Pod pojęciem „system” należy

rozumieć: skoordynowany

wewnętrznie i wykazujący określoną

strukturę układ elementów; od

zewnątrz rozpatrywany jako całość,

a od wewnątrz jako zbiór zależnych

od siebie wzajemnie elementów.
Ogół elementów danego systemu

nazywa się jego składem, a ogół

relacji (związków) między

elementami systemu- jego strukturą.

Systemy można podzielić na:
a)

systemy naturalne

– są to systemy kształtujące się

bez ingerencji człowieka, często siłami samej natury
(np. układ słoneczny czy żywy organizm, ekosystem
leśny);

b)

systemy sztuczne

– powstają jako rezultat działania

człowieka najczęściej zaplanowany i nastawiony na
osiągnięcie określonego celu (np. urządzenia
techniczne);

c)

systemy realne

– elementami tych systemów są

realne (materialne) obiekty (np. samochód, składający
się z elementów, z których każdy jest materialnie
istniejącym przedmiotem, innymi przykładami są:
rower, mikser czy komputer);

d)

systemy nominalne

– składają si e z takich

elementów jak wartości, normy, oceny, etyka.

System prawa

pozytywnego jest

systemem sztucznym i zarazem
nominalnym. Na system ten
składa się całokształt
obowiązujących w danym
państwie norm prawnych.

Związki treściowe

polegają na przede

wszystkim na istnieniu związków logicznych
(zgodność treści norm prawnych) oraz
aksjologicznych (wspólne wartości) między
normami prawnymi oraz jedności pojęć języka
prawnego.

Związki formalne

między normami prawnymi

polegają na tym, że tworzenie norm prawnych
odbywa się w ramach określonych przez
prawo kompetencji i procedur.

Związki hierarchiczne

norm prawnych i

wyrażają się w tym, że stanowione normy
prawne wyższego rzędu mają wyższą moc
obowiązywania jak normy prawne niższego
rzędu.

Normy prane niższego rzędu wydawane są na
podstawie upoważnienia zawartego w
normach prawnych wyższego rzędu, normy
prawne wyższego rzędu są podstawą
tworzenia norm prawnych rzędu niższego i nie
mogą być sprzeczne z normami prawnymi
rzędu wyższego.

System prawa składa się z norm prawnych
uporządkowanych i powiązanych ze sobą w
oparciu o zasadę hierarchiczności, zupełności i
niesprzeczności.

Hierarchiczność systemu prawa

oznacza, że:
normy prawne są uporządkowane w systemie
prawa według określonej hierarchii
adekwatnej do hierarchii aktów prawnych.

Biorąc pod uwagę związki formalne oraz
związki hierarchiczne między normami
prawnymi można wyodrębnić

pionowe ujecie

systemu prawa.

Biorąc od uwagę związki treściowe między
normami prawnymi można natomiast
wyodrębnić różne dyscypliny i gałęzie prawa
oraz podstawowe zasady tych gałęzi. Takie
wyodrębnienia pozwala na spojrzenie na

system prawa u ujęciu poziomym.

Pierwotnie prawo dzieliło się na

publiczne i

prywatne.

Podział taki wywodzi się z czasów rzymskich,
a jego twórcą był żyjący w II wieku (170-228)
prawnik rzymski D. Ulpianus.

Przez prawo publiczne

należy rozumieć ogół

przepisów, które obowiązują w interesie
wszystkich, czyli w interesie państwa.

Prawo publiczne reguluje stosunki prawne
między organami państwa oraz między tymi
organami a obywatelami

Cechy stosunków prawnych regulowanych normami prawa
publicznego:

- stosunki prawne przebiegają między państwem a jednostką i
ich cechą jest nierównorzędność stron,

- normy prawne regulujące te stosunki zaliczamy do norm ius
cogens (normy bezwzględnie obowiązujące),

- brak autonomii woli stron tych stosunków,

- stosunki prawne regulowane są metodą administracyjną lub
penalną,

- ochrona prawna stosunków prawnych następuje z urzędu
(czynności podejmowane są z urzędu przez właściwy organ
administracji lub sąd),

- sankcjami za naruszenie treści tych stosunków są sankcja
administracyjnoprawna lub karna.

Do prawa publicznego zalicza się:

Prawo konstytucyjne,
Prawo administracyjne
Prawo gospodarcze publiczne
Prawo karne
Prawo finansowe i bankowe
Prawo postępowania administracyjnego
Prawo postępowania karnego
Prawo postępowania cywilnego
Prawo międzynarodowe publiczne

Prawo prywatne

– ma na celu ochronę interesów

indywidualnych jednostek (i ich organizacji).

Cechy stosunków prawnych regulowanych normami prawa
prywatnego.

- stosunki prawne regulowane są normami prawnymi
mającymi charakter norm ius dispositivum (normy o
obowiązywaniu względnym),

- stosunki prawne przebiegają pomiędzy obywatelami i nich
cechą jest równorzędność stron,

- autonomia woli stron stosunków prawnych,

- stosunki prawne regulowane są metodą cywilnoprawną,

- ochrona prawna stosunków prawnych następuje i inicjatywy
stron, które występuje na drogę sądową,

- sankcją za naruszenie treści tych stosunków jest sankcja
cywilnoprawna (nieważności czynności prawnej lub
restrykcyjna)

Do prawa prywatnego zalicza się:

Prawo cywilne materialne
Prawo cywilne gospodarcze
Prawo rodzinne i opiekuńcze
Prawo międzynarodowe prywatne
Do gałęzi prawa mających cechy prawa
publicznego i prywatnego (mieszanych)
należą:
Prawo pracy
Prawo morskie
Prawo rolne
Prawo ochrony środowiska

Współcześnie podział prawa na publiczne i
prywatne jest niewystarczający, dlatego też w
ramach prawa publicznego jak i prywatnego
przeprowadzane są dalsze podziały.

Podstawowym podziałem jest podział prawa
na

gałęzie prawa.

Podział ten dokonywany jest
ze względu na rodzaj
stosunków prawnych, jakie
dana

gałąź prawa

reguluje.

Prawo dzieli się na prawo materialne, prawo
ustrojowe i prawo postępowania (formalne).

Istotę systemu prawa stanowi prawo
materialne.

Prawo materialne

to ogół norm regulujących

merytoryczną treść stosunków społecznych.
Normy prawa materialnego określają kto, w
jakich okolicznościach jak ma się zachować
oraz jakie sankcje spotkają go w razie
nieprzestrzegania prawa.
Normy te skierowane są zarówno do osób
fizycznych jak osób prawnych, regulują ich
prywatno i publicznoprawne obowiązki i
uprawnienia.

Prawo ustrojowe

– prawo to określa

organizację organów władzy publicznej, ich
kompetencje i prawne formy realizacji tychże
kompetencji.

Prawo postępowania

– reguluje tryb

postępowania przez organami władzy
publicznej w stosunkach z zakresu prawa
materialnego.

Prawo ustrojowe i prawo postępowania
zwane są

prawem formalnym

.

Prawo materialne ma charakter pierwotny w
stosunku do prawa formalnego (jest ono
wtórne w stosunku do prawa materialnego).