l-mode - wersja bezprzewodowego dostępu do usług In­ternetu, wylansowana (1999 r.) w Japonii przez firmę NTT DoCoMo i dostępna w sieciach komórkowych oraz radio­wych sieciach pakietowych PDC-P. Opisana w podzbiorach języka HTML umożliwia na bieżąco prowadzenie operacji bankowych i giełdowych oraz korzystanie ze stron WWW przez miliony użytkowników (głównie w Japonii).

IAB (Internet Architecture Board) - komisja nadzo­rująca (z głosem doradczym) rozwój infrastruktury Interne­tu. Składa się z dwóch grup roboczych: IETF- zajmującej się rozwiązaniami technicznymi oraz IRTF (Internet Research Task Force) - zajmującej się naukowymi problemami sieci.

IAD (Integrated Access Device) - określenie siecio­wych urządzeń komunikacyjnych z przełączaniem pakietów, integrujących głos i dane wjednej linii dostępu do sieci sze­rokopasmowej. Funkcję taką pełnią zwykle:

• rutery - zarządzające rozdziałem pasma (skalowanie pasma) w strukturach wirtualnych sieci VPN;

• centrale IPPABX oraz

• urządzenia bramkujące - do przekazów głosowych VolP przez Internet. Podstawowym zadaniem urządzeń IAD jest zapewnienie wymaganego poziomu usług QoS.

IANA (Internet Assigned Numbers Authority) - cen­tralny rejestr do identyfikacji i rejestracji parametrów charak­terystycznych dla różnych protokołów działających w sieci In­ternet. Ujmuje następujące parametry protokołów: liczbę po­rtów, nazwy protokołów, numery kolejnych wersji, dostępne opcje, używane kody i rodzaje protokołów sieciowych.

IAP (Internet Access Provider) - coraz częściej spoty­kany model dostawcy dostępu do Internetu, pojawiający się obok tradycyjnych dostawców ISP. Celem operatorów sieciowych IAP jest oferta takich samych usług internetowych

( jak oferowane przez ISP) odbiorcom dużych korpora­cji i pozostałym dostawcom IP, którzy zlecają dostarczanie tych usług - ale z zapewnieniem ich bieżącej konserwacji, modernizacji i zarządzania na zasadach outsourcingu. W większości sytuacji wiąże się to z konkurencyjnym i odmiennym sposobem naliczania i prowadzenia bieżą­cych rozliczeń za dostarczane usługi.

IBS (Intelligent Building Systems) —> budynek inteligentny

ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) - amerykańska organizacja przyjmu­jąca propozycje i uprawniona do nadawania nazw domen internetowych, a zwłaszcza ich rozszerzeń. W związku z ogra­niczonymi możliwościami serwerów adresowych DNS przy dynamicznie rosnącej liczbie rejestrowanych nowych do­men oznaczenia tych rozszerzeń ulegają ciągłej moderniza­cji. Wprowadzone ostatnio (2000 r.) przez ICANN zmiany obejmują kolejne rozszerzenia o domeny: info, biz, name, pro, museum, coop i aero.

ICMP (Internet Control Message Protocol) - część protokołu IP do prowadzenia diagnostyki i sterowania ko­munikatami w sieci.

ICQ ( I seek you) - popularna aplikacja „szukam cię" z sektora telefonii internetowej, pozwalająca internautom na wzajemne komunikowanie się na różne sposoby za po­mocą: krótkich komunikatów, przekazu plików oraz prowa­dzenia rozmów w czasie rzeczywistym. Cechą charaktery­styczną usługi ICQ jest możliwość przeszukiwania serwerów katalogowych w celu uzyskania odpowiedzi, czy konkretne adresy są dostępne w Internecie.

IDC (Insulation Displacement Contact) - telefonicz­ny moduł konstrukcyjny stosowany w pionowym i poziomym okablowaniu strukturalnym SOS (System Okablowania Strukturalnego), z przeznaczeniem do łączenia i krosowania budynkowych łączy telefonicznych, lecz bez powtórnego przeciągania kabli. Typowy (najmniejszy) moduł telefoniczny IDC zawiera 20 izolowanych kontaktów rozłącznych, do których można dołączyć maks. 10 parskrętkowych linii tele­fonicznych, pochodzących od użytkowników ulokowanych na poszczególnych kondygnacjach budynku.

IDE (Inteligent Drive Electronics, Integrated Drive Electronics) - stosowany popularnie w kompute­rach zintegrowany interfejs równoległy - mający wszelkie znamiona standardu - jest rozwiązaniem hybrydowym, za­projektowanym pierwotnie jako tania alternatywa urządzeń z interfejsem ESDI. Przekaz danych przez interfejs IDE doko­nuje się z szybkością do 4 MB/s (32 Mb/s), co jest porów­nywalne z szybkościami pierwszych wersji interfejsu SCSI, przy istotnym uproszczeniu konstrukcji.

IDEA (International Data Encryption Algorithm) - symetryczny, międzynarodowy algorytm kryptogra­ficzny (lata 90.), zastępujący algorytm DES, stosowany współcześnie bez żadnych ograniczeń patentowych w szyb­kich sieciach teleinformatycznych. Stanowi dwukrotne roz­szerzenie dotychczasowego klucza algorytmu DES (56 bi­tów) - zwykle za pośrednictwem klucza 128-bitowego - szy­frującego bloki 64-bitowe. Operuje w 8 cyklach szyfrowania na blokach wejściowych o stałej długości 64 bity, za pomo­cą klucza 80- lub 128-bitowego. Jest szybszy od DES i pro­stszy w implementacji, a mimo tego brak informacji o uda­nej próbie złamania szyfru od czasu jego ukazania się w 1992 r.

identyfikatory połączeń DLCI —> DLCI

IDRP (Interdomain Routing Protocol)-jeden z pro­tokołów rutowania, specyfikujący komunikację między rute- rami zlokalizowanymi w różnych domenach sieci. Jest proto­kołem o cechach z kategorii link state (uwzględnia przepływ­ność medium, czas opóźnień wprowadzanych z powodu przeciążeń), działa w trybie bezpołączeniowym i może współ­pracować z innymi protokołami rutowania, takimi jak: CLNP, ES-IS oraz IS-IS. Do podstawowych jego cech należy: możli­wość utrzymywania zalecanej jakości usług QoS, likwidacja pętli rozgłoszę ni owych, większe zapotrzebowanie na moc obliczeniową, niż wymaga tego algorytm trasowania distan- ce vector, wysoka niezawodność, szyfrowanie podpisów.

IDSL (ISDN Digital Subscriber Line) - inne spoty­kane oznaczenie symetrycznego przekazu cyfrowego w zin­tegrowanej technologii cyfrowej ISDN (oznaczenia ISDN, IDSL, iDSL), odnoszące się jedynie do maks. szybkości 128 kb/s (144 kb/s), osiąganej za pomocą dwuprzewodowej li­nii telefonicznej w zasięgu do kilku km.

IEC (International Electrotecbnical Commission) - międzynarodowy komitet elektrotechniczny wydzielony z ISO, wyspecjalizowany w dziedzinach elektryki, elektroniki i telekomunikacji. Koordynuje prace wielu organizacji nor­malizujących, głównie związanych z działalnością ISO, ITU-T oraz ITU-R.

IEEE (Institute of Electrical and Electronic Engineers) - amerykańskie stowarzyszenie inżynierów elektry­ków i elektroników, założone (1963 r.) w celu standaryzacji i koordynowania specyfikacji i standardów komputerowych i telekomunikacyjnych. Projekty standardów IEEE są za­twierdzane przez ANSI jako obowiązujące na terenie amery­kańskim oraz przesyłane do międzynarodowej organizacji normalizacyjnej ISO.

IETF (Internet Engineering Task Force) - organiza­cja zajmująca się rozwojem Internetu i standaryzacją apli­kacji systemowych usprawniających jego funkcjonowanie.

IGPM (Internet Group Management Protocol) - podstawowy składnik protokołu rutowania rozsiewczego (rozgłoszeniowego) klasy IP multicast, działającego na grupę urządzeń połączonych przez sieć Internetu. Wspo­maga technikę identyfikacji tych ruterów w sieci, przez kie­rowanie ruchu IP z jednego lub wielu źródeł do wielu miejsc przeznaczenia. Host z protokołem IGPM identyfikuje przy­należność ruterów i komputerów do grupy adresowej wysy­łając komunikaty IGPM, a wywołane rutery nasłuchują ko­munikatów IGM i okresowo emitują zapytania, w celu roz­różnienia, które grupy w poszczególnych sieciach są ak­tywne, a które nie.

IGRP (Interior Gateway Routing Protocols) - pro­tokół rutowania wewnętrznego o cechach distance vector, działający wewnątrz autonomicznych domen zlokalizowa­nych na ograniczonym obszarze i administrowanych zjed­nego miejsca (uczelnia, przedsiębiorstwo, region). Stano­wią zmodernizowaną wersję protokołu RIP, rozszerzoną

1. dodatkowe miary trasowania: opóźnienia międzysieciowe, zmienna szybkość medium transmisyjnego (w zakresie 1,2 kb/s -10 Gb/s), zmienne obciążenie (skala 1-255) i

różną niezawodność (1-255). Do trasowania ruchu na ze­wnątrz domen służą protokoły rutowania zewnętrznego EGP.

IMAP (Internet Message Access Protocol) - współ­czesny protokół dostępu do poczty elektronicznej przez In­ternet (najnowsza wersja IMAP 4.0), działający bardziej efektywnie niż dotychczasowy P0P3. Protokół IMAP zapew­nia większą sprawność przesyłanych komunikatów, lepszą ich skalowalność i zarządzanie transmisją niż pocztowy POP. Ponadto umożliwia selekcjonowanie przesyłek pocztowych i ich odbiór w sposób wybiórczy lub częściowy - wg potrzeb użytkownika, a także manipulowanie folderami na serwe­rach pocztowych.

IMEI (International Mobile Station Equipment Identity) - międzynarodowy niepowtarzalny numer seryj­ny terminalu ruchomego, zapewniający jego identyfikację w sieci GSM. Numer nadawany nieodwracalnie przez pro­ducenta zawiera informację o producencie oraz typie apa­ratu ruchomego. Znajomość numeru IMEI pozwala syste­mowo monitorować i wykluczać z obiegu urządzenia i telefo­ny skradzione lub powodujące zakłócenia w działaniu sieci komórkowej, niezależnie kto jest ich właścicielem. Do tej pory (2000 r.) żaden z polskich operatorów nie oferuje usłu­gi blokowania aparatów na podstawie ich unikatowych nu­merów IMEI.

IMS (Internet Messaging Standards, Internet Mail Standards) - rozwijająca się grupa standardów ko­munikacyjnych, normalizująca przekazy poczty elektronicz­nej przez Internet. Obejmuje kilka znormalizowanych roz­wiązań zapewniających współdziałanie różnych urządzeń przyłączonych do sieci. Do popularnych należą:

• SMTP - stanowiący podstawowy sposób wymiany ko­munikatów tekstowych przez Internet i w sieciach z protoko­łem TCP/IP;

• MIME - z przeznaczeniem do przesyłania komunika­tów multimedialnych;

• POP - przeznaczony do komunikowania się przez In­ternet za pomocą poczty elektronicznej, korzystając z usług i serwerów ogólnodostępnej sieci publicznej PSTN;

• IMAP - działający w trybie pracy „zapamiętaj i prze­ślij" (storę and forward), zastępujący stary protokół poczto­wy POP;

• LDAP - zapewniający dostęp do usług katalogowych;

• SMIME - stanowiący bezpieczne rozwiązanie istnieją­cego systemu przesyłania komunikatów wg MIME.

IMS (Internetiuorking Management System) - ogólna nazwa systemu zarządzania sieciami komputerowy­mi zapewniającego zdalne diagnozowanie sieci oraz rozwią­zywanie problemów poprawnej pracy sieci rozległych WAN przez jednego administratora. Podstawowym kryterium sto­sowania IMS jest zapewnienie: bezpieczeństwa i niezawod­ności komunikacji zdalnej, minimalizacji kosztów użytkowa­nia łączy rozległych i kosztów obsługi urządzeń zdalnych. Dotyczy to również zapobiegania utraty danych podczas awarii, w trakcie przetwarzania danych o strategicznym zna­czeniu dla instytucji.

IMSI (International Mobile Subscriber Identity) - międzynarodowy indywidualny numer identyfikacyjny abonenta sieci komórkowej GSM. Kod IMSI składa się z 15
cyfr i zawiera: kod kraju, kod sieci oraz unikatowy indywidu­alny numer abonenta w sieci, przydzielany przez centralę operatora komórkowego. Numer IMSI jest odnotowany w bazie macierzystej HLR, centrum autoryzacji AuC, na kar­cie SIM abonenta oraz czasowo w rejestrze gości VLR.

informacji

IMT-2000 (IntertiationalMobile Telecommunications 2000) - podstawowy składnik globalnego systemu przyszłościowej komunikacji osobistej trzeciej generacji, zastępujący dotychczasową koncepcję ogólnoświatowej łączności ruchomej i stacjonarnej typu FPLMTS. Dla IMT 2000 przeznaczono dwa podzakresy częstotliwości obo­wiązujące na całym obszarze Ziemi: satelitarny 1980-2010 MHz i 2170-2200 MHz oraz naziemny (do-

stępny w pełni po 2005 r.) w pasmach 2010-2025 MHz i 2160-2170 MHz. W sieci systemu IMT 2000 są przewidy­wane wszystkie typy usług komunikacyjnych: przesyłanie mowy, usługi faksowe i przywoławcze o zasięgu świato­wym, łączność typu dyspozytorskiego, dwukierunkowa transmisja danych z przepływnością 384 kb/s lub 2 Mb/s, wideoteks, wideofon, przekaz obrazów wysokiej jakości HDTV, a także dostęp abonentów do usług audiowizual­nych. Przekazy obrazu i dźwięku nie będą podlegać kom­presji. Odpowiednikiem IMT-2000 na terenie Europy jest system UMTS (2002 r.), a pierwsze komercyjne usługi sie­ci 3G zgodne z standardem IMT-2000 są przewidywane w Japonii (2001 r.).

IN (Intelligent Network) - pojęciowy model sieci tele­komunikacyjnej, identyfikowany jako środek zwiększający atrakcyjność istniejących usług w telekomunikacyjnej sieci komutowanej, przez ofertę nowych i wzbogaconych usług dodatkowych. W większości przypadków usługi sieci intli- gentnej opartej na istniejącej sieci PSTN wykorzystują specjalizowane rozwiązania producenta i operatora sieci telekomunikacyjnej, wśród których dominuje zestaw podstawowy (CS1) - już sprawdzony w eksploatacji. Należą do niego następujące usługi rozszerzone realizowane przez sieć IN bezpłatne połączenia telefoniczne (FPH), wydzielona sieć wirtualna (VPN), połączenia z opłatą prowizyjną (PRS), tele- głosowanie (TVS), usługa sieciowego Centrexu (AWC), połączenia rozliczane kartą (VCC), uniwersalna łączność osobista (UPT), poczta głosowa (VMS) czy głosowe wybieranie numeru. Do sterowania i sygnalizacji w sieciach IN używa się standardowych protokołów przekazu, takich jak: DTMF DSS1, SS7/TCAP, X.25 i in.

infolinia (freephone) - bezpłatne połączenie (0-800 w Polsce), będące jedną z najbardziej popularnych usług dodatkowych sieci inteligentnej IN, realizowane w sieciach publicznych PSTN. Ideą usług infolinii jest zapewnienie możliwości uzyskania przez abonenta wywołującego bezpłatnego połączenia telefonicznego z właścicielem tej usługi (sklep, zakład produkcyjny, firma usługowa). Koszty związane z realizacją połączenia ponosi abonent wywoływany.

infrastruktura kluczy publicznych -> PKI

infostrada - pojęcie nowoczesnej sieci teleko- munikacyjnej zyskujące coraz większą popularność, lecz niedefiniowalne w kategoriach technicznych. Stosowane w celu określenia istniejących lub przyszłych traktów szerokopasmowych przenoszą- cych zintegrowany ruch telekomunikacyjny - składających się zarówno z usług multimedialnych (telefonia, wideofonia, telewizja), jak i transmisji danych.

infrastruktura teleinformatyczna - hierar­chiczna struktura cyfrowych sieci telekomunikacyjnych obejmująca lokalne sieci komputerowe LAN, miejskie sieci komputerowe MAN oraz rozległe sieci komputerowe WAN. Podstawową strukturę teleinformatyczną dostępu lokalne­go tworzą sieci komputerowe LAN typu Ethernet (10/100/1000 Mb/s), Token Ring (4/16/100 Mb/s) i światłowodowe FDDI (100 Mb/s), przeznaczone dla indy­widualnych lub grupowych użytkowników, z wykorzystaniem zasobów multimedialnych. Fragmenty tych homogenicz­nych i heterogenicznych sieci komunikacyjnych są łączone między sobą za pomocą węzłów (mosty, huby, rutery, multi­pleksery), umożliwiających tworzenie sieci szkieletowych w budynkach wielokondygnacyjnych, jak też magistrali tele­komunikacyjnych, wykonanych w technologii DWDM dla transkontynentalnego transportu. Rozległą infrastrukturę telekomunikacyjną tworzą sieci telekomunikacyjne, w których dominuje warstwowa struktura komunikacyjna w wyższych poziomach transportowych (PDH, SDH, ATM), oparta na przekazach cyfrowych, a poszczególne poziomy są łączone ze sobą również za pomocą węzłów (krotnice synchroniczne klasy DXC i SXC, multipleksery ADM, krotni­ce PCM, rutery). Na najniższym poziomie komutacji funk­cjonują systemy komutacji (cyfrowe) i centrale telefoniczne (głównie analogowe), a także analogowe i cyfrowe centrale abonenckie PABX. Odrębną grupę stanowią bezprzewodo­we sieci dostępu abonenckiego WLL (RLL, DECT, LMDS) wy­stępujące w kilku standardach europejskich, specjalizowa­ne sieci teledacyjne, przywoławcze i komórkowe (NMT, GSM, DCS), jak też systemy komunikacji i nawigacji sateli­tarnej (VSAT, GPS, UMTS).

Inmarsat - operator oferujący głównie usługi w morskiej służbie satelitarnej, korzystający z własnych satelitów roz­mieszczonych nad oceanami: Atlantyckim, Indyjskim i Spo­kojnym. Świadczy głównie usługi komunikacji morskiej (po­łączenia telefoniczne) i transmisji danych z ruchomymi ter­minalami satelitarnymi znajdującymi się na morzu oraz na lądzie (na wszelkiego typu pojazdach). Inmarsat pracuje w pasmach L( 1,5-1,6 GHz) oraz paśmie C (6/4 GHz). W sy­stemie wyróżnia się kilka standardów stacji:

• Inmarsat A - analogowa transmisja głosu, teleks, ter­minale stałe (ok. 100 kg);

• Inmarsat B - cyfrowa transmisja sygnałów mowy, ter­minale przewoźne (18 kg);

• Inmarsat C - transmisja danych (600 b/s), termina­le przewoźne;

• Inmarsat D - transmisja danych (20 kb/s), termina­le przenośne (do 10 kg);

• Inmarsat M - cyfrowy przekaz mowy i danych (2,4 kb/s), terminale przenośne;

• Inmarsat P - pierwotna niskoorbitowa wersja syste­mu dla terminali kieszonkowych, zastąpiona obecnie syste­mem ICO (Intermediate Circular Orbit).

Inmarsat-P - pierwotna nazwa systemu globalnej łącz­ności ruchomej S-PCN (Satellite-PCN), działającego z wy­korzystaniem osobistych terminali przenośnych. System re­alizował łączność przez niestacjonarne satelity krążące po kołowych orbitach typu ICO (Intermediate Circular Orbit), rozmieszczone na dwóch orbitach o inklinacji 45°. Do łącz­ności satelitarnej wykorzystuje 10 lub 12 satelitów krążą­cych w odległości 10 355 km od powierzchni Ziemi, nada­jących w paśmie radiowym 1,9-2,2 GHz.

instalatorstwo sieciowe - współczesna, interdy­scyplinarna dziedzina projektowania, montażu i testowania okablowania oraz specjalistycznego osprzętu telekomuni­kacyjnego. Obejmuje nie tylko zasady prawidłowego postę­powania w trakcie montażu sieci komputerowych i teleko­munikacyjnych wewnątrz budynków, ale również szczegóło­we wytyczne dotyczące ochrony zdrowia użytkowników sieci przed porażeniem elektrycznym oraz kompleksowego za­bezpieczenia urządzeń teleinformatycznych przed wyłado­waniami atmosferycznymi.

integracja technologii przekazu - interdyscy­plinarny proces powodujący integrację sieci (konwergencja sieci) i usług (konwergencja usług) we współczesnych sie­ciach cyfrowych z przekazem pakietowym (konwergencja głosu z danymi). Obejmuje najnowsze rozwiązania z wielu dziedzin teleinformatyki, a mianowicie: układy specjalizo­wane ASIC (struktury 0,18/0,10 µm, 100 min tranzystorów. 10 min bramek, przełączanie poniżej 10 ps), procesory sygnałowe DSP (konwersja głosu do 5,3 kb/s i 2,4 kb/s), pro­cesory przetwarzania informacji (zegary 800 MHz, 1 i 1,2 GHz), gęstość upakowania danych na nośnikach magne­tycznych (powyżej 10 Gb/cal²), przekazy szerokopasmowe w miedzi (1 Gb/s) oraz we włóknach optycznych (40 Gb/s) ze zwielokrotnieniem falowym DWDM (kilka Tb/s). Przy­szłość zintegrowanej teleinformatyki upatruje się w sieciach neuronowych oraz przezroczystych transmisjach optycznych i solitonowych.

integralność danych - potwierdzenie w przeka­zach telekomunikacyjnych, że przesyłana informacja nie zo­stała podmieniona, zniekształcona lub zmieniona bez wie­dzy adresata. W praktyce funkcję integralności realizuje się przez dołączenie do wiadomości tzw. podpisu cyfrowego i prywatnego (tajnego) klucza znanego tylko odbiorcy. Nie­jawny klucz nadawcy jest zaszyfrowany wspólnym dla nadawcy i odbiorcy kluczem kodu integralności lub kodu uwierzytelnienia wiadomości.

Intelsat- operator systemu telekomunikacji satelitarnej korzystający z satelitów rozmieszczonych nad oceanami: Atlantyckim, Indyjskim i Spokojnym. System jest przezna­czony głównie do zapewnienia połączeń międzykontynen- talnych za pomocą kanałów telewizyjnych, telefonicznych i transmisji danych.

Interfejs - styk, czyli miejsce lub punkt, w którym są zlo­kalizowane: fizyczne połączenie komunikacyjne między dwoma urządzeniami technicznymi, połączenie logiczne między użytkownikiem a programem, połączenie między użytkownikiem a systemem operacyjnym lub połączenie lo­giczne między programami aplikacji.

Interfejs równoległy - rodzaj fizycznego złącza (portu komunikacyjnego bądź styku toru transmisyjnego), w którym informacja (znaki, bajty, oktety, wielobajtowa szyna danych) między urządzeniami komunikacyjnymi jest przesyłana jednocześnie przez wielożyłowy kabel komuni­kacyjny.

interfejs szeregowy RS (Recommended Stan­dard) - grupa zalecanych standardów szeregowej transmi­sji danych, opracowana przez IEEE i definiująca parametry elektryczne i funkcjonalne obwodów transmisyjnych. Stan­dardowa szybkość przekazów przez łącze RS wynosi 24 kb/s (100 kb/s). Interfejs wzorowany na normach EIA obejmuje 4 podstawowe standardy transmisji: niesymetryczną RS 232C i RS 423A oraz różnicowe RS 422A i RS 485 o róż­nych szybkościach i zasięgach działania. W szeregowy standardzie RS są zdefiniowane 2 typy transmisji:

• znakowa asynchroniczna - w której nadajnik i odbiornik pracują z tą samą częstotliwością, chociaż takty zegarowe nie są dokładnie zsynchronizowane oraz

• synchroniczna - w której poszczególne bity mają własną synchronizację i są wprowadzane zgodnie z taktem nadawania (i odbioru).

interfejsy ATM - znormalizowane styki łączenia z szerokopasmową i asynchroniczną siecią transportową ATM; wśród nich wyróżnia się dwie podstawowe klasy interfejsów:

• styk użytkownika UNI z siecią szerokopasmowe znajdujący się między sprzętem użytkownika a zakończeniem sieci. W punkcie tym są realizowane protokoły dostępu do sieci (przełączniki dostępowe) oraz kontakt stacji lub urządzenia końcowego z prywatną siecią ATM, którą w szczególnym przypadku może być również sieć publiczna należąca do telekomu;

• styk sieciowy NNI (Network to Network Interface)- znajdujący się między węzłami ATM lub między węzłami komutującymi tej samej sieci NNI (Nocie to Node Interface) Interfejsy NNI, łączące węzły wewnątrz sieci ATM, oprócz funkcji przełączania, umożliwiają współdziałanie i zarządzanie przełącznikami ATM zarówno w lokalnej, jak i rozległej sieci ATM. Ten sam typ interfejsu łączy również odrębne sieci ATM. W celu zwiększenia zgodności przełączników pochodzących od różnych producentów i działających w odrębnych sieciach organizacja ATM Forum określiła dodatkowo (w 1995 r.) nowy interfejsowy

• standard PNNI - definiujący szczegółowo współpracę przełączników ATM, wraz z możliwością „uczenia się" topologii sieci, w której są montowane. Zapamiętanie w prze- łącznikach dodatkowych informacji o stanie i parametrach poszczególnych łączy (szerokość pasma, poziom QoS opóźnienia przekazu komórek, uszkodzenia łączy itp.) obniża

do minimum ilość przesyłanych informacji aktualizujących. Inną propozycją międzysieciowej współpracy ATM jest

• standard FUNI przeznaczony do łączenia ATM z sieciami Frame Relay.

interfejsy pamięci masowych - szereg różnorodnych interfejsów do zewnętrznych pamięci masowych, i zwłaszcza interfejsów do pamięci dyskowych - o różnych szybkościach przekazywania danych. Pomimo postępującej standaryzacji w tym zakresie większość powstających w różnym czasie interfejsów jest wzajemnie niezgodna, dostosowanie konkretnego systemu komputerowego do różnych typów zewnętrznych pamięci masowych nadal wymaga instalacji wielu typów interfejsów o odmiennych parametrach elektrycznych. Do tej pory wykształciły się: ESDI, IDE, EIDE, ATA, Fast ATA, Ultra ATA, SCSI, Fibrę Chan­nel, FireWire oraz najnowszy interfejs szeregowy USB szybkości do 45 Mb/s.

interferencja - w telekomunikacji przekaz energii między odrębnymi sygnałami, najczęściej powodujący niepożądane mieszanie się sygnałów - będące w efekcie przyczyną zakłóceń sygnału użytkowego w medium transmisyjnym. Najbardziej podatnym na szkodliwą interferencję jest bezprzewodowe medium radiowe, umiarkowaną podatność mają kable skrętkowe i współosiowe, a największą odpor- ność wykazują kable światłowodowe.

interferencja międzysymbolowa - szkodliwe wzajemne oddziaływanie sygnałów transmitowanych w są- siednich szczelinach czasowych, powstające na skutek zmian transmitancji kanału telekomunikacyjnego. Niewła- sciwa filtracja (składanie i rozdzielanie) szczelin czasowych, nadawanych na jednej częstotliwości nośnej w medium ( miedzianym, radiowym, optycznym), powoduje przenikanie resztek impulsów z sąsiednich szczelin czasowych, znie- kształcając podstawowy sygnał komunikacyjny.

iterkom - wewnętrzna łączność budynkowa przewi­dziana do realizacji połączeń telefonicznych w obrębie budynku, w kompleksie biurowym czy przedsiębiorstwie, Obejmuje 3 rodzaje inicjowania połączeń: ręczne - przez naciśnięcie pojedynczego przycisku z wielu dostępnych, wybierane kodowo z odpowiednim numerem, automatycznie - natychmiast po zwolnieniu się chwilowo zajętego numeru.

internet - rozległa sieć komputerowa o ogólnoświatowym zasięgu, będąca zbiorem setek tysięcy lokalnych sieci komputerowych, a także pojedynczych komputerów używa­jących zbioru protokołów komunikacyjnych TCP/IP - które­go pierwowzorem była militarna sieć pakietowa ARPANET. Powszechna akceptacja protokołów komunikacyjnych TCP/IP, umożliwiających przesyłanie pakietów danych po­chodzących z różnego rodzaju sieci komputerowych, stała się początkiem gwałtownego przyspieszenia rozwoju sieci IP. Internet łączy komputery większości agencji rządowych, instytutów naukowych i publicznych, organizacji komercyj­nych, a także olbrzymią rzeszę prywatnych użytkowników posiadających dostęp do sieci przez swoje prywatne konta. Sieć, przeznaczona pierwotnie wyłącznie do przekazu da­nych, coraz częściej staje się medium transportowym do świadczenia usług głosowych VolP lub multimedialnych w czasie rzeczywistym. Szybkość przekazów w sieci szkiele­towej Internetu ewoluowała stopniowo od początkowych przepływności 64 kb/s, przez łącza Tl (1,44 Mb/s) lub El (2,048 M/s), do przepływności standardu T3/E3 (34/45 Mb/s), a obecnie sięga kilku Tb/s.

Internet 2 - jedna z dwóch wersji następnej generacji Internetu o wyższej szybkości transmisji, znana jako 12 bądź NGI (Next Generation Internet). Sieć Internet 2 jest przewi­dziana do obsługi w czasie rzeczywistym (w pierwszej kolej­ności środowisk akademickich) przełączników i ruterów z przepływnością nie mniejszą niż 622 Mb/s, do przekazu danych, głosu i obrazu. Akceptuje obydwie wersje protoko­łu komunikacyjnego (IPv4 i IPv6), zaawansowane procedu­ry rutowania MOSPF, rezerwacji RSVP oraz przekazy stru­mieniowe w czasie rzeczywistym, zgodnie z protokołem RTSP. W Polsce - planowana jako wydzielona sieć światło­wodowa Polski Internet Optyczny PIONIER (łącza o prze­pływności nie mniej niż 155 Mb/s) - stanowiąca zasadni­czą część rozwoju infrastruktury komunikacyjnej dla pol­skiej nauki.

Internetowe usługi - usługi świadczone za pomocą sieci Internet, czyli wykorzystujące zestaw protokołów sie­ciowych TCP/IP przez sieci globalne. Do powszechnie spo­tykanych należą: poczta elektroniczna e-mail zapewniająca tani przekaz informacji (w tym usługi multimedialne), prze­syłanie plików między dwiema stacjami za pomocą proto­kołu FTP, interakcyjny dostęp do zdalnego systemu z kom­puterów sieci lokalnej oraz prowadzenie wideokonferencji z przekazem obrazu w czasie rzeczywistym. Internet dostar­cza także rozmaite usługi informacyjne za pośrednictwem: Archie, WAIS, Gopher, Whois, News czy WWW. Obsługa stron webowych, która obecnie zdominowała korzystanie z Internetu (ponad 50% trafiku), umożliwia przeszukiwanie dokumentów udostępnianych w formie tekstu, grafiki, dźwięku lub animacji. Oddzielny zakres specjalistycznych usług komercyjnych, związanych z prowadzeniem działalno­ści gospodarczej (e-biznes, e-commerce, in.), oferują sieci intranetowe.

słodawcy niezbędną infrastrukturę techniczną (pomieszczenia, urządzenia, serwery, oprogramowanie, łącza internetowe), obsługę administracyjną i doradztwo biznesowe oraz zwykle wstępne finansowanie. W zamian za okazaną pomoc firmy wspierające liczą na zakup oferowanego sprzętu i oprogramowania internetowego bądź na udziały w przyszłych zyskach rozwijającej się spółki teleinformatycznej.

interpreter - translator języka programowania, prze- kształcający linie kodowe programu źródłowego wysokiego poziomu (Algol, Fortran, Cobol, Pascal, in.) na instrukcje języka maszynowego zrozumiałego przez komputer. W przeci- wieństwie do kompilatora, który najpierw tłumaczy cały program - zanim zostanie on uruchomiony, interpreter tłumaczy i wykonuje każdą linię programu oddzielnie. Oznacza to jednak, że program interpretowany działa wolniej i kompilowanego.

intersieć - ogólne określenie wielu sieci komputerowych połączonych wzajemnie ruterami (taże mostami, hubami i przełącznikami), mającymi zdolność przekierowania pakietów między fragmentami sieci. W intersieci każda sieć musi mieć swój unikatowy adres sieciowy, a wewnątrz konkretnej sieci - każda stacja sieciowa.

intranet - sieć Internet działająca w obrębie sieci lokalnej (kampusowej) i obejmująca swym zasięgiem ograniczony obszar (biuro, pojedynczy zakład, grupę przedsiębiorstw). Intranet korpora- cyjny (intrasieć) korzysta z technologii WWW do przekazywania informacji swoim pracownikom,

internetowe płatności - sposób zapłaty za towary zamówione w wirtualnych sklepach internetowych. Poza klasyczną metodą zapłaty gotówką, np. kurierowi dostar­czającemu towar do domu, powszechnie stosuje się rozli­czenia bezgotówkowe za pomocą:

• kart kredytowych (płatniczych),

• płatności częściowej typu micropayment,

• anonimowo, bez ujawniania numeru karty kredyto­wej, metodą digicash oraz

• za pośrednictwem coraz bardziej popularnego, bez­piecznego systemu płatności SET.

internetowy inkubator- sposób wspierania przez grupy kapitałowe początkujących firm, głównie w dziedzinie technologii teleinformatycznych. Wg rozwiązań klasycznych korporacje wspomagające inkubator udostępniają pomy-

zarówno bez rzeczywistego kontaktu z Internetem, jak też i z nim. Elementy intranetu obejmują: sieć LAN, prywatne serwery webowe i zakładowe, a także współpracę z kompu­terem mainframe. Połączenie intranetu z siecią Internet wymaga stosowania dodatkowej zapory ogniowej. Istotą intranetu jest prywatność zasobów dostępnych za pomocą lokalnych przeglądarek (browsers) współpracujących ze sobą poprzez protokół komunikacyjny TCP/IP w obrębie sieci lokalnej. Podstawowe zastosowania intranetu obej­mują: publikacje (strony webowe, wyszukiwanie, język HTML, protokół HTTP), komunikację (poczta elektroniczna, MIME, in.) i aplikacje (klient/serwer, CORBA, Java).

Węzeł trasujący Alcatel OmniCore 5000 do tworzenia sieci szkieletowych z protokołem IP

IP (Internet Protocot) - otwarty, stale rozwijany protokół komunikacyjny przezna­czony do realizacji usług połączeniowych za pomocą protokołu TCP i bezpołączeniowych udostępnianych protokołem UDP - transmitującym datagramy informacji). Najczęściej kojarzony z funkcjonowaniem sieci Internet, zawiera kilkadziesiąt proto­kołów wspomagających. Protokół IP (war­stwa sieciowa) korzystający z usług trans­portowych protokołu UDP ma charakter bezpołączeniowy, dokonuje fragmentacji i wysyła datagramy w sieć, nie troszcząc się nawet o istnienie odbiorcy po drugiej stro­nie sieci. Pakiety mogą być wysyłane do jednego lub wielu odbiorców (rozgłasza­nie). Protokół IP nie zajmuje się kontrolą poprawności transmisji pakietów ani po­twierdzeniem odbioru, ani kolejkowaniem pakietów we wła­ściwej sekwencji. Dobrze funkcjonuje w szybkich i nieza­wodnych sieciach cyfrowych, opartych na medium światło­wodowym. Obowiązująca do końca 1995 r. wersja IPv4 jest zastępowana wersją IPv6.

IP multicast - protokół rutowania w sieciach IP pozwa­lający identyfikować rutery i urządzenia objęte poszczegól­nymi grupami rozgłoszeniowymi typu multicast. Adresowa­nie multicast ma miejsce w sytuacji, gdy zachodzi potrzeba przesłania datagramu IP do multicastowej grupy obiektów (jeden tekst lub obraz dla wielu zdefiniowanych odbior­ców), w warunkach dużego natężenia ruchu w sieci. Ruter wysyła wtedy tylko jeden pakiet do wszystkich odbiorców grupy multicast, identyfikowanych pojedynczym adresem IP dla całej grupy. Do identyfikacji i zestawiania połączeń między nimi używa się jednego z wielu protokołów rutowa­nia: PIM, DVRMP lub MOSPF.

IP Switching - najnowsza (1998 r) technologia traso­wania pakietów w sieciach IP, adaptowana z sieci ATM i mająca obecnie wiele rozwiązań firmowych. Pozwala na przełączanie pakietów IP (a nie na ich trasowanie), co trwa znacznie krócej. Inaczej niż w klasycznych ruterach, gdzie węzeł sieci musi odczytać adres IP każdego pakietu, pod­dać go analizie i dopiero wtedy go wyekspediować do wła­ściwego portu, w IP Switching zastosowano wyrafinowane sprzętowe przełączanie pakietów, wspomagane specjal­nym oprogramowaniem i tablicami lokowanymi dynamicz­nie w węźle sieciowym. IP switching wyróżnia się spośród innych znanych technik przełączania wirtualnego specjal­nymi mechanizmami programowymi, za­pewniającymi połączenie adresów IP war­stwy 3 z adresami fizycznymi, związanymi z warstwą 2. Dzięki temu transport infor­macji może być ponad 20-krotnie szybszy (kilka min pakietów/s), niż uzyskiwany do tej pory za pomocą wieloprotokołowych ruterów stosujących klasyczne protokoły trasowania RIP czy OSPF.

IP Tunnelling —>tunelowanie IP

Ipsilon Flow - firmowe rozwiązanie przełączania IP switching oferowane przez Ipsilon (obecnie Nokia). Rozwiązanie ujmuje dwie kategorie przesyłania pa­kietów: długie strumienie danych (long-li- ved) składające się z 10 i więcej pakietów oraz krótkie strumienie danych (short-li-ved), a także pojedyncze pakiety. Przekaz Ipsilon Flow działa w ten sposób, że krótkie i pojedyncze pakiety są ekspediowane przez ogólnodostępne ścieżki komunikacyj­ne, natomiast po rozpoznaniu pakietów long live automa­tycznie jest uruchamiany mechanizm połączeń przekazów wirtualnych.

IPv6 (Internet Protocol v.6) - najnowsza (szósta) we­rsja protokołu komunikacyjnego Internet, stopniowo zastę­pująca (od 1995 r.) poprzednią wersję IPv4. Do podstawo­wych cech funkcjonalnych nowego protokołu należą:

• poszerzona przestrzeń adresowa do 16 oktetów (128 bitów);

• hierarchiczna struktura adresów dla odciążenia rute­rów i swobodnej gospodarki nazwami;

• automatyczna translacja adresów zarówno między „starymi", jak i „nowymi" sposobami adresacji;

• obsługa nowych rozwiązań sieciowych (ATM, Frame

Relay) do wprowadzenia metod i narzędzi przesyłania dźwięku i obrazu;

• pełna identyfikacja z potwierdzeniem autentyczności nadawców informacji;

• transmisje typu multicasting adresowane do wielu odbiorców i przesyłane jednocześnie, bez niepotrzebnego obciążania sieci;

• wprowadzenie mechanizmów do połączeń z sieciami bezprzewodowymi typu PCN i terminalami osobistymi o za­sięgu globalnym.

IPX (Internet Packet Exchange) - podstawowy proto­kół komunikacyjny typu peer to peer stosowany w sieciach lokalnych NetWare firmy Novell, jako rozwinięcie protokołu XNS. IPX jest narzędziem do realizacji usług architektury klient/serwer, umożliwiając wspólny dostęp użytkowników do plików, aplikacji, drukarek, faksów, usług komunikacyj­nych i poczty elektronicznej. Stanowi protokół datagramo- wy, transmitujący pakiety o rozmiarach 512-6500 bajtów w trybie bezpołączeniowym. Z powodu swojej prostoty jest bardziej zawodny niż jego następca SPX.

IPX/SPX (Internet Packet Exchange/Sequential Packet Exchange) - protokół transportowy systemu Ne­tWare opracowany w firmie Novell, przeznaczony do przeno­szenia plików danych między węzłami sieci.

IR (Infrared) —> IRF

IRC (Internet Relay Chat) - usługa internetowa po­legająca na rozsyłaniu wiadomości tekstowych do wszyst­kich użytkowników sieci przyłączonych do serwera IRC, Popisanych do tych samych grup tematycznych. Komuni­kacja tekstowa (pogawędki) stanowi najtańszą alternaty­wę prowadzenia telefonicznych rozmów na długich dystan­sach za pośrednictwem Internetu. Komunikację prowadzi się za pomocą klawiatury lub coraz częściej środków audiowizualnych - instalowanych głównie w specjalnie do tego celu przeznaczonych pomieszczeniach (kawiarenki internetowe). W przeciwieństwie do poczty elektronicznej czy Usenetu usługa IRC jest prowadzona na żywo, w czasie rzeczywistym na ekranie komputera, z wieloma partnerami równocześnie i przez setki rozmaitych tematycznie kanałów internetowych - oferowanych obecnie przez większość światowych serwisów IP (serwerów IRC). Specyficzny język „gawędziarzy" IRC (ok. 100 komend) używa form skróconych, akronimów i smileys (:-o).

IrDA (Infrared Data Associatiori) - standard przekazów w podczerwieni z zakresu fal o długości 700-1500 nm o olbrzymiej szerokości pasma, ok. 200 THz, emitowanego w pomieszczeniach zamkniętych lub o skupionej wiązce promieniowania (w połączeniach dwupunktowych). Standard ten został opracowany przez stowarzyszenie IrDA, zajmujące się transmisją danych przez podczerwień. Znajduje zastosowanie w bezprzewodowym łączeniu do sieci LAN o zasięgu do kilkudziesięciu metrów urządzeń ruchomych: notebooków PC, organizatorów osobistych PDA oraz in. produktów komunikacji ruchowej, zwykle z szybkością 1-4 Mb\s. W połączeniach dwupunktowych osiąga się przepływności 155-622 Mb/s w zasięgu wet kilku km.

IRF (Infrared Frequency) - technologia przekazu działająca w zakresie podczerwieni z przeznaczeniem dla komunikacji bezprzewodowej w sieciach rozległych WLAN. W IRF wykorzystuje się urządzenia optoelektroniczne działające na fali o długości 780-950 nm dla których nadajnikami impulsów są diody laserowe lub coraz częściej stosowane w sieciach WLAN elektroluminescencyjne LED. Wyróżnia się dwie metody emisji sygnałów IR w pomieszczeniach zamkniętych:

• izotropową (dyfuzyjną) - dającą równomierny rozkład pola we wszystkich kierunkach;

• bezpośrednią-z ukierunkowanym strumieniem informacji wysyłanym z/do ustalonego widocznego miejsca sufit, wieża nadawczo-odbiorcza, koncentrator).

Sieci WLAN, korzystające z promieniowania podczerwieni IRF, umożliwiają osiąganie podobnych szybkość jak w sieciach kablowych: od 64 kb/s do 622 Mb/s (najnowsze próby eksploatacyjne dokonano przy szybkości 1 Gb/s).

Iridium - pierwszy system satelitarnej łączności rucho­wej (tzw. Big LEO lub S-PCN, 1998 r.), działający za pośre­dnictwem 66 satelitów z urządzeniami nadawczo-odbior- czymi pracującymi w paśmie L, umieszczonych na niskiej orbicie LEO. Satelity systemu obiegają Ziemię po orbitach znajdujących się na wysokości 780 km, rozdzielonych rów­nomiernie między 6 płaszczyzn orbitalnych. System przez półtora roku umożliwiał dwukierunkową transmisję w pa­śmie L o częstotliwościach 1616-1626,5 MHz (komunika­cja satelita-abonent) oraz w paśmie K (19,4-19,6 GHz i 29,1-29,3 GHz) z bramami terminali naziemnych (gateway), wykorzystując technikę dostępu TDMA/FDMA. Ze względów ekonomicznych uległ w 2000 r. wyłączeniu z eks­ploatacji publicznej, chociaż nadal jest eksploatowany przez rząd USA.

IS-95 - oznaczenie standardu interfejsu radiowego sieci komórkowej z rozpraszaniem widma i kodowym rozdziałem kanałów ODMA, także nazwa sieci komórkowej zrealizowa­nej w tej technologii i stosowanej w niektórych regionach Ameryki i Azji (Ameryka Północna, Korea, Hongkong, Singa­pur, Filipiny). Sieć użytkowana w pasmach 800 i 1900 MHz stosuje transmisję z poszerzonym widmem, w której kluczo­wą rolę odgrywają ciągi pseudolosowe, zapewniające dużą odporność na zniekształcenia związane z wielodrogowością i dające możliwość rozmieszczania wielu kanałów rozmow­nych na tej samej częstotliwości pracy. W sieci IS-95 nie ma potrzeby planowania przydziału częstotliwości nośnych w poszczególnych kanałach w sposób podobny do plano­wania stosowanego w systemach z dostępem FDMA/TDMA (sieci komórkowe GSM).

IS-135 - protokół transmisji radiowej rozwijanych cyfro­wych sieci komórkowych drugiej generacji (2G) - głównie in­stalowanych na kontynencie amerykańskim - w których sto­suje się dostęp wielokrotny z podziałem czasowym (TDMA).

ISA (lndustry Standard Architecture) - najbardziej rozpowszechniony standard 8- lub 16-bitowej architektury szyny interfejsowej, stosowany we wcześniejszych rozwiąza­niach komputerów osobistych klasy IBM PC. Obecnie zastą­piony wewnętrzną szyną 32-bitową standardów EISA i PCI.

ISDN (Integrated Serrices Digital Network) - Sieć cyfrowa z integracją usług, współczesny cyfrowy system te­lekomunikacyjny gwarantujący realizację dotychczasowych usług dostarczanych w systemach analogowych, jak też umożliwiający wprowadzenie nowych - dotychczas nie ofe­rowanych - przekazów cyfrowych opartych na technice cy­frowego przetwarzania informacji. Sieci ISDN potencjalnie umożliwiają tworzenie lokalnych podsieci telekomunikacyj­nych, zastępujących niewielkie centralki domowe czy dys­pozytorskie, a także zakładowe klasy PABX dla większej licz­by abonentów. W systemie ISDN użytkownik ma do dyspo­zycji dwa typy dostępu do kanału komunikacyjnego:

• BRA ISDN - przez kanał podstawowy o strukturze 2B+D₁₆ (128/144 kb/s) oraz

• PRA ISDN - w kanale pierwotno-grupowym o struktu­rze 30B+D₆₄ (2 Mb/s).

Kanały typu B są przeznaczone do przekazu informacji (głosu lub danych), typu D prawie wyłącznie do sygnalizacji. W systemie ISDN sygnały są przesyłane do/z terminalu abonenta w sposób cyfrowy.

ISL (Inter Switch Link) - szybki specjalizowany prze­łącznik sieci lokalnych zapewniający migracje pakietów mię­dzy siecią Token Ring i Ethernet (Fast i Giga) - bez konieczno­ści uciekania się do przełączników ATM i emulacji LAN.

ISL (Inter Satellite Link) - łącza międzysatelitarne stosowane w systemach wykorzystujących konstelacje sa­telitów (Iridium, Leo One, Teledesic, in.).

ISM (lndustrial, Scientific and Medical) - ogólna nazwa pasma 2,4 GHz, przydzielonego w skali światowej do wykorzystania przez systemy przemysłowe, naukowe i me­dyczne. Przydzielone pasmo nie jest licencjonowane, z tego względu działające w nim systemy radiokomunikacyjne mu­szą być odporne na zakłócenia EMI.

ISO (International Standard Organization) - mię­dzynarodowa organizacja standaryzacyjna (od 1946 r.), zrzeszająca krajowe organizacje normalizacyjne (72 pań­stwa członkowskie i 17 członków korespondentów). Zajmu­je się normalizacją wszystkich dziedzin techniki, z wyjątkiem elektryki, elektroniki i telekomunikacji, pozostających w ge­stii wyspecjalizowanej komisji IEC. Wprowadza także stan­dardy o charakterze globalnym, jak też zalecenia dla mode­lu odniesienia ISO/OSI.

Iso-Ethernet - wychodzący z użycia standard (IEEE 802.9a), stanowiący połączenie usług tradycyjnej sieci Ethernet (10 Mb/s) z usługami sieci cyfrowej ISDN. Po­łączone usługi, dostarczane jednym kablem do użytkowni­ka, wymagają stosowania specjalnych koncentratorów wyposażonych w funkcję agregacji kanałów ISDN - w celu uzyskiwania przepływności potrzebnych w przekazach obrazowych.

ISP (Internet Service Provider) - dostawca usług in­ternetowych, oferujący je odpłatnie. Podstawowym zada­niem dostawcy jest gromadzenie danych przekazywanych między poszczególnymi abonentami sieci i pobieranie za tę usługę odpowiednich opłat. W celu lepszej obsługi klientów lokalnych ISP zwykle gromadzi na własnych serwerach część istotnych, najnowszych lub często użytkowanych in­formacji internetowych (strony WWW), zwłaszcza pocho­dzących z odległych serwerów źródłowych. Za każdym na­stępnym kontaktem kolejnego lokalnego użytkownika sieci informacje te są udostępniane natychmiast, bez kłopotli­wego ich ściągania przez Internet.

ISUP (ISDN User Part) - protokół sygnalizacyjny sie­ci cyfrowej ISDN, stosowany do sterowania połączeniami z sygnalizacją SS7 - zgodnie z zaleceniami (CCIT) Q.761 i Q.764. Obejmuje także procedury zestawiania, koordyna­cji i rozłączania połączeń w torach międzycentralowych i sieciach wyposażonych w sygnalizację SS7.

ITU (International Telecommunication Union) - najstarszy i o najszerszym terytorialnie zasięgu działania Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (wyspecjali­zowana agenda ONZ) - stanowiący organizację międzyrzą­dową, powołaną w celu wspólnego ustalania procedur tele- komunikacyjnych, przydziału częstotliwości i regulacji pra­wnych w sektorze telekomunikacji. Należą do niego 174 krajowe administracje łączności, współdziała z członkami wspierającymi, którymi są: operatorzy telekomunikacyjni, producenci i dostawcy sprzętu oraz inne organizacje mię­dzynarodowe. Dokumentami wyjściowymi są zalecenia, po­wszechnie uznawane za nieformalne standardy światowe i przyjmowane za podstawę do opracowywania regional­nych i krajowych norm telekomunikacyjnych.

ITU-R (ITU-Radiocommunication Standardization Sector) - Sektor Radiokomunikacji Międzynarodowe­go Związku Telekomunikacyjnego, który formalnie zastąpił (w 1993 r.) komitet doradczy CCIR {International Consultative Committee on Radio), zajmujący się standardami w sektorze radiokomunikacji.

ITU-T (ITU-Telecommunication Standardization Sector) - Sektor Telekomunikacji Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego, który formalnie zastąpił (w 1993 r.) komitet doradczy CCITT (International Consultative Committee on Telephony & Telegraphy), zajmujący się standardami w telekomunikacji, oraz sektor normalizacyjny dawnej CCIR (International Consultative Committee on Ra­dio). Obejmuje 15 zespołów studialnych (Study G z których każdy zajmuje się standaryzacją wydzielonego działu telekomunikacji (transmisja, komutacja, utrzymanie itp.). W ramach zespołów studialnych powoływane są grupy robocze złożone z ekspertów, opracowujące normy i zalecenia telekomunikacyjne ITU-T. Opracowane przez ITU zalecenia mają charakter obowiązujących standardów międzynarodowych, chociaż formalnie stanowią jedynie zalecenia do ich stosowania.

IVOD —> telewizja interaktywna

IVR (Interactire Voice Response) - procedura automatycznych odpowiedzi głosowych (agent głosowy centrali), interaktywnie obsługująca klienta zewnętrznego w systemie Cali Center - przez wybieranie tonowe DTMF. Głównym zadaniem IVR jest obsługa najprostszych zapytań klienta - stanowiących ok. 90% całkowitej liczby połączeń - korzystając z udostępnianych zasobów firmy i jej bazy danych, a także dokonanie automatycznego uwierzytelnienia klienta przez zadawanie mu pytań, na które system zna właściwe odpowiedzi. W prostych instalacjach IVR system zadaje pytania głosem nagranym cyfrowo w serwerach interakcji i oczekuje na odpowiedzi klienta za pomocą klawiatury tonowej. W systemach bardziej rozbudowanych również udziela odpowiedzi głosem syntetycznym na pytania klienta - zwykle po uprzednim dokonaniu uwierzytelnienia.

izochroniczna transmisja —> transmisja izochroniczna

izolator optyczny - stosowany w optoelektronice a głównie w światłowodach - element optyczny spełniający funkcję „diody optycznej", przepuszczający światło tylko w jednym kierunku. Zasada jego działania polega na skręcaniu płaszczyzny polaryzacji, a następnie na ortogonalnym filtrowaniu tak skręconych promieni świetlnych.