L band - nazwa zakresu częstotliwości 390-1550 MHz przeznaczonego do komunikacji satelitarnej.

L-commerce - nazwa bezprzewodowej usługi lokaliza- cyjnej realizowanej za pośrednictwem telefonii GSM, a tak że nazwa grupy inicjatywnej utworzonej (2000 r.) przez naj­większych producentów aparatów komórkowych (Nokia. Motorola, Ericsson). Zaproponowana do standaryzacji przez ETSI usługa L-commerce pozwala określać miejsce

lokalizacji telefonu komórkowego GSM jedynie na podstawie informacji przesyłanych przez kanały sygnalizacyjne w trak­cie nasłuchu, a więc nawet bez właściwego użytkowania aparatu komórkowego. Do tej pory kanały sygnalizacyjne były użytkowane jedynie podczas sygnalizacji i depeszowa­nia krótkich wiadomości SMS.

LAN (Local Area Network)- sieć komputerowa o cha­rakterze lokalnym, łącząca grupę użytkowników pracują­cych na stosunkowo niewielkim obszarze (grupa robocza, oddział firmy, budynek, przedsiębiorstwo, kampus), stano­wiąca bardzo popularną metodę przekazywania wiadomo­ści tekstowych i informacji cyfrowych. Sieci lokalne transmi­tują dane w trybie bezpołączeniowym, z szybkością od 10 Mb/s do 10 Gb/s. Najstarszy, stale rozwijany standard LAN, czyli Ethernet, ma typową przepływność 10 Mb/s, jego szybsza wersja Fast Ethernet osiąga 100 Mb/s (1OOBase-T, 100VGAnyLAN), natomiast współczesna wersja Gigabit Ethernet pracuje z przepływnością 1 Gb/s. Pierwsze insta­lacje wg dziesięciokrotnie szybszej wersji Ten Gigabit Ether­net o szybkości 10 Gb/s rozpoczęły się w 2000 r. Równole­gle z rozwojem Ethernetu w sieciach LAN jest stosowana światłowodowa technologia FDDI oraz miedziana CDDI o przepływności 100 Mb/s - niekiedy zastępująca sieci starsze Ethernet, a także ATM z szybkościami 25-622 Mb/s. Od niedawna są instalowane pierwsze lokalne sieci ATM o podstawowej przepływności 2,5 Gb/s (10 Gb/s).

LANE (LAN Emulation) - specyfikacja ATM Forum definiująca sposób komunikowania się aplikacji stacji ro­boczych przyłączonych do sieci LAN przez sieć szkieletową zbudowaną w technologii ATM. Najnowsza wersja - LANE 2.0 - rozszerza standardowe funkcje sieci LAN przez zapew­nienie odpowiedniej jakości usług QoS oraz redundancję usług w głównych aplikacjach sieciowych.

LAP (Link Access Procedure) - grupa protokołów za­pewniająca dostęp do warstwy łącza danych w komunikacji pakietowej z protokołem X.25. Stanowi także element sy­gnalizacji do współpracy z in. systemami komunikacyjnymi jako: LAP-B - w komunikacji dwupunktowej (GSM), LAP-D - w sieciach zintegrowanych ISDN przez kanał typu D. Proto­koły LAP przeznaczone do komunikacji dwupunktowej w try­bie asynchronicznym równoprawnym wykorzystują jedynie część komend i odpowiedzi pierwowzoru HDLC. Mają szereg specyficznych ograniczeń na adresację urządzeń DTE i DCE, Pomimo całkowitej zgodności formatu ramki transmisyjnej ² Protokołami SDLC i HDLC. Umożliwiają jednak potwier­dzenie, że przesyłany pakiet dotarł do celu przeznaczenia.

LAP-B (Link Access Procedure Balanced) - proce­dura sygnalizacyjna symetrycznego (balanced) dostępu do łącza dwupunktowego, stosowana w warstwie łącza danych sieci pakietowych X.25, przy współpracy urządzeń DTE z urządzeniami DCE. Prezentuje pełnodupleksową procedu­rę z bitową synchronizacją łącza między dwiema stacjami, w którym jednostkę transmisyjną stanowi ramka. Ramka procedury LAPB może zawierać jeden lub większą liczbę pa­kietów X,25.

LAP-D (Link Access Procedure for D channel) - procedura sygnalizacyjna warstwy łącza danych stosowana w sieciach cyfrowych ISDN, prowadzona w kanale sterują­cym D. LAPD jest używana również w niektórych sieciach ra­diokomunikacji ruchowej (GSM) do przesyłania informacji sterujących i ciągów danych. Obsługuje przekazywanie i ko­mutację ramek, prowadzi rutowanie ramek przez węzły po­średniczące, identyfikuje adresy ramek, a następnie wysyła je za pośrednictwem odpowiedniej ścieżki wirtualnej (lo­gicznej) w sieć. Ścieżki te przekazują ramki do innych wę­złów, przełączników, mostów, ruterów lub docelowych syste­mów abonenckich PABX.

LAP-F (Link Access Procedure for Frame Mode Bearer Services) - wywodzący się wprost z protokołu LAP- D (dla ISDN) i zdefiniowany w zaleceniu Q.922 protokół przeznaczony dla pakietowych transmisji danych, stosują­cych technikę przełączania lub przekazywania ramek. Usłu­gi związane z przekazywaniem ramek korzystają jedynie z podzbioru protokołu LAP-F (frame) - zwanego protokołem podstawowym, natomiast usługi przełączania ramek wyma­gają pełnego zakresu protokołu LAP-F, oznaczanego jako protokół sterujący. W pakietowych sieciach rozległych pre­feruje się tryb przekazywania ramek.

LAP-M (Link Access Protocol for Modems) - proto­kół korekcji błędów, zdefiniowany w specyfikacji V.42. Dla zapewnienia poprawności przesyłanych danych korzysta z kodowania nadmiarowego typu CRC i funkcji retransmisji z potwierdzeniem ARQ implementowanej w modemach analogowych.

LAP-X (Link Access Protocol Balanced Extended) ozszerżenie protokołu LAP-B o systemy terminalowe.

laser (Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation) - półprzewodnikowe urządzenie optyczne emitujące wyłącznie stabilną i spójną wiązkę promieniowania elektromagnetycznego (światło koherentne) w zakresie podczerwonym, widzialnym lub nadfioletowym, Dyskretne widmo (kilka fal) częstotliwościowe diody laserowej ma bardzo wąską charakterystykę widmową, nie przekraczającą kilku nanometrów (typowo poniżej 1 nm), odpowiednią do generowania strumienia świetlnego dla światłowodów wielo- i jednomodowych. Spójne światło lasera jest używane w telekomunikacji (światłowody), radiolokacji, obróbce metali, medycynie, chemii i in. Rozwiązaniem alternatywnym, stosowanym w telekomunikacji, są tańsze źródła światła, generowane przez diody elektroluminescencyjne LED, o znacznie szerszym widmie promieniowania.

LCD (Liqnid Crystal Display) - technologia wyświetlaczy ciekłokrystalicznych, także nazwa ciekłokrystalicz­nych ekranów używanych w komputerach przenośnych, telefonach komórkowych i cyfrowych aparatach telefonicz- nych. Ich charakterystyczną cechą jest niewielki pobór mocy (zasilanie bateryjne), matrycowy układ sterowania i stosunkowo duża szybkość wyświetlania punktów matry- cowych (pikseli).

LCP (Link Control Protocol) - jeden ze składników protokołu PPP, przewidywanego do obsługi transmisji data- gramowych w łączach dwupunktowych. Protokół LCP specy- fikuje metody kapsułkowania i wymiarowania pakietów oraz spełnią funkcje kontrolne (zakładanie i utrzymanie połącze- nia). Umożliwia także ustawienie, konfigurowanie i testowa- nie relacji warstwy łącza danych.

LDAP (Lightweight Directory Access Protocol) - prosty protokół wywodzący się ze standardu usług katalo­gowych X.500 (1993 r.), zezwalający na dostęp do katalo­gów adresowych w sieciach TCP/IP w celu identyfikacji zasobów sieciowych. Stał się praktycznie standardem do­stępu do usług katalogowych, wykorzystywanym w zarzą­dzaniu i adresacji sieci Internet/intrasieć. W odróżnieniu od klasycznych usług katalogowych X.500 oraz nie potrzebuje ani szerokiego pasma (lightweight), ani dużej mocy oblicze­niowej. Jest stosowany w prostych aplikacjach, takich jak przeglądarki stron internetowych WWW.

LDTV (Law Definition Television) - standard telewi­zyjny o małej rozdzielczości obrazowej 352 punkty x 288 li­nii, formacie obrazu 4:3 i przepływności strumienia bitów danych ok. 1,5 Mb/s (odpowiadająca rejestracji VHS).

LED (Light Emitting Diode) - dioda elektrolumine­scencyjna wysyłająca światło z wykorzystaniem zjawiska emisji spontanicznej. Emituje energię optyczną o mocy wzrastającej w przybliżeniu liniowo ze wzrostem prądu zasilania diody (modulacja sygnałów analo­gowych), o szerokim kącie rozbieżności światła wy­noszącym ponad 20°. Podstawową wadą LED jest stosunkowo szerokie widmo ciągłe, wynoszące nie mniej niż 20 nm długości fali oraz niewielka moc optyczna wysyłanej wiązki - zwykle znacznie poniżej 100 mW. Do zastosowań w telekomunikacji używa się dwóch typów diod LED:

• wykonanych z arsenku galu (GaAs) o dłu­gości emitowanej fali ok. 850 nm (I okno trans­misyjne);

• zawierających fosforek indu (InP) i emitujących świa­tło o długości ok. 1300 nm (II okno). Światło spójne emitu­ją diody laserowe.

LEO (Low Earth Orbit) - niska orbita kołowa satelitów komunikacyjnych znajdująca się w odległości ok. 200-1200 km od powierzchni Ziemi. Czas obiegu krążą­cych po niej satelitów wynosi ok. 100 minut (Iridium, Globalstar, Orbcomm).

LIFO (Last In First Out) - sposób kolejkowania pakie­tów transmisji danych, a także obsługi ruchu telefonicznego w węzłach sieci, zgodnie z którym ostatnio odebrane pakiet czy połączenie telefoniczne zostaną wyekspediowane w pierwszej kolejności.

linia dzierżawiona -> łącze dzierżawione

linia komutowana -> łącze komutowane

link state - jeden z dwóch adaptacyjnych protokołów trasowania pakietów przez sieć z ruterami, uwzględniający przepływność poszczególnych ogniw sieci, czas opóźnienia pakietów wynikający z przeciążeń węzłów i rodzaj wykorzy­stywanego medium. Umożliwia ruterom szybkie reagowanie na zmiany zachodzące w sieci, także dołączania nowych i li­kwidację uszkodzonych węzłów sieci. Do ustalania najkrót­szej trasy połączeń stosuje się algorytm Dijkstry. Jest stoso­wany w kierowaniu ruchem w protokołach IP Internetu oraz sieciach z protokołem TCP/IP, przy czym wymaga znacznie większych mocy obliczeniowych w porównaniu z konkuren­cyjnym rozwiązaniem distance vector. Popularną metodą nitowania adaptacyjnego jest algorytm OSPF.

Linux - najnowsza alternatywa dla systemów operacyj­nych klasy Unix i Windows NT, oparta na procesorach: Intel, Power PC, Acorn, Archimedes, Alpha MIC, Motorola 68000 i SPARC. Stanowi kompletny, wielozadaniowy i wielodo­stępny system operacyjny, zgodny z większością standar­dów Unixa na poziomie źródłowym (Posix, System V, me­chanizmy BSD Unix). Serwery siecio­we Linuxa mają zaawansowane moż­liwości pracy sieciowej, obsługę po­łączeń internetowych i wielu in. sieci używających stosu protokołów TCP/IP lub IPX. Linux wspiera wszyst­kie popularne protokoły Internetu i może pracować po stronie zarówno klienta, jak i serwera.

LLC (Logical Link Control) - jedna z dwóch podwarstw (drugą jest podwarstwa adresowa MAC) warstwy łącza danych (warstwa 2) modelu ISO/OSI, określająca sposób komuni­kacji między warstwami zwłaszcza w odniesieniu do stacji sieci LAN. LLC określa trzy rodzaje (tryby) połączeń komuni­kacyjnych:

• LLC-1 dla usług bezpołączeniowych nie potrzebują­cych potwierdzeń (klasyczne połączenia datagramowe),

• LLC-2 dla usług połączeniowych z potwierdzeniami (istnieje gwarancja dostarczenia przesyłki),

• LLC-3 dla usług bezpołączeniowych z potwierdzenia­mi (środowisko produkcyjne do sterowania automatami przemysłowymi, gdzie detekcja błędów i poprawny przekaz są szczególnie ważne).

LM (Label Multiplexing) - multipleksacja etykietowa­na. umożliwiająca dynamiczne muitipleksowanie wielu ścieżek i kanałów wirtualnych w sieciach ATM w jeden lub kilka strumieni cyfrowych. Pomimo prostoty funkcji stanowi integralny element węzłów całej sieci ATM, zapewniając na bieżąco interpretację zawartości odpowiednich pól identyfi- katorów ścieżek (VPI) oraz kanałów (VCI) w komórkach nad- chodzących asynchronicznie z wielu źródeł. W przypadkach spiętrzeń (burstiness) strumieni cyfrowych ponad deklaro- waną średnią przepływność sieć złożona z przełączników ATM jest przygotowana na chwilowy wzrost aktywności przez poszerzenie istniejącego pasma i rozładowanie nadmiernego trafiku.

LMDS (Local Multipoint Distribution System) bezprzewodowa technologia szerokopasmowej, asyme- trycznej łączności radiowej o charakterystyce zbliżonej do systemów kablowych CATV, umożliwiającej użytkownikom dostęp do przekazów głosowych i obrazowych z łączną prze- pływnością do 1 Gb/s. Szeroki zakres przenoszenia sygna- łów radiowych, uzyskiwany w paśmie radiowym 27,5-31 GHz, stanowi również bezprzewodową alternatywę wobec sieci kablowych LAN lub łączy dwupunktowych klasy P-P w zasięgu nawet kilku kilometrów. Oferta komercyjna bezprzewodowych sieci LAN już objęła usługi szybkiego dostępu do:

• Internetu,

• asymetrycznej sieci cyfrowej DSL (6/8 Mb/s),

• sieci kablowych CATV (960 MHz) oraz

• szerokopasmowych sieci vir- tualnych VLAN - tworzonych za pomocą serwerów telekomunikacyj-

nych telekomów. Transmisja w kierunku dosyłowym (do abonenta) dokonuje się na częstotliwości pośredniej 960-2150 MHz, kanały zwrotne są tworzone dwiema metodami:

poza użytecznym zakresem (np. w zakresie częstotli­wości 5-65 MHz) bądź w zarezerwowanym zakresie użytecz­nym (in band) 5-305 MHz.

LMI (Local Management Interface) - protokół zwią­zany ze środowiskiem sieci pakietowych Frame Relay i umożliwiający (od 1990 r.) wirtualizację połączeń pakieto­wych w tych sieciach. Dotyczy globalnego adresowania ob­wodów wirtualnych w sieciach FR dla komunikatów i połą­czeń grupowych (multicasting) celem odwzorowania adre­sów międzysieciowych na adresy fizyczne i odwrotnie.

logowanie (login) - funkcja rejestracji inicjowana przez terminal lub węzeł sieci, a kierowana najczęściej do innego węzła (serwera), zainstalowanego zwyczajowo w sie­ci szkieletowej lub wyżej w strukturze hierarchicznej. Obo­wiązkowa procedura poprzedzająca przyłączenie się abo­nenta do systemu komputerowego lub realizację usługi bezpośredniej (on-line), powtarzana za każdym razem, gdy użytkownik wyraża zamiar dostępu do systemu. Obiekt do­celowy lub serwer odbiera zgłoszenie współdziałania i po sprawdzeniu odpowiednich reguł wysyła odpowiedź, dopu­szczając węzeł lub terminal do pracy w sieci. Większość sy­stemów wymaga podania numeru identyfikacyjnego abo­nenta lub jego poufnego hasła, zanim udostępni na ze­wnątrz jakiekolwiek dane.

lokalizacja abonentów sieci - identyfikacja i lokalizacja abonentów oraz taryfikacja prowadzonych przez nich rozmów, prowadzona przez rozbudowane proce­dury sygnalizacji i utrzymania, sterowane z centrum radio­komunikacji ruchowej MSC. W centrum tym są przechowy­wane aktualne rejestry: abonentów macierzystych (HLR), abonentów wizytujących (VLR), a także systemy uwierzytel­niania (AuC) użytkowników zgłaszających się w celu prowa­dzenia taryfikacji ich usług.

LRC (Longitudinal Redundancy Checking) - wzdłużna kontrola transmitowanych bądź reje­strowanych danych znakowych, polegająca na obli­czeniu parzystości dla kolejnych bitów: pierwszych, drugich, trzecich itd. - we wszystkich następujących po sobie znakach przesyłanego bloku. Stanowi podstawową formułę protekcji w protokołach ko­munikacyjnych o charakterze znakowym. Kontrolę wzdłużną łączy się często z kontrolą poprzeczną (VRC).

LS-120 (Laser Serro-120) - rodzaj napędu specjalnych dyskietek 3,5" z powłoką magnetyczną o pojemności do 120 MB informacji. Powiększenie pojem­ności (w stosunku do dyskietek FDD 1,44 MB) uzyskano przez zwiększenie gęstości zapisu (2490 ścieżek/cal) i pod­niesienie szybkości dysku (do 720 obr./min). Napęd jest wyposażony w laserowy serwomechanizm naprowadzania głowicy.

LTO (Linear Tape Open) - nowa technologia (2000 r.) liniowego zapisu danych na taśmach magnetycz­nych, bez jakiejkolwiek kompatybilności wstecz z dotych­czas stosowanymi formatami zapisu danych na taśmach. W zamian za to oferuje dużą pojemność magazynowanych danych (100-800 GB bez kompresji danych), przy nomi­nalnych szybkościach transmisji powyżej 100 MB/s (160 MB/s). Istnieją dwie specyfikacje zapisu LTO: Ultrium i Ac- celis. Pierwsze napędy w tej technologii zapisu - wprowa­dzone przez Hewlett-Packard (Streamer Ultrium) - stanowią konkurencyjne rozwiązanie dla napędów Quantum Super DLT i Sony AlT.

lustrzana kopia dysku -> mirroring