Dziecko odrzucone, agresywne,- wiek 8 lat; chłopiec nie uważa na lekcjach, wstaje z ławki, zaczepia innych, komentuje prace innych dzieci, zabiera im rzeczy z piórnika, śmieje się z innych, wyzywa, ma dobre wyniki w nauce, z zachowania ma niską ocenę; mama odbiera dziecko ze świetlicy przed 16, ojciec przebywa długo za granicą; dziecko w domu zachowuje się jeszcze gorzej; matka ma z nim niewielki kontakt.
Cele:
rozwijanie zdolności do decentracji interpersonalnej, bo nie zdają sobie sprawy z punktu widzenia rówieśników, utrzymuje się u nich egocentryzm;
podnoszenie poziomu samooceny i dbanie o jej adekwatność, gdyż dziecko ma zaniżoną samoocenę,
zmiana nastawienia do innych ludzi, podniesienie poziomu zaufania do innych (dzieci odrzucane są najczęściej nieufne w stosunku do innych),
rozwijanie kompetencji emocjonalnych, gdyż dziecko nie radzi sobie ze złością,
rozwijanie kompetencji społecznych, aby nauczyć dziecko reguł, które trzeba przestrzegać.
Programy:
Muszyńskiej „Kształtowanie altruizmu, tolerancji, kolektywizmu”- w programie tym dzieci zachęcone są do podejmowania zadań ponadosobistych, wspólnych np. dzielenie się zadaniami, dzieci wdrożone są do różnych form aktywności; program ten okazał się skuteczny do dla zwiększania ilości przejawów prospołecznych zachowań;
M. Deptuły „Rozwijanie umiejętności współżycia z rówieśnikami- celem programu jest kształtowanie relacji optymalnych; opiera się na wewnętrznych odczuciach dziecka;
Grochulskiej „Program reedukacji dzieci agresywnych i biernych- celem jest stwarzanie dzieciom warunków do zdobywania nowych doświadczeń społecznych i zmiany swojej sytuacji grupie, pozycji w interakcjach;
„Spójrz inaczej”- osłabienie negatywnych tendencji; celem jest wpływanie na dziecko aby lepiej bez nadmiernego napięcia poradziło sobie z rozwiązywaniem problemów życiowych, rozumiało siebie, miało współżyć z innymi.
Metody:
indukcja negatywna- należy pokaż dziecku negatywne działania, uświadomić, ze są krzywdzące dla innych; oraz indukcja pozytywna- nagradzanie za przestrzeganie reguł, należy zignorować zachowania agresywne;
oferowanie dzieciom zadań, w których osiągnięcie celu możliwe będzie tylko dzięki podziałowi zadań i współpracy lub znalezieniu sposobu rozwiązania danej sytuacji np. dzielenie się plasteliną;
dramatyzacja improwizowana;
praca z matką, gdyż nie potrafi ona stawiać wymagań i wysuwać konsekwencji; należy ją nauczyć reguł nagradzania (operowania nagrodami regułami);
praca w grupach, zabawy, gry w kręgu („Spójrz inaczej”).
Wiek 13 lat.
Programy:
„Spójrz inaczej”
„Spójrz inaczej na agresję”- uczniowie uczą się co to jest przemoc i agresja, jakie wywołuje skutki, uczą się rozumienia mechanizmu złości;
!! „Pod kontrolą”- celem głównym jest nauczanie konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze złością;
A. Strzeleckiej „Program korygowania zaburzeń rozwoju społecznego w klasie szkolnej”- wzmacnianie pozytywnych zachowań w kontaktach społecznych, przydzielanie ról aktywizujących.
Metody:
metoda powierzania zdań;
indukcja- skupianie na uczuciach innych, jakie wzbudza;
manipulowanie stopniem zadań, aby miał możliwość osiągnięcia sukcesu;
praca indywidualna z dzieckiem, rozmowy z nauczycielem, pedagogiem, indywidualne przydzielanie zadań;
aktywizowanie, aby uczeń mógł pokazać się z jak najlepszej strony;
technika socjodramy, odgrywanie scenek,
rysowanie komiksu,
opracowanie indywidualnego programu radzenia sobie ze złością i zaprezentowanie go w formie wierszyka/piosenki.
Wiek 5- 6 lat.
Program:
„Przedszkolaki krok 1 i 2”,
program Sutton.
Metody: moralizowanie, modelowanie, powierzanie zadań, indukcja, nagradzanie.
Dziecko wycofane, zahamowane, bierne- 12 lat; rodzice pracują, nie ma ich w domu; chłopiec jest smutny, opuszcza lekcje, ma oceny niedostateczne, nie odrabia zadań domowych, gra w gry komputerowe, wstydzi się, milczy gdy ma odpowiedzieć w szkole.
Cele:
podniesienie samooceny, gdyż dziecko nie wierzy w siebie,
podniesienie zaufania, gdyż przejawia postawę nieufną do innych,
podniesienie kompetencji społecznych,
obniżenie poziomu lęku, gdyż w sytuacjach społecznych chłopiec odczuwa silny lęk, który paraliżuje jego zachowanie,
pomoc w nauce gdyż ma duże problemy,
zmiana stylu wychowawczego- gdyż jest niedbały, a rodzice powinni być autorytetem,
tworzenie warunków w szkole do podejmowania aktywności, do polepszania kontaktu z innymi dziećmi, dostosowanie wymagań do możliwości dziecka, szeroko rozumiana pomoc dydaktyczna.
Programy:
A. Strzeleckiej- na podniesienie samooceny,
Seligmana „Pensylwański program zapobiegania depresji”, gdyż dziecko ma pesymistyczne podejście- celem jest zmiana stylu wyjaśniania przyczyn swoich porażek;
„Spójrz inaczej”- podnoszenie warunków do podejmowania aktywności na forum grupy, rozwija także kompetencje społeczne,
D. Ekiert- Grabowskiej.
Metody:
modelowanie,
metoda powierzania zadań wspólnych do realizacji,
socjodrama (program A. Strzeleckiej),
indukcja pozytywna,
nagrody społeczne,
zachęcanie do udziału w kółkach zainteresowań, prezentowane zainteresowań tego dziecka,
rozmowy z uczniami na tematy ich problemów np. ich nieśmiałości, lęków, uczuć,
okazywanie życzliwości, troska ze stron nauczycieli,
„manipulowanie sukcesem”.
Wiek 8 lat:
Programy:
„Spójrz inaczej”,
Deptuły „Rozwijanie umiejętności współżycia z rówieśnikami”
J. Grochulskiej „Program reedukacji dzieci agresywnych i biernych”
Metody:
nagradzanie,
indukcja pozytywna,
powierzanie zadań np. zespołowych,
dramatyzacja improwizowana.
Dzieci lekceważone, wycofane, nieśmiałe, bierne. izolowane.
Cele oddziaływań:
podnoszenie poczucia bezpieczeństwa,
podniesienie samooceny, zwiększanie jej adekwatności,
kształtowanie poczucia kompetencji,
kształtowanie poczucia kompetencji emocjonalnych- obniżenie poziomu lęku społecznego, uczenie radzenia sobie z lękiem społecznym,
kształtowanie optymistycznego stylu wyjaśniania,
zwiększenie motywacji do aktywności, samodzielności, nauki,
podniesienie pozycji dziecka w klasie,
zmiany w interakcjach z rówieśnikami- zwiększenie pewności dziecka i kształtowanie bezpiecznego zaufania do innych.
Rodzice:
zmiana sytuacji rodzicie,
zmiana stylu wychowania,
zmiana stosunków rodziców do dziecka,
zmiana sytuacji socjoekonomicznej rodziny,
zmiana praktyk wychowania (zadania adekwatne do możliwości dziecka).
Dzieci odrzucane
Cele:
zmiana nastawienia do innych- zwiększenie poziomu zaufania, wzbudzenie poczucia przynależności,
podniesienie samooceny i zadbanie o jej adekwatność,
nauka norm społecznych regulujących kontakty z innymi,
rozwijanie kompetencji emocjonalnych- uczenie okazywania ciepła i szacunku oraz uczenie radzenia sobie ze smutkiem, lękiem i złością,
rozwijanie kompetencji społecznych- umiejętności współżycia, rozwiązywania konfliktów, umiejętność współpracy,
rozwijanie kompetencji poznawczych i umiejętności radzenia sobie z wymaganiami szkoły.
Rodzice:
zmiana stylu wychowania,
zmiana praktyk rodzicielskich- lektury, trening umiejętności wychowawczych,
skierowanie na psychoterapię, leczenie uzależnień (rodzice, którzy mają niewłaściwy stosunek do swoich dzieci),
zapewnienie dziecku możliwości nawiązywania więzi z inną osobą dorosłą, która będzie dla dziecka oparciem (starszy przyjaciel, znaczący dorosły- np. wychowawca w świetlicy).
Sytuacja nr 1- o Kamilu, przedszkole, chłopiec agresywny, odrzucony
Cele:
tworzenie warunków do:
- nawiązywania współpracy,
- do rozwijania kompetencji społecznych,
- do rozwijania decentracji społecznej.
2. Działania:
wzmacnianie zachowań jeżeli dziecko powstrzymuje się od agresywnego zachowania,
jeżeli niszczy przedmioty to ustalamy zasady, powstrzymujemy dziecko, stosujemy procedurę odesłania,
indukcja pozytywna i negatywna,
modelowanie pozytywnych zachowań,
metodą zadaniową tworzymy dziecku warunki do pracy.
Programy:
Goldsteina i McGinns „Kształtowanie umiejętności prospołecznych małego dziecka”,
Ross, Greene „Terapia dzieci impulsywnych”:
-wychowawca może przeanalizować sytuację, w jakich dziecko jest agresywne,
- należy z dzieckiem opracować plan zachowania się w danej sytuacji, aby było akceptowane przez nauczyciela i dziecko (najpierw wychowawca rozmawia z dzieckiem o sytuacji, a której był agresywny),
- powinno się nagradzać dziecko za pozytywne zachowania- obniża to poziom napięcia i frustrację,
- można użyć moralizowania do całej grupy i do dziecka, aby przekazać komunikat jakie zachowania są pożądane, a jakie nie,
- można modelować odpowiednie zachowania za pomocą bajek, filmów.
4. Rodzice:
a) cele:
tworzenie warunków do rozwijania kompetencji wychowawczych.
b) działania:
udział w spotkaniu, na którym realizowany jest program Sutton,
podać lekturę,
ustalić jakie zasady będą wprowadzone,
można powiedzieć o podejściu w terapii dzieci impulsywnych