Źródła i system prawa

Źródła i system prawa

Anna Moritz

Pojęcie źródeł prawa

Pojęcie źródeł prawa

Źródłem prawa administracyjnego jest akt

normatywny zawierający obowiązujące

normy prawne, wydany przez organ

państwa lub podmiot upoważniony do

wyrażania woli państwa

Źródła prawa

Źródła prawa



Formalne źródła prawa – są to akty

stanowienia prawa; akty, w których

zawarte są normy prawne.



Materialne źródła prawa – są to czynniki

społeczno-polityczne, które kształtują treść

norm prawnych systemu.

Źródła prawa wg J.S. Langroda – szuka on źródeł

prawa administracyjnego w normie i rozważająć

strukturę prawa administracyjnego, ustala

hierarchię norm tego prawa, a nie hierarchię

źródeł prawa w tradycyjnym tego słowa

znaczeniu.

Źródła prawa:

- sensu stricto – (źródła prawa w rozumieniu

formalnym, zgodnie z którymi są nimi akty

stanowienia prawa). Źródła wskazane i

wyodrębnione przez Konstytucję RP jako

powszechnie obowiązujące.

- sensu largo – akty prawa wewnętrznego,

wymienione w Konstytucji w rozdziale „Źródła

prawa” oraz różnorakie fakty prawotwórcze, które

dopełniają konstytucyjny katalog.

Pojęcie systemu prawa

Pojęcie systemu prawa

System źródeł prawa jest to uporządkowany

system, w którym ustalona jest hierarchia i

wzajemne relacje pomiędzy źródłami prawa.

System prawa w Polsce jest systemem

zamkniętym, oznacza to, że źródłem prawa

powszechnie obowiązującego jest tylko to, co

zostało wymienione jako źródło w Konstytucji RP.

System prawa musi być oparty na zasadach:



Hierarchiczności



Jedności



Spójności



Zupełności.

System źródeł prawa

-Zamknięty system źródeł prawa – katalog źródeł prawa

wskazany jest przez samo prawo – Konstytucję. Tylko

zmiana tego prawa, dokonywana wg reguł zawartych w

nim samym może doprowadzić do jego modyfikacji.

-Otwarty system źródeł prawa – zmiany systemu prawa

mogą następować na podstawie nieokreślonych w nim

sposobów.

Otwarcie to może następować:

▪ „od góry” - poprzez czynniki ponadprawne (np.

koncepcje prawa natury)

▪ „od dołu” - są to przepisy administracyjne, normy

wewnętrzne i tzw. Źródła niezorganizowane (zwyczaj,

normy pozaprawne, prawo sędziowskie, orzecznictwo

sądowe, doktryny). Mają one rzeczywisty wpływ na

funkcjonowanie administracji publicznej.

Podział źródeł zawartych w

Podział źródeł zawartych w

Konstytucji RP

Konstytucji RP

Podział źródeł zawartych w

Podział źródeł zawartych w

Konstytucji RP

Konstytucji RP

Źródła prawa

powszechnie

obowiązującego

Źródła prawa

powszechnie

obowiązującego

Źródła prawa wewnętrznie

obowiązującego

Źródła prawa wewnętrznie

obowiązującego

Normy

prawne,

które

wiążą

wszystkich adresatów znajdujących

się w danej sytuacji.

Normy, które wiążą tylko adresatów

organizacyjnie podległych organowi

wydającemu akt.

Konstytucja RP, dokonując tego podziału, uznała nadrzędność ustawy zasadniczej i

prymat ustawy.

Rodzaje źródeł prawa

administracyjnego

(ze względu na różne kryteria)

1) Usytuowanie organu stanowiącego akt

normatywny

a) źródła stanowione przez podmioty spoza państwa lub

przy udziale podmiotów spoza państwa

▪prawo UE, umowy międzynarodowe

b) źródła stanowione przez centralne organy:

▪Sejm

▪Senat

▪centralne organy administracji publicznej

c) źródła stanowione przez organy terenowe:

▪terenowe organy administracji rządowej

▪terenowe organy samorządu terytorialnego

Rodzaje źródeł prawa

administracyjnego

(ze względu na różne kryteria)

2) Charakter obowiązywania (zewnętrzny i

wewnętrzny)

a) Źródła prawa powszechnie obowiącującego

b) Źródła prawa wewnętrznego

Rodzaje źródeł prawa

administracyjnego

(ze względu na różne kryteria)

3) Rozróżnienie treści aktu prawnego:

a) Źródła ustrojowe

b) Źródła funkcjonalne

c) Źródła określające prawa i obowiązki obywateli

Akty stanowienia prawa

Akty stanowienia prawa

powszechnie

powszechnie

obowiązującego

obowiązującego

(Art.87 ust.1 i 2 Konstytucji RP)

(Art.87 ust.1 i 2 Konstytucji RP)



Konstytucja RP,



Ratyfikowane umowy międzynarodowe za

zgodą wyrażoną w ustawie lub w

referendum ogólnokrajowym



Prawo Unii Europejskiej



Ustawy



Ratyfikowane umowy międzynarodowe

(mała ratyfikacja)



Rozporządzenia



Akty prawa miejscowego

Akty stanowienia prawa o

Akty stanowienia prawa o

charakterze wewnętrznym

charakterze wewnętrznym



Uchwały Sejmu, Senatu i Rady Ministrów;



Zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa Rady

Ministrów oraz ministrów;



Akty prawa miejscowego o charakterze

wewnętrznym (nie mają mocy powszechnie

obowiązującej)



Nieratyfikowane umowy międzynarodowe'



Wytyczne, regulaminy, okólniki, instrukcje,

akty zakładowe.

Tzw. Swoiste kategorie

Tzw. Swoiste kategorie

źródeł prawa

źródeł prawa

administracyjnego

administracyjnego

Są to szczególne kategorie o specjalnym znaczeniu dla

prawa administracyjnego i są one osobno

przedstawiane w doktrynie prawa administracyjnego

ze względu na swoje cechy. Należy zwrócić na nie

uwagę niezależnie od przyjęcie otwartego lub

zamkniętego systemu źródeł prawa.

1) Akty planowania – dotyczą zachowań administracji

publicznej przewidywanych w przyszłości –

determinują i warunkują te zachowania, określają ich

zakres i okoliczności, w jakich będą miały zostać

podjęte.

Dotyczą: kwestii finansowych (budżetów),

strategicznych (np. stratefie rozwoju województw),

zagadnień współpracy zagranicznej, kwestii

gospodarczo-przestrzennych.

Tzw. Swoiste kategorie

Tzw. Swoiste kategorie

źródeł prawa

źródeł prawa

administracyjnego

administracyjnego

2) Statuty i regulaminy – są to „swoiste źródła

prawa”, które należą do źródeł prawa wewnętrznego,

ale oddziaływują również na sferę zewnętrzną. Muszą

mieć podstawę ustawową i mieścić się w granicach

obowiązującego prawa.

Statuty – akty wydawane przez podmioty prawa

publicznego, które są ustanawiane w celu

uregulowania spraw tych podmiotów, w szczególności

dla ustalenia ich struktury i zasad funkcjonowania.

Regulamin – określa szczegółowy tryb funkcjonowania

podmiotu publicznego.

3) Normy techniczne – są specyficzną kategorią

norm, a nie całych aktów normatywnych. Stanowią

one prawne uregulowanie nakazów, wzorców lub

zakazów stosowanych w szeroko rozumianej technice

(produkcji, budownictwie, transporcie, komputeryzacji

itd.)

Tzw. Niezorganizowane

Tzw. Niezorganizowane

źródła prawa

źródła prawa

administracyjnego.

administracyjnego.

W Polsce system prawa jest systemem zamkniętym, nie pozwala

więc na zaliczenie do niego tzw. Źródeł niezorganizowanych.

Jednakże należy o nich wspomnieć ze względu na otwarty system

prawa.

1) Zwyczaj – pozaprawny nawyk postępowania, przestrzegany w

obrębie danej struktury (jednostki) organizacyjnej administracji,

w podobnych sytuacjach i w określonym czasie. Może mieć

znaczenie praktyczne, a pośrednio prawne.

-uzupełnia ustawę dla ułatwienia jej stosowania,

-formułuje zasady niezależne od ustawy, ale z nią niesprzeczne,

stanowiące własne prawidła działania administracji,

2) Prawa sędziowskie – tworzy się poprzez orzecznictwo sądów

administracyjnych. Na ogół nie są one jednak upoważnione do

wydawania rozstrzygnięć merytorycznych, ale dokonują wykładni

na potrzeby kontroli zaskarżonych do nich rozstrzygnięć.

Formułują normy drugiego stopnia, za których pomocą wpływają

na przyszłe orzecznictwo.

Oprócz powyższych są to także: normy społeczne, moralne,

techniczne, polityczne, wiedzy umieszczone w systemie prawa i

poglądy doktryny.

Ogłaszanie aktów

Ogłaszanie aktów

normatywnych

normatywnych

Akty normatywne ogłasza się w dziennikach

urzędowych:

1) Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej

2) Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

3) Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej

Monitor Polski oraz Monitor Polski B

4) Dzienniki urzędowe ministrów

5) Dzienniki urzędowe urzędów centralnych

6) Wojewódzkie dzienniki urzędowe

Wyjątek: ogłaszanie przepisów porządkowych –

w drodze obwieszczeń, a także w sposób

zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w

środkach masowego przekazu. Nie zwalnia to z

obowiązku ich ogłoszenia w wojewódzkim

dzienniku urzędowym.

Cechy źródeł prawa

Cechy źródeł prawa

administracyjnego

administracyjnego



Wielość i różnorodność w sensie składników

gatunkowych



Większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi

od samej administracji.



Prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie

wyróżnienia go jako działu. Skutkiem wyróżniania i

regulowania przedmiotów szczególnych, dochodzi jak

gdyby do dalszego podziału na niższym stopniu i

wyodrębnieniu

działów

kompleksowych

(charakteryzują się jednoczesnym udziałem norm z

innych działów prawa – np. prawo wodne, prawo

budowlane)



W prawie administracyjnym znane jest prawo

miejscowe, ustanawiane z powodu potrzeby takiej

regulacji, która nie występuje jednocześnie na

obszarze całego kraju.

Bibliografia

Boć J., Prawo administracyjne, Wrocław 1998.

Cieślak Z., Wierzbowski M., Jagielski J., Lang J., Szubiakowski M.,

Wiktorowska A., Prawo administracyjne, Warszawa 2002.

Suwaj P. (red.), Prawo administracyjne. Ćwiczenia, Warszawa 2009.

Zimmermann J., Prawo administracyjne, Warszawa 2008.