PAMIĘĆ WĘCHOWA : Opracowanie: Hania Wojnicka

R. 2. „Metody badania węchu i pamięci węchowej”

Badanie węchu i pamięci węchowej – trudne.

• Ulotny charakter zapachów

• Często trudne do zwerbalizowania

• Narząd węchu szybko ulega habituacji

• Kwestia wyeliminowania zapachów innych niż podlegające badaniu („olfactorium” na Uniw. Cornell w USA – specjalna komora z doprowadzanym filtrowanym powietrzem) ALE: ludzie na ogół dobrze identyfikują konkretne zapachy na tle innych.

• Rodzaje zadań do pomiaru węchu i pamięci węchowej:

• Badanie progu wrażliwości węchowej (przy jakim najniższym stężeniu zapach w ogóle wyczuwalny)

• Identyfikacja zapachów (wąchanie zapachu + wskazanie jego nazwy wśród innych podanych na liście)

• Ocena umiejętności dyskryminacji (różnicowania) zapachów

• Parola i Liberini (1999) seria testów do 1).pomiaru progu detekcji zapachów

• 2). Różnicowania zapachów (dwa zapachy – czy takie same, czy odmienne)

• 3). Pamięci rozpoznawczej zapachów (prezentacja zapachów, odroczenie, ponowna prezentacja z dystraktorami – należy wskazać, które zapachy były wcześniej prezentowane)

• 4). Identyfikacji słownej zapachów (test wyboru nazwy zapachu, wzorowany na UPSIT – University of Pennsylvania Smell Identification Test).

Test UPSIT (autor: Richard Doty): 40 popularnych zapachów zamkniętych w mikrokapsułkach – wybór jednej spośród czterech nazw podanych przy zapachu.

CC-SIT (Cross-Cultural Smell Identification Test) – zmodyfikowana, skrócona wersja UPSIT

B-SIT (Brief Smell Identification Test) – 12 pozycji testowych, wybranych spośród 40 z UPSIT, wykonanie: ok. 5 min.

Wykorzystywany w badaniu osób bardzo zaawansowanych wiekowo, z głębokimi deficytami intelektualnymi (Alzheimer), z niskim ilorazem inteligencji (zespół Downa) – nie przeciąża zasobów poznawczych osób badanych

„Sniffin’ Sticks” – (technika podobna do B-SIT) opracowana w Niemczech, pomiar trzech funkcji (progu wrażliwości węchowej, różnicowania i identyfikacji zapachów). Substancje zapachowe w postaci płynnej – umieszczone w pojemnikach w kształcie ołówka. Całe badanie trwa ok. 20-30 min.

Krótsza wersja „Sniffin’ Sticks” – też opracowana w Niemczech, zajmuje ok. 10.min – lepsza w przypadku badania osób starszych + badany może wybrać opcję „nie czuję żadnego zapachu” (przymus wyboru często frustrujący niekorzystny wpływ na baanie)

San Diego Odor Identification Test (dla dzieci i osób z zaburzeniami f. poznawczych) – 20 obrazków, z których 8 ma związek z zapachami, a 12 to dystraktory. Badany najpierw określa obrazki słowami prezentacja zapachów (np. guma do żucia, czekolada, kawa) prośba o wskazanie obrazka prezentującego wąchany zapach.

MODT (match-to sample odorant discrimination task) prezentacja 3 zapachów: testowego, wzorca i dystraktora. Badany wącha zapach, następnie wącha dwa pozostałe i wskazuje, który jest taki sam, jak pierwszy - przeznaczone dla osób w różnym wieku (już dzieci od 5 r.ż.) i o różnym poziomie funkcjonowania poznawczego.

5 kryteriów oceny skuteczności narzędzia do badania dzieci:

1. Bezpieczne, łatwe w stosowaniu, przenośne, traktowane jako zabawa

2. Mierzy umiejętności węchowe przy zminimalizowaniu wpływu zolności werbalnych i poznawczych

3. Pozwala na diagnozowanie dysfunkcji węchowych

4. Zawiera elementy o zróżnicowanym poziomie trudności

5. Pomiar-rzetelny, wyniki – łatwe do replikacji

Reakcje psychofizjologiczne :

Reakcja elektrodermalna/pomiar rytmu serca:

Wskaźniki te wzrastają, gdy badani oceniają zapach wywołujący afekt negatywny/ obniżają się gdy ocena zapachu wywołującego afekt pozytywny

Brak zmian: gdy jedynie ocena znajomości danego zapachu.

Metody neuroobrazowania: (PET, fMRI, MSI (obrazowanie za pomocą źródła magnetycznego)), inaczej METABOLICZNE = oparte na założeniu, że w trakcie wykonywania operacji poznawczych w określonych strukturach mózgowych zwiększa się przepływ krwi)

ZALETY: pozwalają na śledzenie w rzeczywistym czasie aktywności poszczególnych struktur mózgowych w reakcji na określone zapachy, w zasadzie nieinwazyjne.

fMRI – WADY: pozwala na pomiar zmian w przepływie krwi między dwiema sytuacjami, a nie w stosunku do stanu spoczynku + wrażliwość na ruchy głowy

dzięki PET – scharakteryzowanie wzorców aktywności w korze gruszkowatej przy przetwarzaniu bodźców węchowych

Metody elektrofizjologiczne: (elektroencefalogram (EEG) oraz metoda potencjałów wywołanych = potencjałów skorelowanych z pobudzeniem (ERP)

Pomiar aktywności elektrycznej mózgu za pomocą elektrod.

ZALETY: doskonała rozdzielczość czasowa + duża wrażliwość nawet na niewielkie zmiany aktywności mózgu.

EEG: zmiany rytmu fal alfa – zabarwienie emocjonalne zapachu

Zmiany rytmu fal teta – gdy wzrost intensywności zapachu

ERP:

Chemosensoryczny (węchowy) potencjał wywołany – CSERP, pojawia się po ok. 500-900 ms po zadziałaniu bodźca, wystarczy 15-20 powtórzeń – wywołanie głównego CSERP. Jego amplituda zmienia się w zależności od złożoności zapachu. Poszczególne komponenty CSERP pod wpływem stanu psychicznego jednostki, poziomu uwagi, emocji, itp. ostrożność przy interpretacji wyników.

Test Nasilenia Węszenia (TNW = SMT): Frank, Dulay, Gesteland (2003)

Dokonywanie pomiaru odruchowych zmian w wąchaniu tzw. zapachów brzydkich ;)

ZALETY: zminimalizowanie wymagań poznawczych (małe dzieci, osoby z dysfunkcjami poznawczymi) + umożliwia badania międzykulturowe (mniej czuły na zmienne poznawcze i językowe niż UPSIT)

R. 4. „Pamięć węchowa: jedyna w swoim rodzaju?”

Pamięć węchowa:

• strukturalnie niezależna od zdolności poznawczych wyższego rzędu

• nie wykazuje prostych związków z wrażliwością węchową

• jedyna w swoim rodzaju, nie jest powiązana z pamięcią w innych modalnościach zmysłowych

• „Efekt Prousta” – przywoływanie zapachem określonych wspomnień

• odporna na interferencję pro- i retroaktywną

• szczególnie trwała (długotrwałe przechowywanie bodźców węchowych):

• uczenie się awersyjne na podst. zapachu już po jednej próbie – jego efekty nawet przez kilka lat (wada: zachodzi czasem wobec bodźców niezagrażających człowiekowi – „dziwne” awersje pokarmowe)

• zaleta: u osób poddawanych chemioterapii – uogólnione awersje pokarmowe można przenieść (na drodze warunkowania) tylko na jeden produkt spożywczy

Ultrakrótkotrwała pamięć węchowa:

Czy podział magazynowy dotyczy pamięci węchowej?

Niektórzy - posiada jedynie magazyn długotrwały, niepodziana na magazyny o różnym czasie przechowywania bodźców

Większość: pamięć zapachów dzieli się na rejestr sensoryczny, pamięć krótkotrwałą i pamięć długotrwałą:

1. Badania z wykorzystaniem potencjałów wywołanych – po 500-600ms od prezentacji bodźca występuje negatywna deflacja potencjałów wywołanych

2. Badania potwierdzające przeduwagowe przetwarzanie bodźców węchowych mające charakter analityczny vs. syntetyczne przetwarzanie na dalszych etapach.

Nerw węchowy i trójdzielny: który z nich w większym stopniu odpowiada za detekcję zapachów? ( Jacquot, Monnin i Brand)

Nieświadoma detekcja zapachów jest bardziej rezultatem aktywizacji nerwu trójdzielnego niż węchowego.

Krótkotrwała pamięć węchowa:

Czy istnieje krótkotrwała pamięć zapachów?

• Przeciw: 1). bardzo niewielki spadek osiągnięć w zakresie pamięci zapachów po odroczeniu – bardzo spłaszczony kształt krzywych zapominania zapachów.

2). Brak występowania efektu miejsca w szeregu (pierwszeństwa i świeżości)

• Za: (White i Treisman) w przypadku pamięci zapachów występuje wyraźny efekt miejsca w szeregu: 1). dla nazywania zapachów potrzebny czas 6 – 12 sekund (przy krótszym czasie prezentacji – niemożność nazwania)

2). (Miles i Jenkins) zakres pamięci bezpośredniej dla zapachów – ok. 6 elementów (mieści się w dolnym przedziale magicznej liczby Millera 7+- 2)

3). Seryjna prezentacja list, po nich bodźce wzrokowe, słuchowe lub węchowe:

Efekt pierwszeństwa: występuje dla pamięci wszystkich rodzajów bodźców (w tym węchowych)

Efekt świeżości: tylko przy bodźcach słuchowych i wzrokowych.

Interferencja: bodźce wzrokowe powodują silniejszą interferencję wobec bodźców węchowych niż bodźce werbalne

4). w większości przypadków zapachy przechowywane w pamięci krótkotrwałej w kodzie sensorycznym a nie werbalnym (White, Hornung, Kurtz, Treisman, Sheehe)

Kodowanie zapachów i rola werbalizacji:

• Nazywanie zapachów podwyższa osiągnięcia pamięciowe

• Niektórzy badacze: zapamiętywane, przechowywane i przypominane są nie same zapachy, lecz ich nazwy (dowód: podwyższenie skuteczności identyfikacji zapachów dzięki określeniom słownym)

• Cain (1979) Skuteczne rozpoznanie zapachów = stosowanie powszechnie występujących zapachów + długotrwała asocjacja pomiędzy zapachem i jego nazwą + wskazówki wspomagające przypominanie nazwy.

• Engen (1987) aby etykiet słowne były skuteczne, muszą być silnie dystynktywne – jednoznacznie odróżniać dany zapach od innych.

• Lyman i McDaniel (1986, 1990) 1). podawanie nazw zapachów usprawnia ich zapamiętywanie (zgodność z teorią podwójnego kodowania)

2). Im głębiej przetworzona informacja węchowa tym lepsze efekty odtwarzania

3). Zgodność modalności na etapie zapamiętywania i przypominania – korzystne efekty także dla pamięci węchowej

4). Potwierdzenie występowania wyobraźni węchowej, nazywanie zapachów szczególnie korzystne dla pamięci węchowej (WYJĄTEK: nieznane, syntetycznie wyprodukowane zapachy – wówczas podawanie nazw nie stanowi wskazówki pamięciowej, raczej dodatkowy materiał do zapamiętania).

• Lehrner, Walla, Laska, Deecke (1999). Pamięć zapachów może mieć postać jawną i utajoną

1). Osiągnięcia w zakresie ukrytej pamięci węchowej – niezależnie od wieku badanych

2). Osiągnięcia w zadaniach wymagających odtwarzania na podst. informacji kontekstowej – niższe u osób starszych i dzieci.

• Badanie: Degel, Kőster (1998) przypisywanie zapachów do kontekstów na przeźroczach ukazujących obrazy z życia codziennego – część zawierała wskazówki wzrokowe związane z prezentowanymi zapachami:

• Wskazówki wzrokowe – silny wpływ na oceny dopasowania zapachów do kontekstów

• Dopasowanie niektórych zapachów pomimo braku wskazówek wzrokowych – dowód na istnienie utajonej pamięci węchowej.

• Perkins i McLaughlin Cook (1999) badanie wpływu zniesienia (supresji) przetwarzania werbalnego (powtarzanie ciągu cyfr) i/lub wzrokowego (gra komputerowa) na skuteczność zapamiętania.

• Najgorsze wyniki: gdy przetwarzanie werbalne i obrazowe uniemożliwione

• Najlepsze wyniki: gdy nie utrudniano przetwarzania wzrokowego i/lub werbalnego zapachów

• Brak istotnych różnic między dwoma rodzajami pojedynczej supresji

Wyjaśnienie alternatywne: nie tyle efekt uniemożliwienia werbalizacji i wizualizacji, co skutek przeciążenia zasobów poznawczych (podjęte w badaniach Annett i Leslie)

• Zjawisko przesłaniania przez opisy słowne (verbal overshadowing)- paradoksalny efekt polegający na pogorszeniu rozpoznawania na skutek wcześniejszej werbalizacji – gdy bodźce percepcyjne złożone, a aparat pojęciowy niezbędny do opisu słabo rozwinięty (brak jednoznacznych wyników badań)

• Herz (2000) - 1). Kodowanie werbalne nie jest automatycznie uruchamiane podczas percepcji zapachów. 2). Nazwy nie są niezbędne dla prawidłowego przywołania wspomnienia zapachu. 3). bodźce węchowe trudniej niż inne bodźce zmysłowe podlegają kodowaniu werbalnemu. Herz (2003) zapachy podlegają podwójnemu kodowaniu.

Identyfikacja i rozpoznawanie zapachów:

Identyfikacja zapachów – trudniejsza od prostego wyczuwania i rozpoznawania.

Badania na tzw. absolutną identyfikację = podanie słownego określenia zapach – zaledwie do 30% prezentowanych zapachów (choć brak zgodności w innych badaniach)

WAŻNE: intensywność zapachów nie wpływa na możliwość ich identyfikacji.

Niższa skuteczność w identyfikacji zapachów w porównaniu z identyfikacją obrazów wzrokowych trudnych do zwerbalizowania – POWÓD: trudność w kodowaniu – ten sam zapach określany odmiennie przez różnych badanych, a nawet przez tego samego badanego w różnych prezentacjach.

• Identyfikacja zapachów silnie związana ze wzrokową identyfikacją obrazu zmysłowego obiektu wydającego dany zapach - wzajemna interferencja zapachów i barw (degustacja białe wina zabarwionego na czerwono – liczne błędy)

• Badania Hvastja i Zanuttini (1997). Wyniki sprzeczne z koncepcją poziomów przetwarzania: najgorsze rezultaty zapamiętywania zapachów stwierdzono w przypadku zadania opartego na najgłębszym etapie przetworzenia (możliwe WYJAŚNIENIE: zapachy to „całościowe obrazy zmysłowe” trudno poddające się kodowaniu semantycznemu).

• „Zjawisko końca nosa” – ludzie mają poczucie znajomości zapachu, ale nie potrafią podać jego prawidłowej nazwy (badania Lawless i Engen).

Jedyna w swoim rodzaju czy podobna do innych?

Pamięć węchowa: większość jej charakterystyk zbliżona do charakterystyk pamięci zmysłowych w zakresie innych modalności.

• RÓŻNICE: zamiar zapamiętania zapachów nie wpływa na poprawę efektów pamięciowych

• W zakresie węchu rzadko występują synestezje = stan, w którym doświadczenia zmysłowe związane z jedną modalnością występują przy pobudzeniu innej modalności.

R. 7. „ Zapachy jako kontekst i wskazówka pamięciowa”

Efekt Prousta w psychologii – unikatowość pamięci węchowej, jej odmienność od pamięci innych modalności

Efekt Prousta w węższym znaczeniu – zdolność zapachów do przywoływania dawnych, jednostkowych wspomnień (zgodność kontekstu zapamiętywania i przypominania)

Badania eksperymentalne nad zapachami jako wskazówkami pamięciowymi:

• Pionierskie badania Davisa (1975, 1977) uczenie się par skojarzeń – 3 grupy: ucząca się skojarzeń między cyframi i kształtami, między znanymi zapachami i cyframi, między słabo znanymi zapachami i cyframi.

Najlepiej: gr. 1. – nie potwierdzono szczególnej skuteczności zapachów jako wskazówek pamięciowych: niższa skuteczność w porównaniu do rysunków.

• Bowers, Doran, Edles, May (1994). Uczenie się par skojarzeń, bodźce wzrokowe (kolorowe plansze) i węchowe (zapachy truskawek, banana i pomarańczy), skojarzenia na zasadzie: kolor-kolor, zapach-zapach, zapach-kolor, kolor-zapach.

Wyższe wyniki w przypadku kojarzenia dwóch kolorów, a nie dwóch zapachów.

• Eich (1978) badanie zapachów skojarzonych ze słowami: odczytanie 77 słów, polecenie ich zapamiętania (12 słów krytycznych – obiekty wydzielające zapach) zad. dystrakcyjne pisemne przywołanie słów . Na koniec testy przypominania słów krytycznych (podane wskazówki : zapachowe albo semantyczne) Zdecydowanie korzystniejsze: wskazówki semantyczne w porównaniu z zapachowymi.

Wyobraźnia węchowa (czy w ogóle istnieje? Stanowiska badaczy podzielone) – Jeśli istnieje – słabsza i wymaga większego wysiłku niż wyobraźnia wzrokowa.

Zapachy będące elementem kontekstu jako wskazówki pamięciowe:

• Cann i Ross (1989) rozpoznawanie zdjęć po dwóch dniach – lepsze efekty w obecności tego samego zapachu co przy mimowolnym zapamiętywaniu.

• Schab (1990) zgodność zapachowego kontekstu zapamiętywania i przypominania przyczynia się do ogólnego podwyższenia zakresu odtworzeń, ale nie wpływa na liczbę odtworzonych słów związanych z danym zapachem.

• Smith, Standing i de Man (1992) materiał werbalny, uczenie się listy 24 słów budzących pozytywne I negatywne emocje w obecności określonego zapachu ponowne uczenie się listy w obecności tego samego lub innego zapachu. Obecność tego samego zapachu – lepsze rezultaty.

• Morgan (1996) efektywności zapachu jako wskazówki pamięciowej nie zanotowano w sprawdzianie przeprowadzonym po 15 min., a jedynie przy dłuższym odstępie czasowym.

Źródła: zasada specyficzności kodowania Tulvinga – elementy otoczenia, a którym odbywa się zapamiętywanie, mogą zostać skojarzone z materiałem będącym przedmiotem uczenia się i przywołać ten materiał, gdy są ponownie obecne. (Zapachy więc nie tyle ułatwiają zapamiętywanie, co stanowią raczej wskazówki dla wydobywania).

• Herz (1997) w momencie pobudzenia emocjonalnego powiązanie zapachu z danym zdarzeniem ulega wzmocnieniu dzięki równoczesnemu zaktywizowaniu ciała migdałowatego i hipokampa powstaje silniejszy ślad pamięciowy + obecność zapachu przy wydobywaniu podwyższa jego efekty.

• Łukaszewicz (2003) badani, którzy uczyli się i odtwarzali w warunkach określanych przez nich jako nieprzyjemny zapach, przypomnieli sobie więcej słów niż badani, którzy uczyli się w obecności przyjemnego zapachu, a odtwarzali w obecności nieprzyjemnego + pozytywny wpływ pobudzenia emocjonalnego na etapie zapamiętywania na efekty pamięciowe (zapach oceniany jako nieprzyjemny może powodować silniejsze pobudzenie, które zostaje skojarzone z zapamiętywanym materiałem i staje się skuteczną wskazówką pamięciową).

Wpływ dystynktywności zapachu jako wskazówki pamięciowej:

• Herz (1997) Dystynktywność zapachu = jego nowość + jego dostosowanie do kontekstu. Gdy wskazówką dla wydobywania był zapach nowy (do tej pory nieznany- osmanthusa) – badani osiągnęli najlepsze rezultaty. Gdy dwa zapachy znane – korzystniejszy zapach niedostosowany do kontekstu (mięta zamiast sosny). POWÓD: nowy zapach (jak i zapach niedostosowany do kontekstu) przyciąga uwagę i może być głębiej przetwarzany zwiększone prawdopodobieństwo, że zostanie powiązany z materiałem będącym przedmiotem uczenia się.

Interferencja zapachowa:

• Pauli, Bourne, Diekmann i Birbaumer (1999) interferencja zapachowa w zadaniu Stroopa – zmodyfikowany klasyczny Stroop (podawanie koloru liter zamiast czytania słowa) – jeśli grupa wąchała nieprzyjemny zapach, uzyskała dłuższy czas podawania koloru nieprzyjemnych słów związanych z zapachem w porównaniu ze słowami przyjemnymi (i vice versa z warunkami odwrotnymi).

• Walla i in. (2003) twarze zapamiętywane w obecności zapachu były gorzej rozpoznawane. POWÓD: rozpoczęcie świadomego przetwarzania zapachu spowodowało zakłócenie procesu zapamiętywania twarzy.

Zapachy jako wskazówki dla wydobywania wspomnień autobiograficznych:

• Rubin, Groth i Goldsmith (1984) efektywność wskazówek zapachowych i słownych dla przywołania wspomnień z osobistej przeszłości. Wspomnienia wywołane przez zapachy były oceniane jako dotyczące zdarzeń bardziej przyjemnych niż wspomnienia wywołane przez słowa. Wspomnienia wywołane przez zapachy były dla badanych „nowe” = zapachy powodują przywoływanie wspomnień pozornie zapomnianych.

• Chu i Downes (2002) Weryfikacja hipotezy zróżnicowanej dostępności wskazówek pamięciowych (zgodnie z nią – zapachy szczególnie łatwo dostępnymi wskazówkami, bo konotacja emocjonalna). Wspomnienia wydobyte dzięki zapachom różnią się jakościowo i ilościowo od wspomnień wydobytych dzięki innym wskazówkom (słownym i obrazowym). Cechuje je silniejsze nasycenie emocjonalne + istotnie większa liczba przytaczanych szczegółów. Zapachy niedostosowane – efekt przeciwny.

• Aggleton i Waskett (1999) (wizyta w muzeum Wikingów – po ok. 6-7 latach). Najlepsze wyniki: w grupie, w której zapachy charakterystyczne dla muzeum były rozpylane w trakcie drugiego rozwiązywania testu.

• Bonfigli, Kodilja, Zanuttini (2002) Zapachy i ich nazwy przywołują odmienne wspomnienia zdarzeń z życia osobistego oraz inne doświadczenia emocjonalne. Prezentacja nazw zapachów: słowa abstrakcyjne i konwencjonalne w stosunku do syt., gdy prezentowane zapachy. Prezentacja zapachów: skojarzenia nieoczekiwane, bardziej sensoryczne niż poznawcze. Oceny nazw zapachów na skali były bardziej pozytywne niż oceny odpowiadających im zapachów!

• Zapachy wywołują skojarzenia o silniejszym ładunku emocjonalnym, bardzo osobiste i jednostkowe, natomiast wspomnienia przywoływane przez nazwy zapachów pozostają pod wpływem przetwarzania poznawczego i mają charakter bardziej konwencjonalny.

• Ehrlichman i Halpern (1988) w obecności przyjemnego zapachu badane studentki wydobywały istotnie więcej wspomnień ocenianych jako przyjemne, w porównaniu do sytuacji, gdy obecny był nieprzyjemny zapach (być może to wpływ pośredni przez wpływ na nastrój)

• Westman, Westman i Orellana (1996) udział różnych modalności zmysłowych w przywoływaniu najwcześniejszych wspomnień: W swobodnym przywołaniu najstarszego wspomnienia największy udział:

Wrażenia wzrokowe (100%), dotykowe (77%), słuchowe (61%), czucia wewnętrznego (56%), węchowe (30%), smakowe (6%)

Badania nad reminiscencją w pamięci autobiograficznej: (wpływ wskazówek zapachowych)

• Chu i Downes (2000). Występuje szczyt ilościowy dla wspomnień z wieku 11-25 lat, gdy są one wywołane przez etykiety słowne. Natomiast szczyt dla liczby wspomnień wywołanych przez zapachy – WCZEŚNIEJ – dotyczył wspomnień z wieku 6-10 lat, co więcej, liczba wspomnień z tego okresu przywołanych przez wskazówki zapachowe istotnie większa niż tych przywołanych przez słowne – Zapachy wywołują wspomnienia z wcześniejszych okresów życia niż określenia słowne.

• Maylor, Carter i Hallett (2002) węchowe kodowanie wspomnień pozostaje bardzo skuteczne, mimo pogorszenia funkcji węchowych w starszym wieku i ogólnie mniejszej liczby przywoływanych wspomnień przez osoby starsze w porównaniu do osób młodszych.

• Rubin, Fagen i Carroll (1998) badanie 3-miesięcznych niemowląt: obecność zapachu daje lepsze efekty przypominania, oddziaływanie wskazówek węchowych słabnie z czasem względna nietrwałość pamięci węchowej u małych dzieci.

Fizjologiczne korelaty wspomnień przywoływanych dzięki zapachom:

• Rytm serca: wspomnienia wywołane przez zapach powodują zmiany w rytmie, oceniane jako przyjemniejsze, rzadziej przywoływane w porównaniu ze wspomnieniami wywołanymi przez inne bodźce, np.słowa

• fMRI: w trakcie odtwarzania wspomnień w reakcji na osobiście znaczące zapachy występuje istotnie silniejsza aktywizacja w ciele migdałowatym i w obszarze hipokampa, niż w przypadku innych wskazówek, np. wzrokowych. + specyficzna aktywizacja przedniej części móżdżku (wynik węszenia ;) = intensywnego wąchania zapachu)

Wydobywanie wspomnień autobiograficznych: silniejsza aktywizacja ciał migdałowatych, hipokampa i prawego dolnego zakrętu czołowego (w porównaniu z zadaniem semantycznym)

A przecież: zapachy przetwarzane w układzie limbicznym wzbudzają emocje i mogą dobrze służyć jako wskazówki pamięciowe. Nasilenie tego zjawiska w przypadku wspomnień autobiograficznych.

1). Gdy zapachy służą do przywoływania autentycznych wspomnień: odwołanie do pamięci epizodycznej, aktywizacja obszarów, które 1). Służą do przywoływania osobistych wspomnień, 2). Służą do przetwarzania informacji zapachowej, 3). Współuczestniczą w przetwarzaniu afektywnym.

2). Gdy zapachy mają charakter arbitralny: odwołanie do pamięci semantycznej, czynni afektywny odgrywa znikomą rolę.