m-commerce - pojęcie kojarzone z elektronicznym wspomaganiem handlu prowadzonym on-line za pośre­dnictwem terminali bezprzewodowych telefonii komórkowej (mobile e-commerce). Znaczenie usługi m-commerce gwałtownie rośnie w miarę zwiększenia szybkości transmisji w kolejnych etapach rozwoju sieci komórkowych (9,6 kb/s, 14,4 kb/s, 53,6 kb/s, 115,2 kb/s i 384 kb/s) oraz po­wszechnego wdrażania aplikacji WAP, umożliwiających bez­pieczne dokonywanie transakcji przez Internet. Do najbar­dziej popularnych usług m-commerce, prowadzonych przez sieć bezprzewodową, należą: transakcje bankowe (obsługa kont, przelewy, informacje o stanie konta), rezerwacja bile- tów (lotniczych, kolejowych, kinowych), elektroniczne zakupy on-line (zakup, zapłata i dostawa elektroniczna) oraz uzyskiwanie informacji i udział w rozrywkach.

m-Law- standard kodowania głosu PCM, także kompresji i ekspansji wg charakterystyki korekcyjnej typu |i, używany w Japonii i Ameryce Północnej.

MAC (Media Access Controt) - jedna z dwóch części warstwy łącza danych modelu ISO/OSI; również część adre- sowa nagłówka pakietu w protokołach komunikacyjnych za- wierająca adres nadawcy i odbiorcy. Warstwa łącza danych została podzielona na dwie podwarstwy: górną LLC i dolnć MAC. W podwarstwie MAC są umieszczane w ramkach pa- kiety danych otrzymywane z wyższych poziomów protokołów komunikacyjnych, a także jest przeprowadzana kontrola po- prawności tych ramek oraz ich uzupełnianie o adresy nadawcy i odbiorcy. Podstawowym zadaniem protokołu jest kontrolowanie dostępu do sieci i realizacja niektórych funk- cji detekcji błędów w kilku standardach sieciowych CSMA/CD, Token Ring, FDDI, sieciach MAN i in. Protoków MAC prowadzi translację (odwzorowanie) adresów pakietów warstwy sieciowej w ramki warstwy łącza danych.

macierz dyskowa RAID > RAID

magistrala S - interfejs pasywnej magistrali abonenc- kiej sieci cyfrowej ISDN w dostępie podstawowym BR/ ISDN. Dokładnie znormalizowana pod względem elektrycznym i funkcjonalnym, czteroprzewodowa magistrala abonencka łączy lokalne terminale użytkownika sieci ISDN i umożliwia tworzenie podsieci z subadresami terminal (maks. 8) wwieloportowym i wieloprotokołowym trybie pracy. Fizycznie reprezentuje dwie symetryczne, zrównoważone i dopasowane falowo (w zakresie 75-150 Ω.) pary przewodów zakończone terminatorami, z których każda realizuje transmisję jednokierunkowo. Dostęp sterowany protokołem sygnalizacji (warstwa 2 - LAPD, warstwa 3 - DSS1) zapewnia bezkolizyjną transmisję wielu terminali w jednej linii ko- munikacyjnej, łącząc abonenta ISDN z systemem komutacji (tylko dwa z nich mogą pracować jednocześnie).

magistrala szkieletowa - w teleinformatyce siei fizyczna lub fragment cyfrowej sieci komputerowej zarzą- dzające dużym ruchem danych. Magistrala łączy segment; sieci komputerowej wewnątrz budynków (backbone), także
stanowi podstawowe medium transportowe w sieciach miejskich MAN - gdzie coraz częściej nazywana jest magi­stralą kręgosłupową. Sieć szkieletowa jest przeznaczona do przekazywania ruchu w całej sieci, ruch lokalny jest obsługi­wany przez segmenty sieci. Ze względu na sposób przyłą­czania segmentów sieci wyróżnia się:

• backbone network - w której segmenty dołączane są za pośrednictwem mostów i ruterów;

• collpased backbone - ze zredukowaną siecią do pojedynczego huba, łączącego gwiaździście segmenty lokalne.

magistrale komputerowe - różnorodny, lecz ze- standaryzowany zestaw interfejsów wewnętrznych (szyn in­terfejsowych) komputerów do transmisji informacji między ich modułami, czyli urządzeniami cyfrowymi komputera. Ze względu na coraz wyższe wymagania sprzętowe, stawiane komputerom klasy PC, w komputerach zwykle jest zainsta­lowanych kilka typów szyn magistralowych o różnych złą­czach i przepływnościach maksymalnych. Do popularnych należą: ISA (przepływność do 8 Mb/s), EISA (do 33 Mb/s), MCA (do 20 Mb/s), VLbus (do 105 Mb/s), PCI (do 132 Mb/s), Dual PCI (do 528 Mb/s, szyna 64-bitowa) oraz naj­bardziej uniwersalna szyna interfejsu szeregowego USB (do 45 Mb/s).

mainframe - wielodostępny, centralny system kompu­terowy, przeznaczony do zarządzania dużą liczbą danych oraz przetwarzania specjalizowanych zadań. Są to kompu­tery o olbrzymiej mocy obliczeniowej (nie mniej niż 500 MIPS, obecnie coraz częściej powyżej 1000 MIPS), zwykle instalowane w większych przedsiębiorstwach z wieloma fi­liami, także w uniwersytetach i organizacjach militarnych mogących mieć setki, a nawet tysiące użytkowników. Ze względu na postępującą miniaturyzację podzespołów kom­putera właściwym kryterium określania mainframe nie jest jego wielkość fizyczna, lecz moc rzeczywista przetwarzania. Moc obliczeniowa lub przetwarzania jest zlokalizowana w jednej strukturze logicznej wraz z zasobami pamięciowy­mi, z uwzględnieniem wielodostępu do zasobów kompute­rowych, a także odpowiednio wysoką jakością systemu operacyjnego i oprogramowania narzędziowego kompute­rów mainframe.

MAN (Metropolitan Area Network) - miejska lub kampusowa szkieletowa sieć komputerowa, nie przekra­czająca łącznie długości 100 km. Realizowana początko­wo przy użyciu miedzianych kabli telekomunikacyjnych, obecnie jest tworzona prawie wyłącznie z połączeń światło­wodowych (FDDI, DQDB) o wyższej przepływności i wyższej jakości transmisji. W węzłach sieci MAN ma zwykle miej­sce konwersja z postaci optycznej na elektryczną i odwrot­nie. Coraz częściej sieć MAN stanowi przezroczystą sieć optyczną, połączoną bezpośrednio z sieciami telekomuni­kacyjnymi (konwergencja sieci), a cała inteligencja usług i dostępu do niej znajduje się w brzegowych węzłach dostępu POP. Zasięg sieci MAN nie jest istotnym ograni­czeniem, gdyż stosowanie jednomodowych włókien świa­tłowodowych z tłumieniem w trzecim oknie transmisyjnym, wynoszącym średnio 0,20 dB/km, daje swobodę w konfi­gurowaniu sieci, nawet rozległych. Stosowanie wzmacnia­czy optycznych EDFA, o wzmocnieniu 20-30 dB w paśmie o szerokości kilku THz (technologie WDM, DWDM, UWDM), umożliwia tworzenie sieci metropolitalnych bez ograni­czania zasięgu o terabitowych przepływnościach optycz­nych i działających w czasie rzeczywistym (dane, głos, obraz, wideo).

MAP (Manufacturing Automation Protocol) - pro­tokół automatyki przemysłowej opracowany przez General Motors dla sieci lokalnych z magistralą i przekazywaniem znacznika (standard IEEE 802.3). Zapewnia gwarantowany dostęp do sieci wymagany przez użytkownika działającego w czasie rzeczywistym - niezależnie o panującego natłoku w sieci przemysłowej.

makrokomórka - element bezprzewodowych sieci komórkowych drugiej (2G) i trzeciej (3G) generacji, określa­jący obszar abonencki o promieniu 1-35 km, pokrywany emisją jednej stacji bazowej BTS. Zwykle obejmuje tereny znajdujące się poza miastami, o niewielkich skupiskach ludności, a także szybko przemieszczających się abonen­tów komórkowych (ulice, drogi, autostrady).

maskarada - jedno z podstawowych zagrożeń w sieci teleinformatycznej polegające na udawaniu (oszukiwaniu) przez program, że domniemany klient jest legalnym i odpo­wiednio upoważnionym użytkownikiem sieci.

MAU (Multistation Access Unit) - jednostka przyłą­czeniowa lokalnej sieci komputerowej Token Ring (IBM), zrealizowanej w topologii gwiaździsto-pierścieniowej, do której bezpośrednio przyłącza się stacje sieciowe. Spełnia funkcję koncentratora sieci Token Ring, zapewniając dostęp użytkowników do stacji wieloterminalowej. Urządzenia MAU mają wbudowane elementy obejściowe umożliwiające pra­cę pierścienia nawet po odłączeniu z sieci dowolnej stacji roboczej (zob. rys.).

MBS (Mobile Research) - sposób emisji radiowych sy­gnałów przywołań w systemach przywoławczych z wykorzy­staniem istniejącej publicznej sieci radiofonicznych nadaj­ników UKF-FM. W systemie MBS odpowiednio zakodowane sygnały przywołania są transmitowane na trzeciej harmo­nicznej pilota (19 kHz) sygnału stereofonicznego o często­tliwości 57 kHz, emitowane łącznie z radiowym sygnałem stereofonicznym. Istotną zaletą tego rozwiązania jest szyb­kie uzyskanie rozległego zasięgu przywołań, przy stosunko­wo niewielkich kosztach adaptacyjnych już istniejących nadajników UKF-FM z podstawową szybkością transmisji danych 1187,5 b/s. System przywoławczy w MBS (krajowa sieć przywoławcza POLPAGER) przestał działać w Polsce 31 grudnia 1999 - po wyłączeniu nadajników dolnego pasma radiofonicznego UKF-FM.

MC-CDMA (Mtdticode CDMA) - propozycja moder­nizacji radiowych systemów wąskopasmowych z kodowym zwielokrotnieniem dostępu CDMA (dokładniej: rozwiązanie telefonii komórkowej zgodnej ze standardem TIA/EIA IS- 95), umożliwiająca zwiększenie przepływności ponad nomi­nalną przepływność kanału podstawowego. W systemie MC-CDMA zastosowano mechanizm kontroli dostępu zwa­ny LIDA (Load and Interference Based Demand Assigment), umożliwiający efektywną obsługę ruchu o zmiennej przepływności binarnej.

MCA (Micro Channel Architecture) - zastrzeżona Praz IBM (1987 r.) mikrokanałowa architektura 32-bitowej szyny interfejsu wewnętrznego, stosowana w komputerach IBM serii PS/2, a także serii RS 6000. Niezgodna z wcze­śniejszymi rozwiązaniami standardu IBM PC AT (16-bitów) jest przeznaczona dla środowiska wieloprocesorow z możliwością automatycznej identyfikacji kart rozszerzenia - co eliminuje wiele konfliktów transmisyjnych w porównaniu z dotychczasowymi rozwiązaniami szyny interfejsowej komputerów PC.

MCID (Malicious Cali Identification) - jedna z usług dodatkowych oferowanych klientom sieci cyfrowej ISDN polegająca na identyfikacji złośliwych wywołań, a także rejestracji w systemie komutacyjnym danych dotyczących realizowanego połączenia (czas i numer) - w celu późniejszego ich wykorzystania przez uprawnione osoby.

MCU (Multimedia Communication Unit) - mostki wideokonferencyjne spełniające funkcję sieci cyfrowej ISDN do realizacji multimedialnych połączeń wideokonferencyjnych. Mostki MCU zainstalowane w środowisku centralek abonenckich PABX (po obydwu stronach łącza) umożliwiają prowadzenie spotkań na odległość, uczestnictwo w konferencjach grupowych, prezentację produktów czy realizację wideokonferencji. Spełniając standardy H.320, H.263, H.261 oraz H.242, pozwalają na realizację przekazów z przepływnością od 64 kb/s (128 kb/s, 384 kb/s) do 2 Mb/s.

MDF (Main Distribution Fratne) —> przełącznica główna

mDSL (m-Digital Subscriber Line) - najnowsza wersja (2000 r.) abonenckiej technologii przekazu cyfrowego za pośrednictwem stacjonarnych modemów szerokopasmowych klasy DSL. Przekaz danych w tej asymetrycznej technologii dokonuje się z szybkością zwiększoną do 2,3Mb/s za pomocą dedykowanej dwuprzewodowej linii telefonicznej w zasięgu do kilku km (do kilkunastu z przewodami o średnicy 0,9 mm).

media transmisyjne - kanały fizyczne umożliwiające przekaz informacji dzięki propagacji fal akustycznych, radiowych i świetlnych oraz sygnałów elektrycznych. Nadal najczęściej spotykanymi mediami telekomunikacyjnym są kable (miedziane i światłowodowe), coraz rzadziej współosiowe. Przyszłości telekomunikacji stacjonarnej należy upatrywać w przekazach światłowodowych o terabitowych przepływnościach, natomiast przekazy bezprzewodowe będą realizowane za pomocą światła podczerwonego oraz naziemnych i satelitarnych łączy radiowych (standard IrDA Bluetooth, LMDS, DVB-S, UMTS i in.).

megakomórka - największy element w hierarchii te­lefonii komórkowej trzeciej generacji IMT-2000 - w tym tak­że europejski UMTS (pikokomórka, mikrokomórka, makro- komórka, megakomórka), obejmujący obszar o promieniu kilkuset km i znajdujący się w zasięgu jednego satelitarne­go urządzenia nadawczo-odbiorczego. Szybkość przemie­szczania się stacji ruchomej MS wewnątrz megakomórki nie ma praktycznie żadnych ograniczeń.

MEMS (Micro-Electro-Mechanical System) - jedna z dwóch najnowszych technologii całkowicie optycznych przełączników bezpośrednio krosujących światło - stosowa­na w sieciach i traktach terabitowych. Przełączania strumie­ni świetlnych dokonuje się za pomocą dwóch współzależ­nych płaskich (2D) lub przestrzennych (3D) półprzewodni­kowych matryc mechanicznych z uchylnymi, miniaturowymi zwierciadłami. Miniaturowe zwierciadełka optyczne o śre­dnicy ok. 0,5 mm - osadzone na elastycznych wiązadłach półprzewodnikowych pełniących rolę sprężynek - są stero­wane elektrostatycznie, czyli praktycznie bez poboru ener­gii. Lustrzane matryce mogą bezpośrednio komutować dowolne przepływności promieni świetlnych i znajdują zastosowanie głównie w węzłach optycznych sieci transpor­towych klasy Cross Connect (w matrycy 1024x1024), z przełączaniem do 1024 kanałów. Konkurencyjną metodą bezpośredniego przełączania wielofalowych strumieni świe­tlnych DWDM dla MEMS jest stosowanie optycznych prze­łączników pęcherzykowych (bąbelkowych).

MEO/ICO (Medium Earth Orbit, Intermediate Circular Orbit) - kołowe orbity satelitów komunikacyj­nych na wysokości ok. 10 tys. km. Czas obiegu satelity na orbicie MEO wynosi od 6 do kilkunastu godzin (projekty Odyssey, Concordia, ICO, in.).

metadane -różnorodne typy dokumentów (inaczej me- tapliki), źródła ich pochodzenia, operacje wykonywane na nich (kompletne dokumenty, streszczenia, referencje, adre­sy URL) oraz sposób ich przechowywania w postaci folde­rów dyskowych lub baz danych. Składnica metadanych winna zawierać metody grupowania dokumentów, katego­rie dokumentów i sposoby ich klasyfikowania, a także zdefi­niowany zbiór słów kluczowych - sukcesywnie powiększany w miarę aktualizacji i rozszerzania zbioru metadanych. Me- tapliki zwykle zawierają, oprócz samych danych, informacje o sposobach ich prezentacji (głównie dotyczy to plików gra­ficznych).

metajęzyk - otwarty język programowania o wspólnej gramatyce, jednolitej metodologii programowania i stale ulegający rozszerzeniom funkcjonalnym.

metakatalogi - produkty systemu usług katalogo­wych łączące technologię LDAP i strukturę informacyjną usług katalogowych X.500 z zestawem funkcji konsolidują­cych dane. Istotną funkcją metakatalogów jest zdolność łą­czenia właściwych danych, pochodzących z wielu katalo­gów o różnych sposobach specyfikacji, w pojedynczy poszu­kiwany obiekt. Przykładem aplikacji metakatalogowych jest integracja informacji pochodzących z katalogu kadry przed­siębiorstwa, z aplikacji książki telefonicznej, adresów po­czty elektronicznej w pojedynczy obiekt o konkretnych ce­chach osobowych użytkownika (imię, nazwisko, adres, za­trudnienie itp.).

metakomputer - wirtualne środowisko obli­czeniowe, obejmujące zasoby obliczeniowe (serwe­ry, komputery i systemy komputerowe) o dużej mo­cy, a także systemy zarządzania danymi, wizualiza­cji i oprogramowania w taki sposób, by użytkownik miał dostęp do tych zasobów i odpowiednich apli­kacji w trybie zbliżonym do korzystania z pojedyn­czego komputera. O możliwościach przetwarzania za pomocą metakomputera decydują: architektury równoległe superkomputerów (mechanizmy poto­kowe, pipelining), przetwarzanie równoległe (me­chanizmy wektorowe, równoległość instrukcji, rów­noległość procedur), a zwłaszcza efektywność sieci komunikacyjnych między nimi (FDDI, HIPPI, Fibrę Channel).

MHS (Message Handling Serrice) - jedna z metod (Novell) obsługi komunikatów X.400, zapewniająca prze­pływ informacji między aplikacjami pracującymi w sieciach LAN. System MHS zbiera, porządkuje i kieruje ruch pakie-

tów i komunikatów do innych systemów, stosując technikę „zapamiętaj i prześlij" (storę and forward), przechowuje wiadomości w skrzynkach, które z różnych powodów nie mogą być dostarczone do adresata, oraz zapewniając ucze­stnikom dostęp do zasobów MHS utrzymuje połączenia z in­nymi systemami. Najczęstszym zastosowaniem MHS jest wymiana poczty elektronicznej, generowanie zapytań do bazy danych, także obsługi faksu sieciowego. Komunikaty systemu MHS są redagowane i przesyłane w standardzie SMF (Standard Message Format) - co umożliwia ich inter­pretację przez różne aplikacje użytkownika.

MIB (Management Information Base) - niewielka baza danych implementowana w węźle sieci LAN, wykorzy­stywana do przechowywania informacji o zarządzanym wę­źle i elementach sieci przyłączonych do węzła. Za aktualiza­cję i modyfikację danych w MIB odpowiada program agent - znajdujący się w węźle sieci i współpracujący z progra­mem menedżer stacji zarządzającej siecią. Specyficzne ko­mendy i odpowiedzi według protokołu SNMP, zainstalowa­nego w stacji zarządzania, umożliwiają ocenę stanu węzła oraz uzyskanie informacji przydatnych do wyciągnięcia wniosków z pracy całej sieci przez administratora systemu.

micropayment - jedna z najwcześniejszych metod re­gulacji płatności w Internecie, polegająca na kolejnym zli­czaniu odwiedzanych przez użytkownika stron interneto­wych i przeliczaniu tej wielkości na kwoty pieniężne. Opłata rośnie w miarę otwierania kolejnych stron internetowych.

MIDI (Musical Instrument Digital Interface) - standard cyfrowego interfejsu do transmisji i zapisu dźwię­ku, stosowany w muzyce elektronicznej do obsługi kart dźwiękowych i syntezatorów.

middleware - klasa oprogramowania zapewniająca komunikację między różnymi systemami bądź między stacjami roboczymi i serwerami bazodanowymi za pośre­dnictwem różnych protokołów komunikacyjnych. Zwykle ko­munikacja middleware stanowi warstwę pośredniczącą oprogramowania do aplikacji w środowisku rozproszonym (zdalnym), realizowaną przy użyciu procedury RPC dla wie­lu modeli współpracy klient/serwer.

mieszanie czterofalowe —> FWM

mikrokomórka - jeden z mniejszych elementów hie­rarchicznej struktury telefonii komórkowej trzeciej generacji IMT-2000 (pikokomórka, mikrokomórka, makrokomórka, megakomórka). Zawiera obszary o promieniu od 100 m do 1 km - głównie tereny miejskie, osiedla i duże skupiska ludności, przeznaczone dla pieszych lub prawie stacjonarnych użytkowników systemu. Zwykle obejmuje abonentów znajdujących się w terenie otwartym (tereny rekreacyjne, stadiony, ulice miast) o wzmożonym trafiku komórkowym.

MIME (Multipurpose Internet Mail Extentw, standard używany w sieci Internet do rozszerzania tekstowych przekazów poczty elektronicznej SMTP o informacje multimedialne. Określa sposób formatowania informacji do postaci akceptowanej przez systemy pocztowe, także definiuje czcionki, formaty i inne cechy dokumentów - co pozwala na odtwarzanie dokumentów w wielu różnych syste- mach. Pozwala do wiadomości tekstowych przesyłanych przez pocztę elektroniczną dołączać pliki różnego rodzaju; tekstowe, głosowe, grafiki i elementów obrazu ruchomego oraz dokumentów przygotowanych za pomocą różnych edytorów tekstowych, arkuszy kalkulacyjnych i in.

mirroring - tradycyjna technika ochrony danych kom- puterowych przez zapis lustrzany w pamięciach dyskowych. System mirroring polega na realizowanym w czasie rzeczy- wistym dublowaniu zapisu danych na drugim urządzeniu (nośniku, którym najczęściej jest pamięć dyskowa tego samego typu), w wyniku czego obydwa urządzenia przechowują taką samą informację. Do jednego sterownika dołącza się zwykle dwa napędy dyskowe - pierwotny i wtórny, a rejestracji danych dokonuje się na nich jednocześnie. W przypadku awarii jednego z dysków usługi sieciowe nadal są realizowane za pomocą drugiego, aż do wymiany lub naprawy uszkodzonego napędu.

MMDS (Multichannel Multipoint Distribution System) - system szerokopasmowej transmisji radiowej do wielopunktowej i wielokanałowej dystrybucji danych w kierunku terminali stacjonarnych, stosowany przez dostawców internetowych ISP i ASP. Bezprzewodowe systemy MMDS działają zazwyczaj na częstotliwościach poniżej 10 GHz najczęściej w paśmie 2,5 GHz. Za pośrednictwem MMDS - o cechach zbliżonych do radiowych systemów LMDS - dostawcy usług internetowych zaoferowali (1998 r.) duży wybór usług multimedialnych o przepływnościach w zakresie 10-27 Mb/s, w zależności od lokalnego zapotrzebowania abonenckiego. Korzystanie z usługi wymaga instalacji niewielkiej anteny stacji bazowej na dachu budynku z bezpośrednią widocznością nadajnika MMDS, zwykle umieszczanego na najwyższych budynkach aglomeracji miejskiej. W paśmie 2,5 GHz uzyskuje się zasięgi radiowe do 50 ki

MMF -> światłowód wielomodowy

MMM (Mobile Media Mode) - logo usługi interneto­wej (Ericsson, Nokia, Motorola) oznaczającej uproszczony tryb bezprzewodowego dostępu do multimedialnych stron WTA (wersja serwerów z uproszczonym językiem komunika­cji WTML zamiast HTML jak w stronach WWW). Sygnowanie terminali oznaczeniem WWW:MMM pozwala użytkownikom, usługodawcom i operatorom na identyfikację bezprzewodo­wych urządzeń zgodnych z protokołem WAP do komunikacji ze stronami webowymi Internetu. Oznacza także identyfiko­wanie usług, stron internetowych i konkretnych telefonów komórkowych (takich jak telefony inteligentne), które za­pewniają dostęp do takich aplikacji, mimo używania wy­świetlaczy i klawiatur o ograniczonych możliwościach i wy­miarach.

MMX (Matrix Manipulation Extension) - multime­dialna architektura mikroprocesorów ogólnego przeznacze­nia, wprowadzona (1997 r.) przez firmę Intel, począwszy od procesora Pentium MMX. W MMX wprowadzono dwukrotnie większą pamięć buforową cache oraz kilkadziesiąt nowych rozkazów (57 instrukcji multimedialnych, graficznych i ko­munikacyjnych), ułatwiających komunikację z siecią i współpracę z grafiką trójwymiarową. Korzystanie z zalet funkcji MMX wymaga używania odpowiedniego oprogramo­wania, chociaż tradycyjne programy dla procesorów Pen­tium również działają poprawnie. Nowsza generacja MMX2 ma dodatkowo wbudowany procesor zmiennoprzecinkowy.

MNP (Microcom Networking Protocol) - zestaw kil­ku protokołów powszechnie stosowanej metody bezstratne­go zmniejszania plików danych w torach transmisyjnych, z równoczesnym zastosowaniem technik kompresji i korek­cji błędów. Z dziesięciu klas protokołów transmisji (MNP1-MNP10), opracowanych przez Microcom do kom­presji i korekcji danych w modemach, najczęściej używany­mi są: MNP5 - zapewniająca dwukrotną kompresję w star­szych modemach o szybkości 4800 b/s oraz udoskonalona wersja - MNP7 - umożliwiająca redukcję danych do 42%, a także MNP10 o trzykrotnie zwiększonej przepływności (V.32) - dzięki implementacji protokołu klasy 7. Dostawcy modemów udostępniają zwykle obydwie opcje kompresji: V.42 bis (kompresja bezstratna danych) i protokoły kom­presji MNP.

MNRU (Modulated Noise Reference Unit) - stan­dardowy układ odniesienia dla wąskopasmowej lub szero­kopasmowej wersji pomiaru wyrazistości mowy prowadzo­nej przez kanały cyfrowe. Dopuszcza stosowanie przetworni­ków A/C i C/A, sztucznych ust generujących sylaby, filtrów oraz programowanych generatorów szumu.

MO -> napęd magnetooptyczny

Mobitex - naziemny bezprzewodowy system dwukierun­kowej łączności pakietowej między terminalami ruchomymi a stacjonarną siecią trankingową, wprowadzany (od 1988 r.) w Europie przez szwedzkie firmy Ericsson i Telię. Wielo­warstwowa struktura pakietowego systemu Mobitex o hie­rarchicznej budowie zapewnia w podsieciach podstawową przepływność 8 kb/s, implementowaną w wielu pasmach radiowych o częstotliwościach: 80,160, 450 lub 900 MHz - w zależności od możliwości lokalnego operatora. W syste­mie istnieje swobodna (pseudolosowa) alokacja kanałów radiowych o szerokości 12,5 kHz, ograniczona jedynie do­stępnym pasmem radiowym. Obowiązkowym protokołem komunikacyjnym w warstwie łącza danych jest firmowy pro­tokół radiowy MASC (Mobitex Asynchronous Communica- tion). Teren objęty zasięgiem systemu Mobitex jest podzie­lony na komórki radiowe, z których każda jest obsługiwana przez jedną stację bazową.

model odniesienia OSI (Open System Inter- connectioń) - system ISO/OSI; także standard stworzony przez ISO do definiowania i łączenia systemów otwartych, stanowiący wzorcowy model współdziałania systemów i sie­ci heterogenicznych o warstwowej strukturze protokołów. Funkcje modelu odniesienia rozdzielono na siedem warstw odpowiadających kolejnym etapom przesyłania danych:

• warstwa 1 -fizyczna (elektryczne i mechaniczne wła­ściwości styków wg specyfikacji: V.24/V.28, X.21, X.21 bis i in.);

• warstwa 2 - łącza danych (protokoły HDLC, SDLC i pochodne: LAP-B, LAP-D, LAP-M);

• warstwa 3 - sieciowa (protokoły X.25 i in.);

• warstwa 4 - transportowa (procedury datagramowe i wirtualne);

• warstwa 5 - sesji (synchronizacja połączeń sesyj- nych, spójność transferów i danych);

• warstwa 6 - prezentacji (konwersja formatów danych ASCII i EBCDIC, bezpieczeństwo danych, szyfrowanie, in.);

• warstwa 7 - aplikacji (programy specyficznych usług sieciowych: FTAM, VT, MOTIS, CIMPRDA, DTB i in.).

Chociaż model OSI nie został powszechnie zaakcepto­wany, nadal jest stosowany do opisu i definiowania sposo­bu komunikowania między produktami komputerowymi po­chodzącymi z różnych firm.

upodobniony tylko do analogowego w sposób zezwalający na jego transmisję w fizycznym torze komunikacyjnym. Pro­ces upodobnienia sygnału cyfrowego do postaci analogo­wej w torze transmisyjnym nazywa się modulacją. Ze wzglę­du na sposób instalacji wyróżnia się dwa typy modemów: zewnętrzne (wolno stojące) i wewnętrzne instalowane jako karty modemowe w komputerach i panelach urządzeń transmisyjnych, natomiast ze względu na szerokość przesy­łanego pasma rozróżnia się modemy wąskopasmowe (umownie poniżej 2 Mb/s) i szerokopasmowe (nie mniej niż 2 Mb/s).

modem DSL —>DSL

modem (modulation-demodidation) - zespół ko­munikacyjny określany jako urządzenie DCE, umożliwiający przekaz danych przez kanał analogowy z/do urządzenia o charakterze cyfrowym (komputer, terminal cyfrowy). Mo­dem analogowy dokonuje konwersji cyfrowego sygnału na sygnał analogowy (lub odwrotnie), przesyłany dalej przez łącza o charakterze analogowym. Do odbioru potwierdzeń bądź sygnalizacji potrzebny jest drugi, wydzielony kanał transmisyjny, lokowany zwykle w tym samym łączu. Sygnał przesyłany przez łącze analogowe jest nadal cyfrowy,

modem kablowy - urządzenie adaptujące funkcje szerokopasmowych modemów radiowych do zastosowań opartych na kablu współosiowym. Najczęściej jest używane do dystrybucji multimedialnych sygnałów telewizji kablowej CATV z wykorzystaniem technologii HFC, umożliwiają wpro- wadzenie kanału zwrotnego (od abonenta do stacji centralnej) kosztem redukcji fragmentu aktywnego pasma dosyłowego. Nominalna przepływność modemów kablowych w kierunku dosyłowym mieści się w zakresie od kilkuset kb/s do kilkudziesięciu Mb/s (standardowo 10 Mb/s); stosowaniem oddzielnych technik modulacji w każdym runku transmisji, takich jak: 64QPSK, 64QAM i coraz częściej obecnie stosowanej COFDM.

modem SVD -> SVD

modem zerowy (nuli modem) - najprostsza, lecz nietypowa forma współpracy komputerowych urządzeń końcowych w paśmie podstawowym toru telekomunnika- cyjnego, bez instalowania modemów między nimi. Dwa urządzenia terminalowe klasy DTE łączy się przez interfejs szeregowy typu RS 232, przy czym sygnały łączące porty szeregowe urządzeń końcowych DTE podlegają odpowie- dniemu krosowaniu. Prostokątne impulsy cyfrowe są bezpośrednio prowadzone przez dwuprzewodową linię (np. telefoniczną), jednak zbyt duża odległość lub przesyłanie; krótkich impulsów (większa szybkość transmisji) powodują zniekształcenia, uniemożlwiające odtworzenie po stronie odbiorczej sygnału pierwotnego. Zasięg transmisji jest ograniczony, najwyżej do aplikacji lokalnych w obrębie budynku (kilkadziesiąt m), bez możliwości stosowania regeneratorów przenoszących składowej stałej.

modemy szerokopasmowe - szereg rozwiązań współczesnych modemów stosowanych po stronie abonen­ta, traktowanych jako zakończenie sieci telekomunikacyj­nych dostarczających usług o przepływnościach nie mniej­szych niż 2 Mb/s. Należą do nich modemy:

• szerokopasmowe klasy xDSL - o niesymetrycznych szybkościach transmisji: do 6/8 Mb/s w kierunku abonenta i maks. do 2 Mb/s od użytkownika do sieci. W najpro­stszej, często spotykanej postaci szero­kość transmitowanych pasm jest ograni­czona: do 6 MHz (niekiedy nawet do 1 MHz) w kierunku dosyłowym i tylko 64 kb/s dla interakcji abonenta w stronę sieci;

• kablowe o przepływności do kilku­dziesięciu Mb/s (standardowo 10 M/s) - używane w sieciach kablowych CATV wraz z możliwością interakcyjnego oddziaływa­nia na zawartość odbieranych programów;

• sieci cyfrowej ISDN - z dostępem pierwotnym PRA o dyskretnie regulowanej szybkości 2,048-139,264 Mb/s, przeznaczone do łączenia z lokalnymi centralkami przedsię­biorstw,

• szerokopasmowej technologii LMDS - do bezprzewo­dowego łączenia w zasięgu do kilku km, z telewizyjnym cen­trum nadawczym lub hurtownią danych.

oraz Θ - fazy sygnału nośnej) dokonuje się na wiele sposobów przez modulację: amplitudy AM, częstotliwości FM oraz fazy PM, a także ich kombinacji. Modulację fali no­śnej przebiegiem dyskretnym (binarnym) o liczbie bitów przypadających na jeden bod większej niż 2 bity nazwano modulacją wielowartościową M-ary.

modulacja delta - sposób kodo- wania analogowych sygnałów mowy do postaci cyfrowej. Modulacja delta, przy­jęta powszechnie w wojskowej technice telekomunikacyjnej, umożliwia kodowa­nie mowy w kanale o przepływności 16 kb/s (standardowe kodowanie PCM wy­maga 64 kb/s). W połączeniach między- sieciowych o różnych technologiach ko­dowania stosuje się krotnice PCM/delta.

modulacja w modemach -

znormalizowane sposoby modulacji sygnałów cyfrowych w modemach działających przez linie telefoniczne. Sposo­by modulacji zgodnie z zaleceniami serii V.standard doty­czą jedynie modemów z dwuprzewodowymi liniami podle­gającymi komutacji, natomiast modemy dla prywatnych li­nii dwudrutowych i czteroprzewodowych nie wymagają normalizacji i mogą mieć niestandardowe rozwiązania, a także odrębne sposoby modulacji sygnałów cyfrowych. Modemy nawiązują połączenia automatycznie, na najwyż-

modemy wąskopasmowe - wiele tradycyjnych rozwiązań modemów analogo­wych do transmisji danych przez zwykłą sieć telefoniczną (do maks. szybkości 56 kb/s w standardzie V.90 wraz z asymetrią kie­runków transmisji) i modemów działających z siecią cyfrową ISDN z dostępem podstawo­wym BRA i szybkością 64/128/144 kb/s (maks. do 2,048 Mb/s).

modulacja - w telekomunikacji proces konwersji prostokątnego sygnału cyfrowego na harmoniczną falę nośną transmitowaną w naturalnym paśmie akustycznym linii telefo­nicznej 300-3400 Hz. Większość modemów pracuje na zasadzie ciągłej emisji sinusoidal­nej fali nośnej, której parametry są modyfiko­wane odpowiednio do wartości przesyłanych danych cyfrowych. Modyfikacji jednego z trzech parametrów opisujących idealną sinusoidę fali nośnej (A - amplitudy, f - częstotliwości

szej możliwej i akceptowalnej przez obydwie strony szyb­kości transmisji - adaptowanej dynamicznie w trakcie połączenia - dzięki wbudowanej w modemach funkcji retrainingu. Wśród wielu sposobów modulacji największą popularność w modemach uzyskały: FSK, QPSK, QAM i TCM oraz ich kombinacje.

moduł transportowy STM -> STM

moduły instalacyjne IDC -> IDC

moduły instalacyjne RJ45 - wydzielone, znor­malizowane moduły konstrukcyjne, zawierające od kilku do kilkudziesięciu złączy RJ45 do przyłączania kabli telefonicz­nych lub komputerowych. Są stosowane głównie w szafach dystrybucyjnych poziomego okablowania strukturalnego do łączenia stacji roboczych z magistralą telekomunikacyjną.

moduły pamięci DRAM - wiele seryjnie wytwa­rzanych, kompletnych, scalonych układów pamięciowych, różniących się organizacją dostępu do danych (PM, FPM, EDO, SDRAM, MRAM), typem komputera (PC, PS2) oraz konstrukcją złącza (SIMM, DIMM). Ich cechy charaktery­styczne ujmują następujące często spotykane rozwiązania fabryczne:

• PM - 30-stykowe złącze SIMM, magistrala danych 55 MB/s, częstotliwość taktowania 33 MHz;

• FPM - 72-stykowy SIMM/PS2, magistrala 60 MB/s, taktowanie 66 MHz;

• EDO - 72-stykowy SIMM/PS2, magistrala 66 MB/s, taktowanie 66 MHz;

• SDRAM - 168-stykowy DIMM, magistrala 83 MB/s, taktowanie 83 MHz; SDRAM 100 - 168-stykowy DIMM, ma­gistrala 100 MB/s, taktowanie 100 MHz.

Najbardziej popularne są synchroniczne pamięci dyna­miczne SDRAM (Synchronous DRAM), wyposażone w uni­katowy układ SPD, w którym są zarejestrowane parametry modułu. Najwyższe szybkości magistrali danych, jakie uzy­skuje się w takich rozwiązaniach przekraczają 250 MB/s (1,6 Gb/s).

mody światłowodu - istotna cecha włókna światło- wodowego, określająca rozkład pola i fizyczny kształt wiązki świetlnej układającej się w rdzeniu włókna. W światłowodzie wielomodowym istnieją warunki optyczne do powstawania i przesyłania wzdłuż osi włókna optycznego wielu dyskretnych modów (czyli promieni świetlnych) o tej samej długości fali, mogących wchodzić do rdzenia pod różnymi kątami a zmiana kąta powoduje inną (dyskretną) szybkość propagacji sygnału wzdłuż osi włókna. W celu uzyskania je modowej transmisji stosuje się światłowody o odpowiednio małej średnicy rdzenia włókna (9 |im) - porównywalnej z długością fali świetlnej. W światłowodach jednomodowych jest prowadzona tylko jedna wiązka świetlna o stałej szybkości propagacji sygnału wzdłuż osi, co minimalizuje dyspersję (poszerzenie) sygnału i zwiększa efektywną długość jednorodnego toru światłowodowego, przydatną w transmisjach długodystansowych.

MOS (Mean Opinion Score) - jedna z pośrednich metod oceny wyrazistości i zrozumiałości mowy, ukierunkowana na telefoniczną łączność porozumiewawczą. Dotyczy ona subiektywnej oceny jakości transmisji mowy, uzyskiwanej

przez głosowanie grupy uczestników odsłuchujących głos poddawany kompresji i dekompresji. Wynik głosowa­nia jest wyrażany w pięciostopniowej skali jakości MOS(1 - zła, 2 - mierna, 3 - zadowalająca, 4 - dobra, 5 - doskona­ła). Subiektywną ocenę MOS uzyskuje się różnymi technika­mi w wielu ośrodkach i dla różnych języków. Dla kanałów cy­frowych stosuje się najczęściej miarę MNRU.

MOSPF (Multicast Open Shortest Path Protocol) - jeden z bardziej zaawansowanych protokołów rutowania klasy IP multicast, pozwalający kierować ruchem wewnątrz zdefiniowanej grupy urządzeń multicastowych (rozgłaszanie grupowe). Protokół MOSPF korzysta z protokołu unicast do uzyskania informacji o dostępnych łączach, wylicza trasy od źródła do wszystkich możliwych członków określonej grupy multicastowej oraz przechowuje i udostępnia te informacje, aż do czasu następnej modyfikacji topologii sieci.

most (bridge) - w teleinformatyce urządzenie komunika­cyjne funkcjonujące w warstwie łącza i pełniące funkcję łącznika między sieciami lub segmentami sieci LAN - uży­wającymi tych samych lub różnych protokołów komunikacji w warstwie łącza. Za pośrednictwem mostu można łączyć urządzenia na poziomie adresowym MAC dla sieci, takich jak: Ethernet, Token Ring czy FDDI. Wśród wielu funkcji rea­lizowanych przez mosty do podstawowych należą:

• filtrowanie ramek (powielanie ramek do innego seg­mentu następuje dopiero po sprawdzeniu zgodności adre­su segmentu);

• wykrywanie szkodliwych pętli (krążących w wyniku rozgłaszania) oraz

• automatyczne uczenie się topologii sieciowej. Popu­larność zdobyły samouczące się mosty przeźroczyste, w których ramka po przejściu przez most nie ulega żadnym zmianom z punktu widzenia stacji sieciowych. W większych sieciach mosty zostały zastąpione bardziej inteligentnymi przełącznikami i ruterami.

mostowanie - procedura łączenia początkowo jedy­nie sieci jednorodnych (homogenicznych), a obecnie również sieci wykonanych wg różnych standardów. Zdefi­niowane i przyjęte standardy mostowania umożliwiają łączenie sieci poprzez warstwę łącza danych (warstwa 2 modelu ISO/OSI) jako:

• mostowanie przezroczyste - stosowane głównie w sieciach Ethernet;

• wg trasy źródłowej - SRB (Source-Route Bridging) - spotykane przede wszystkim w sieciach Token Ring;

• translacyjne - zapewniające tłumaczenie formatów i zasad konwersji między różnymi mediami (zwykle Ethernet i Token Ring);

• przezroczyste wg trasy źródłowej - SRT (Source-Rou­te Transparent Bridging) - używające zarówno algorytmów mostowania przeźroczystego, jak i wg trasy źródłowej, dla zapewnienia komunikacji w instalacjach mieszanych Ether­net i Token Ring.

mostowanie przezroczyste SRT (Source Ro- ute Transparent) - standard (IEEE 802.Id) stosowany głównie w sieciach Ethernet. Mosty klasy SRT mogą przeno­sić ruch w domenach z mostowaniem przezroczystym, jak i w domenach SRB (Source-Route Bridging), formując wspólne trasowanie wg algorytmu Spanning Tree.

mostowanie translacyjne - sposób mostowa­nia między dwiema różnymi sieciami (Ethernet i Token Ring), w którym ze względu na odwrotną interpretację wa­gi bitów adresowych (48 bitów adresu) wymagana jest każdorazowo translacja adresów MAC w przekazach mię­dzy nimi. Mosty translacyjne odwracają kolejność bitów adresowych. Jednak niektóre bity reprezentujące funkcje Token Ring nie mają odpowiedników w sieci Ethernet i są nieodwracalnie tracone podczas translacji, co może zmie­niać założony priorytet, rezerwację i funkcje monitora sieci. Niezgodność maks. rozmiarów pakietów w obu tech­nologiach przekazu jest kolejnym powodem, który może niekiedy całkowicie uniemożliwić mostowanie translacyj­ne między tymi sieciami.

mostowanie źródłowe SRB (Source-Route Bridging) - opracowany przez IBM standard mostowania wg trasy źródłowej, używany przede wszystkim w sieciach Token Ring, zapewniający również mostowanie m.in. sie­ciami LAN. W mostowaniu SRB schemat trasy między sta­cją nadawczą a odbiorczą jest umieszczany we wszystkich ramkach emitowanych przez stację nadawczą, a algorytm mostowania źródłowego SRB transportuje te ramki sto­sownie do trasy zapisanej w odpowiednim polu ramki pa­kietowej.

MPEG (Motion Picture Experts Group) - szereg za­leceń i standardów kompresji obrazów wideo (standard MPEG-1) i przekazów telewizyjnych kodowanych w standar­dzie MPEG-2. Standardy kompresji MPEG opierają się na założeniu, że obrazy telewizyjne stanowią trójwymiarowy zbiór elementów: dwa wymiary są zawsze związane z obra­zem, trzeci stanowi funkcję czasu. Kompresja w standardzie MPEG (dla różnorodnych formatów obrazu) polega na reje­stracji obrazu podstawowego, a następnie tylko tych elementów, które odróżniają od niego następne obrazy. Standard dotyczy kompresji obrazów wideo (MPEG-1) z ko­dowaniem strumieni do 1,5 Mb/s, kodowanych przekazów telewizyjnych (MPEG-2), aplikacji o podwyższonej jakości HDTV (standard MPEG-3), a także dotyczy obsługi wideo- konferencji (MPEG-4) - regulując kodowanie w strumieniu o przepływności od 10 kb/s do 2 Mb/s. Kodowanie w stan­dardzie MPEG tworzy rodzinę systemów kodowania dla róż­nych algorytmów kodowania obrazu: o małej (LDTV), kon­wencjonalnej (SDTV), rozszerzonej (EDTV) i wysokiej (HDTV) rozdzielczości.

MPEG-1 - zalecenie opisujące binarny strumień skom­prymowanego sygnału obrazu i dźwięku o optymalnej szybkości 1,5 Mb/s - często spotykanej na nośnikach optycznych, dyskach wielokrotnego zapisu i dyskach ma­gnetooptycznych MO. Taki rodzaj kompresji umożliwia przechowywanie obrazów wideo na taśmach o jakości VHS. Sam sposób kodowania obrazów jest podobny jak w kodowaniu JPEG.

MPEG-2 - standard dotyczący kompresji sekwencji obra­zów z przeplotem, transmitowanych z szybkością do 100 Mb/s. Zawiera zasadniczy kształt algorytmów MPEG-1, uzu­pełniony o mechanizm skalowania obrazu, co umożliwia przechodzenie od obrazów o niższej do podwyższonej jako­ści. Algorytm kompresji MPEG-2 stanowi rozszerzenie algo­rytmu hybrydowej kompresji H.261, opartej na dyskretnej transformacji kosinusowej DCT, ale jego efektywność jest wyższa niż uzyskiwana przez standard JPEG. MPEG-2 jest traktowany jako podstawowy i przyszłościowy standard kompresji dla telewizji cyfrowej, na którym opierają się wszystkie projekty kompresji wideoobrazowych. Rozszerze­nia standardu MPEG-2 znajdują zastosowanie w kodowaniu obrazów na wideoserwerach i w bazach danych obrazo­wych, także w grach wideo - rozpowszechnianych na dys­

kach optycznych. System MPEG-2 traktowany jest jako podstawowy standard kodowania obrazu we wszelkich aplikacjach multimedialnych.

MPEG-3 - standard kompresji danych obrazowych i używany w telewizji o podwyższonej jakości HDTV.

MPEG-4 - najnowszy standard kodowania obrazów o małej szybkości transmisji (np. 4,8-64 kb/s dla obrazów o formacie 176x144 z powtarzaniem 10 Hz) lub do przechowywania danych w ograniczonej pojemności. Przewiduje stosowanie kodowania fraktalnego, falkowego (vawelets) lub kombinacji kilku innych metod kompresji.

MPEG-Audio - zalecenie określające sposób kodowania: pięciu kanałów fonicznych o wysokiej jakości, dwu pomocniczych o zawężonym paśmie oraz siedmiu z komen- tarzami - przeznaczonych dla kilku wersji językowych w dystrybucji filmów. Wysoką jakość głosu i dźwięku rejestrowanych na taśmie lub dysku uzyskuje się już przy przepustowości kanału 64 kb/s.

MPEG-System - zalecenie normalizujące sposób łączenia ciągów informacyjnych (wideo i audio) w zbiorczy strumień informacji wyjściowej, przyjmującej dwie możliwe postaci:

• SPS (System Program Stream) dla kontenerów o zmiennej długości - stosowanych w kanałach wysokiej jakości oraz

• STS (System Transport Stream) dla kontenerów o stałej długości 184 bajty treści +4 bajty nagłówka.

MPEG-Video - zalecenie definiujące format ciągów bitowych przenoszących sygnały wizyjne, z określeniem podziału danych i sposobu skalowania (czasowy, przestrzenny lub SNR).

MPLS (Multiprotocol Label Switching) – wielopro- tokołowy sposób rutowania pakietów przez sieć IP oparty na technice etykietowania (Label Switching) - pochodzącej z technologii ATM. Protokół MPLS o cechach standardu opiera się na technice przełączania IP oraz przełączania etykiet, które zaimplementowano w celu wprowadzenia komutacji łączy wirtualnych do środowiska IP. Każdy z pakietów MPLS ma nagłówek (32 bity) zawierający specjalny znacznik (20 bitów) oraz klasę usługi CoS (3 bity). Rutery przełączające sieci analizują jedynie znacznik nagłówka, a sam protokół transportowy może być dowolny - co umożliwia szybką analizę i wybór trasy w obrębie jednej domeny.

Zmiana i przyporządkowanie znaczników dokonują się wy­łącznie w ruterach brzegowych sieci. Najnowsza propozycja modernizacji protokołu o nazwie MPA.S (Multiprotocol Lambda Switching) ma dotyczyć rutowania w całkowicie optycznych sieciach pakietowych.

MPOA (Multi-Protocol Over ATM) - protokół traso­wania pakietów w technologii IP Switching przez sieć ATM, obsługujący pliki generowane przez dowolny protokół ko­munikacyjny operujący w trzeciej warstwie modelu ISO/OSI (IP, IPX, in.). Przy małym trafiku w sieci MPOA trasuje (war­stwa 3) za pomocą kilku ustalonych ruterów, natomiast wzrost przepływności powyżej ustalonego progu powoduje utworzenie połączeń krótszą trasą i szybkie przełączanie w warstwie 2, z pominięciem rutera wyznaczającego trasę przekazu przez sieć ATM.

MPP (Multiprocessor Parallel Processing) - rów­noległe przetwarzanie wieloprocesorowe, stosowane w serwerach jako konkurencyjne rozwiązanie dla wcze­śniej istniejącego przetwarzania symetrycznego SMP. Ar­chitektura serwerów MPP może zawierać kilkadziesiąt (nawet kilkaset) procesorów - dysponujących oddzielny­mi pamięciami RAM, oddzielnymi szynami danych i ukła­dami sterującymi pracą każdego z tych elementów. Przy gigantycznej mocy przetwarzania zasadnicza trudność pracy takiego układu polega na sterowaniu olbrzymią licz­bą modułów. MPP jest stosowana do budowy superserwerów, natomiast SMP do wieloprocesorowych serwerów obsługujących grupy robocze.

MPR (Multi-Path Routing) - rutowanie wielościeżkowe zawierające tablice alternatywnego wyboru trasy w za­leżności od priorytetu przekazu informacji. Implementacja złożonych tablic rutowania wielościeżkowego MPR - w odróżnieniu od jednościeżkowego SPR - jest niezbędna do różnicowania usług transmisyjnych według klas. W sytu­acji, gdy podstawowa ścieżka jest z jakiegoś powodu zajęta, ruter kieruje ruch na następną ścieżkę, optymalną dla da­nego typu przekazu.

MPR ll/ERP - ogólna nazwa zintegrowanego systemu teleinformatycznego przeznaczonego do wspomagania i za­rządzania przedsiębiorstwem produkcyjnym i dystrybucyj­nym. Umożliwia firmie efektywniejsze działanie w zakresie: obsługi sprzedaży, tworzenia portfelu zamówień, planowa­nia ogólnego, naliczania obciążeń zasobów krytycznych, planowania potrzeb materiałowych, naliczania obciążeń stanowisk, bieżącej obsługi zleceń produkcyjnych oraz ewi­dencji obrotu towarowego i zakupów. Wymaga wysokiego stopnia informatyzacji przedsiębiorstwa.

MPT (Ministry of Post and Telecommunications) - rodzina standardów dla analogowych systemów trankingo- wych (MPT 1327, MPT 1343, MPT 1352) zaproponowana przez Brytyjczyków (lata 80.), do tej pory stosowana i eks­ploatowana w Europie w pasmach radiowych 193,5-199,4875 MHz i 201,5-207,4875 MHz. Umożliwia analogowy przekaz mowy z modulacją fazy oraz przekaz da­nych z szybkością modulacji 1200 Bd, w kanałach radio­wych o szerokości 12,5 kHz i z odstępem dupleksowym 8 MHz. Odbiorcami informacji w sieci trankingowej mogą być: indywidualny użytkownik, grupa użytkowników, a także abo­nent publicznej sieci telefonicznej PSTN. Standard MPT 1327 ustala losowy sposób dostępu do systemu trankingowego, stosując protokół szczelinowy Aloha.

MR (Magneto Resistivity) - specjalny typ głowicy odczytująco-zapisującej, wykorzystującej zjawisko magne- tooporowe, tj. zmianę oporności elektrycznej pod wpływem zewnętrznego pola magnetycznego. Podstawą działania techniki MR jest stosowanie dwóch oddzielnych głowic: do zapisu i do odczytu informacji. Funkcję zapisu spełnia cien­kowarstwowa głowica indukcyjna, elementem czytającym jest cienka warstwa stopu (najczęściej NiFe), zmieniające­go swój opór pod wpływem pola magnetycznego.

MRAM (Magnetic Random Access Memory) - tech­nologia (2001 r., IBM, Siemens) magnetycznych układów pamięciowych ze swobodnym dostępem klasy DRAM, w których zamiast ulotnych ładunków elektrycznych do przechowywania informacji używa się trwałego zapisu ma­gnetycznego. Szybkość dostępu do informacji zgromadzo­nej w układach scalonych MRAM jest podobna jak w szyb­kich układach pamięci statycznych SRAM, natomiast duża pojemność układu i niski koszt produkcji upodabniają je ra­czej do pamięci dynamicznych DRAM - jednak bez utraty in­formacji po wyłączeniu zasilania.

MS (Mobile Station) - bezprzewodowy terminal rucho­my, czyli mobilny (bądź ruchoma stacja komunikacyjna) - utożsamiany głównie z telefonem komórkowym sieci radio­wej (NMT, GSM, PCS, in.) lub telefonem bezprzewodowym typu DECT.

MSC (Mobile Switcbing Center) - centrala obszarowa systemu komórkowego, która koordynuje zestawianie połą­czeń między abonentami ruchomymi MS własnego systemu komórkowego (typu GSM i in.), a abonentami stacjonarnej sieci publicznej PSTN lub innymi sieciami bezprzewodowymi - z którymi współpracuje operator sieci komórkowej. W sie­ciach GSM, między centralą obszarową MSC a własnym sy­stemem stacji bazowych BSS (lub bezpośrednio ze sterowni­kami stacji bazowych BSC), stosuje się interfejs typu A, nato­miast na niższym poziomie - między sterownikami BSC a sta­cjami bazowymi BS (Basic Station) - komunikacja jest reali­zowana przez styk Abis (medium radiowe lub kablowe).

MSDOS (Microsoft Disk Operating System) - jed- nozadaniowy, dyskowy system operacyjny przewidziany do użytkowania przez pojedynczego użytkownika. Podobnie jak inne systemy operacyjne przydziela zasoby systemu (pa­mięć, dyski, dyskietki, drukarki i pozostałe zasoby) do apli­kacji, które tego aktualnie potrzebują. Wersje najnowsze umożliwiają adaptowanie wielu kart rozszerzeń PCMCIA, in­stalację kilku zewnętrznych sterowników do archiwizacji (ta­śmowych, dyskowych lub magnetooptycznych) oraz modu­łów komunikacyjnych i skanerów.

MSN (Multiple Subscribe Number) - jedna z usług dodatkowych centrali abonenckiej z integracją usług (ISDN), przypisująca konkretnemu abonentowi końcowemu kilka numerów zewnętrznych, zazwyczaj różniących się ostatnimi cyframi. Daje to możliwość określenia odrębnego numeru dla różnych urządzeń przyłączonych do lokalnej sie­ci ISDN, takich jak: telefon, telefaks, terminal, in. Maksy­malnie można przyłączyć (i zanumerować) do 8 urządzeń, Prey czym najwyżej dwa z nich mogą funkcjonować w sieci jednocześnie (dla dostępu podstawowego BRA).

MTBF (Mean Time Between Failures) - średni czas międzyawaryjny, jeden z parametrów niezawodnościowych systemu lub urządzenia - określający oczekiwany czas między kolejnymi uszkodzeniami elementów systemu.

MTTR (Mean Time to Repair) - średni czas naprawy, jeden z parametrów niezawodnościowych systemu lub urządzenia określający oczekiwany czas, jaki upływa od momentu wystąpienia uszkodzenia do chwili przywrócenia systemowi zdolności do realizacji swoich funkcji.

multicast - forma usługi telekomunikacyjnej, w której jed- na stacja (ruter, węzeł, serwer, terminal) jednocześnie trans- mituje lub odbiera informacje do/z konkretnie określonej i uprzednio zdefiniowanej grupy in. stacji roboczych lub rute- rów. Przykładem takich aplikacji są strumienie medialne wideokonferencji, notowania giełdowe czy uaktualnienia stanów magazynowych. W odróżnieniu od usługi unicast- wymagającej oddzielnych strumieni danych dla każdego użytkownika w technice multicast korzysta się z jednego strumienia dla wszystkich klientów tej usługi.

multimedia - środowisko umożliwiające równoczesne przekazywanie i prezentację (także przesyłanie, komutowa- nie, rozgłaszanie i rejestrowanie do dalszej obróbki) kilku rodzajów usług telekomunikacyjnych, za pomocą tych sa- mych środków technicznych oddziaływających na zmysły człowieka. Technologia multimedialna operuje informacją skojarzoną, używając mieszanej kombinacji prezentacji; głosu, dźwięku, tekstu, grafiki, obrazu ruchomego i animacji, z interakcyjnym wsparciem od strony użytkownika. Do realizacji pełnych usług multimedialnych niezbędne są sie­ci o przepływności od 384 kb/s do 6/8 Mb/s - doprowa­dzone bezpośrednio do abonenta za pośrednictwem jedne z sieci dostępu abonenckiego (FITL, HFC, xDSL, CATV, WLL), wraz z kanałem zwrotnym do interakcji użytkownika. Lokal­ne prezentacje za pomocą komputera klasy PC wymagają kart dźwiękowych, stacji dyskowych CD lub DVD oraz szybkich procesorów z dużą pojem­nością pamięci RAM.

multiplekser - w telekomunikacji sprzę­towo-programowe urządzenie mające zdol­ność multipleksowania kanałów. Różnorod­ność aplikacji spowodowała powstanie wielu wersji o odmiennych funkcjach charaktery­stycznych, wśród których znalazły się multiple­ksery: tradycyjne (integracja wolnych urządzeń zewnętrznych), odwrotne (inwersyjne), pakie­towe (dla sieci FR i X.25), statystyczne oraz etykietowane (przełączanie ATM).

multiplekser odwrotny - technika przełączania umożliwiająca podział strumienia danych (napływających z dużą szybkością) na kilka strumieni o mniejszej szybkości przesyła­nia, a więc korzystanie z łączy telekomunikacyjnych o niż­szych przepływnościach. Multipleksacja odwrotna (inwer- syjna) pozwala na rezygnację z eksploatacji lub dzierżawy szybkich i kosztownych łączy telekomunikacyjnych oraz skuteczniejsze wykorzystanie kilku już funkcjonujących łą­czy o mniejszej szybkości transmisji.

gające zwiększonych pojemności buforów pamięciowych i dużej szybkości przełączania wewnętrznej magistrali multi- pleksującej oraz inteligencji umożliwiającej właściwe okre­ślanie potrzeb. Zwiększenie efektywności konkretnego łącza przy zastosowaniu multiplekserów statystycznych szacuje się na ok. 30%.

multlpleksowanle kanałów - technika przesyłania (łączenia i rozdzielania) wielu sygnałów analogowych lub cyfrowych o niższej przepływności przez pojedynczy kanał komuni­kacyjny o dużej przepływności (2 Mb/s, 155 Mb/s, 622 Mb/s). Po drugiej stronie łącza za­chodzi proces odwrotny, zwany demultipleksacją, odtwarzający pierwotne ciągi sygnałowe. Proces multipleksowania realizują multiple­ksery, a proces odwrotny - demultipleksery.

multiplekser pakietowy PAD -> PAD

multiplekser statystyczny - etykietowana tech­nika multipleksacji, stosowana w przełącznikach siecio­wych ATM i umożliwiająca dodatkowo analizę gęstości nad­chodzącego ruchu z wielu źródeł wejściowych. W multiple­kserach statystycznych zastosowano algorytmy z zakresu statystyki zasobów (kanałów, ścieżek, szybkości), przez dy­namiczny przydział szczelin do przeciążonych kanałów oraz kanałów przepływu - zapobiegając w ten sposób powsta­waniu spiętrzeń. Są to zwykle kosztowne urządzenia, wyma-