Czasowniki w języku japońskim

Japońskie czasowniki dzielą się na trzy grupy: I - spółgłoskową, II - samogłoskową i III - wyjątki. W słownikach podaje się zawsze czasowniki w formie "wyjściowej", tzw. "formie słownikowej" (nie należy tego mylić z bezokolicznikiem). Czasowniki w formie słownikowej mogą być użyte w zdaniu, jednak tylko w sytuacjach, gdy rozmawiamy z osobami bliskimi, dobrymi znajomymi, bądź też z osobami dużo młodszymi, niższymi rangą. We wszystkich innych przypadkach należy "ugrzecznić" podane w słowniku czasowniki, czyli wyposażyć je w uniwersalną, grzeczną końcówkę czasownikową -masu. Czasowniki każdej z grup podlegają innej zasadzie łączenia z końcówką.

Grupa I - czasowniki spółgłoskowe

Grupa I jest największym zbiorem czasowników. W formie słownikowej czasowniki te kończą się następująco: -u, -ku, -gu, -su, -tsu, -nu, -bu, -mu, -ru.

au spotykać (stara forma to afu, stąd przynależność do grupy spółgłoskowej)
iku iść, jechać
isogu spieszyć się
dasu wyjmować
matsu czekać
shinu umierać (jedyny czasownik kończący się -nu)
tobu latać
yasumu odpoczywać
wakaru rozumieć

Ugrzecznienie czasowników spółgłoskowych polega na zamianie ostatniej sylaby odpowiednio w: -i, -ki, -gi, -shi, -chi, -ni, -bi, -mi, -ri i dodanie końcówki -masu.

ai masu
iki masu
isogi masu
dashi masu
machi masu
shini masu
tobi masu
yasumi masu
wakari masu

Czasowniki japońskie nie podlegają koniugacji, nie odmieniają się według kategorii osób i liczby. Ta sama postać czasownika stosowana jest w przypadku wszystkich podmiotów zdań. To od podmiotu zależy, jak przetłumaczymy zdanie japońskie na język polski.

Watashi-wa ikimasu. Ja idę.
Anata-wa ikimasu. Ty idziesz.
Kare-wa ikimasu. On idzie.
Watashitachi-wa ikimasu. My idziemy.
Anatatachi-wa ikimasu. Wy idziecie.
Karera-wa ikimasu. Oni idą.
Kanojotachi-wa ikimasu. One idą.


Grupa II - czasowniki samogłoskowe

Do tej grupy należą czasowniki o charakterystycznych dwóch końcówkach w formie słownikowej: -eru i -iru.

neru spać
deru wychodzić
okiru wstawać, budzić się
ochiru spadać, upaść

Ugrzecznienie form czasowników samogłoskowych polega na odrzuceniu ostatniej sylaby ru i dołączeniu końcówki grzecznej -masu.

neru + masu = nemasu
okiru + masu = okimasu
deru + masu = demasu
ochiru + masu = ochimasu

Grupa III - czasowniki wyjątkowe

Do tej grupy zalicza się zasadniczo tylko dwa czasowniki, które zawsze odmieniają się według indywidualnego wzoru. Choć rozmaite czasowniki (spółgłoskowe i samogłoskowe) przybierają czasem formy odbiegające od reguł grupy, do której należą, nie traktuje się ich jako wyjątki. Zatem czasowniki wyjątkowe to jedynie:

kuru przyjść, przyjechać
suru robić


Grzeczne formy czasowników wyjątkowych:

kimasu
shimasu

Należy pamiętać, że czasowniki "hybrydy", zbudowane z rzeczownika i czasownika suru, np. benkyō-suru (uczyć się), sōji-suru (sprzątać), engeji-suru (zaręczyć się) itp. będą się odmieniać według wyjątkowego czasownika suru, z którym są połączone.

benkyō-shimasu	sōji-shimasu	engeji-shimasu

Końcówka czasownikowa -masu w czasie teraźniejszym
Forma twierdząca
Forma pytająca
Forma przecząca
Forma przecząco-pytająca

Końcówkę -masu należy zawsze wymawiać [mas].