach psychologicznych.
- nooo… ból i cierpienie, szkody na zwierzątkach, a za, że im też to może przynieść korzyść, że można zbadać coś, co na ludziach by się nie dało ze względów etycznych, no i że dobro ludzików jest ważniejsze
Podaj trzy przykłady badań na zwierzętach, z których odnieśli korzyść ludzie.
- Pawłow – moczenie nocne
- gołębie pocztowe – lokalizacja tratw ratunkowych
- uczenie zwierząt – pomocników, np. psów dla niewidomych
Wymień dziesięć z piętnastu wskazań etycznych BPS do badań na zwierzętach.
- nieużywanie do badań gatunków zagrożonych
- znanie reakcji określonych gatunków na dane warunki
- używanie minimalnej liczby zwierząt przy maksymalizacji efektów
- zwierzęta powinny pochodzić od renomowanych dostawców
- konsultacja z bezstronnym weterynarzem
- unikanie lub przynajmniej ograniczanie cierpienia
- uwzględnianie przystosowań gatunku przy przetrzymywaniu w klatkach
- należy jak najmniej przeszkadzać zwierzętom w przypadku badań polowych
- w przypadku stosowania procedur chirurgicznych bądź farmakologicznych wymagana jest licencja i znajomość tematu
- to samo w przypadku stosowania jakichkolwiek leków, anestezji, analgezji i eutanazji
- względy etyczne – pewność, że na pewno w danym wypadku cel uświęca środki
Przedstaw poglądy Graya, Rydera i Singera na badania na zwierzętach.
- Gray: musimy chronić przede wszystkim swój własny gatunek, więc cel uświęca środki, nawet gdyby zwierzęta miały cierpieć podczas badania
- Ryder: poglądy Graya to szowinizm gatunkowy, faworyzacja gatunku ludzkiego; na równi z rasizmem czy seksizmem
- Singer: szowinizm gatunku może mieć podstawę biologiczną, to nie zwalnia nas to ze zobowiązań moralnych wobec innych gatunków
Omów stosowalność „analizy kosztów i korzyści”, cierpienia, zdolności do odczuwania i zasługiwania w rozwiązywaniu problemów etycznych badań na zwierzętach.
- laaanieee wody: wartość badań, korzyści medyczne, stopień cierpienia zwierzaka
- cierpienie – reakcja fizjologiczna…
- zasługiwanie – bilans, na ile nam to potrzebne i na ile sobie zasłużyliśmy…
Opisz niektóre sposoby zacierania przez psychologów różnicy między zwierzętami a ludźmi.
- Great Ape Project – nadanie naczelnym podstawowych praw społecznych przysługujących ludziom
- przeprowadzanie eksperymentów medycznych na ludziach (np. podczas II wojny światowej)
Jakie są alternatywy dla badań nad zwierzętami?
- niewiele… obserwacja ludzi, przede wszystkim… w niektórych aspektach badań badania nad tkankami metodą In vitro