„Problemy ekonomiczne współczesnego świata”

Problemy, które dotyczą społeczeństwa oraz sfery ekonomicznej są bardzo trudnymi problemami, gdyż zazwyczaj dotyczą one wszystkich obywateli i potrafią być dla nich naprawdę dotkliwe. Problemy tej natury powstają przede wszystkim ze względu na duże dysproporcje w danym rozwoju gospodarczym. Dziś jest tak, że współczesny świat jest podzielony na wiele warstw oraz struktur i do prowadzi do tak widocznych dysproporcji między danymi regionami.Podstawowymi problemami współczesnej ekonomii są m.in. problemy bezrobocia i inflacji, równowaga, kryzys i wzrost gospodarczy, zadłużenie państwa. Poglądy na te kwestie są zróżnicowane. Jednym z ważniejszych problemów ekonomicznych jest zadłużenie danego kraju, które często sięga bardzo wysokich poziomów. Zadłużenie potrafi także bardzo skutecznie ograniczać dalszy rozwój kraju, dzięki któremu możliwe byłoby wyjście ze złej i niestabilnej sytuacji ekonomicznej.Także dysproporcje w rozwoju ekonomicznym stanowią jeden z poważniejszych problemów współczesnego świata. Po wojnie oprócz politycznego podziału świata na blok komunistyczny i demokratyczny, ukształtował się podział na bogatą Północ i ubogie Południe zwane też krajami Trzeciego Świata. Podział ten oczywiście ma charakter umowny i nie zawsze odpowiada faktycznemu położeniu geograficznemu tych krajów. Podstawowym ich problemem jest wysoki przyrost naturalny powodujący przeludnienie, a przede wszystkim uwarunkowania historyczne krajów postkolonialnych, intensywnie niegdyś eksploatowanych przez swoich zwierzchników, które są obecnie rządzone przez skorumpowaną władzę, skutecznie blokujące wszelkie możliwości modernizacji. Stąd ich niski poziom rozwoju cywilizacyjnego i ekonomicznego. Obecnie dysproporcje pomiędzy Północą i Południem stale się pogłębiają. W latach 90. XX wieku na 33 rozwinięte kraje przypadało 70% potencjału ekonomicznego i technologicznego świata. W efekcie większość krajów Trzeciego Świata ma niewielki szanse samodzielnego rozwoju.

Od dłuższego już czasu w gospodarce mamy do czynienia ze zjawiskiem bezrobocia. Oznacza to taką sytuację na rynku pracy, w której podaż siły roboczej przewyższa popyt na nią, zgłaszany przez pracodawców. Innymi słowy w sytuacji bezrobocia istnieje część osób w wieku produkcyjnym i zdolnych do pracy, które chciałyby podjąć pracę przy stawkach wynagrodzenia istniejących na rynku, ale nie mogą jej znaleźć. Bezrobocie oznacza więc stan nierównowagi na rynku pracy.

Zagadnieniami związanymi z rynkiem pracy i prawami pracowników zajmuje się Międzynarodowa Organizacja Pracy. To właśnie MOP stworzyła definicję bezrobotnego, wykorzystywaną właściwie w całej Europie do celów statystycznych (badania w ramach Eurostatu). Zgodnie z tą definicją za bezrobotnego uznaje się taką osobę, która w tygodniu, w którym dokonywano badania, nie wykonywała pracy zarobkowej dłużej niż przez jedną godzinę. Bezrobocie jest zjawiskiem wielowymiarowym i złożonym, co sprawia, że można je rozpatrywać z różnych punktów widzenia.

W skali mikroekonomii bezrobocie jest rozumiane jako sytuacja utraty pracy przez osobę na skutek niedostatecznych umiejętności bądź kwalifikacji, które umożliwiłyby utrzymanie pracy lub zdobycie nowej. Przyjmując ten punkt widzenia należy uznać, że brak pracy jest indywidualnym problemem. Miejsca pracy są, ale ludziom brakuje odpowiedniego wykształcenia i umiejętności do ich objęcia.

W skali makro bezrobocie rozpatrujemy jako sytuację, w której liczba osób pozostających bez pracy jest spora i dotyczy pewnego obszaru geograficznego, przez co może wpływać na kondycję całej gospodarki. W związku z tym problemy związane z bezrobociem również są rozpatrywane również w ujęciu makroekonomii. Skutkuje to podejmowaniem decyzji dotyczących walki z bezrobociem na szczeblu państwowym (m.in. organizacja ogólnokrajowych programów restrukturyzacyjnych, opracowywanie systemów podatkowych promujących pracodawców, zapobieganie zwolnieniom grupowym, system zasiłków itp.)

Kryzys gospodarczy jest to ekonomiczne zjawisko zachodzące w gospodarce, polegające na załamaniu się obecnego systemu i wywołane poprzez zewnętrzne czynniki.

Pierwszym sygnałem o kryzysie są spadki cen spółek akcyjnych na giełdach maklerskich lub krach giełdowy. Równie wymownym objawem kryzysu jest spowolnienie gospodarcze (niekiedy zapaść), a co za tym idzie - wzrost deficytu budżetowego, fiskalnego i handlowego. Następuje spadek popytu, w dość szybkim tempie rośnie bezrobocie. Obniżone zostaje tempo eksportu, wskutek tego przedsiębiorstwa zmniejszą nakłady inwestycyjne. Przejawem zapaści gospodarczej jest także bardzo wysoka inflacja, która z czasem przeradza się w hiperinflację.

Jednym ze sposobów walki z kryzysem jest regulacja systemu finansowego w skali globalnej, zapobiegania ogólnoświatowej nierównowadze oraz nadmiernym podziałom na rynku światowym. Ponadto, należy wprowadzić rzetelny i kompetentny nadzór bankowy nad instytucjami finansowymi i zmienić mechanizmy globalizacji. Najczęstszymi zabiegami stosowanymi do zwalczania kryzysu w ubiegłych latach było: łagodzenie inflacji, wprowadzanie pakietów antykryzysowych, w celu stosunkowo szybkiego obniżenia cen zmniejszano produkcje rolną.

Zadłużenie państwa oznacza niewypełniony obowiązek świadczeń finansowych lub rzeczowych przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Przyczyną zadłużenia jest opóźnienie w realizacji zobowiązań. 

Charakter długu określa:

1) zawarta umowa pomiędzy dwiema stronami, określająca dane świadczenie,
2) terminy realizacji zobowiązania, tj. pomiędzy dostawą towaru bądź czasem wykonania usługi a terminem spłaty wynagrodzenia,
3) decyzja sądowa lub administracyjna,
4) pożyczka celowa.

Natomiast mianem długu publicznego określa się zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych. Państwowy dług publiczny to „łączna suma zobowiązań całego sektora finansów publicznych z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek, przyjętych depozytów, wymagalnych zobowiązań, w tym z tytułu poręczeń, gwarancji i odszkodowań”. Można zatem powiedzieć, że dług publiczny jest skutkiem nieposiadania odpowiednich dochodów przez sektor finansowy, co sprawia, że musi on zaciągnąć zobowiązania, żeby wypełnić swoje zadania,bądź nieodpowiedniego gospodarowania środkami z budżetu państwa - doprowadzenie do sytuacji deficytu budżetowego.

Wysokość zadłużenia państwa i długu publicznego ma ogromny wpływ na sytuację społeczno-ekonomiczną kraju oraz na politykę finansową władz państwowych. W wyniku dużego zadłużenia państwa zachwiana bywa cała gospodarka, władze nie są w stanie przeznaczyć wystarczającej ilości środków na stymulowanie inwestycji itp., co spowalnia dynamikę rozwoju ekonomicznego, rząd z reguły szuka oszczędności, zazwyczaj kosztem zwykłych obywateli, wreszcie może również dojść do finansowego załamania państwa, jak to miało miejsce w ostatnich latach w Grecji, co wpływa nie tylko na sytuację w tym kraju, ale może zachwiać sytuacją ekonomiczną w całym regionie. Państwa znacznie zadłużone tracą swoją wiarygodność na arenie międzynarodowej, co z kolei może przyczynić się do spadku zagranicznych inwestycji i zmniejszenie dopływu obcego kapitału. Bardzo mocno odbija się na finansach państwowych także kwestia rosnących kosztów obsługi długu publicznego, co sprawia, że znaczne zasoby finansowe przeznaczane są na ten cel a nie na inwestycje mające zapewnić rozwój gospodarki.

Negatywne skutki zadłużenia państwa i długu publicznego obserwujemy również na polu społecznym. Redukcja wydatków państwa może przyczynić się do zmniejszenia wydatków na świadczenia socjalne dla obywateli - zdarza się, że są zmniejszane kwoty owych świadczeń albo następuje zahamowanie tempa ich wzrostu. Taka sytuacja z kolei może wywołać pewne niepokoje społeczne, czasem nawet zakończone protestami i destabilizacją polityczną w kraju.

Inflacja oznacza zjawisko wzrostu ogólnego poziomu cen dóbr w pewnym okresie. Wzrost (lub spadek) cen pojedynczych dóbr jest dla gospodarki rynkowej zjawiskiem normalnym, występującym w zależności od zwiększenia się (zmniejszenia) zapotrzebowania na nie. Mechanizm ten pozwala na właściwą alokację zasobów, zgodnie z kształtowaniem się relacji między popytem a podażą na poszczególne dobra. Inflacja zaś występuje wówczas, gdy rośnie ogólny poziom cen, a nie ceny pojedynczych dóbr. Jako inflacji nie traktuje się także sezonowego wzrostu cen niektórych dóbr, lecz wzrost cen utrzymujący się przez dłuższy czas.

W ubiegłym stuleciu i do końca lat czterdziestych naszego stulecia zjawisko wzrostu cen towarzyszyło okresom wojny lub wzrostu koniunktury gospodarczej i występowało na przemian z okresami spadku cen w czasie recesji. Zjawisko spadku ogólnego poziomu cen określane jest jako deflacja. Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczania produkcji, masowych zwolnień, wzrostu bezrobocia, a w konsekwencji do dalszego spadku popytu i bankructw.