SYSTEMY I ICH KLASYFIKACJA

1. System – całość złożona z powiązanych ze sobą wedle pewnych zasad elementów (nie tylko sys. prawny).

2. Systemy możemy (najogólniej) podzielić ze względu na:

• Genezę systemu

• Systemy naturalne – powstają bez ingerencji człowieka, siłami natury

• Systemy sztuczne – dzieło człowieka. Powstają wedle planu dla realizacji określonych celów

• Cechy elementów składających się na dany system i więzi łączące te elementy w całość

• Systemy realne – składają się z materialnie istniejących obiektów

• Systemy pojęciowe (nominalne) – elementy-twory kulturowe: wartości, normy, pojęcia abstrakcyjne

1. Usytuowanie systemu prawnego – dwojakie spojrzenie:

• Szkoła prawo naturalna: niektóre fragmenty trzeba zakwalifikować jako naturalne i nominalne

• Pozytywiści – system prawa jest sztuczny i naturalny

1. System prawa – zbiór w pewien sposób powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wysłowionych w tekście aktów normatywnych (zawartych w przepisach) i obowiązujących w danym państwie w określonym czasie (Stawecki, Winczorek).

ELEMENTY SYSTEMU PRAWA

1. Wg systemu prawa pozytywnego elementami systemu prawa są tylko normy prawne. Przepisy i zawierające je akty normatywne stanowią jedynie budulec/materiał do budowy norm prawnych. Trzy typy związków łączących normy prawne jako elementy systemu prawa:

1. Związki treściowe:

• Istnienie logicznych powiązań między normami – treść jednej normy pozostaje w logicznej zgodności z treścią innych norm (minimalizacja zasięgu sprzeczności logicznej między normami)

• Istnienie wspólnej postawy aksjologicznej (systemu wartości) norm należących do systemu

• Jednolitość pojęć języka prawnego

1. Związki wynikające z hierarchii norm

• Normy stanowione przez organ wyżej usytuowany ma wyższą moc obowiązywania

• Normy wydawane przez organy niższe w hierarchii nie mogą być sprzeczne z tymi ustanowionymi przez organy wyższe

1. Związki wynikające z relacji formalnych

• Tworzenie norm jako akt skuteczny jedynie wówczas, gdy odbywa się w ramach prawnie określonych kompetencji i procedur

1. Do systemu prawa należą normy:

• Wyprowadzone wprost z przepisów przy użyciu m.in. reguł wykładni (interpretacji) prawa

• Normy z nich wywiedzione w drodze wnioskowań prowadzonych zgodnie z regułami inferencyjnymi tj. regułami wyprowadzania norm z norm

1. Do systemu prawa nie należą normy usunięte z sytemu w wyniku:

• Zastosowania reguł kolizyjnych

• Derogacji norm

• Innych zabiegów prowadzących do zakończenia ich obowiązywania

System prawa (system prawny) – termin wieloznaczny z zakresu teorii prawa, oznaczający pewien uporządkowany układ powiązanych ze sobą elementów (najczęściej norm prawnych). Można mówić o systemie prawnym poszczególnych państw, systemie określonej gałęzi prawa czy systemie źródeł prawa.

System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych wg przyjętych kryteriów.

Pojęciem szerszym od systemu prawnego jest porządek prawny, obejmujący również ogół aktów stosowania prawa, oraz układ organów i instytucji związanych z obiegiem prawnym.

Obowiązujący w Rzeczypospolitej Polskiej system prawny dzieli się na gałęzie, które obejmują kompleksy norm regulujących określone kategorie stosunków społecznych. Podział systemu prawa na poszczególne gałęzie nie dokonuje się z mocy jednorazowej i świadomej decyzji prawodawcy lecz jest rezultatem procesu historycznego oraz ewolucji prawa. Ogół norm należących do danej gałęzi prawa np. prawa cywilnego nazywany jest systemem określonej gałęzi prawa, np. system prawa cywilnego.