Przebarwienia skóry

Każdego roku po letnich kąpielach słonecznych powraca temat przebarwień skóry. Przebarwienia czyli hiperpigmentacje to plamy lub plamki o różnym kształcie, wielkości i intensywności zabarwienia zmian, które towarzyszą człowiekowi od urodzenia lub mogą być nabyte. Etiopatogeneza powstawania przebarwień jest bardzo złożona i ma na nią wpływ wiele czynników. Zaburzenia pigmentacji skóry powstają przez nadmierne nagromadzenie się melaniny w komórkach.

Przebarwienia skóry powstają w wyniku zaburzeń odkładania barwnika (melaniny) wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania melanocytów. Melanina powstaje w wyspecjalizowanych komórkach – melanocytach przy udziale enzymu tyrozynazy po licznych reakcjach chemicznych, a następnie jest przekazywana do komórek naskórka nadając skórze kolor. Zmiany barwnikowe powstają w wyniku nadmiernej liczby melanocytów w naskórku oraz nadprodukcji melaniny przy prawidłowej liczbie komórek barwnikowych. Koloryt skóry rzadko kiedy ma jednorodny charakter, a częstą przyczyną pojawiania się przebarwień jest właśnie narażenie na promienie UV.

Pod względem histopatologicznym wyróżnia się przebarwienia: naskórkowe (kumulacja melaniny w naskórku), skórne (nadmiar melaniny w skórze właściwej) oraz skórno-naskórkowe. W diagnostyce ważna jest ocena głębokości przebarwień, którą wykonuje się lampą Wooda.

Przyczyny powstawania przebarwień skóry
Przebarwienia mogą się pojawiać na dowolnych obszarach skóry w ciągu całego życia. Mogą być nabyte czyli powstałe w wyniku oddziaływania czynników (promienie UV, estrogeny, hormony tarczycy, metale, ciąża lub uwarunkowane genetycznie. Zmiany barwnikowe mogą powstawać w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne m.in. wskutek urazów mechanicznych, w wyniku reakcji fotoalergicznej i fototoksycznej jako odczyn po zastosowaniu niektórych substancji znajdujących się w lekach, kosmetykach, mogą wywoływać je również niektóre zioła np. dziurawiec, który uwrażliwia skórę na promienie słoneczne. Pod wpływem światła substancje te wywołują na skórze wypryski, rumień i zmiany barwnikowe. Przebarwienia mogą powstawać również wskutek chorób zapalnych skóry oraz trądziku. Ponadto powstawaniu przebarwień sprzyja stosowanie doustnej antykoncepcji, stosowanie zastępczej terapii hormonalnej, okres menopauzy, zaburzenia miesiączkowania, zapalenie przydatków, stosowanie niektórych leków, nadczynność tarczycy, niedoczynność nadnerczy, choroby wątroby.

Najczęstsze przebarwienia naskórkowe:
Ostuda (melasma)– brązowe plamy o nieregularnym zarysie bez oznak zapalenia, występujące głównie u kobiet w obrębie twarzy, zazwyczaj nad górną wargą, na czole , policzkach. Czynnikami wpływającymi na pojawienie się ostudy są zaburzenia endokrynologiczne (choroby jajników, nadczynność tarczycy), ciąża, stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych oraz niektórych leków.

Plamy soczewicowate – to drobne plamki w różnych odcieniach barwy brunatnej. Wyglądem przypominają piegi, ale są nieco większe i bardziej odgraniczone. Mogą być wrodzone i nabyte-pojawiają się pod wpływem promieni słonecznych (plamy soczewicowate słoneczne) lub u osób starszych (plamy soczewicowate starcze). Plamy soczewicowate mogą być liczne lub pojedyncze zlokalizowane najczęściej na twarzy, rękach, przedramionach.

Piegi – drobne plamy, zazwyczaj rozsiane, umiejscowione w okolicach odsłoniętych (twarz, dekolt, ręce). Częściej spotykane u dzieci i u osób młodych o jasnej karnacji. Mogą być brunatne lub w odcieniach jasnego beżu. Latem pod wpływem słońca stają się bardziej widoczne, z wiekiem bledną.

Przebarwienia pozapalne – rozwijają się na podłożu stanów potrądzikowych, liszaja płaskiego, łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, urazów lub po poparzeniach skóry.

Przebarwienia polekowe – lista leków powodujących zmiany barwnikowe na skórze jest długa, są to między innymi: sulfonamidy, tetracykliny, fenotiazyny, leki przeciwcukrzycowe, chinoliny, niesterydowe leki przeciwzapalne, psolareny, leki hormonalne, leki nasercowe, pochodne retinoidów, pochodne kwasu benzoesowego.

Profilaktyka
Przebarwieniom łatwiej zapobiegać niż je leczyć. Widoczne i trwałe efekty rozjaśniania są trudne do osiągnięcia, dlatego profilaktycznie zaleca się stosowanie kremów z wysokimi filtrami przeciwsłonecznymi przez cały rok. Jeśli pojawiły się już przebarwienia lub jesteś narażona na wahania poziomu hormonów np. ze względu na ciążę czy przyjmowane leki hormonalne, to najlepiej zrezygnuj całkowicie z opalania. Przed wyjściem na słońce upewnij się czy w kosmetykach, mydłach czy lekach które stosujesz nie ma substancji fototoksycznych lub fotoalergizujących.

Przed ekspozycją na słońce należy unikać produktów zawierających naturalne psolareny: pasternak, seler, pietruszka, figowiec, sok z limonek oraz zioła dziurawca.

Dziłanie fotouczulające wykazują niektóre środki promienioochronne: Benzofenony, Pochodne kwasu cynamonowego, Oxybenzon, Kwas paraaminobenzoesowy (PABA), Estry PABA.

Przed opalaniem unikaj także dezodorantów, perfum, wód toaletowych zawierających alkohol, środków przeciwbakteryjnych w mydłach, retinoidów (retinol, kwas retinowy), kwasów hydroksylowych (AHA, BHA), olejków eterycznych(piżmo, olejek lawendowy, cedrowy, waniliowy, sandałowy, bergamotowy oraz olejki cytrusowe, które są przeciwwskazane przed i po opalaniu).

Skuteczna metoda w walce z przebarwieniami

Aby leczenie przebarwień było skuteczne, konieczne jest kompleksowe działanie pod okiem specjalisty. Konsekwentnie przestrzegana kuracja pozwoli skutecznie kontrolować przebarwienia. Pacjentki muszą pamiętać, że nawet po zakończeniu kuracji wciąż są narażone na powstawanie kolejnych plam. Po zakończeniu kuracji trzeba przede wszystkim chronić skórę przed słońcem i kontynuować pielęgnację odpowiednimi preparatami w domu. Minimalizacja ekspozycja na promienie UV oraz włączenie do pielęgnacji produktów o wysokim współczynniku ochrony słonecznej w zakresie UVA i UVB ma kluczowe znaczenie dotyczące trwałości uzyskanego efektu.

Dobór odpowiedniej terapii zależy od głębokości i charakteru przebarwienia. Inaczej postępuje się w przypadku zmian barwnikowych o podłożu hormonalnym a inaczej w przypadku przeprawień potrądzikowych. Zawsze warto upewnić się co do niezłośliwego charakteru przebarwień.

Zabiegi kosmetyczne i dermatologiczne
• Peeling kawitacyjny, sonoforeza
• Mikrodermabrazja i dermabrazja
• IPL
• Zabiegi laserowe
• Krioterapia
• Peelingi chemiczne (np. kwasy glikolowy, kojowy, azelainowy lub ich mieszanki, takie jak Yellow Peel, TCA, GlyKoPeel).

Preparaty rozjaśniające stosowane w zabiegach kosmetycznych oraz kosmetykach
• Hydrochinon – odbarwiające działanie hydrochinonu polega na hamowaniu, zachodzących z udziałem tyrozynazy wczesnych reakcji enzymatycznych, które prowadzą do produkcji melaniny. Połączenie hydrochinonu z kwasem glikolowym, powoduje silniejsze jego działanie nawet w mniejszej koncentracji. Efektywność hydrochininu wzrasta w przypadku zastosowania go po peelingu kwasem glikołowym.
• Retinoidy – mechanizm ich działania rozjaśniającego polega zarówno na przyśpieszaniu złuszczania, jak i bezpośrednim wpływie na nieprawidłowe, pobudzenie melanosomy, które pod wpływem retinolu zmniejszają się i zawierają mniej barwnika.
• Kwas kojowy – Jest zbliżony pod względem właściwości chemicznych do hydrochinonu. Podobnie jak hydrochinon blokuje aktywność tyrozynazy.
• Kwas glikolowy – jest najbezpieczniejszym specyfikiem służącym w terapii regeneracji skóry i leczeniu melasy.
• Arbutyna – minimalizuje plamy wątrobowe i spełnia wszystkie wymogi nowoczesnego rozjaśniania przebarwień.
• Mącznica – jej działanie polega na hamowaniu aktywności tyrozynazy melanosomów.
• Inhibitory proteazy seryny pochodzące z soi hamują fagocytozę melanosomów przez keratynocyty.
• Glabrydyna – ekstrakt z korzenia lukrecji. Zawiera składniki o strukturze zbliżonej do dihydroksybenzenu (hydrochinonu), które mają właściwości wybielające.
• Aleoesyna – związek aktywny aloesu, wykazuje działanie hamujące wobec enzymu tyrozynazy.
• Rośliny, których ekstrakty mają właściwości wybielające to: rumianek pospolity, krwawnik pospolity, ogórek, piwonia drzewiasta, pietruszka pospolita, zielona herbata, krokosz barwierski, cytryna, grejpfrut, mandarynka japońska, korkowiec amurski, tamaryndowiec indyjski.

Najlepsze efekty uzyskuje się poprzez terapię skojarzoną czyli połączenie kilku metod (farmakologicznych, zabiegowych i fotoporotekcyjnych), które wzajemnie się uzupełniają.