T: Układ oddechowy.

1. Drogi oddechowe:

1. Górne

• Nos zewnętrzny

• Gardło

• Część krtani (przedsionek i kieszonki krtaniowe)

1. Dolne

• pozostała cześć krtani (jama podgłośniowa)

• Tchawica

• Oskrzela główne

1. Nos zewnętrzny – budowa

1. Wyróżniamy:

• grzbiet

• skrzydła nosa – dwie powierzchnie boczne w części dolnej nieco wypuklone

• przegrody nosa

1. Nos składa się z:

• Ze szkieletu

• Z warstwy mięśniowej

• Z warstwy skórnej zewnętrznej

• Z warstwy skórnej wewnętrznej

SZKIELET NOSA

• W budowie szkieletu nosa biorą udział:

• Kości

• kości nosowe

• (obustronnie) wyrostek czołowy szczęki

• brzeg przyśrodkowy trzonu szczęki, który wraz z wcięciem nosowym i kolcem nosowym wraz z dolnym brzegiem kości nosowych ogranicza otwór gruszkowaty

• Chrząstki

• chrząstka przegrody nosa

- ma kształt nieregularnej, czworobocznej płytki położonej pośrodkowo, która tworzy część przednio – dolną przegrody nosa i wypełnia trójkątną przestrzeń między blaszką pionową kości sitowej a lemieszem.

- chrząstka nieparzysta

Brzeg tylno–górny łączy się z blaszką pionową kości sitowej

Brzeg tylno-dolny łączy się z rynienką lemiesza i z przednią częścią grzebienia nosowego oby kości szczękowych

Brzeg przednio–górny przylega u góry do szwu międzynosowego, łączącego obie kości nosowej; odpowiada on grzbietowi nosa i ku dołowi wsuwa się między obie chrząstki boczne nosa z którymi się zrasta

Brzeg przednio-dolny tworzy z przodu górną granicę części błoniastej przegrody nosa, ku tyłowi schodzi nieco niżej i przyczepia się do kolca nosowego przedniego

Wyrostek tylny kieruje się ku tyłowi i ku górze między blaszkę pionową kości sitowej a lemiesz. Czasami może on sięgać aż do kości klinowej.

- przegroda nosa rzadko tylko jest ustawiona ściśle pionowo; przeważnie wygięta bocznie, przy czym częściej w stronę prawą niż lewą

• chrząstka boczna nosa

- jest cienką, trójkątną płytką, która tworzy zrąb części środkowej ściany bocznej nosa

- chrząstka parzysta

Brzeg górny łączy się bezpośrednio z brzegiem dolnym kości nosowej i przeważnie z brzegiem przednim wyrostka czołowego szczęki.

Brzeg dolny sięga częściowo aż do chrząstki skrzydłowej większej

Brzeg przyśrodkowy na grzbiecie nosa częściowo zlewa się z chrząstką przegrody

• chrząstka skrzydłowa większa

- jest szczególnie cienka i bardzo zmienna

- otacza ona nozdrze od strony bocznej, przyśrodkowej oraz od przodu

- składa się z dwóch odnóg, przechodzących jedna w drugą na końcu nosa i zagiętych haczykowato

- chrząstka parzysta

Szersza odnoga boczna wytwarza skrzydło nosa; u góry przylega częściowo do chrząstki bocznej

Węższa odnoga przyśrodkowa obustronnie przylega częściowo do chrząstki przegrody nosa

Częściowo obie odnogi (boczna i przyśrodkowa) pośrodkowo łączą się z sobą luźną tkanką łączną

Przegroda błoniasta nosa, = skórna utworzona z dwóch odnóg, ma chrzęstne podłoże.

Dzięki haczykowatym zagiętym chrząstkom nozdrza przednie są otwarte

• chrząstki skrzydłowe mniejsze

- są to małe, nieregularne płytki, które oddzieliły się od odnogi bocznej chrząstki skrzydłowej większej.

- występują obustronnie w zmiennej liczbie (1-3) w części tylnej skrzydła nosa

• chrząstki nosowe dodatkowe

- są to małe, okrągławe i niestałe płytki, pojedyncze lub podwójne

- leżą po obu stronach między chrząstką boczną i chrząstką skrzydłową większa

• chrząstka lemieszowo – nosowa

- jest małą wydłużoną blaszką, która tuż nad kolcem nosowym przednim przylega z obu stron bezpośrednio do chrząstki przegrody nosa

- chrząstka ta stanowi osłonę narządu lemieszowo - nosowego

• wszystkie chrząstki budowane są z tkanki szklistej

• chrząstki są przedłużeniem szkieletu kostnego nosa i pozostałością czaszki pierwotnej

• Łącznotkankowa błona włóknista

• wypełnione nią wszystkie przestrzenie nie zajęte w/w chrząstkach

• zwykle bardzo odporna

• łączy z sobą poszczególne chrząstki, te zaś z kostnym podłożem nosa

• pochodzi z okostnej i ochrzęstnej, które porywają kości oraz chrząstki

WARSTWA MIĘŚNIOWA

• pokrywa szkielet nosa

• mięsień podłużny nosa – pociąga skórę okolicy gładzizny ku dołowi

• mięsień nosowy, mięsień obniżacz przegrody, mięsień dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa – powodują grę skrzydeł

WARSTWA SKÓRNA ZEWNĘTRZNA

• na kostnym i chrzęstnym grzbiecie nosa skóra jest

- cienka

- łatwo przesuwalna

- nie zawiera tłuszczy w tkance podskórnej

• na skrzydłach i wierzchołku skóra:

- jest znacznie grubsza

- ściśle złączona z podłożem

- zawiera gruczoły potowe i liczne, duże gruczoły łojowe, występujące w towarzystwie mieszków włosowych

- występują niezbyt liczne komórki tłuszczowe

WARSTWA SKÓRNA WEWNĘTRZNA

• jest przedłużeniem skóry wewnętrznej, która przez nozdrza przednie wnika do jamy nosowej

• wyściela ona przedsionek nosa, dający się z łatwością wymacać palcem

• ku górze przedsionek jest odgraniczony od właściwej jamy nosowej, zwłaszcza na ścianie bocznej wyraźnym fałdem, wypuklonym brzegiem górnym odnogi bocznej chrząstki skrzydłowej większej, tzw. progiem nosa (stanowi granicę między przedsionkiem a właściwa jamą nosową)

• ku przodowi przedsionek rozciąga się w obręb wierzchołka, wytwarzając zachyłek wierzchołka nosa

• na progu nosa skóra jest zbudowana podobnie jak skóra zewnętrzna:

- wysłana wielowarstwowym nabłonkiem płaskim

- zawiera liczne gruczoły łojowe

- ma grube, krótkie włosy nozdrzy, które jak siatka ochronna zatrzymują ciało obce powietrza wdechowego

1. Jama nosowa – wskazać i nazwać na modelach lub schematach

• Nozdrza przednie

• Nozdrza tylne

• Małżowiny nosowe

• Zatoki przynosowe

• Ścianę górną jamy nosowej

• Ścianę dolną jamy nosowej

• Przegrodę nosa

• Struktury czaszki otaczające jamę nosową

1. Krtań

Szkielet krtani i muskulatura krtani Wygląd wewnętrzny krtani

1. Kość gnykowa – jest na niej zawieszona, wsparta mięśniami podgnykowymi i otoczona szeroką, sprężystą blaszką łącznotkankową – błoną tarczowo-gnykową

2. Chrząstka :

• Parzyste

• nalewkowate

  • prawa i lewa

  • położone w tylnej części krtani na brzegu górnym płytki chrząstki pierścieniowatej

  • są kształtu trójściennych ostrosłupów, z których każdy ma trzy powierzchnie:

- przednio-boczną

- przyśrodkową

- tylną

• ma podstawę i wierzchołek

• różkowate (-)

• klinowate (-)

• Nieparzyste

• tarczowata

  • największa chrząstka krtani

  • jest płytką ochronną aparatu głosowego i drogi powietrza

  • nazwa jej pochodzi z podobieństwa kształtu do czworobocznej tarczy

  • chrząstka składa się z dwóch symetrycznych, mniej więcej czworobocznych płytek albo blaszek, prawej i lewej

  • przednie brzegi obu płytek wąskim, pośrodkowym pasmem chrzęstnym łączą się z sobą pod kątem otwartym ku tyłowi (u kobiet i dzieci ten kąt jest znacznie mniejszy ni u mężczyzn)

  • przednie górne narożniki brzegu górnego oby płytek są łukowato ścięte, wskutek czego powstaje m.in. głębokie wcięcie tarczowe górne

  • ponieważ cała chrząstka jest pochylona nieco do przodu, kąt chrząstki, a zwłaszcza jej wcięcie górne, u mężczyzn wyraźnie zaznacza się po skóra szyi, tworząc wyniosłość krtaniową, tzw. jabłko Adama; u kobiet występuje ona tylko bardzo nieznacznie

• pierścieniowata

• mniejsza, lecz grubsza i mocniejsza od chrząstki tarczowatej

• ma postać sygnetu

• węższa część przednia nosi nazwę łuku

• szersza część tylna, mniej więcej czworoboczna nosi nazwę płytki

• nagłośniowa

• nieparzysta płytka stanowiąca chrzęstne podłoże nagłośni

• jest zbudowana z chrząstki sprężystej

• ma kształt i wygięcie siodełka roweru

• położona ku tyłowi od nasady języka, kości gnykowej oraz błony tarczowo-gnykowej

• występuje stromo od przodu ku tyłowi i w płaszczyźnie strzałkowej jest esowato wygięta

1. Przedsionek krtani, = jama górna krtani

• sięga od fałdów nalewkowo-nagłośniowych (wejścia do krtani) aż do fałdów przedsionkowych

• ściana przednia

- jest przeszło dwa razy wyższa niż ściana tylna, odpowiednio do różnej długości nagłośni i wysokości chrząstek nalewkowatych

- jest utworzona przez tylna powierzchnie nagłośni

- w dolnej części zaznacz się wyraźnie występ skierowany do światła, guzek nagłośniowy, wywołany szypułką nagłości i więzadłem tarczowo-nagłośniowym.

• guzek nagłośniowy jest punktem orientacyjnym a badaniach laryngoskopowych na osobie żywej

- powyżej guzka nagłośnia jest ukształtowana odwrotnie, podłużnie rynienkowatą wklęsłością skierowana do światła

- ta część nagłośni zmienia też swój kształt, gdy nagłośnia zginając się ku tyłowi przykrywa wejście do krtani

• ściana tylna jest zmiennie ukształtowana, zależenie od tego, czy chrząstki nalewkowate ustawiają się tuż przy sobie, czy też szeroko się rozchodzą

- jeżeli ustawiają się tuż przy sobie -> błona śluzowa wytwarza wąskie wcięcie międzynalewkowate

- jeżeli szeroko się rozchodzą -> wcięcie międzynalewkowate rozciąga się wytwarzając poprzecznie ułożony fałd

1. Głośnia – aparat wytwarzający dźwięk. Składa się z warg głosowych, prawej i lewej

1. Jama podgłośniowa – przestrzeń pomiędzy fałdami głosowymi a miejscem przejścia krtani w tchawicę

2. Fałdy głosowe, = struny głosowe (pot.)

• stanowią wolny, ostry brzeg błony śluzowej warg głowosych

• graniczą one bezpośrednio ze szparą głośni

• rozpięte mniej więcej strzałkowo między chrząstkami nalewkowatymi a chrząstką tarczowatą

• wynikają bardziej przyśrodkowo od fałdów przedsionkowych

• zabarwienie u osoby dorosłej jest szarawobiaławe skutek słabszego ukrwienia , w odróżnieniu od fałdów przedsionkowych, które tak jak pozostała błona śluzowa mają kolor czerwony

• drganie długich wyrostków głosowych chrząstek nalewkowatych wytwarza dźwięk

1. Funkcje krtani

• bierze udział w wytwarzaniu głosu

• ochrania drogi oddechowe

5. Tchawica

• jej rozgałęzieniami są oskrzela główne – prawe i lewe, które stanowią jej przedłużenie

• zapewnia dopływ powietrza do płuc

• jest to sprężysta cewa, której ściana wzmocniona przez chrzęstne podpory stale zachowuje światło

• jest cewą niezróżnicowaną, włączona między krtań a oskrzela główne

CZĘŚCI TCHAWICY:

1. Szyjna

2. Piersiowa

   • Sięga ku dołowi do wysokości IV lub V kręgu piersiowego

5. Płuca:

1. Odróżnienie płuca prawego od lewego

Cecha	Płuco lewe	Płuco prawe
POŁOŻENIE	położone w jamie klatki piersiowej, której ściany ściśle do nich przylegają ograniczone przeponą od trzew jamy brzusznej przedziela w płaszczyźnie pośrodkowej inne narządy, również położone w klatce piersiowej narządy położone między obu płucami zajmują przestrzeń zwaną śródpiersiem
WIELKOŚĆ	jest zmienna zależnie od ilości powietrza, które zawiera: płuco powiększa się podczas wdechu a mniejsza podczas wydechu jest osobniczo zmienne zależnie od budowy konstytucjonalnej, od płci itd.
MASA	bardzo zmienna, głównie w zależności od zawartości krwi czy też cieczy surowiczej, która może się w płucach znajdować masa obu płuc wynosi 60 – 65g
CIĘŻAR WŁAŚCIWY	tkanka płuca jest bardzo lekka, z powodu znacznej zawartości powietrza płuca wrzucone do wody pływają, natomiast płuca płodu lub noworodka martwego, który jeszcze nie oddychał - toną
POJEMNOŚĆ PŁUC	płuca nigdy nie są całkowicie pozbawione powietrza
BARWA	z wiekiem barwa płuc ulega znacznym zmianom u płodu donoszonego, który jeszcze nie oddychał – ciemnoczerwona u noworodka i małego dziecka – jaśniejsza młody wiek – białe z szarym odcieniem 30 -35 r.ż. – barwa stalowoszara (bo zaczyna się osadzać barwnik płucny)
WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE	mają miękką, gąbczastą konsystencje ulegają naciskowi sprężysta mocna spoista
ILOŚĆ PŁATÓW	2 (górny i dolny)	3 (górny, środkowy, dolny)
ZMIENNOŚĆ WIELKOŚCI PŁATÓW		Bardziej zmienna
SZCZELINY ODDZIELAJĄCE PŁATY OD SIEBIE (nazwy)	szczelina skośna płuca lewego	szczelina pozioma płuca prawego szczelina skośna płuca prawego
SEGMENTY	po 5 na każdy z dwóch płatów a) płat górny: - szczytowy - tylny - przedni - języczkowy górny - języczkowy dolny b) płat dolny: - szczytowy płata dolnego - przyśrodkowy przedni - przyśrodkowy boczny - przyśrodkowy tylny	3 segmenty w płacie górnym 2 w płacie środkowym 5 w płacie dolnym a) płat górny: - szczytowy - przedni - tylny b) płat środkowy: - boczny - przyśrodkowy c) płat dolny ( podstawny): - górny - przyśrodkowy - przedni - boczny - tylny

1. Segmenty oskrzelowo – płucne

• są to części płatów zaopatrzone większymi oskrzelami, mianowicie 10 oskrzelami segmentowanymi dla każdego płuca

1. Drzewo oskrzelowe – oskrzeliki (oskrzela) oddechowe, pęcherzyki płucne

• jest silnie rozgałęzionym układem przewodzącym powietrze

• Po odejściu od oskrzela głównego wyróżnia się kolejno oskrzela płatowe, segmentowe, podsegmentowe ulegające kolejnym podziałom aż do oskrzelików końcowych

• Od oskrzelików końcowych odchodzą oskrzeliki oddechowe tworzące przewodziki pęcherzykowe zakończone pęcherzykami płucnymi, w których zachodzi wymiana gazowa między powietrzem oddechowym a krwią.

• Budowa ściany oskrzeli początkowo przypomina budowę tchawicy, jednak w oskrzelikach dalszych o średnim przekroju chrząstki tracą podkowiasty wygląd i stają się różnokształtne

• występuje błona mięśniowa i błona śluzowa.

• pęcherzyków płucnych jest bardzo dużo (w obu płucach jest ich od 300 do 500 milionów), ponieważ zwiększa to powierzchnię oddechową

1. Przepływ krwi przez płuco

• w płucach, podobnie jak w wątrobie, wyróżnia się dwojakiego rodzaju unaczynienie:

- krążenie czynnościowe

- krążenie odżywcze

• krążenie czynnościowe jest krążeniem małym (płucnym)

- jest związane z główną czynnością płuca – wymianą gazową

- służy wzbogaceniu krwi w tlen i wydalaniu dwutlenku węgla

- rozpoczyna się w komorze prawe pniem płucnym, który dzieli się pod wklęsłym brzegiem aorty na dwie tętnice płucne

- każda z tętnic płucnych dzieli się we wnęce płuca na tętnice płatowe: trzy po stronie prawej dwie po stronie lewe

- tętnice płatowe dzielą się na tętnice segmentowe

- tętnice segmentowe przechodzą w tętnice o jeszcze mniejszej średnicy, a te w naczynia krwionośnie włosowate oplatające pęcherzyki płucne -> tu następuje wymiana gazowa, tzw. oddychanie zewnętrzne

- naczynia krwionośne włosowate przechodzą następnie w naczynia żylne o coraz większej średnicy, a następnie w żyły segmentowe i żyły płucne

- najczęściej występują dwie żyły płucne prawe, niekiedy zespalające się jeden pień, praz dwie żyły lewe, również mogące zespalać się w jeden pień

- żyły płucne uchodzą do przedsionka lewego, gdzie kończy się krążenie małe

• krążenie odżywcze składa się z gałęzi odchodzących d wklęsłej strony łuku aorty, od aorty piersiowej i od tętnicy piersiowej wewnętrznej, zwanych gałęziami oskrzelowymi

- naczyniami odprowadzającymi w tym krążeniu są żyły oskrzelowe, uchodzące do żyły głównej aorty, żył nieparzystych i żył piersiowych większych.

• obydwa krążenia zespalają się ze sobą

1. Zasada wymiany gazowej

• Oddychanie to proces polegający na wymianie gazowej tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym. Wymiana gazowa w płucach nosi miano oddychania zewnętrznego.

• Wymiana gazowa odbywa się przez błonę pęcherzykowo-włośniczkową

• Odbywa się zgodnie z gradientem ciśnień, czyli od wartości ciśnienia gazu większego do mniejszego

• Ciśnienie parcjalne tlenu w pęcherzykach płucnych wynosi 100mmHg, we krwi tętniczej 75-100mmHg, żylnej 35-40mmHg

• W przypadku dwutlenku węgla ciśnienie parcjalne tlenu w pęcherzykach płucny i krwi tętniczej wynosi około 40mmHg, żylnej zaś 45mmHg.

• Po przejściu bariery pęcherzykowo-włośniczkowej gazy transportowane są w formie rozpuszczonej, związanej z białkami krwi lub zostają przekształcone

• Transport tlenu odbywa się głównie przy udziale hemoglobiny, a dwutlenek węgla transportowany jest głównie w postaci wodorowęglanów, w mniejszym stopniu w formie rozpuszczonej lub związanej z hemoglobiną.

1. Wentylacja płuc

1. Zmiana wymiarów klatki piersiowej

• Objętość powietrza wdychanego i wydychanego (średnio 500ml) nazywana jest objętością oddechową. 

• Podczas spokojnego wdechu objętość, jaka może zwiększyć objętość oddechową to wdechowa objętość zapasowa (około 3000ml), zaś wydechowa to wydechowa objętość zapasowa (około 1300ml).

• podczas wdechu objętość klatki piersiowej zwiększa się, płuca rozciągają się - co powoduje w nich wzrost podciśnienia i zasysanie powietrza – podczas wydechu, odwrotnie :]

1. Czynność mięśni oddechowych

• przede wszystkim w procesie oddychania biorą udział:

- przepona

- mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne

• umożliwiają unoszenie żeber zwiększając objętość klatki piersiowej, przez co spada ciśnienie w drogach oddechowych prowadzące do wdechu

• W niektórych sytuacjach wdech wspomagany jest przez mięśnie pochyłe i mostkowo-obojczykowo-sutkowe

• Wydech jest procesem biernym i umożliwiają go mięśnie brzuszne i międzyżebrowe wewnętrzne.

1. Budowa opłucnej i jej znaczenie dla oddychania

• Opłucna - jest błoną surowiczą otaczającą płuca.

• Opłucna składa się z dwóch blaszek:

- opłucnej ściennej przylegającej do ściany klatki piersiowej i przepony

- opłucnej płucnej pokrywającej płuco.

• Opłucna płucna we wnęce płuca przechodzi w opłucną ścienną

• Wnika ona również w szczeliny międzypłatowe sięgając ich dna, dzięki czemu oba płaty są przedzielone podwójną warstwą opłucnej płucnej

• Przejścia pomiędzy opłucną ścienną nazywane są zachyłkami

• Występują zachyłki:

-  żebrowo-przeponowy (przejście opłucnej z żeber na przeponę)

- przeponowo-śródpiersiowy (miejsce przejścia z przepony na śródpiersie)

-  żebrowo-śródpiersiowy przedni (miejsce przejścia z żeber na tylną powierzchnię mostka)

- żebrowo-śródpiersiowy tylny (miejsce przejścia z żeber na przednią powierzchnię kręgosłupa)

• Między obu blaszkami znajduję się przestrzeń nazwana jamą opłucnej, która wypełniona jest niewielką ilością płynu surowiczego

• Obie blaszki kontaktują się ze sobą

• W niektórych stanach chorobowych dochodzi do gromadzenia się płynu, krwi czy treści ropnej w jamie opłucnej.

• jest bogato unaczyniona i unerwiona

Łacina – układ oddechowy

Polski	Łacina
Układ oddechowy	SYSTEMA RESPIRATORIUM
Nos zewnętrzny	NASUS EXTERNUS
Jama nosowa	CAVUM NASI
Nozdrza przednie	NARES
Przegroda nosowa	SEPTUM NASI
Zatoki przynosowe	SINUS PARANASALES
Krtań	LARYNX
Chrząstka krtani	CARTILAGINES LARYNGIS
Jama krtani	CAVUM LARYNGIS
Przedsionek krtani	VESTIBULUM LARYNGIS
Nagłośnia	EPIGLOTTIS
Fałd przedsionkowy	PLICA VESTIBULARIS
Fałd głosowy	PLICA VOCALIS
Głośnia	GLOTTIS
Szpara głośni	RIMA GLOTTIDIS
Tchawica	TRACHEA
Chrząstki tchawicze	CARTILAGINES TRACHEALES
Oskrzela	BRONCHI
Płuca	PULMONES
Wnęka płuc	HILUS PULMONIS
Wcięcie sercowe	INCISURA CARDIACA
płaty	LOBI
Korzeń płuc	RADIX PULMONIS
Segmenty oskrzelowo – płucne	SEGMENTA BRONCHOPULMONALIA
Podsegmenty	SUBSEGMENTA
Płaciki płucne	LOBULI PULMONALES
Oskrzela główne	BRONCHI PRINCIPALES
Oskrzela płatowe	BRONCHI LOBARES
Oskrzela segemntowe	BRONCHI SEGMENTALES
Pęcherzyki płucne	ALVEOLI PULMONIS
Gronko płucne	ACINUS PULMONALIS
Opłucna płucna	PLEURA PULMONALIS
Opłucna ścienna	PLEURA PARIETALIS
Jama opłucnej	CAVUM PLEURAE
śródpiersie	MEDIASTINUM